Na vjen ne mendje ky kontinent

Por ulemi dhe . . .

Shijojme jeten ne Afrike .

Shpesh Afrika quhet edhe vendlindja e njerezimit. Kjo per shkak se qeniet njerezore erdhen nga Afrika miliona vjet me pare. Sot rreth 1/8 e popullsise se botes jeton ne Afrike.

Fakte nga Afrika

Mbulon rreth 20% te siperfaqes se tokes. Perbehet nga 54 shtete + ato ne varesi. Shteti me I madh eshte Algjeria. Shteti me I vogel eshte Sejshellet. Fliten me teper se 1000 gjuhe. Perbehet nga 778milion banore. Maja me e larte eshte Kilimanxharo (5895m) Lumi me I gjate eshte Nili (6671km) Liqeni me I madhe eshte Viktoria

Afrika eshte vendodhja e lumit me te gjate ne bote, si dhe e shkretetires me te madhe. Ajo eshte edhe nje nga vendet me te vjetra turistike dhe kontinenti me pamjet me mbreslenese nga bota ne krejt planetin tone.

Peisazhi Afrika ka larmi peisazhesh,qe nga malet me debore te perjetshme deri te shkretetirat e nxehta. Pjesa me e madhe e Afrikes se Veriut eshte shkretetire,nderkohe qe,ne jug,hasim fusha me bar,te quajtura savana dhe pyje te dendura tropikale

Liqeni Viktoria eshte me I madhi ne Afrike dhe I dyti ne bote per nga madhesia me uje te embel.

Mali me I larte ne Afrike eshte Kilimanxharo,ne Tanzani, 5895 m . Maja e tij eshte e mbuluar me debore te perjetshme.

Perafersisht nje ne pese afrikane jetojne ne qytete te medha , si Nairobi , kryeqytet I Kenias

Pjesa me e madhe e afrikaneve jetojne ne province dhe me se shumti ne fshatra te vogla. Nje pjese e mire e shtepive jane te ndertuara me qerpi dhe nuk kane energji elektrike.

Bujqesia Rreth 60% e afrikaneve jane bujq. Ata merren me punimin e tokes dhe kultivimin e kulturave te ndryshme,si thekra,kasava,misri,sorgum i dhe patatet e embla per te ushqyer familjet. Shume prej tyre merren dhe me prodhimin e kafese,te cilen e shesin per te nxjerr disa te holla. Ekonomite e medha bujqesore kultivojne pambukun,arren e kokosit ose kauukun

Ushqimi Perberesit kryesore ne kuzhinen afrikane jane kulturat bujqesore,si:misri,kasava,jam si,orizi dhe bizelet,si dhe nje shumellojshmeri perimesh. Nje nga gjellet me popullore ne Afriken perendimore quhet jallof. Gatuhet me oriz e domate,qepe dhe ereza,te gjitha keto te gatuara ne nje vorbe dhe sherbehen me mish te pjekur ose me peshk.

Bota natyrore Afrika eshte bere e famshme per kafshet: zebrat,xhirafat,luanet dhe kafshe te tjera. Por ajo eshte banesa edhe e nje numri te madh krijesash te tjera,sic jane 500 speciet e ndryshme te peshqve qe jetojne ne liqenin Malavi dhe kolonite e pinguineve ne Afriken e Jugut.

sht zbuluar nj specie e re e majmunit, i cili jeton n pyetjet e Afriks. I prshkruar me ermin shkenctar Cercopithecus lomamiensis, ky lloj majmuni sht specia e dyt e shimpanzes afrikane q sht zbuluar gjat 28 viteve t fundit, raporton noa. Majmuni sht zbuluar nga dy krkues amerikan John dhe Terese Hart, t cilt e kan par kt kafsh pr her t par n 2007 n Republikn Demokratike t Kongos.

Afrika, mbi nj rezervuar uji Shkenctart than se kontinenti i shkrettirs, Afrika gjendet mbi nj rezervuar nntokesor uji. Ata argumentojn se vllimi i ujit sht 100 her m i madh se sasia e ushqimit mbi siprfaqen e tokes.Ekipi i shkenctarve ka skicuar hartn e detajuar t shkalls dhe potencialit t burimeve t fshehta.Duke shkruar n gazetn online Enviromental Research Leters, ata nnvizojn se shpimi ndoshta nuk sht mnyra m e mir pr t shtuar burimet e ujit. N t gjith Afrikn mbi 300 milion njerz nuk kan uj t pijshm. Krkesa pr uje parashikohet t shtohet ndjeshm n dekadat e ardhshme, si pasoj e rritjes s popullsis dhe pr sistemet e vaditjes pr t rritur t mbjellat.

N Namibi, n Afrikn jugore, u gjet nj det nntoksor. Sipas vlersimeve paraprake, ai mund t siguroj vendin me uj pr 400 vjet. Shkenctart besojn se burimi gjigant nntoksor mund t ushtroj nj ndikim jashtzakonisht t madh n zhvillimin e nj prej rajoneve m t that t Afriks. Me prjashtim t bregdetit t Atlantikut, ktu nuk ka rezervuar t mdhenj natyror uji, lumenjt jan t pakt dhe shumica e tyre thahen nga vapa e madhe. Pr kt arsye puna e fermerve sht tejet e kufizuar n kt zon. Sipas mendimit t zbuluesve, deti nntoksor duhet t jet i ekologjikisht i pastr, sepse uji i tij ka mbetur i paprekur pr 10.000 vjet

Sahara ne gjuhen arabe do te thote shkretetire. Saharaja shtrihet pergjate afrikes se veriut dhe prek 11 vende. Ne pjesen me te madhe eshte nje det I gjere rere me duna qe shkojne deri ne 180m lartesi. Ne te gjithe Saharane ka 90 oaze te medha te shperndara kudo. Jane vende ku uji qe buron nga nentoka,del ne siperfaqe dhe ndihmon ne rritjen e bimesise.

Turizmi
Cdo vit rreth 3 milione njerez vizitojne piramidat e lashta te Gizes ne Egjipt,cka e ben Afriken nje nga vendet me te medha turistike ne bote. Po ka edhe shume nga ata qe vizitojne Afriken per te keqyrur nga afer jeten e mahnitshme te botes natyrore.

Muzika
Tiparet e muzikes afrikane jane ritmet e nderlikuara qe krijohen me ane te tambureve. Po muzikantet afrikane u bien edhe fyejeve,ksilofoneve dhe instrumentave me tela.

Industria industrite kryesore ne Afrike jane nxjerrja e arit,diamanteve dhe bakrit, por edhe prodhimi I naftes. Prodhuesit me te medhenj te naftes jan Nigeria dhe Libia. Pothuajse gjysma e diamanteve vijne nga Afrika e Jugut dhe Botsvana. Diamanti me I madh I zbuluar ndonjehere eshte Kulinani.

Afrikane te famshem
Nelson Mandela -> I burgosur politik per 27vjet. Njeriu qe u be presidenti I pare I zgjedhur ne menyre demokratike ne Afriken e Jugur,me 1984. Kofi Anan -> Sekretar I Pergjithshem I Kombeve te Bashkuar. Fitues I cmimit Nobel per Paqen,me 2001 Desmond Tutu -> Ish arqipeshkvi I Kejp Taunit ne Afriken e Jugur dhe nje nga luftetaret kunder aparteidit. Haile Gebreselasie ->Maratonist etiopian dhe thyes I disa rekordeve boterore per garat e distancave te gjata

Fakte mbreselenese
Nje nga garat me te veshtira ne bote eshte Maratona e Reres ,qe zhvillohet cdo vit ne marok. Vrapuesit pershkojne 254km duke I rene permes shkretetires per gjashte dite me rradhe. Malaria eshte vrasesi me I madh I njerezve ne Afrike. Shume syresh vdesin nga pickimi I mushkonjes qe transmeton semundjen. Shume femije ne Afrike nuk kane fatin te shkojne ne shkolle. Ne Mali,1 ne 3 femije shkon ne shkollen fillore. Kafshet me te shpejta ne toke jane : cita,dreri,antilopa,luani, gnuja dhe gazela e Tomsonit. Te gjitha jane banore te Afrikes ne perjashtim te drerit.

Punuan:
Erda Dokaj Donald Selmani Julian Palla Klaudio Hoxha Millken Bajraktari Gjergji Mata Floranc Ziu