Konstrukcija i istorijski razvoj meunarodnog monetarnog sistema Domaa i meunarodna plaanja su se vijekovima obavljala zlatom i srebrom.

Nacionalne valute nekada nisu ni postojale. U opticaju su bile stotine raznih kovanica. Kovanice izlijevale i kovale zlatnike drugih drava. Do !"# glavne novanice su bile srebro i zlato U $. veku u opticaj ulaze pisane potvrde. Na osnovu njih donosiocima se isplauju plemeniti metali... Nedisciplina bankara i problem pokria su prouzrokovali pojave centralnih banaka %lato je krajem $. veka postalo osnovno sredstvo meunarodne razmene Bimetalnost i Greamov zakon &imetalnost je ukinuta !"# 'jedan od razloga je su(icit srebra prema zlatu) %latni standard u *elikoj &ritaniji se povezuje sa odlukom +er ,sak Njutna da " ". trenutno devalvira srebro u odnosu na zlato. -elat. odnosi vrednosti zlata i srebra su bili de(inisani meunarodnim sporazumima
1

.re/amov princip ukazuje na pojavu da se valuta0metal ija vrednost poraste iznad zvanine cijene povlai iz opticaja 1omas .re/am /e( kraljevskih (inansija i trgovac valutama u 2ntverpenu je stvorio Kraljevsku berzu 'danas 3ondonska berza) %latni standard od !"$. do $ 4. +lobodna cirkulacija u domaim i meunar. plaanjima. Kompenzacije u plaanjima. U zlatnom vaenju monetarna politika je bila de(inisana rezervama zlata Kako je ponuda novca limitirana 'rijedak resurs) nije bilo vee in(lacije U zemlji5 jednostavno6 tranja je stabilna i zavisi od dnevnih transakcija7 8onuda je stabilna i zavisi od otkria novih rudnika zlata. 9onetarne vlasti garantuju sadraj zlata. U inostranstvu 0 :iksan devizni kurs7 %a utvrivanje deviznog kursa domae valute dovoljno je njeno vezivanje za zlato. Endogena ponuda novca 0 %emlja sa trgovinskim de(icitom bi gubila zlato u vrijednosti de(icita7 pad dev. rezervi U sluaju su(icita postoje suprotna kretanja

%emlje su(icita su imale priliv zlata. 1o je dovodilo do rasta novane ponude i pada kamatih stopa. -ealni devizni kurs je aprecirao *aluta lider zlatnog standarda je (unta sterlinga a 3ondon vodei (inansijski centar &ritanija je ostatak svijeta snabdijevala (untama7 :unte su imale (unkciju rezevne valute u mnogim nacionalnim centralnim bankama 1ako je &ritanska centr. banka odreivala kamatnu stopu za svijet 'britanski interes) 1ranja za (untom joj je omoguavala dugotrajne de(icite -asprostranjenost (unte je omoguavala da se odnos rezervi i depozita 'proporcija) dri ispod ##; 'krajem $. vijeka izmeu <# i =#;) >ru zlatnog standarda su pratili nia in(lacija i velike varijacije outputa Meuratni period ?8eriod < plivajua kursa ' $ $0 $@A) ,nteresantna kretanja vodeih6 dolara i (unte5 te njemake marke i (rancus. (ranka ?Kratkotrajna epizoda zlatnog standarda

Bbnovljeni zlatni standard ima konkurente u 3ondonu i Njujorku. 8adaju rezerve u zlatu5 a sve se vi/e dre dolari i (unte. Bstali su samo konvertibilnost i (iksni kursevi. Krizu $@$. je pratio slab zlatni standard5 koji je $< . doiveo kraj. ?-ukovoeno plivajui kurs 8osle depresijacije (unte na ovaj korak se opredeljuju mnoge zemlje. U cilju pobolj/anja konkurentnosti mnoge zemlje pribegavaju osvetnikim ili /pekulat. devalvacijama. +ve se ini zbog elje za smanjenjem uvoza i rastu izvoza. Dolazi i do carinskih ratova. -ezultat6 proizvodnja je pokrenuta ali je meunarodna razmena doivela potpuni krah. Bretonvudski sistem fiksnih deviz. kurseva 8ripreme za kon(erenciju $44. su poele prije kraja ,, svjetskog rata7 1eilo se stvaranju 99:6 0+vi devizni kursevi su (iksirani 'pomjeranja uz saglasnost 99:) 0Umjesto devalvacije 99: platno0bilansne probleme re/avae zajmovima 0Centar sistema je dolar. +ve zemlje utvruju (iksni paritet prema njemu. Bn se

vee za cijenu zlata 'odstupanja pariteta maksimalno ;) 0Carine i kontrola kapitalnih transakcija su bile privremene mjere. U >vropi je puna konvertibilnost razvijenih zemalja postignuta tek $=!. *rijednost svih valuta se odreivala prema zlatu7 Krajem ,, sv. rata +2D su imale oko "#; ukupnih zlatnih rezervi i kredibilitet da dolar uspostavi zlatni paritet 9ar/alovim planom su poeli dolarski trans(eri u druge zemlje7 Uspostavljeni su direktni pariteti prema dolaru Bdravanje pariteta od <= DEunci istog zlata 'od +2D) 0 osnova sistema MMF &retonvudski sistem dugo (unkcionisao -azmjena se odvijala brzo i intenzivno Dolarski (ondovi iz 9ar/alovog plana +redstva trgovinskog de(icita +2D 99: postaje reprezentativni uvar (iksnih kurseva. 99: je raspolagao sredstvima u visini depozita zemalja lanica '@=; u zlatu ili dolarima a "=; u valuti zemlje lanice) *isina depozita je zavisila od udjela zemlje u meunarodnoj razmjeni7 1ime je utvrena
5

kvota tj. pravo glasa zemlje. Devalvacije su se odvijale samo u sluaju (undamentalne neravnotee prouzrokovane platnobilansn. de(icitima. 99: odvaja sredstva za hitne pozajmice. 99: zahtijeva prihvatanje plana ekonomske politike. 99: zahtijeva makroekonomsku ravnoteu rifinov paradoks i krah !retonvudskog sistema U cilju rasta meunarodnih dolarskih rezervi5 +2D kreiraju platnobilansni de(icit 'kao &ritanija u vrijeme zlatnog standarda) ,nostrana dolarska pasiva postaje vea od zlatnih rezervi. Bd $A4. +2D ne garantuju zlatni paritet 1o je ifinov paradoks '(atalna slabost zlatnog valutnog standarda). -obert 1ri(in '&elgija) prvi uoio (undamentalnu slabost bretonvudskog sistema. *ijetnam5 rast potro/nje5 de(iciti5 in(lacija i slab privredni rast5 zamjena dolara za zlato od strane de .olove :rancuske5 reakcije monetarnih vlasti %latnog pakta '&elgija5 ,talija5 Folandija5 Gvajcarska5 Njemaka5 &ritanija i +2D)7 odravanje unce na <=D7 Ukidanje zlatnog pariteta D $" . &ez zlatnog pariteta nestaje temelj sistema
6

"#0ihHkrize5 in(lacije i op/ta nestabilnost +porazumom iz Iamajke ' $"A) uspostavlja se nova uloga 99:. Bd tada :ond nadgleda svjetski monetarni sistem u okruenju (leksibil devizn. kurseva 9noge zemlje imaju platnobilans. probleme Danas slobodno reaguju depresiranjem. Devizne rezerve se mogu istro/iti 99: interveni/e na slijedei nain6 8rvo5 procenjuje situaciju i daje preporuke Drugo5 zemlja se uslovljava7 hitan zajam 1ree5 :ond vr/i superviziju sporazuma. Neispunjavanje obaveza0bez novih tran/i 8rosjean obim zajmova oko @; svetskog izvoza. U @###. !@ lanice 99:7 Novac iskljuivo na zajam7 Dospee 04 god7 Kam. st. subvencionis. ali malo iznad tri/ne7 +tendbaj aranmani7 %emlja koja ne vraa dugove se iskljuuje iz meunarodnog (inansijskog sistema. +pecijalna prava vuenja7 Dolar je i dalje kljuna valuta dranja nacionalnih deviznih rezervi $A" na kon(erenciji u -io de Janeiru se kreir. +8* '+D-0+pecial DraKing -ights)
7

+8* su Lde (actoL kredit. linije koje 99: alocira zemljama proporc. njihovim kvot. +8*0+D- nije imao zlatnu ni dolarsku podlogu. *rijednost +8* je napu/tanjem zlatnog pariteta odreena korpom < valute 'a kamatnu stopu +D- ini ponderisani prosek valuta korpe) 99: nadzire privredne tokove zemalja lan. Nadzor se vr/i6 godi/njim posjetama5 dvogodi/njom publikacijom pogleda na situaciju5 jai nadzor u problematinoj zemlji5 te stalni monitoring u zemlji Lna programuL >vropski monetarni sistem0>9+ :unkcioni/e od $"$ 'svih $ lanica >%) Do $$# &ritanija odbija da se pridrui mehanizmu deviznog kursa '>-9) >-9 nestaje $$$ kada nastaje >9U Uspostavlja se novi >9+0,,7 *odi ka >9U Bsnovne karakteristike >9+0>-96 ?8rvo5 bilateralni pariteti7 devizni kursevi (iksni ali sa moguno/u prilagoavanja7 nijedna valuta nije imala specijalan tretman7 raspon u odnosu na centralni kurs ME0@5@= od kursne krize $$< pro/iren na ME0 =;
8

?Drugo5 odluka o paritetu konsenzusom ?1ree5 centralnim bankama dozvoljeno neogranieno kratkorono posuivanje 'uzajam. podr/ka)7 do 4= dana7 revolving U praksi se D9 nametnula kao centralna valuta7 &undes banka intervenisala sa D7 Bstale banke0intervencije valutama >9+ -ezultat6 Njemaka upravljala kursom u odnosu na D5 a ostale centralne banke upravljale svojim kursevima prema D9 Netiri (aze >9+6 8rva5 od osnivanja do !#0 ih7 druga5 od sredine !#0ih do $$@7 trea od $$@0$<7 etvrta se odnosi na stabilizac. ' =;) i prelaz na pravila >9U Nova dilema0debata6 :inansijska liberalizacija Kapitalna kontrola 'argumenti %2 i 8-B1,*) Kritiari smatraju da se kapitalnom kontrol. nanosi /teta /tednji5 investicijama i a dugorono ugroavaju i stope rasta 1vrde da zabrana slobode kretanja kapitala sputava maksimalnu kamatu /tedi/a i najpovoljnija zaduivanje (irmi. ,li5 kad se uvede kapitalna kontrola domaa kamatna stopa prestaje biti indikator domae privredne situacije
9

+ druge strane pristalice smatraju da6 ' )8rema Kejnzovom argumentu5 (in. tri/ta su nestabilna i sklona panici '@)-estrikcijama na mobilnost kapitala se oivljavaju instrumenti monetarne i (iskalne politike '<)Gtednja dovodi do rasta ukoliko se ulae u proizvodni sektor. Kratkorona priroda meunarodnih tokova dovodi do potrebe za kapitalnim kontrolama Bptimalno tempiranje 9ek Kinon predloio optimalni tajming liberalizacije. Utemeljenost u @ ideje6 8rvo5 liberalizaciju treba poeti ukidanjem restrikcija koje najvi/e limitiraju privrednu e(ikasnost. Drugo5 da bi se izbegla nedoslednost5 treba je vr/iti u (azama5 i to6 "rva5 stvaranje (unkcionalnog domaeg robnog tri/ta. Cijene moraju biti liberalne a dobra u slobodnoj prodaji. #ruga5 postep. liberalizacija meunarodne razmjene ukidanjem carinskih i necarinskih barijera. re$a5 uvoenje konkurencije u bankarski sektor 'slobodno (ormiranje kamata na
10

depozite i zajmove5 solventnost sistema5 bankarski nadzor i regulativa) %etvrto5 stavljanje u (0ju (inansijskog tri/ta "eto5 sledi eksterna (inansijs. liberalizacija 9onetarna unija5 devizna vea i dolarizacija 'evroizacija) 9U je reim (iksiranja deviznog kursa i eliminisanja dozvoljenog obima (luktuacija meu zemljama Cent. banke lanica gube autonomiju Cent. banka upravlja zajedn. valutom Dolarizacija je jednostrani in neke vlade o progla/enju U+D za jedinom vaeom valutom. ,sto vrijedi za evro. ,ma zemalja koje nisu imale 'ili danas nemaju) vlastite valute 'C. .ora npr.) Devizno vijee je reim kojeg su izabrale biv/e britanske kolonije 'Fong Kong i dr.). Koriste ga &ugarska i &iF ' $$"). Bsobine6 ' )Uspostavlja se (iksni devizni kurs prema rezervnoj valuti. 3okal. valuta konvertibilna '@)3okalna valuta je potpuno pokrivena u rezervnoj valuti '<)U deviznom vijeu rezerve ine #=0 #; vrijednosti pasive5 u cilju predostronosti.
11