,

, ,
( )
.
, ,
.
, ,
.

manage

maneggiare ( , , , ),
manus ().
mesnagement ( management)
management
17 18 .

1:

, .
(1909 2005 .),
1

16

,
(1478-1535 .).
2:

. ,

, ,

.

.

,

.


.


(1868-1933 .),
,
.

;
.
. ,

:

,
.
,
,
,

.
,

,
3

 . , ,

, .,
. ,

. (
) , (
)
.

.

,

.
( ),

),

).

,
.
,
,
.


( );
.

,

.
, , ,

//.
,

,
(
),
,
.

,

, ,
.

. ( )
5

. , , (
). ,

.

,
,
- , ,

. ,
( 5 15 )
(1494 .)
,
.

,

. ,
,

(,

)
(

 ,

:

-
6 ...,
,
,

, , .

-
,
1513 .
, .
.

-
1776

,
.

.
19
(1723-1790)
(1806 1873)
, ,
. ,
7

 (1765-1825), (1736-1819)

(1728-1809)

, .

, 1861 , .
4 ,
,
- .
19 ,
(1842-1924) , (1834- 1910) ,

.
1881 .
20

1900

.
. (1890),

(1911),
(1917), .
(1910). .
1911 . 1912 ,


8

.
.

1920 .
()
1921 . (1841 1952)

-. 20 ,
(1891-1973), .
,
, (1880-1949),
(1868-1933), (1886-1961),
(1864-1920), (1903-1981)

(1923-

.
(1909-2005)
:
( 1946).
(
1956).
39 , . .,

(1890-1962),

.
1940,

. ,
(

 ),

.

, ,
,
,

20

/ ,

. ,

.
20 ,
:

10

21
21 ,
.
.
,
, .
,
:
, ,
. ,

,
.

,
, -
.
, ,
,
,
. ,
,

11

 .

;

.

. ,



.
,
.

/, .

:
(, , ,
, 5 , .)
.

()

12

: ,
.

:
.

,
.

:

.

, .

, ,
.

.

,
13


.
,

. ,

.

14

, ,


.

,

.

15

(
)

,
,

16

. ,

17

.
Problemi na maliot biznis

Vo sekojdnevnoto rabotewe, vo dolgoro~noto planirawe

sekoj menaxer na

mal biznis se sudruva so specifi~ni

problemiod najrazli~na priroda. Spored ramon i Thimoti M.

Stearns

koi

problematika

se

zanimavaat

najgolemi

so

problemi

prou~uvawe
na

na

menaxerite

ovaa
im

predizvikuvaat danocite, potoa kamatnite stapki i slabata

proda`ba, potoa rabotnicite , propisite i konkurencijata na
golemiot biznis, inflacijata i dr. problemi. Vo ovoj konteks
problemot

mo`eme

da

go

definirame

kako

nesakano

odnesuvawe ili pak lraen rezultat koj bara korekcija.

Pokraj gorenavedenite menaxeri na malite pretprijatija vo
svoeto rabotewe se sudiraat i so niza drugi problemi kako:

1. Cikli~na osetlivost. Malite biznisi se poosetlivi na

promenite na fazite od ekonomskiot ciklus poradi faktot {to tie
raspolagaat so pomalku resursi otkolku golemiot biznis.
Zaradi toa mnogu e verojatno deka vakvite presvrti }e
predizvikaat neuspeh kaj malite pretprijatija
2. Inflacija. Zaradi toa {to inflacijata pretstavuva op{t
porast na cenite na proizvodite, a maliot biznis deluva na

18

konkurentskiot Pazar kade postoi mala mo`nost da gi kontrolira

tro{ocite i cenite. Zatoa se pojavuva potreba za dopolnitelen
kapital, dopolnitelni tro{oci, neizvesnost vo odnesuvaweto na
ekonomijata i sl.
3. Kamatni stapki.

Malite biznisi imaat mal po~eten

obrten kapital, pa imaat potreba od dopolnitelen kapital za da

se ostvari rast. Toa go ostvaruvaat preku zemawe na krediti, pa
spored toa tie se visoko osetlivi n visokite i ~esto promenlivi
kamatni stapki.
4. Priod do capital. Postojat golem broj na faktori koi go
ograni~uvaat pristapot do kapital, a toa mu {teti na razvojot.
1.

Odgovornost za proizvodot.

Problemot vo vrska

so odgovornosta za proizvodot se pojavuva vo 70-tite god. Koga

site istra`uvawa bile naso~eni kon verojatnite pri~ini za pojava
na problemot nare~en odgovornost za proizvodot. Dodeka
denes

zakonot

za

odgovornost

na

proizvodot

veli

deka

pretprijatieto e odgovorno za sekoj nedostatok na proizvodot

otkrien od strana na korisnikot.
2.

Menaxment kadri. Poradi toa {to malite biznisi ne

nudat golemi i atraktivni plati, atraktivni programi, otsustvo na

reputacija, maliot biznis ima problemi da gi privle~e sposobnite
kadri.
3.

Ruralni lokacii. Ovoj problem se odnesuva na malite

pretprijatija koi rabotat vo ruralni srdini koi ne obezbeduvaat,

opkru`uvaat vo koe mo`e da se osnova uspe{no malo
pretprijatie zaradi:

19

1. Nedostatok na kvalitetni menaxment kadri vo ruralna

sredina;
2. Lokalnite finansiski institucii nemaat kapital;
3. Propisite i taksite ne se menuvaat , a pomo{ta {to e
potrebna za nivno sovladuvawe izostanuva vo ruralni srdini;
4. Tipi~no okru`uvawe vo koe deluva maloto pretprijatie
ne postoi vo ruralnite sredini. Toa se odnesuva na instituciite
kako,

bolnici,

{koli,biblioteki,potro{uva~i,advokati,smetkovoditeli,dobavuva~
i, kupuva~i, in`eneri koi vo ruralnite sredini ne se na
raspolagawe.
8. Potrebnite informacii za rezervite i oskudnicite.
Poradi toa {to nitu vladite nitu pretprijatijata imaat informacii
za ograni~uvawe na resursite vo ekonomijata so {to doveduva
do zgolemuvaweto na cenite na site u~esnici vo stopanstvoto,
pa maloto pretprijatie ne mo`e da go izbegne zgolemuvaweto
na tro{ocite {to mo`e da pridonese za namaluvawe na profitot
ili vitalnosta na pretprijatieto.
9. Vladini propisi. Vladinite funkcioneri pri donesuvawe
na odluka

koja se odnesuva na raboteweto na malite

pretprijatija, tie obi~no vklu~uvaat i nekoi menaxeri na mali

pretprijatija , no zna~eweto na takvite ulogi ima mnogu
po{iroko zna~ewe i odraz vrz raboteweto otkolku {to nekoj
poedinec mo`e da predvidi.

Zamki vo maliot biznis

20

Zaradi toa {to upravuvaweto so malite pretprijatija e

kompleksno sopstvenicite ~esto pati zapa|aat vo najrazli~ni
zamki koi spored mnogu stru~waci pretstavuvaat pri~ina za
visokiot mortalitet ma malite pretprijatija.

1. Nedostatok na iskustvo Istra`uvawata sprovedeni vo

vrska so ovaa problematika poka`uvaat dek anedostatokot na
iskustvo pretstavuva najgolema zamka vo upravuvaweto so mal
biznis. I menaxerite na mal biznis trebva da poseduvaat
koncepsiska

sposobnost

pretprijatieto

vo

pretprijatieto

kako

koja

kompleksnoto

podrazbira

vodewe

na

okru`uvawe,

gledawe

na

celina.Ovaa

sposobnost

delumno

ograni~ena od nedostatok na iskustvo. ^esto se slu~uva

iskustvoto

na

menaxerot

da

se

steknuva

paralelno

so

raboteweto na pretprijatieto ili predizvikuva odredeni problemi,

kako

nesposobnost

da

se

identifikuvaatpromenite

vo

okru`uvaweto, odnosite vo razli~en segment.

2. Nedostatok na pari Ova se odnesuva na nedostatok
na soodveten po~eten kapital.
3. Pogre{na lokacija lokacijata na biznisot e nogu va`na
pred se zaradi kontaktot so potro{uav~ite.Tro{ok na lokacijata
e rentata. Potrebno e pretprijatieto da bide locirana na mesto
kade }e bide ostvarena soodvetna blizina so poptro{uva~ite,
blizu do soobra}ajnicite, resursite.
4. Pogre{no

upravuvawe

so

zalihi

^uvawe

na

nesoodvetni zalihi isto taka pretstavuva zamka i toa od aspekt

21

na ~uvawe na pogre{ni vidovi na zalihi , a ne na goleminata na

zalihite. Dokolku se nabavat zalihi za period podolg od
predvideniot del od niv sopstvenikot }e mora da prodada za da
ne dojde do problem so likvidnosta. ^uvaweto na zalihi gi
zgolemuva

tro{ocite

istovremeno

vrzuva

sredstva

koi

poefikasno bi mo`ele da bidat iskoristeni.

5. Premnogu anga`iran kapital vo fiksni sredstva
Dokolku se vlo`uva dopolnitelen kapital vo fiksni sredstva toj
kapital ili e zemen od obratnite sredstva ili e pozajmen. No koga
}e

se

ostvari

novo

pretprijatie

ili

nova

prodavnica

toga{ tro{ocite dvojno se zgolemuvaat za{to se raboti za

dupliran broj na vraboteni., dvojno pogolema koli~ina na
obratni sredstva i potreba od pogolem kapital koj vo toj
moment ne e dovelen.
6. Neiskustvo pri dobivawe na kredit Za sopstvenikot
na mal biznis mnogu e poopasno dokolku konkurencijata doa|a
od firma koja ima mnogu gotovina vo sporedba so situacijata
koga konkurent e firma otvorena so pomo{ na kredit. Dokolku
menaxerot se naje vo prvata situacija toga{ potrebata od
odbivawe na kredit e mnogu pogolema. No sopstvenikot treba
da razmisli za toa dali ima dovolno kapital i dali znae kako da
zeme kredit. Mnogu biznismeni velat deka zemaweto kredit e
zamka koja mo`e da bide definitivna.
7. Zemawe premnogu za sebe Osnovna gre{ka koja ja
pravat golem broj na biznismeni e `iveeweto na visoka noga
vedna{ po otvaraweto na biznis. No, fakti~kata situacija
nalo`uva podgotvenost za smaluvawe na li~nite tro{oci,
odnosno standardot na `iveewe se dodeka biznisot ne po~ne

22

da prosperira i spremno da se prilagodat li~nite tro{oci na

varijaciite na profitot.
8. Neplanirana eksopanzija Rastot na pretprijatieto koj
mo`e da bide predizvikan od postojaniot rast na proda`bata i
zgolemuvawe na profitot, a toj mora da bide planiran. Za taa
cel najva`no od se e sposobnosta da se upravuva so lu|eto.
Sepak va`no e da se znae deka sekoj biznis e ograni~en vo
opredeleno podra~je ili so opredeleni proizvodi i va`no e toa
ograni~uvawe da se prepoanae.
9. Poseduvawe

na

pogre{ni

stavovi

sopstvenik na mal biznis bitno e da sfati deka

Za

sekoj

e potreben

isklu~itelen napor i stavovite od stilot: Sega sum gazda i

mo`am da se opu{tam koga sakam se mnogu pogre{ni. Osven
rabotata pogre{ni stavovi mo`e da se ima i za nadvore{nite
aktivnosti vo koi e vklu~en i biznismenot i odgovornosta
Poradi ovie zamki so koi se soo~uva maliot biznis stapkata
na

neuspe{ni

pretprijatija

mnogu

visoka.

Zaradi

toa

menaxerot treba da znae kako da se soo~i so ovie zamki. Toa

podrazbira:
Prepoznavawe

na

ograni~uvawata

vo

okru`uvaweto,

planirawe na rastot i raboteweto, razgleduvaweto i na bilansot

na sostojbata, a ne samo na profitot, istra`uvawe na pazarot,
permanentno u~ewe i obuka i sl.
Razni istra`uvawa na neuspe{nosta na malite pretprijatija
kako i promenat na gorenavedenite i ogromen broj na drugi
odgovori trba da pomognat za namaluvawe na moralitetot i
zgolemuvawe na verojatnosta za uspeh na ovie pretprijatija.

23

Uspesi na malite pretprijatija

Sopstvenicite na meli biznisi za da bidat uspe{ni mora da

poseduvaat odredeni kvaliteti:
Motiv

Zaradi toa {to sopstvenikot si e sam svoj gazda

treba da poseduva inicijativna upornost i izdr`livost.

Intelegencija

Sopstvenikot na mal biznis treb da

poseduva sposobnost za analiza na problemite , ocenuvaw na

raspolo`livite opcii i izbor na akcija.Toj isto taka treba da bide
sposoben da misli.
Li~nost

Vo sekojdnevnoto rakovodewe na pretprijatieto

toj kontaktira so mnogu lu|e so cel da napravi biznisot da bide

pouspe{en. Zaradi toa toj treba da bide prijatelski raspolo`en ,
soocijalen, kooperativen, takti~en, prijaten za razgovor, so
eden zbor toj treba da poseduva ~ove~ka sposobnost.
Komunikaciska sposobnost

Ovaa karakteristika se

odnesuva na usnata ili pismena komunikacija koja treba da bide

jasna, koncizna i razbirliva.
Tehni~ko iskustvo Poseduvaweto na ovoj kvalitet na
podrazbira sopstvenikot da bide ekspert vo site fazi o ddejnosta
so koja se zanimava pretprijatieto tuku da ima poznavawe od
niv .

24

Biznis znaewe

Ova ozna~uva menaxerot na maliot

biznis da ima znaewe od smetkovotstvo,finansii,marketing,

buxetirawe.
Iskustvo Dokolku sopstvenikot ima prethodno iskustvo
mnogu poverojatni se {ansite za uspeh, a isto taka kolku
pove}e se znae pred da se po~ne biznisot tolku pobrzo se u~i.

Neuspesi na malite pretprijatija

Vo raboteweto na malite pretprijatija nastanuvaat delovni

aktivnosti poznati kako diskontinuitet na maloto pretprijatie da
prestane da raboti. Pri~ini za diskontinuitetot mo`e da bidat
zdravstveni

pri~ini,

familijarni

problemi

ili

mo`nosta

za

vrabotuvawe vo drugo pretprijatije. Kaj dikontinuitetot stanuva

zbor za dobrovolna odluka. Dodek apak neuspehot ili pak
pronao|aweto pretstavuva rezulata od nesposobnost da se
uspee. Neuspesite mo`at da bidat formalni koi zavr{uvaat na
sud so neuspeh na kreditorite i neformalni koga sopstvenikot
ne mo`e da sozdava fimansiski sredstva i go napu{ta biznisot.
Praktikata poka`uva deka brojot na formalnite neuspesi e
mnogu mal kaj malite pretprijatija. Rizik za neuspeh postoi kaj
sekoe pretprijatije, no toj kaj malite e mnogu pogolem. Spored
istra`uvawata vo 1987god. Skoro sekoe treto novoformirano
pretprijatie e osudeno na neuspeh. Edna od mnogute pri~ini
zae

toa

faktot

deka

lesno

se

vleguva

vo

maliot

biznis.Neuspehot proizleguva od nedostig na pari, pogre{na

lokacija,

premnogu

anga`iran
25

kapital

vo

fiksni

sredstav,

neplanirana

ekspanzija,

tro{oci idr. Tro{ocite za deloven

neuspeh-propa|awe vklu~uvaat finansiski tro{oci (zaguba na

kapital), tro{oci od psiholo{ka, sociolo{ka i ekonomska priroda.
Zaguba na kapitalot na kreditorite Koga biznisot
propa|a sopstvenikot gi gubi sredstvata celosno ili delumno. Vo
nekoi slu~ai ova zna~i gubewe na `ivotna za{teda. Ovaa
zaguba na stranata na sopstvenikot e zgolemena so zaguba od
strana na kreditorite. Zna~i vkupnata zaguba e mnogu
pogolema od zagubata na sopstvenikot.
[tetni psiholo{ki efekti Sopsvenicite koi ne uspeale vo
biznisot stradaat po li~en respect, a postarite sopstvenici te{ko
zazdravuvaat od nesre}ata. Taka mnogu od niv se vra}aat kako
status rabotnici za da obezbedatramnote`a vo sopstveniot
`ivot.

Ova

pretstavuva

seriozna

zaguba

na

nedovolno

iskoristenata menaxerska sposobnost.

Socijalni

ekonomski

zagubi

Propa|aweto

na

pretprijatieto zna~i eliminirawe na negovite proizvodi ili uslugi

koi javnosta gi posakuva,se namaluva brojot na rabotni mesta,
se zgolemuva nevrabotenosta, zguba na zadnicata zaradi
neispla}awe na plati i na krajot se gubat danocite koi
pretprijatieto kako dano~en obvrznik gi pla}alo i so koi se
podr`uvale, {kolite, policijata, protivpo`arnite dru{tva i drugite
uslugi koi gi nudi vladata.
Pri~ini za neuspeh na malite pretprijatija

26

Pri~inite za neuspeh na malite pretprijatija se mnogu i nekoi

od niv se li~ni i povrzani so sopstvenikot, povrzani so
manaxmentot , a treti so smetkovodstvoto.

Naj~esti logi~ni

faktori koi pridonesuvaat za neuspeh na maloto pretprijatie se :

1. Nedostatok na iskustvo

Ova e glavna pri~ina za

neuspeh i opfa}a tri aspekta: Nedostatok na iskustvo vo

komunikacija
rabotewe

vo

komunikacija

so

vrabotenite,

pretprijatieto
so

nedostatok

na

iskustvo

so

nedostatok

na

iskustvo

vo

potro{uva~ite,

dobavuva~ite

bankite

potencijalnite investitori.
2. Nedostig na pari Obi~no sumata na pari za vodewe
na boznisot e ograni~ena i zatoa e te{ko da se po~ne i da se
vodi biznisot, predse da se po~ne za{to se potrebni sredstva za
zalihi, ma{ini i oprema, mebel rentirawe i pokrivawe na
tekovnite tro{oci.
3. Lo{a lokacija Pogre{no izbzana lokaciaj mo`e mnogu
da priodnese za neuspehot na pretprijatieto. Lokacijata treba da
odgovara

na

vidot

na

dejnosta,

proizvodstvoto,

trgovija,

uslugite grade`ni{tvoto.Zna~i pretprijatieto treba da bide

locirano na mesto kade }e bide atraktivno i }e privle~e
potro{uva~i.
4. Lo{o upravuvawe so zalihi Pogre{no upravuvawe so
zalihite kako pri~ina za neuspeh opfa}a:

Nesoodvetno vlezni koli~ini soglasno so dinamikata na

proizvodstvoto.
Nepotrebni zalihi od oddelni vidovi surovini.

27

5. Premnogu

anga`irani

vlo`uvawa

vo

fiksni

sredstva Dokolku pregolema koli~ina na kapital e anga`irana

vo fiksni sredstva se spre~uva normalnoto rabotewe na
pretprijatieto i se spre~uva negoviot rast.
6. Neplaniran rast Dokolku na po~etokot na raboteweto
biznisot se poka`e kako uspe{en, toa mo`e da go motivira
sopstvenikot da razmisluva za pro{iruvawe. Rastot treba da
bide planiran za{to e povrzan so dopolnitelnoanga`irawe na
resursi, dokolku razvojot ne e planiran anga`iranite resursi }e gi
zgolemat tro{ocite i namalat profitabilnost.
7. Naivnost kon okru`uvaweto Okru`uvaweto op{to i
posebno

ima

presudno

vlijanie

vrz

raboteweto

na

pretprijatijata. Posebno okru`uvawe i opfa}a onie faktori koi

vlijaat pozitivno ili negativno na oddelen deloven potfat. Bez
ocenka na okru`uvaweto ne mo`e da se o~ekuvaat rezultati
podobri od prose~nite. Toa zna~i deka sopstvenikot ne mo`e
kon dene{noto isklu~itelno dinami~no okru~uvawe da se
odnesuva konzervativno. Samo onie sopstvenici koi se spremni
da go promenat na~inot na stopanisuvawe (strategii, celi,
politiki, planovi) vo svetlina na okru`uvaweto ili {ansa da
pre`iveat.
Drugi li~ni karakteristiki koi mo`at da dovedat do
neuspeh se:

Poka`uvawe na preterano moslewe za sopstvenata

kompetentnost

vo biznisot zasnovano na ograni~eno

znaewe za nekolku menaxerski sposobnosti.

28

Ogranienoto formalno obrazovanie zaradi toa toj ja

istaknuva neva`nosta na {koluvaweto i smeta deka
najdobar u~itel e iskustvoto.

Nefleksibilost, otpornost na promeni i so nedostatok na

pretpriema~ka inicijativa
Kako standardi gi sledi negoviot vkus i mislewe
Odlu~uva zasnovano na intuicija, emocii i neobjektivni
faktori
Glavno orientiran kopn minatite nastani, a ja ignorira
idninata
Malku ~ita stru~na literatura (koja ja tretira negovat
dejnost)
Glavno ne gi prifa}a sovetite od kvalifikuvani izvori, a gi
prifa}a onie od nekvalifikuvani.
Zna~i
izmamite,

voglavno

mo`eme

nepo~ituvaweto

da

ka`eme

katastrofite

deka

pokraj

menaxerskata

nesposobnost e edna od klu~nite pri~ini za neuspeh- kako

pri~ina povrzana so menaxmentot.
Finansiskite problemi kako pri~ina za neuspeh na malio
biznis se povrzanii so smetkovotstvoto. Spored odredeno
istra`uvawe

povrzano

so

finansiski

izve{tai

finansiskite

pote{kotii se predizvikani od nemawe kontrola od zalihite ,

potoa nepostoewe na smetkovotstveni podatoci i nekompletni
podatoci, potoa nepostoewe analiza na gotovinskiot tek,
neobu~eni smetkovoditeli itn.
Zemaj}i gi vo predvid razli~nite grupi na faktori kako
pri~ina za neuspeh vo nacionalnata ekonomija na prvo mesto

29

se finansiskite pri~ini, me|u koi: Tro{oci za rabotewe,nedovolen

kapital, golem instucionalen dolg. Potoa sleduvaat ekonomskite
pri~ini: slabosti na industrijata, nedovolno ostvaren profit,
nesoodvetna

proda`ba,

nekonkurentnost.

Potoa

katastrofi,

izmami, strategiski pri~ini itn.

Me|utoa pri~inite za neuspeh kaj malite pretprijatija se
razli~ni od onie kaj celot stopanstvo. Samo za sporedba tie se:
nekonkurentnost,

neuramnote`eno

iskustvo,

nedostig

na

menaxersko iskustvo vo dadeno podra~je i dr.

Pati{ta za neuspeh

^esto se slu~uva sopstvenicite na mali pretprijatija da ne

uspeat

da

gi

usoglasat

sopstvenite

karakteristiki

so

menaxerskite problemi. Procesot na neuspeh mo`e da se

objasni na sledniot na~in:
Li~nite karakteristiki na sopstvenikot na maliot biznis vo
sodejstvo so menaxerskite slabosti prizveduva slabosti za
pretprijatieto. Propa|aweto na pretprijatieto e potpomognato so
nadvore{ni faktori kako {to se oscilaciite vo ponudata i
pobaruva~kata, promeni vo vkusot na potro{uva~ite, promeni
vo u~estvo na pazarot i sl. Toa vodi kon lo{o odlu~uvawe od
strana na sopstvenikot na maloto pretprijatie i kako posledica
na toa se zgolemuvaat dolgovite, se namaluva gotovinskiot
priliv, profitabilnosta opa|a, neefikasno se koristat resursite i
seto ova pak vodi kon neuspeh na maloto pretprijatie.

30

Prednosti na malite pretprijatija

So ogled na faktot deka malite pretprijatija obezbeduvaat

najgolem del od rabotnite mesta i pridonesuvaat za sozdavawe
na sovr{ena knkurencija na pazarot imaat golemo zna~ewe za
ekonomijata.
Prednostite na malite sprema golemitep doa|aat do iraz
koga: treba da se testira nov proizvod, pazarot e relativno mal,
e potrebno li~no prisustvo na sopstvenikot, li~nite uslugi se
dominantni, e potreben neposreden nadzor nad rabotniicte i dr.
Prednostite na malite pretprijatija koi doa|aat do izraz vo
vakvite situacii se slednite:
1. Fleksibilnost
pretprijatija

se

pod

podrazbira

ovaa

nivno

prednost

brzo

na

malite

prilagoduvawe

na

pazarnite izmeni. Vsu{nost dokolku dojde do namaluvawe na

pobaruvawata od strana na potro{uva~ite, pretprijatijatieto
reagira

na

na~in

{to

go

namaluva

obemot

na

svoeto

proizvodstvo. Postojat mali ograni~uvawa vo menuvaweto od

edna na druga rabota. Golemite pretprijatija za razlika od
malite relativno bavno se prilagoduvaat na novonastanatite
promeni vo opkru`uvaweto.

31

2. Neposrdni kontakti so potro{uva~ite Menaxerite

namelite pretprijatija imaat mo`nost da vospostavat direktni
odnosi so potro{uva~ite. Sopstvenicite na pretprijatija preku
nivnite kantakti ostvareni so potro{uva~ite.Sopatvenicite na
pretprijatijata preku nivnite kontakti osdtvareni so kupuva~ite
gi prifa}aat sugestiite i prigovorite i gi koristat za usoglasuvawe
na svoeto proizvodstvo so nivnite potrebi.
3. Kratki kanali na komunikacija So ogled na faktot
deka ovie pretprijatija imaatmal broj na vraboteni i kanalite na
komunikacija se kratki. Menaxerite se vo direktni kontakti so
vrabotenite i na toj na~in vo organizacijata se vospostavuva
porelaksirana atmosfera koja proizveduva i podobri rezultati.
4. Profitot slu`i kako plata Ovaa prednost slu`i kako
stimulator, pottiknuva~ na sopstvenicite na ovie biznisi. Imeno
vodeni od ovaa prednost na malite pretprijatija menaxerite
navleguvaat vo ovaa sfera so cel da ostvarat profit koj na nekoj
na~in }e pretstavuva nivna plata, nagrada za vlo`eniot trud od
nivna strana.
5. Neposredni kontakti so dobavuva~ite

Vo maloto

pretprijatie se nastojuva da s vospostavaat direktni odnosi so

dobavuva~ite vo pogled na koli~nite, neo~ekuvanite promeni
vo nabavkata na surovini i sl.
6. Lesno zapo~nuvaat so rabota Denes sekoe fizi~ko lice
moe`e da osnova svoe pretprijatie dokolku gi ispolnuva uslovite
vo pogled na: dokumentacija za lokacija, po~eten kapital i
dozvola za rabota, registracija.
7. Ednostavno odlu~uvawe Ako kako pojdovna to~ka se
zeme deka menaxerot i sopstvenikot e edna ista li~nos mo`e

32

da se zaklu~i deka kaj malite pretprijatija postoi ednostvno

odlu~uvawe. Procesot na donesuvawe na odluka se odviva
kratko, bidej}i odlukata se donesuva od strana na edna li~nost,
i sekoga{ e vo soglasnost na misleweto na taa li~nost za
odredena rabota.
8. Neposredna

komunikacija

so

vrabotenite

Bidej}i

malite pretprijatija imaat mal broj na vraboteni, kontaktite

pome|u menaxerite i dr. vraboteni e na zavidno visoko nivo.
Imeno ova pridonesuva za podobro razbirawe na celite i
povisok stepen na nivno usovr{uvawe.

Slabostite na malite pretprijatija

Pokraj

elaboriranite

prednosti

malite

pretprijatija

se

karakteriziraat i so brojni slabosti. Kako pozna~ajni slabosti na

malite pretprijatija se naveduvaat slednite: nedostatok na
menaxerski sposobnosti, nedostig od adekvatno planirawe,
nedostig od efektiven marketing, brza i neplanirana ekspanzija
ili pak, ednostavno osnovanoto pretprijatija nama da ima {ansi
za uspeh.
1. Nedostig na efektiven menaxement
osnovawe

na

pretprijatieto

sopstvenikot

se

So samoto
potpira

na

menaxmentot na edna li~nost. Ovoj menaxer ne delegira

avtoritet na drugi vraboteni i go zadr`uva edinstvotto na
komanda.
2. Raboti mnogu ~asovi dnevno Ovaa slabost na
malite

pretprijatija

proizleguva

33

od

prethodno

navedenata

slabost. So ogled na faktot deka sopstvenicite ne delegiraat

avtoritet na podredenite tie najgolem del od svoeto vreme go
posvetuvaat na golemite obvrski koi treba da se izvr{at za
normalno funkcionirawena pretprijatieto. Imeno tie prvi doa|aat
i posledni go napu{taat rabotnoto mesto i pominuvaat dolgi
~sovi na rabota. Vsu{nost nivnata posvetenost na rabotata
treba da pretstavuva primer za ostanatite vraboteni.
3. Nedostig na obrten kapital Ovaa slabost na ovoj vid
na pretprijatija gi namaluva konkurentskite sposobnosti vo
odnos na golemite kompanii. Nedostig na obrten kapital mo`e
da se otstrani so zemawe na kredite od postojanite finansiski
institucii

odnosno

bankite.

Me|utoa

ovaa

mo`nost

za

namaluvawe na ovaa slabost vo na{ata dr`ava e na nisko nivo,

{to proizleguva od visokite kamatni stapki koi ne odat vo prilog
na malostopanstvenicite.
4. Nedostig na specijalizacija So ogled na toa {to
malite pretprijatija postoi edinstvo na komanda vo odnos na
golemite pretprijatija kade postoi podelba na rabotata se
~uvstvuva nedostig na specijalizaciaja. Menaxerite na ovoj vid
na pretprijatija raspolagaat so op{to nasproti specijalizirano
znaewe koe e potrebno za uspe{no funkcionirawe.
5. Rizik po fondovite poradi nedostig na specijalizirano
znaewe nastanuva gubewe na vlo`enite sredstva , sopstveni ili
pozajmeni od bankite.
Site

ovie

slabosti

namalite

pretprijatija

vodat

kon

neuspehza koj kako i za uspehot e odgovoren sopstvenikot t.e

menaxerot na istoto.

34

Karakeristiki na menaxerite na mali pretprijatija

Postoi dilema okolu liatatna karakteristiki na malite
pretprijatija bidej}i od razli~ni ispituvawa se dobieni razli~ni
rezultati. Ima karakteristiki koi se odnesuvaat na eden vid
menaxeri drugi karakteristiki se odnesuvaat za drug itn.
Karakteristikite
Inicijativa,

na

sposobnost

administrativna

uspe{nite
za

menaxeri

se

slednive:

organizirawe,tehni~ki

znaewa,

sposobnost,sposobnos

za

komunikacija,

kvaliteti za rakovodewe, trpelivost i pretsopstveni~ko iskustvo.

Glavna karakeristika na sopstvenicite na mali biznisi e
nivanata postavenost na rabotata, napornata rabota i dolgoto
rabotno vrema.
Postojat sedum osnovni karakeristiki na menaxerite na
malite pretprijatija, a toa se slednite:
1. Golemo ~uvstvo na nezavisnost Ova ~uvstvo na
nezavisnost se odnesuva na nezavisnosta na menaxerite vo
pogled

na

nadvore{nata

kontrola.

Ovaa

sloboda

im

ovozmo`uva da ja realiziraat ssvoja ideja bez pritoa da

podnesuva smetka na nekoj
2. Izrazeno

~uvstvo

aa

pretprijatie

Ovaa

karakteristika im ovozmo`uva na menaxerite da gi koristat

svoite idei, sposobnosti, ambicii preku pretprijatieto. Poradi
nivnata `elba za ostvaruvawe tie maksimalno se posvetuvaat
na rabotata s# do realizcija na idejata.
3. Motivirani od li~ni i familijarni pobudi Menaxerite
ne se motivirani tolku od profitot kolku {to se motivirani od
familijarnite obvrski. Tie pove}e preferiraat da rabotat vo
35

familijarni firmi otkolku vo drugite pretprijatija bidej}i sakaat da

gi ostvarat svoite obvrski kon familijata
4. Vleguvaweto vo biznis e zasnovano pove}e na
{ansi otkolku na planirawe. Najgolemiot del od lu|eto vo
ovoj del na biznisi vleguvaat slu~ajno, odnosno bez nikakvo
prethodno planirawe. Ovie menaxeri podocna doa|aat vo
sostojba da baraat soodvetna menaxerska pomo{.
5. Golema e cenata na sopstvenoto vreme Menaxerite
na malite pretprijatija se vo postojana trka so vremetokoja
proizleguva od nedostatok na vreme poradi golemite obvrski
koi treba da gi izvr{at. Poradi toa tie nemaat vreme da posvetat
na nadvore{nite aktivnosti{to ne e slu~aj so menaxerite na
golemite pretprijatija koi del od svoeto vreme posvetuvaat na
odnosite so javnosta.
6. Ograni~eno

formalno

obrazovanie

Menaxerite

raspolagaat so ograni~eno formalno obrazovanie so tendencija

da ostvarat neformalno obrazovanie preku ~itawe i koristewe
na mislite od pobrazovanite prijateli ili preku kursevi.
7. O~ekuva brzi i konkretni rezultati

Sopstvenicite

o`ekuvaat brzi rezultati, odnosno sakkat za kratko vreme

vlo`enite sredstva da si gi povratat i zgolemat. Tie se silni
individui koi prifa}aat rizik i sekoga{ se spremni da se borat za
ostvaruvawe na svoite celi bidej}i se karakteriziraat so visok
stepen na istrajnost.

36

Zaklu~ok
Pri~inite za golemata stapka na mortalitet na malite
pretprijatija gi ima mnogu , no istovremeno i mnogu e golem
brojot na novi mali pretprijatija. I pokraj navedenite slabosti tie
i ponatamu }e pretstavuvaat motor za razvoj na nacionalna
ekonomija. Postojat golem broj na zemji i regini ~ija {to

37

razvienost se dol`i na ravitokot na malite pretprijatija kako

Pensilvanija vo SAD, Marke vo Italija. Taka na pr. vo SAD u{te vo
1977 god. ovie pretprijatija u`estvuvale so 54% vo formirawe
na brutonacionalniot proizvod i isto tolku procenti vo vkupnata
vrabotenost.
Vo Japonija so 60-65% vo vkupnata vrabotenost i 50% vo
formiraweto na

brutonacionalniot

dohod. Za zapadno-

evropskite zemji 80-90% od vkupnio tbroj na pretprijatija se

mali, dodek vo Velika Britanija u{te vo 1986 god. toj procent
iznesuval96%.
Ova zna~i deka malite pretprijatija se od vitalni zna~ewe
za edna ekonomija i gledano na podolg rok brojot na
novoformiranite

mali

pretprijatija

go

nadminuva

onoj

na

bankrotiranite.
Zna~ajno e da se spomne dek vo R. Makedonija se sledi
ovoj trend i vo periodot od 1993 do 1999 se formirani nad 90
000 novi mali pretprijatija {to mnogu pozitivno se odrazi na
na{eto stopanstvo.
Seto ova zna~i deka ovoj sektor na sopstvenost treba da
se oddr`uva i stimulira.

Koristena literatura

1. Prof. d-r Bobek [uklev, Osnovi na menaxment, Ekonomski

fakultet, Skopje, 2004 godina.

38

2. Prof.

d-r Bobek [uklev,

Menaxment na mal biznis,

Ekonomski fakultet, Skopje.

3.

Dan Steinhoff- Small business management fundamentals.

39