Posta elektronike

Posta elektronime, (E-Mail nga anglishtja E - Electronic dhe Mail) ose posteli (E-posta) sht nj
ndr shrbimet m t krkuara q ofron interneti. Me ndihmn e ksaj poste bhet shprndarja
e letrave elektronike (me t dhna t shkruara n t) nga drguesi tek pranuesi. Karakteristik e
ktyre letrave sht adresa e cila n vete prmban simbolin@.
Me prhapjen e ktij shrbimi n internet gjithnj e m tepr njerzit e sidomos ekonomistt e
prdorin kt form t kmbimit t letrave n vend t formave klasike si posts,telefaksin etj. Shkaqet
pr kt jan m s t njohura si p.sh:

posta elektronike drgon letrn brenda disa minutash, pa marr parasysh distancn.

drgimi i letrave me post elektronike kushton shum pak, n krahasim me posten klasike.

prparsia ndaj telefonit sht dshmia e marrveshjes (edhe pse me ligj nuk jan t gjitha
gjrat t kthjelluara)

standardi MIME, i lejon drguesit t letrs elektronike ti bashkngjit edhe dokumente tjera.

gjat kmbimit t letrs nuk sht e nevojshme q drguesi dhe pranuesi t jen t kyur n
t njjtn koh n rrjet.

Pr drgimin e letrave nevojitet q si drguesi po ashtu edhe pranuesi t ken nj adres

n internet q n terminologjin e internetit quhet E-Mail adresa. Adresat E-Mail hapen nga nj
qendr shrbimi n internet (Provider) pr paraqitsit e krkess. Paraqitsi i krkess zgjedh
emrin (kombinim shkronjash e numrash) e adress i cili nuk ka fusha t zbrazta n mes t
simboleve. Pas emrit pason pjesa q shkruhet nga qendra e shrbimit, simboli tek @ (ne
anglishte at) qendra e shrbimit (Proveider) pastaj vije nj pik ndarse dhe futet domeni i nivelit t
lart (Top-Level-Domen) pr t njoftuar lexuesin pr qendrn dhe karakterin komercial apo ndonj
tjetr.
Sistemi E-Mail nuk sht i sigurt sa i prket vzhgimit t prmbajtjes s letrs. Gjat rrugs q kalon
letra, ajo mund t lexohet dhe prmbajtja e saj edhe t ndryshohet. Pr kt nuk prdoret pr letrat
me prmbajte interesante pr "shikuesin" e tret. N kt drejtim sht duke u menduar dhe punuar
pr t gjetur forma me ann e t cilave ky sistem do t mbrohej nga "shikuesit" e pa ftuar. Nj ndr
kto prpjekje sht edhe kodimi PGP (Pretty Good Privacy), prpjekje q kodimi dhe dekodimi i
prmbajtjes s letrs, t jet i mundshm vetm nga drguesi dhe pranuesi i letrs. Parakusht pr
nj gj t till sht posedimi i nj programi t njjt pr kodim/dekodim t letrs pr t dy palt.
Mundsit q l kjo form e kmbimit t letrave, jan shum interesante pr institucionet shtetrore,
mirpo ato ende nuk jan t prgatitura q letrat elektronike t i pranon si form zyrtare e kmbimit
t letrave.
Ky interes i ka shty administratat e disa vende perndimore q t ndrmarri hapat pr krijimin e
bazes se ligjeve mbi kmbimin e letrave elektronike.
Posta elektronike nnkupton fardo mesazhi n form teksti, zrit, tingullit ose imazhi, t drguar
me an t rrjetit t komunikimit elektronik publik q si i till mund t ruhet n rrjet ose n pajisjen e
fundme t marrsit deri n momentin kur merret nga pranuesi -marrsi.

Posta elektronike dhe siguria

Asnjher mos ju prgjigjni emaileve apo postimeve q jan me prmbajtje keqdashse, sugjestionuese
dhe me gjuh t ashpr apo t pasjellshme;
Jini t kujdesshm kur merrni nj email, edhe kur ai vjen nga nj drgues i besuar, p.sh.: bankat, qeverit,
etj. Shpesh here ato vijn nga burime t tjera dhe ju krkojn t shkruani fjalkalimet. Mos klikoni mbi
linqet, nse nuk jeni t sigurt pr destinacionin.
Siguria pr fmijt
Asnjher mos hapni skedar t bashklidhur n emaile q jan drguar nga njerz apo burime q nuk i
njihni apo nuk i besoni. Fshijini kta skedar t bashklidhur menjher. Ata mund t prmbajn viruse
apo programme t tjera q mund t shkatrrojn informacionin n kompjuterin tuaj dhe programet e tij;
Kurr mos vendosni t takoheni apo t lini takim me dike prsonalisht pa rn m par dakort me prindrit
tuaj, dhe merrini ata me vete q tju shoqrojn n takimin tuaj t par. Takimet duhet t bhen gjithmon
n vende publike, dhe gjithmon tregojini dikujt se ku po shkoni;
Kurr mos i drgoni askujt fotografi, t dhna bankare, apo ndonj informacion tjetr personal, pa pyetur m
par prindrit tuaj;
Gjithmon tregojini prindit tuaj, nse hasni n gjuh t paprshtatshme apo fotografi t paplqyeshme kur
jeni online;
Gjithmon jini vetvetja dhe mos u shtirni sikur jeni dikush tjetr apo dika q n t vrtet nuk jeni;
Mbani mend gjithmon se nse nj faqe interneti sht vetm pr t rritur, kjo do t thot se ka nj arsye q
sht kshtu, dhe ju nuk duhet t hyni atje!

RREGULLORE MBI PERDORIMIN E POSTES ELEKTRONIKE NE ADMINISTRATEN PUBLIKE

Agjencia Kombtare e Shoqris s Informacionit bazuar n VKM Nr.248 dt

27.04.2007 e ndryshuar , n zbatim t piks 3 grma ) si dhe pikave te tjera ne
kete VKM q parashikojn prcaktimin e standardeve t TIK pr administratn
publike si dhe ofrimin e shrbimeve te prqendruara nga AKSHI, ku pjese e tyre
eshte edhe posta elektronike , ka hartuar kt rregullore Pr prdorimin e posts
elektronike n administratn publike. 2. QLLIMI Qllimi i ksaj rregulloreje sht
q administrata publike t udhhiqet n praktiken e saj t puns nga zbatimi i
rregullave pr prdorimin e posts elektronike n administratn publike : a) duke
marr n konsiderat faktin q Qeveria e Republiks s Shqipris n programin e
saj qeveriss mbshtet prdorimin e teknologjis s informacionit dhe internetin; b)
duke konsideruar se prdorimi i TIK bazuar n rregulla t qarta: i. rrit efiencn n
punn e administrats publike ii. krijon lehtsime dhe shrbime komunikimi c) duke
marre parasysh rritjen e aksesit n internet nga punonjsit e administrats publike;
d) duke konsideruar t rndsishme etikn profesionale t administrats publike pr
t mundsuar sigurin e konfidencialitetit, t dhnat personale, privatsin,
integritetin dhe publikimin e informacionit sipas legjislacionit n fuqi; e) pr t
shmangur ant negative t prdorimit t internetit duhet t: i. evitohen problemet
q mund t lindin si pasoj e prdorimit pa kriter t shrbimit t internetit q
mundsohet nga Institucionet shtetror; ii. evitohen drgimet e dokumenteve ose
informacioneve, personave ose organizatave t paautorizuara;

RREGULLORE PR PRDORIMIN E POSTS ELEKTRONIKE

N kt seksion prcaktohen rregulla t prgjithshme q duhet t jene t qarta pr

do punonjs t administrats publike. Institucionet shtetrore jan prgjegjs pr
informacionin q ato trajtojn. Pr kt arsye ata jan t detyruar t aplikojn nj
sr rregullash dhe procedurash pr ruajtjen e integritetit dhe konfidencialitetit t
informacionit. a. Institucioni siguron burimet materiale pr prdorimin e posts
elektronike me qllim q t ndihmoj punonjsit pr prmbushjen e detyrave. b. T
gjith mesazhet e hartuara dhe/ose drguara nprmjet rrjetit t brendshm t
Institucionit dhe/ose rrjeteve qeveritare duhet t jene n pajtim me ligjin 9131, date
8.9.2003 Pr rregullat e etiks n administratn publike. c. Rrjeti elektronik i
brendshm sht pron e Institucionit ose organit qeveritar qe ofron shrbimin dhe
sht i ngarkuar pr kt sherbim. T gjitha informacionet q vendosen, hartohen,
drgohen dhe/ose merren n sistemin elektronik t institucionit nga punonjs ose
jo, jan pron e Institucionit / organit qeveritar duke respektuar dispozitat e
parashikuara n ligjin nr. 9380 dat 28.04.2005 Pr t drejtn e autorit.

d. Adresa zyrtare e posts elektronike dhe mesazhet elektronike nuk jan pron
individuale e individve. e. do punonjsi i caktohet nj adres poste elektronike
me qllim q t prdoret ekskluzivisht pr nevoja t puns n lidhje me
Institucionin. Adresa sht individuale dhe prdorimi i saj sht i mbrojtur me
fjalkalim q zotrohet vetm nga punonjsi. f. Me lnien e puns apo prfundimin
e kontrats, strukturat prkatse pran institucioneve bjn njoftimin pran njsis
TIK. Kjo njsi nis procedurat e nevojshme te prcaktuara si me posht: 1. Personeli i
njsis TIK njofton prdoruesin qe para largimit t tij nga puna t aktivizoj nj
mesazh automatik (Out Of Office) pr t njoftuar t gjith drguesit pr
pamundsin e komunikimit te mtejshm si pasoj e largimit nga puna. 2.
Prdoruesi mund te krkoj ridrejtimin e postes elektronike tek nj adrese poste
elektronike personale pr nj afat 2 mujor nga data e largimit nga puna. 3. Aksesi i
prdoruesit n postn e tij elektronike ndalohet 1 muaj pas largimit t tij nga puna
duke i ndaluar prdoruesit aksesin n sistemin e posts elektronike t institucionit,
prfshir ktu t drejtn pr t shkarkuar, drguar, printuar apo rimarr ndonj
mesazh t vendosur n sistem, pavarsisht nga drguesi apo marrsi ose rndsia
e mesazhit prve rasteve t parashikuara ndryshe nga titullari i institucionit. 4. Pas
prfundimit t nj afati 3 mujor nga dita e largimit nga puna te punonjsit, njsia
TIK rishikon arkivn dhe vendos fshirjen prfundimtare te adress s posts
elektronike zyrtare. g. Institucioni ndalon do form diskriminimi bazuar n moshe,
rac, gjini, aftsi fizike apo mendore, burimet e t ardhurave, besimi fetar apo
prkatsia politike duke prdorur burimet dhe shrbimet e TIK. Prdorimi i rrjetit

kompjuterik dhe posts elektronike m qllim prulje apo diskriminimi pr nj nga

kto arsye sht i ndaluar sipas legjislacionit n fuqi. h. Punonjsit e kan t ndaluar
t ridrejtojn (Forward) n mnyre automatike mesazhet elektronike e marra
nprmjet rrjetit t Institucionit tek adresa e posts elektronike private. i.
Institucioni rezervon t drejtn pr t monitoruar, rishikuar, ndrprer apo publikuar
do mesazh t hartuar, drguar apo marre nprmjet rrjetit. Monitorimi, rishikimi
dhe ndrprerja e mesazheve mund t kryhet me ndihmn e softuerve pr filtrimin
e prmbajtjes ose nga punonjs t autorizuar vetm n prputhje me dispozitat e
parashikuara dhe n prputhje me legjislacionin n fuqi. j. Nuk lejohet kontrolli i
adresave private n Internet duke prdorur rrjetin kompjuterik dhe shrbimin e
Internetit q ofron Institucioni. k. Institucioni rezervon t drejtn q t ndryshoj
rrugn, destinacionin apo t pezulloj drgimin e mesazheve n vartsi t
rrethanave duke njoftuar menjher drguesin. Kjo prfshin, por nuk sht e
kufizuar me: i. Pengimin e drgimit, alternimin, arkivimin apo fshirjen e
dokumenteve t bashkngjitur (attachment) ose kodit t mesazhit ather kur
dyshohet se prbn rrezik pr funksionimin e sistemit kompjuterik. ii. Eliminimin e
prmbajtjeve shtes n mesazhe (p.sh muzike), q konsiderohen pa vler pr
Institucionin dhe zne vend n memorie. iii. Pengimin e drgimit apo arkivimin e
mesazheve me prmbajtje t dyshimt. Mesazhe q prmbajn dokumente t
bashklidhura (attachment) me emra dhe prapashtesa t dyshimta. iv. Pengimin e
drgimit apo arkivimin e mesazheve t formuluar n gjuh fyese. v. Pengimin e
drgimit apo arkivimin e mesazheve q konsiderohen si jozyrtar apo/ose reklama
komerciale (spam). vi. Bashkngjitjen e nj disclaimer-i n mesazhe t posts
elektronike t institucionit. l. sht i ndaluar prdorimi i adress s posts
elektronike zyrtare pr qllime private n zbatim t neni 13 pika 2, t ligjit nr. 9131
dat 08.09.2003 Pr rregullat e Etiks n Administratn Publike.

E-POSTIERT

A mund ta konceptojm jetn sot pa postn elektronike? Pothuajse e

pamundur. Edhe kur nuk kemi asnj adres elektronike, jemi t rrethuar nga
njerz q shqiptojn ose shkruajn shenja e fjal t uditshme: @, gmail,
hotmail, yahoo, etj. Prdorimi i e-mailit po rritet vrullshm dita dits n
Shqipri e kudo n bot. Fal faktit q sht falas, por jo vetm. Adoleshentt
hapin nj adres fardo, porsa msojn ti bien tastiers s kompjuterit; t

rriturit e kan postn elektronike prej kohsh, por marrin adresa t reja sapo
firmosin divorcin; t moshuarit, edhe kur duan t shijojn vetm stolin n
lulishte, gjenden me dy adresa elektronike t aktivizuara nga nipi e mbesa
njkohsisht.
Pas shum vitesh prdorimi e shprdorimi t e-mailit mund t bhet nj
bilanc i prdoruesve t ktij mjeti q po karakterizon epokn ton. T bindur
se galeria e postierve modern sht edhe m e pasur, po i ndajm sipas
tipologjis, me shnimin se do referim sht krejtsisht i rastsishm prve
rasteve autobiografike.
Standardi prdoruesi standard i posts elektronike ekziston vetm n
manuale, ose n udhzimet e serverit t posts. E prdor e-mailin me kujdes,
vetm kur duhet e sa duhet, duke respektuar privatsin. N shoqrin
njerzore kjo figur sht si njbrirshi, thuhet se sht par diku por nuk
dihet nse jeton prnjimend.
Ekzistencialisti drgoj e-mail, ergo sum. Kjo sht filozofia e atyre q
po nuk drguan disa e-maile n dit nuk e konsiderojn jet jetn q jetojn.
Kur n postn elektronike nuk vijn mesazhe fillojn krizat e para
ekzistencialiste. Prse nuk m shkruajn? Prse kjo heshtje? Cili jam un?
Ekzistencialisti gzohet kur i vijn edhe mesazhe spam, kurse mesazhet me
virus i hap vetm pr tu ndjer i gjall nga adrenalina e rrezikut t
mundshm.
Prcjellsi sht ai q subjektin e mesazheve e ka gjithnj t shnuar me
shkronjat fwd q tregojn prcjelljen n anglisht. Dallohet nga mungesa e
fantazis, sht ndrmjets jo krijues, divulgator jo origjinal. N vite nuk ka
msuar si ta ndryshoj objektin e mesazheve, pa kuptuar q del disi shmtuar
kur bn vetm aktin e prcjelljes.
Dekonspiruesi duket sikur nuk ekziston, por hert a von del n sken.
sht ai q nuk di ta prdor funksionin e fshehjes s marrsve t mesazheve
(BCC, blind carbon copy kopje informuese e fsheht). Ti bn gabimin e
pafalshm ti drgosh nj mesazh nga adresa jote personale, ose at t puns,

q e mban xhelozisht t fsheht q mos ta prmbytim me plehra e njoftime

fardo, ai ta fut adresn si kopje informuese (CC) n nj mesazh pr Miss
Albania, Festivalin europian, ose tortn e pavarsis, bashk me gjith
shqiptart q jetojn n Ballkan e m gjer.
Indiferenti ka nj raport t ftoht me postn elektronike. E hap rrall e
pr mall. Mesazhit tnd i prgjigjet pas nj muaji, i bindur se po t bn figur
t mir me shpejtsin e tij. Sa her q hap faqen e posts i duhet t kujtoj
ID-n e fjalkalimin, q e mban n portofol, afr kartvizitave e
kartmonedhave.
Nostalgjiku nuk haset kollaj por ekziston n natyr. I lexon e-mailet,
zakonisht me ndihmn e djalit, ose nipit, por pastaj t krkon adresn tnde t
shtpis e t prgjigjet me letr t shkruar. Ndonjher edhe me stilograf.
Monotoni ende nuk e di q marrsi i posts e dallon fare mir drguesin.
Nuk ka nevoj t prezantohet srish. Ai n vend t subjektit shkruan nga
Filani, pastaj n mesazh prsrit: Jam Filani q po t shkruan. N fund nuk
harron t firmoset me emr e mbiemr.
Grafomani digital nuk duhet ngatrruar me ekzistencialistin, sepse nuk
shkruan pr t afirmuar vendin e vet nn kt qiell. Ai shkruan se dshiron t
shkruaj, drgon mesazhe se i plqen t drgoj. E-mailet pr kt person jan
marihuan, kokain, viagra, pije alkoolike, t marra s bashku. Ndonjher
prfundon n filtra, si drgues i bllokuar, sepse sistemi e merr pr post t
bezdisshme (spam). sht nj nga rastet e pakta kur sistemi nuk gabon.
Celebrativi ndryshe nga grafomani, ky e prdor postn elektronike vetm
me raste festash. Drgon kryesisht kartolina virtuale pr vitin e ri dhe urime
pr datlindjen. S fundi, postn e hapi gjithashtu me rastin e fests s
pavarsis.
Koleksionuesi sht ai q ka dhjetra adresa e-mailesh. Sapo del nj
server i ri ai hap llogari t re. Ka prqasje fetishiste me adresat e posts
elektronike, i plqen t ket shum adresa edhe pse i prdor rrall ose kurr.

Profesionisti adresat elektronike ky i mban rreptsisht t ndara. Ajo e

puns sht pr pun, ajo personale sht pr komunikime t ndryshme, ajo
pr at sht vetm pr arsye sentimentale.
Spastruesi ky gjendet pothuajse n do prdorues e-maili, por kur e hap
postn vetm pr ta shtypur butonin delete (fshije) merr pamjen dhe rolin
e terminator-it t mesazheve elektronike. Knaqsia e fshirjes ndalet vetm
kur gabon. Mnyrn pr ta nxjerr mesazhin nga koshi i plehrave nuk e njeh,
ndaj mrzitet prkohsisht. Derisa fillon t luaj srish me butonin fatal.
Harraqi sht figur e vjetr q shfaqet n kohra moderne. Vuan nga
amnezia virtuale sepse nuk kujtohet kurr ta hap postn pr t lexuar
mesazhet. sht tmerri i kutive t e-posts, t cilat rezultojn gjithnj plot e
nuk nxn as mesazhet urgjente e t lehta. I vjen ndr mend pr e-mailin kur e
takon rrugs dhe e pyet nse e lexoi postn q i drgove dy jav m par. Aty
kujtohet se ka dy vjet q nuk e hap.
I prpikti sht ai prdorues i e-posts q i prgjigjet t gjitha mesazheve
q i mbrrijn. Madje edhe atyre q gjenerohen automatikisht nga servert
anonim, deri edhe atyre q t thon shprehimisht: nuk duhet ti prgjigjesh
ktij mesazhi (no-reply).
Bashklidhsi nuk drgon mesazhe me internet n qoft se nuk
bashklidh dika. Zakonisht bashklidh arkiva t tr, q mezi mbahen e
drgohen nga postat. T gjitha mesazhet e bashklidhsit fillojn kshtu: Po
t bashklidh.
Fanatiku me lindjen e posts elektronike ky ka eliminuar do mjet tjetr
komunikimi. Nuk shkruan letra me dor, nuk telefonon, nuk thrret me video,
nuk drgon sms, nuk flet me goj. Drgon vetm e-mail. E kap paniku kur
shrbimi i posts pson avari.
Fjalpaku sht ai q e prdor e-postn n vend t celularit. I bie shum
shkurt. M shkurt se cicrimat. N fakt nuk kuptohet prse nuk prdor sms-t

e zakonshme. Ndonjher shkruan e-mail me titull m t gjat se vet

mesazhi.
Enigmatiku ky t drgon rregullisht e-mail pa e shkruar subjektin (temn,
lndn). Arsyet nuk dihen, ndoshta ka alergji ndaj titujve, ndoshta nuk e di q
mesazhet mund t ken subjekt, ndoshta e ka nga prtacia Fakti sht se t
krkosh nj e-mail t drguar prej tij, d.m.th. pa subjekt (subject) sht
njlloj sikur t krkosh gjilprn n kasht.
Deleguesi nuk di ta administroj postn e vet elektronike. Nuk di ta hap,
ta shfletoj, t shkruaj. Gjithshka ia l djalit, vajzs ose gruas (kur e ka t re).
Po t jet i pushtetshm ia l sekretares. Deleguesi i krkon t printuara emailet, prndryshe nuk di ti lexoj n ekran. Mesazhet q mund t marrsh
prej tij sjan gj tjetr vese prkthimi digital i letrs q ka shkruar me
stilograf. Deleguesi duket demokrat, plot mirbesim, por i till nuk sht.
Estetiku i jep m rndsi forms se prmbajtjes. Mesazhet i ka me sfonde,
imazhe, emotikone, pamje t animuara, ngjyra t bukura, por prmbajtja l
pr t dshiruar; kur ekziston, natyrisht.
N qoft se m sipr nuk e gjen veten, ose ndonj mikun tnd q t
bombardon me post elektronike, je i lutur ta shtosh vet kategorin ku bn
pjes.