Kabanata 50:

Ang Kaanak (Kamaganak) ni Elias

Nagkuwento si Elias sa mga pangaabuso sa

kaniyang mga kaanak ng kastila:
*Nuno (Ninuno; Pinagmulan)

Lolo ni Elias
o Tenedor de libros (trabaho) sa
isang almasen () ng kastila
o Napagbintangang dahilan ng
sunog
Dahil sa walang
pambayad sa abogado:
Tinali sa kabayo at
ipanapalo sa bawat
panukalan () ng
daan
Pinalaya lamang
pagkatapos
himatayin
o Nang gumaling ang sugat ay
nanirahan sa bundok kasam ang
kanyang pamilya
o Nagkaroon ng anak na sakitin
na namatay din sa sakit
o Nagpatiwakal at dahil maysakit
ang asawa ay hindi agad
nalibing at nangamoy ang
bangkay
o Nang magbinata ang mga anak:
Panganay
Nanulisan
(fugitive) at
gumanti sa
lipunang umapi sa
kanila (rebelde)
Nakilala sa tawag
na Balat (skin)
Bunso
Tinawag na anak
ng kanyang ina
dahil nagkaroon ng
mabuting
kaugalian (mabait)
Ang ama ni Elias
o Ang asawa niya

Napilitang manlimos pero

walang naawa dahil
naniwala sila sa na
manununog (arsonist)
ang asawa nila
Napilitang humanap ng
trabahong hindi kanais
nais (prostitute?)
Kinasuha ng salang
pagpatay (murder)
Hinatulan ng palo pero
nagdadalang tao kaya
pinalo siya matapos ng
dalawang buwan ng
panganganak
Nasiyahan ang mga tao
sa pagpalo sa paniniwala
nila na nagampanan
(nagawa) nila yung
tungkulin (trabaho, duty)
nila
Lumipat sa lalawigan at
namuhay ng buhayhayop (di kaaya-ayang
pamumuhay; nabuhay ng
parang hayop)
Nakilala sa tawag na
haliparot (malandi),
delingkwente () at
napalo.
Bunsong Anak (Ama ni Elias)
o Naglagalag (naglakbay) sa ibatibang bayang walang
nakakakilala sa kanya
o Kinagiliwan (Kinatuwaan;
Kinasayahan) dahil mabait,
matipid at masipag
o Namasukan (nag-apply) sa
isang mayaman
o Umibig sa isang dalaga pero
natakot mamanhikan
(Manligaw) kasi ayaw
mabunyag ang kanyang
nakaraan
o Sa bandang huli nangibabaw
ang pagibig, kayat ang dalawa
ay nagkasala (nabuntis ang
babae)

Napilitang pakasalan yung

babae (sa kaugalian ng mga
Pilipino, para hindi maging
kahiya-hiya sa tao ang babae)
Nakulong dahil nalaman ang
pinagmulan niya (Dahil sa mga
papeles na kailangan sa kasal:
Birth Certificate, etc)
Nagkaroon ng anak na kambal
(babae at lalaki)
Ipinasok sa kolehiyo sa
tulong ng mga
kamaganak nila na
mayayaman.
Bumalik din sa kanilang
mga ninuno pagkatapos
magaral (Katulad ng
ginawa ni Ibarra sa
paguwi sa San Diego) at
naging maganda ang
naghintay sa kanilang
kinabukasan doon.
Dahil sa mayaman sila at
mapagmataas ang ugalin
isang malayong
kamaganak ang
napamukha sa kanilang
pinagmulan na
pinatotohan ng isang
utusan nilang matanda
na kanilang ama.
Bago mamatay ang
kanilang ama ay
naipaliwanag pa ng
kanilang ama kung ano
ang mga nangyari dati na
marahil ang dahilan kung
bakit naluha sila ng
namatay ito.
Babaeng anak
Nagaral sa La
Concordia
Ikinasal sa ibang
ang kasintahan at
isang araw siyay
nawala
Pagkaraan ng anim
na buwan ay
natagpuang patay

sa Kalamba na
kinilala sa
pamamagitan ng
ayos ng kanyang
damit, buhok,
mukha, at taglay
na hiyas (Alahas)
Si Elias ang lalaking anak
Nagaral sa
paaralang heswita
Matapos
matagpuan ang
bangkay ng
kapatid ay
nagpalipat lipat sa
ibat-ibang
lalawigan na
paminsam minsan
ay hinahamak ()
ngunit hindi
pinapansin.

Si Ibarra ay minsang napapatindig sa upuan,

nagtutungo ng ulo habang isinasalaysay ni
Elias ang mga nangyari sa kanya.
Pagkatapos magkuwento ni Elias sa kanyang
nakaraan ay tumahimik ito at sumagwan
(row). At nagkaroon sila ng talakayan tungkol
sa pamahalaan na sinimulan ni Ibarra.
12Ang Katwiran ni Ibarra na hindi nagagawa
ng pamahalaan ang kanyang tungkulin dahil
sa kapos ng salapi (kulang ang pera).
13Ang katwiran ni Elias na hindi daw kulang
ang salapi ngunit mali ang pag gamit.
14Kaibigan, mawawalan ng halaga an gating
hinahangad. Ibarra
15Opo, kung tayo ay watak-watak. Magkaisa
tayo para sa bayan, magbigay ng
magandang halimbawa at ipakilala ang ating
inang bayan. - Elias
16Kailangang maghintay pa tao - Ibarra
17Maghintay!(?) Maghintay!(?) Ang
paghihintay ay katumbas ng pagtitiis.

18Kung hihingin ko ang bagay na ito ay

pagtatawan lamang ako
19(Paano) kung kayo ay panigan ng bayan?
20Sabi ni Ibarra na ayaw niyang mangyari
ang ganun, dahil naniwala siyang sa
karunungan makakasulong ang bansa hindi
sa dahas.
21Kung walang paglalaban ay walang
kalayaan Elias
22Tutol ako sa ganyang uri ng kalayaan
Ibarra
23Ipinagtanggol ni Elias ang kanyang
katwiran na hindi niya nalalaman ang kanyan
sinasabi. At balang araw daw ay mapipilitan
daw ang mga tao na gumawa ng dahas
24Nakatayo noon si Elias at walang takip ang
ulo. Ang kanyang mukha ay nasisinagan ng

katigasan ng loob at katapangan.

Nasisinagan ng buwan ang kanyang katangitanging anyo.
25Ayon kay Elias na nagbabago na ang mga
tao at kumikilos na sa mga ginagawang pang
aalipusta sa kanila.
26Ganap na katahimikan ang namagitan sa
dalawa samantalang ang bangka ay
papalapit sa pasigan (shore).
Sa huli, hindi pumayag si Ibarra sa hiling ni
Elias, sa dahilang: tayo ring ang maysala sa
kalagayang ito, na tinanggap naman ni Elias
at sinabi na wag na siyang kilalanin pag
nagkita silang muli.
Sa katapusan ng kabanata ay pinapakita na
si Elias ay sumapi na sa mga rebelde tulad
ng pangako nito.