Pang - Uri (Kayarian at Kaantasan)

Home
Essay Criteria
Mangrove Planting
Important Documents

Pang-uri ay ang mga salitang naglalarawan o nagbibigay turing sa

pangngalan o panghalip.

Pang-uring palarawan

Debate Criteria
Powerpoint Criteria
Kapayapaan
KABATAAN
Tayutay
Tanging Pamana
Halimbawa ng Silabus
(Syllabus)
Pang - Uri (Kayarian at
Kaantasan)
Pagpapalwawak ng
pangungusap
Iba't Ibang
Pagpapahayag
Paglalarawan
Paglalahad
Pangangatwiran
Talumpati
Noli Me Tangere
Pangungusap at
kayarian
Pang-abay
Ponemang
Suprasegmental
Pagbabagong
Morpoponemiko
Tungkol kay mamsha
Favorite Links
Tawagan ako
Pamilya ko
Vacation Photo Album
Pangatnig
Pang - uri

Kayarian ng pang-uri
1. Payak binubuo ng salitang ugat lamang.
Ha. Bilog , pula

2. Maylapi binubuo ng salitang-ugat na may panlapi.

Mga panlaping mapanuring na madalas na

ginagamit:
/Ka-/ ay nagpapahiwatig ng katangian ng
relasyon o pag-uugnayan ng higit sa
isang taong binabanggit sa pangungusap.

Hal. Kalahi, kasundo

/kay-/ ay nagpapakita ng katangian ng isang
bagay na
inilalarawan.
Hal. Kayganda, Kaysaya
/ma-/ nagpapakita ng katangian ng pangngalan o
panghalip
Hal. Matalino, Mahusay
/maka-/ nagpapakilala ng pagkikiayon o
pakikisama.
Gumagamit ng gitling kapag ito ay
ikinakabit sa pangngalang pantangi.

Hal. Makabayan, Maka-Diyos

/Mala-/ nagbibigay ito ng kahulugang kaanyo o

kahawig ng anumang katangiang isinasaad
ng salitang-ugat.
Hal. Malarosas, malaprinsesa
3. Inuulit binubuo ng salitang inuulit.
a. Ganap buong salita ang inuulit
Hal. Sira-sira
b. Di-ganap bahagi lamang ng salita ang inuulit
Hal. Matatamis
4. Tambalan binubuo ng dalawang
salitang-ugat na inuulit

Wastong Gamit ng
Salita

- Karaniwang kahulugan
Hal. Balikbayan
- Matalinhagang kahulugan
Hal. Bukas-palad

Kaantasan ng Pang-Uri
1. lantay karaniwang anyo ng pang-uri.
ha. mayaman, pang-araro, palabiro, atb.

2. Katamtaman naipapakita ito sa paggamit ng mga

salitang medyo, nang, bahagya, nang kaunti, atb., o sa
pag-uulit ng salitang ugat o dalawang unang pantig
nito.
hal. Medyo hilaw, mapurol nang kaunti,
masarapsarap

3. Pinakamasidhi Ito ay naipapakita sa pamamagitan

ng

1). pag-uulit ng salita (hal. mataas na mataas)

2). paggamit ng mga panlaping napaka-, nag--

an,
pagka- at kay-. (hal. napakalamig)
3). sa pamamagitan ng salitang (hal. Masyadong
nasalanta ng bagyo)

Bago pa man napasailalim ang Pilipinas sa Imperyal Espanya meron nang natatanging mga kultura at
mga wika ang bansa. Este, wala pa pala Pilipinas noon. Pero madalas ang interaksyon ng mga tao di
lang sa kapwa Filipino kundi pati sa mga banyaga. Madalas silang nagkakalakal pero minsan
nakikipagdigma din sila. Meron ding mga epiko, alamat, kaalamang bayan, paniniwalang espiritwal.
Meron ding sistema ng pagsusulat, ang Alibata. Nakasulat ito sa mga dahon, kawayan, o bato. Ayon sa
mga historians kung medyo natagalan lang ang mga Kastila sa pagdating, maaring nakabuo ang mga
ninuno natin ng sariling nasyon at wika.
Noong nasakop na ang mga ninuno natin, malaki ang kampanya na ginawa ng mga Kastila para burahin
ang sinangunang kultura. Pinagsusunog nila ang karamihan sa mga documents sa Alibata. Notable na
instrument siempre ang relihiyon. Isa sa mga polisiya ng mga Kastila para mapanatiling watak-watak ang
mga Filipino ay ang hindi pagturo ng wikang Espanyol. Sa halip, sila ang nag-aral ng mga wika sa
kapuluan. Natakot sila na dahil sa isang common na wika, maaring magorganisa ang mga Indio laban sa
kanila.
Pero siempre meron ding natuto ng Espanyol sa pagitan ng pag-aaral. Ang sistema ng edukasyon noon
ay kontrolado ng mga prayle at eksklusibo lang sa mga mayayaman. Noong patapos na ang 19 th na
daantaon ay may mga pagbabago sa polisya ng Espanya. Nangibabaw ang liberalism at nagkaroon ng

pagkakataon ang mga mayayamang Pilipino na mag-aral sa Europa. Doon ay na expose sila sa mga
modernong ideya lalo na kina Locke at Rousseau.
Kabilang sa mga ilustrado sina Rizal, Lopez-Jaena, Del Pilar, atbp. Tinatag nila ang Kilusang Propaganda
na ang layunin ay gawing probinsya ng Espanya ang Pilipinas. Kapag nangyari na ito, magiging
mamayang Kastila ang mga Filipino at kasama na dito ang mga karapatan at representasyon sa Cortez.
Binuo nila ang La Solaridaridad, ang peryodiko na naglalaman ng mga artikulong tumatalakay sa reporma
sa Pilipinas. Espanyol ang wikang ginamit nila. Hindi nagtagumpay ang Kilusang Propaganda sa
maraming dahilan kabilang na ang kakulangan ng kasangkapan at pagaaway-away ng mga ilustrado.
Dahil walang nangyari sa mapayapang reporma, inorganisa ni Bonifacio ang Katipunan na ang layunin ay
ang ganap na kasarinlan sa pamamagitan ng armadong paraan. Malaki ang papel na ginapanan ng wika,
particular ang Tagalog, sa rebolusyon. Merong revolutionary organ ang Katipunan, ang Kalayaan. Meron
itong mga artikulo ni Emilio Jacinto at iba pa. Pinakita ng Kalayaan ang plano ng Katipunan. Kinalat ito sa
ibat ibang kalapit na probinsya at nakatulong ito sa paglaki ng pwersa ng Katipunan mula 300 naging
3000 (Agoncillo, 1977). Pinakita lang nito na nagkakaintindihan ang mga tao sa sariling wika at pwede ito
gamitin para isulong ang interes ng mga tao. Yun nga lang, isang copya lang ng Kalayaan ang
na imprenta at nakalat. Nalaman agad ng mga Kastila ito at nagpasya ang Katipunan na tigilin na ang
proyekto.
Naging matagumpay ang rebolusyon pero saka naman dumating ang mga Amerikano. Ang mga bagong
layang mga Filipino ay may bago namang kaaway. Binenta pala ng mga Kastila ang Pilipinas sa US sa
pagitan ng Treaty of Paris. Bakbakan ulit. Natalo ang mga Filipino dahil mas armado at may angkop na
pagsasanay ang pwersa ng Kano. Para tuluyang na sakop ang mga Filipino, gumamit ang mga Kano ng
psychological tactic na pagbigay ng bagay na ipinagkait sa mga Filipino, edukasyon. Nagtatag ng secular
public system of education ang mga Kano. Pero ang ginamit sa mga paaralan na ito ay Ingles bilang
medium of instruction. Tumaas nga ang literacy ng mga Filipino, pero tuluyan din silang na pacify.
Ang mga Kano ay nagpatupad ng mga hakbang para sugpuin ang mkabayang dyornalismo at panitikan.
Ayon sa Sedition Law ng 1902, sino man ang magsabi o magsulat ng mga bagay laban sa US at Insular
Government ay pwedeng ikulong sa mahabang panahon at pagbabayarin ng malaking multa. Marami ang
nakulong na mga manunulat sa dyaryo, mandudula, atbp. Dito na nagsimula ang proseso ng
miseducation. Dahil nga Ingles ang medium og instruction, kailangan ng mga Ingles din na mga
kasangkapan. Ang mga Filipino ay natuto tungkol kina Lincoln at Washington kesa kina Rizal at Bonifacio.
Dahan-dahan naging mataas ang pagtingin nila sa kulturang Amerikano.
They had to be disoriented form their nationalist goals because they had to become good colonials. The
ideal colonial was the carbon copy of his conqueror, the conformist follower of the new dispensation. He
had to forget his past and unlearn the nationalist virtues in order to live peacefully, if not comfortably,
under the colonial order. The new Filipino generation learned of the lives of American heroes, sang
American songs, and dreamt of snow and Santa Claus. (Constantino, 1966) Yung mga promising na
estudyante, pinadala pa sa US para mag-aral o para tuluyang ma-immerse sa kulturang Amerikano.
Tinatag noong 1935 ang Commonwealth of the Philippines na si Manuel L. Quezon ang pangulo at
Sergio Osmena bilang bise. Ang Pilipinas ay magkakaruon ng transition period ng sampung taon bago
ganap na maging malayang bansa. Ayon sa mga delegado ng 1935 Constitutional Convention kailangan
ng wikang pambansa na sariling atin. Dagdag pa ni Quezon, magiging instrument ito para mapagkaisa
ang mga Filipino. November 13 1936 nang tinatag ang Institute of National Language. Ang pinakalayunin

nito ay manaliksik at tukuyin ang pinakaangkop na wika sa bansa na pwedeng gawing basehan ng
wikang pambansa.
Ang napili ay Tagalog. Marami ang nagsasabi na Tagalog ang napili dahil Tagalog si Quezon. Isa sa mga
prominenteng kritiko ay si Osmena, isang Bisaya. Bakit Tagalog e magkasing dami naman ang
nagsasalita ng Bisaya at Tagalog (at ibang major dialects tulad ng Hiligaynon at Ilocano). Ang sagot ay
nasa tanong na mismo. Kahit anong dialect pa ang mapili, kokontrahin pa rin ito. Isa pa angTagalog ay
isang basehan lamang. Iba ang Tagalog sa Filipino. Ang Filipino ay naghihiram ng mga salita mula sa
ibang dialect para lalo itong mapayaman.
Magandang halimbawa ang mga salitang bana(husband), kawatan(thief), palawig (extend). Ito ay mga
salitang Hiligaynon pero dahil na rin sa convenience, ginamit na ito sa Filipino. Isa pa, ang mga dialect sa
bansa ay galing lang sa isang pangkat ng mga wika. Ibig sabihinm magkakahawig lang ang mga ito at
medaling pag-aralan. Meron ding mga salita na pareho ang kahulugan sa ibat ibangdialect. Halimbawa
ang mata. Kahit saan ka sa Pilipinas, ang mata ay mata.
Balik sa kasaysayan. Hindi natapos ang ten-year transition period ng Commonwealth dahil sa World War
Two. Ang mga Hapon ay may sariling agenda. Nagtatag sila ng sistema ng edukasyon para burahin ang
impluwensya ng mga Amerikano sa mga Filipino. Ginamit ang Filipino bilang medium of instruction, pero
at the same time, ang Niponggo. Ang layunin ng mga Hapon ay diumano ipakita na lahat ng mga Asyano
ay magkakapatid at mga salot ang mga Kano. Promising di ba? Pero tulad ng US, may imperial interests
din ang mga Hapon. May hawig sa taktika ng mga Kano. Pero hindi ito naging matagumpay kasi siempre
digmaan, halos wala na nga makain ang mga tao, mag-aaral pa sila. Yung malala pa, pagkatapos ng
digmaan, ang tingin ng mga Filipino sa mga Kano ay mga tagapagligtas. Lalo pang tumibay ang
attachment ng mga Filipino sa mga Kano at sa kanilang kultura.
Pagkatapos ng digmaan, naging malaya na ang bansa. Paherong mabuti at masama ang pagtuto ng mga
Filipino ng banyagang wika (Agoncillo, 1977). Nakapaginterak ang mga Filipino sa buong mundo, perong
naging mababa ang tingin nila sa sariling kultura. Ang polisiya ay hindi nagbago, Ingles pa rin ang
medium of instruction, at official language sa business, governmental, at legal proceedings.

A foreign tongue as a medium of instruction constitutes an impediment to learning and to thinking

because a student first has to master new sounds, new inflections, and new sentence constructions. His
innermost thoughts find difficulty of expression, and lack of expression in turn prevents the further
development of thought. Thus we find in our society a deplorable lack of serious thinking among great
sections of the population. We half understand books and periodicals written in English. We find it an
ordeal to communicate with each other through a foreign medium, and yet we have so neglected our
native language that we find ourselves at a loss expressing ourselves in this language. (Constantino,
1966)

Noon, konti lang ang may access sa impormasyon sa pagitan man ng media o edukasyon.pero ngayon,
kahit sino na ang makakabili ng dyaryo o radio o TV o Internet pa nga. Nakatulong din ang mass media
para lumago ang Filipino, pero mas malaki ang epekto ng ipinasok ng mass media sa bansa, mga kanta,
pelikula, palabas, libro. Hindi na limitado sa US o Western na kultura, pati na Hapon at Koreano na media
(at kultura) ay tinatangkilik na rin.

Malinaw na sa bawat importanteng nangyayari sa bansa, parating may bagay na may kinalaman ang
wika. Hindi ito nakakagulat, sabi nga ni Jacob Burckhart, ang wika ang kaluluwa ng isang nasyon. Kung
gusto talaga natin baguhin ang sitwasyon ng bansa, hindi sapat ang pagsisi ng lahat ng problema sa mga
kurap na pulitiko. Kailangan matuto sa kasaysayan. Ang wikang pambansa ay binuo hindi para mag
away-away tayo o para maging mababa ang tingin natin sa atin sarili. Ang wikang pambansa ay para
magkaisa tayo at magkaroon tayo ng pagkatao lalo na ngayon sa panahon ng globalisasyon.

Transcript of Uri ng Morpema at Pagbabagong

Morpoponemiko
Uri ng Morpema at Pagbabagong Morpoponemiko
Morpema- ito ay ang pinakamaliit na yunit ng wika na may kahulugan.
Malayang Morpema- ito ang mga salitang-ugat o tinatawag ding payak ang
anyo o kayarian dahil may taglay itong tiyak na kahulugan.
Di-malayang Morpema- Kinakailangan pa itong ilapi sa ibang morpema
upang maging malinaw at tiyak ang kahulugan.
Mga Anyo ng Morpema
1. Morpemang binubuo ng salitang-ugat -- ito ay mga salitang payak, walang
kasamang panlapi. Hal: tanim, sulat, gawa atbp.
2. Morpemang binubuo ng panlapi- kilala rin ito bilang di-malayang morpema
sapagkat inilalapi sa ibang morpema. Hal: alamin, antukin, hikain atbp.
3. Morpemang binubuo ng isang ponema- Ito ay nangangahulugang
kasariang pambabae na isinasaad ng salitang-ugat. Hal: duktora-duktora
Mga Uri ng Morpema
1. Morpemang Pangkayarian- Ito ay nakapagpapalinaw ng kahulugan ng
buong pangungusap katulad ng: ang, si, ng, sa, pero, ka, ba atbp.
2. Morpemang Pangnilalaman- Ito ay mga salitang may tiyak na kahulugan at

nagsisilbing mahalagang salita sa loob ng pangungusap. Hal: sipag, tiyaga,

hirap atbp.
Mga Pagbabagong Morpoponemiko
1. Asimilasyon- ito ay ang pagbabagong karaniwang nangyari sa tunog na
/ng/ sa mga panlaping pang-, mang-, hing-, o sing-, dahilan sa impluwensiya
ng kasunod na tunog (unang tunog ng salitang nilalapian).
Hal: pang- + bansa = pangbansa = pambansa
mang- + bola = mangbola = mambola
sing- + tamis = singtamis = sintamis
1.1 Asimilasyong di-ganap-- ito ang pagbabagong nagaganap sa pusisyong
pinal ng isang morpema dahilan sa impluwensiya ng kasunod na tunog.
Hal: pang- + dakot = pangdakot = pandakot
sing- + puti = singputi = simputi
sing- + rupok = singrupok = sinrupok
1.2 Asimilasyong di-ganap-- nawawala ang unang tunog ng nilalapian.
Hal: pan- + talo = pantalo = panalo
mang- + kuha = mangkuha = manguha
Pagkawala ng Ponema- sa uring ito, nawawala ang huling patinig ng salitangugat kapag nilagyan ito ng hulapi.
Hal: tira + -an = tirahan = tirhan
dakip + -in = dakipin = dakpin
kamit + -an = kamitan = kamtan
SALAMAT PO!
Iniulat ni : Castro, Hannah Louise P. BSCS-1B
Gng.Meliza Jao Samson
3. Paglilipat-diin -- ito ay nagaganap kapag ang salitang-ugat ay
hinuhulapian.
Halimbawa:
sira:in
hawa:kan
putu:lin
4. Pagbabago ng Ponema- may mga tunog na nababago sa pagbuo ng salita.
Halimbawa:
ma- + dami = madami = marami
ka- + dagat + -an = kadagatan = karagatan
ka- + palad + -an = kapaladan = kapalaran

5. Pagkakaltas ng Ponema- nangyayari ang pagbabagong ito kung ang huling

ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawawala kapag nilalagyan ng hulapi.
Halimbawa:
bili + han = bilihan = bilhan
bukas + an = bukasan = buksan
6. Metatesis- ito ay ang pagpapalitan ng posisyon ng mga tunog sa isang
salitang nilalapian.
Halimbawa:
lipad + -in = linipad = nilipad
yaya + -in = yinaya = niyaya
-in- + regalo + han = rinegaluhan = niregaluhan
MGA TANONG :
1. Ano ang Morpema?
2. Anu-ano ang uri ng Morpema?
3. Ano ang mga Pagbabagong Morpoponemiko?
4. Naging mahalaga ba ang gampanin ng morpoponemiko sa wika?
5. Bilang estudyante, ano ang natutunan mo sa iniulat?
SINTAKSIS SA WIKANG FILIPINO.
sintaks ay ang tawag sa formasyon ng mga pangungusap sa isang wika. Sa
Filipino,maaaring mauna ang paksa sa panaguri at posible namang pagbaligtaran
ito. Samantalang sa Ingles laging nauuna ang paksa.
*SINTAKSIS*
HALIMBAWA
*Mataas ang puno.
*Ang puno ay mataas.
*The tree is tall. (hindi maaaring Tall is the tree. o Tall the tree.)
*PATUROL*
*Ang Paturol ay ang anyo ng pang uri ng salitang ugat.
HALIMBAWA:
*Masipag At Matyaga ang taong iyon.

**Kadalasang ginagamitan ng mga salitang paki o kung maari.

*Pakikuha ng isang basong tubig.
*Pakibigay nga itong sulat kay Nanay.
*Pakibasa ang nakasulat sa pisara.
*PAUTOS*
*Salitang Nag-Uutos.
HALIMBAWA;
*Bumalik ka dito, bata.
*Isara mo yang pintuan.
*Patayin mo na ang TV.
*PAKIUSAP*
HALIMBAWA;
GAWAIN;
*MAGHANDA NG 1/4 NA PAPEL :)
Mga sagot sa Pangungusap na Pautos at Pakiusap
A. Isulat ang PU sa patlang kung ang pangungusap ay pautos. Isulat ang PK kung ito
ay
pangungusap na pakiusap.
1. Huwag kang umalis na hindi nagpapaalam.
2. Pakiabot po ang bayad ko sa drayber.
3. Pakisabi kay Nanay na narito na ang bisita.
4. Diligan mo ang mga halaman sa bakuran.
5. Pakibigay kay Tatay ang bagong diyaryo.
6. Mag-aral kayo nang mabuti para sa pagsusulit.
7. Dalhin mo ang payong at baka umulan.
8. Pakihanda ang meryenda para kay Tita Marivic.
9. Bumili ka ng isang kilong bigas sa tindahan.
10. Pakiayos ang mga upuan sa silid-aralan.
*THE END*

Transcript of GABAY SA ORTOGRAPIYA NG WIKANG FILIPINO

2009
GABAY SA ORTOGRAPIYA NG WIKANG FILIPINO 2009
I. MGA TUNTUNING PANLAHAT SA PAGBAYBAY
B. Pasulat na Pabaybay
MGA GRAPEMA
Ang mga grapema sa praktikal na ortograpiya ng wikang Filipino ay binubuo
ng:
Patuloy sa pagsusulong ng sariling wika ang mga sangay ng pamahalaan

upang marating ang istandarsaayon at intelektuwalisasyon ng wika. Sa

napakahabang kasaysaayan ay nagawa ang mga intelektuwal ng bagong
ortograpiya ng magiging gabay ng mga Filipino tungo sa pagkaaunawaan at
lalong pagkakaisa ng mga mamamayan ng bansa. Sapagkat ang bansang
Pilipinas ay binubuo ng higit sa 7,100 na pulo at higit sa tatlong-daan na
dayalekto ay binuo ang ortograpiyang ito sa tulong ng mga representative
mula sa ibat ibang kapuluan. Nagkasundo, nagkaisa, nagtulong para sa mga
minimithing pagkakaisa at pag-uunawaan.
Ang gabay sa ortograpiya ng wikang Filipino ay binubuo ng mga kalakaran
kung paano sumusulat ang mga Pilipino sa kanilang wikabng pambansa.
Inilalahad sa ortograpiyang ito ang estandardisadong mga grapema (o
pasulat na mga simbolo) at mga tuntunin sa paggamit ng mga simbolong ito.
A. Letra. Ang serye ng mga letra ay tinatawag na alpabeto

Ang alpabetong Filipino ay binubuo ng dalawamput walong (28) letra at

binibigkas sa tunong-Ingles maliban sa .
B. Hindi letra.
Maaring buuin ito ng:
1. Paiwa ( ), at pakupya ( ^ ) na sumisimbolo sa impit na tunog ( ? )
2. Tuldik na pahilis ( ) sumisimbolo sa impit na tunog at/o haba.
3. Bantas gaya ng tuldok ( . ), pananong ( ? ), padamdam ( ! ), kuwit ( , ),
tuldok-kuwit ( ; ), tutuldok ( : ) kudlit ( ) at gitling ( - )
A. Pasalitang pagbaybay
Paletra ag pasalitang pagbaybay sa Filipino. Ang ibig sabihin ay isa-isang
pagbiagkas sa maayos na pagkakasunod-sunod ng mga letrang bumubuo sa
isang salita, apantig, akronim, dglat, inisyal, simbolong pang-aagham, atbp.

Akronim

 MERALCO (Manila Electric Company) /em-i-ar-ey-el-si-o/

PASATAF (Pambansang Samahan ng mga Tagamasid at Tagapagtaguyod ng
Filipino) /pi-ey-es-ey-ti-ey-ef/
ARMM (Autonomous Region of Muslim Mindanao) /ey-ar-em-em/
ASEAN (Association of Southeast Asian Nation) /ey-es-i-ey-en/
Daglat
Bb. (Binibini) /kapital bi-bi/
G. (Ginoo) /kapital ji/
Gng (Ginang) /kapital ji-en-ji/
Kgg (Kagalang-galang) /kapital key-ji-ji/
Dr. (Doktor) /kapital di-ar/
Inistal ng Tao
MLQ /em-el-kyu/
CPR /si-pi-ar/
JVP /jey-vi-pi/
LKS /el-key-es/
AGA /ey-ji-ey/
Inisyal ng Samahan/Institusyon
KWF (Komisyon sa Wikang Filipino) /key-dobolyu-ef/
PSLF (Pambansang Samahan ng Lingwistikang Filipino) /pi-es-el-ef/
KBP (Kapisananan ng mga Broadkaster sa Pilipinas) /key-bi-pi/
PLM (Pamantasan ng Lungsod sa Maynila) /pi-el-em/

 MSU (Mindanao State University) /em-es-yu/

NGO ( Non-Government Organization) /en-ji-o/
Simbolo ng Pang-agham/Pangmatematika
Fe (iron) /ef-i/
H2O (water) /eych-tu-o/
Na CL (sodium) /en-ey-si-el/
lb. (pound) /el-bi/
kg. (kilogram) /key-ji/
b.1 Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salitang mula sa ibang
katutubong wika sa Pilipinas
vakul (Ivatan) panakip sa ulo na yari sa palmera na ginagamit bilang
pananggalang sa ulan at init ng araw
payo/payew (Ifugaw) pangkalahatang tawag sa palayan ng mga Ifugaw
bananu (Hudhuh) sa halip na hagdan-hagdang palayan (rice terraces)
tnalak o tnalak (Tboli) habong yari sa abak ng mga Tiboli
butanding (Bicol) sa halip na whale shark
cabalen (Pampango) kababayan
hadja babaeng Muslim na nagsasagawa ng paglalakbay sa Mecca
b.2 Sa pagbaybay ng mga hiram na salita mulas sa mga banyagang wika,
panatilihin ang orihinal nitong anyo.
status quo pizza pie
bouquet sheik"
samurai french fries

b.3 Sa pagbaybay ng mga salitang mla sa Espaol, baybayin ito ayon sa

ABAKADA
familia - pamilya
bao - banyo
cheque - tseke
maquina - makina
b.4 Sa pag-uulit ng salitang ugat na nagtatapos sa patinig na e hindi ito
pinapalitan ng letrang i. Kinakabitan ng pang-ugnay/linker (-ng) at
ginagamitan ng gitling sa pagitan ng salitang-ugat.
Berde - berdeng-berde
Kape - kapeng-kape
Karne - karneng-karne
Libre - libreng-libre
Suwerte - suwerteng-suwerte
b.5 Sa pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na o hindi ito
pinapalitan ng letrang u. Giinagamitan ng gitling sa pagitan ng salitangugat.
ano - ano-ano
sino - sino-sino
pito - pito-pito
halo - halo-halo
buto - buto-buto
piso - piso-piso
bato - bato-bato
May mga salitang nabubuo sa pag-uulit ng mga salitang-ugat na hindi
ginagamitan ng gitling. Ang hindi paggamit ng gitling.Ang hindi paggamit ng
gitling ay nagapahiwatig na hindi taglay ng salitang-ugat ang kahulugan nito,
at sa halip, nagkakaroon na ng bagong kahulugan ang nabuong salita tulad
ng:
Haluhalo (pagkain)
Salusalo (piging/handaan)
Batubato (isang uri ng ibon)

b.6 Kapag hinuhulapian ng huling pantig ng salitang-ugat na nagtatapos sa

e, ito ay nagiging i at ang o ay u.
korte - kortihan
atake - atakihin
salbahe - salabahihin
balot - balutin
hinto - hintuan
bato - batuhin
Gayunman, may mga salitang nananatili ang e kahit hinuhulapian.
sine - sinehan
bote - botehan
onse - onsehan
base - basehan
b.7 Makabuluhan ang tunog na e at o kapag inihahambing ang mga
hiram na salita sa mga katutubo o hiram na salita.
mesa : misa
uso : oso
tela : tila
b.8 Gayunman hindi pwedeng palitan ng I ang e at o ng u. Dapat pa
ring gamitin ang baybay na matagal na o lagi nang ginagamit.
babae, hindi babai
buhos, hindi buhus
sampu, hindi sampo
II. ANG PANTIG AT PALAPATANTIGAN
1. Ang Pantig
Ang pantig ay isang saltik ng dila o walang antalang bugso ng tinig sa
pagbikas ng salita. May isa (1) lamang sa bawat pantig.
Halimbawa:
oras - o.ras

ulo - u.lo
ilaw - i.law
asin - a.sin
alam - a.lam
2. Kayarian ng Pantig
Tinutukoy ang pantig ayon sa kayarian nito sa pamamagitan ng paggamit ng
simbolo: K para sa katinig, P para sa patinig.
Kayarian Halimbawa
P i.log
KP bu.nga
PK us.bong
KPK bul.sa
KKP pri.to
PKK eks.perto
KKPK plan.tsa
KKPKK trans.portasyon
KKPKKK shorts

3. Pagpapantig
Ang pagpapantig ay paraan ng paghahati ng salita. Ito ay binabatay sa
grapema o nakassulat na simbolo.
3.1 Kapag may magkasunod na dalawa o higit pang pang patinig sa
posisyong inisyal, midyal at pinal ng salita, ito ay hiwalay sa mga pantig.
Halimbawa:
Salita Mga Pantig
aakyat a.ak.yat
aalis a.a.lis
alaala a.la.a.la
uuwi u.u.wi
totoo to.to.o
3.2 Kapag may kasunod na katinig sa loob ng isang salita, katutubo man o
hiram, ang una ay kasama sa patinig na sinusundan at pangalawa ay

kasuond na patinig.
Halimbawa:
Salita Mga Pantig
aklat ak.lat
bunso bun.so
impok im.pok
isda is.da
usbong us.bong
3.3 Kapag may taatlo o higit pang magkakaibang katinig na magkakasunod
sa loob ng isang salita, ang unang dalawa ay kasama sa patinig na
sinusundan at ang huli ay sa kasunod na patinig.
Halimbawa:
Salita Mga pantig
eksperto eks.per.to
transpormer trans.por.mer
ekskomunikado eks.ko.mu.ni.ka.do
transportasyon trans.por.tas.yon
3.4 Kapag ang una sa tatlong magkakasunod na katinig ay m o n at ang
kasunod na dalawa ay alinman sa bl ,br, dr, pl, tr, ang unang katinig (m o n)
ay sa sinusundang patinig kasama at ang huling dalawa ay kasunod na
patinig.
Halimbawa:
Salita Mga Pantig
alambre a.lam.bre
balandra ba.lan.dra
empleyado em.ple.ya.do
control kon.trol
templo tem.plo
3.5 Kapag may apat na magkakasunod na katinig sa loob ng isang salita, ang
unang dalawang katinig ay kasaam sa patinig na sinusundan at ang huling
dalawa ay sa patinig na kasunod.
Halimabawa:
Salita Mga patnig
ekstra eks.tra
eksklusibo eks.klu.si.bo
ekstradisyon eks.tra.dis.yon

eksplosibo eks.plo.si.bo

4. Ang pag-uulit ng pantig

Ang mga tuntunin sa pag-uulit ay ang mga sumusunod:

4.1 Kung ang unang tunog ng salitang ugat o batayang salita ay patinig, ang
patinig lamang ang inuulit.
Halimbawa:
Salita Mga pantig
alis a.alis
iwan i.iwan
ulan u.ulan
alamin a.alamin
orasan o.orasan
Sinusunod din ang tuntuning ito kahit may unlapi ang salita.
Halimbawa:
Salita Mga pantig
maiwan ma.i.i.wan
uminom u.mi.i.nom
mag-agiw mag.a.a.giw
mag-aral mag.a.a.ral
umambon u.ma.am.bon
4.2 Kung ang unanag pantig ng salitang-ugat ay nagsisismula sa KP, ay
katinig at kasunod na patinig lamang ang inuulit.
Halimbawa:
Salita Mga Pantig
ba.ha ba.ba.ha mag.ba.ba.ha
pu.lot pu.pu.lot mag.pu.pu.lot
su.lat su.su.lat mag.su.su.lat
pu.tol pu.pu.tol mag.pu.pu.tol
la.kad la.la.kad mag.la.la.kad
4.3 Kung ang unang pantig ng salitang ugat ay may kaambal-katinig o

klaster, inuulit lamang ang unang katinig at patinig.

Halimabawa:
Salita Mga pantig
plan.tsa pa.plan.tsa.hin mag.pa.plan.tsa
pri.to pi.pri.tu.hin mag.pi.pri.to
Antas ng Wika
1. formal at di-formal di-formal na wika ang wikang ginagamit ng tao sa ka-edad samantalang
formal naman ang wikang gingamit ng tao sa nakatataas o nakatatanda
2. lingua franca wikang ginagamit ng karamihan sa isang bansa; sa Pilipinas ang Filipino ang
lingua franca ng mga tao
3. lalawiganin mga wikang ginagamit ng mga tao sa lalawigan gaya ng Chavacano, Tausug,
Cebuano, Ilonggo, Visaya at iba pa. Hindi talamak ang paggamit sa isang bansa ng mga wikang
lalawiganin ngunit nagsasadya ito ng implikasyon ng kultura ng isang lalawigan
4. kolokyal - ito ay ang pakikibagay ng wika sa taong gumagamit nito. Kadalasan napaiikli ang mga
salita ngunit napagkakasunduan ang pagpapaikli nito. Halimbawa: /tena/ para sa ' tara na', /pre/ para
sa 'pare'
5. balbal o pangkalye wikang ginagamit ng tao na halos likha-likha lamang at may kanyakanyang kahulugan gaya ng wika ng mga tambay at bakla halimbawa ang mga salitang eklavush,
erpat at ermat at cheverloo.
6. edukado/malalim wikang ginagamit sa panitikan, sa mga paaralan at pamantasan, sa
gobyerno, sa korte at iba pang venyung profesyunal
Ang wika ay nahahati sa ibat ibang katigorya sa antas na ginagamit ng tao batay sa kanyang
pagkatao, sa lipunang kanyang ginagalawan, lugar na tinitirhan, panahon, katayuan at okasyong
dinadaluhan.
Pormal - Ito ay antas ng wika na istandard at kinikilala/ginagamit ng nakararami.
Pambansa. Ito ay ginagamit ng karaniwang manunulat sa aklat at pambalarila
para sa paaralan at pamahalaan
Halimbawa:
Asawa, Anak, Tahanan
Pampanitikan o panretorika. Ito ay ginagamit ng mga malikhain manunulat.
Ang mga salita ay karaniwang malalim, makulay at masining.
Halimbawa:
Kahati sa buhay
Bunga ng pag-ibig
Pusod ng pagmamahalan

Impormal. Ito ay antas ng wika na karaniwan, palasak, pang araw-araw, madalas gamitin sa
pakikipag-usap at pakikipagtalastasan.
Lalawiganin. Ito ay gamitin ng mga tao sa particular na pook o lalawigan, makikilala ito sa
kakaibang tono o punto.
Halimbawa:
Papanaw ka na ? (Aalis ka na?)
Nakain ka na? (Kumain ka na?)
Buang! (Baliw!)
Kolokyal. Pang araw-araw na salita, maaring may kagaspangan nang kaunti,
maari rin itor refinado ayon sa kung sino ang nagsasalita. Ang pagpapaikli ng isa,
dalawa o higit pang titik sa salita.
Halimbawa:
Nasan, pa`no,sakin,kelan
Meron ka bang dala?
Balbal. Sa Ingles ito ay slang. Nagkakaroon ng sariling codes, mababa ang antas
na ito; ikalawa sa antas bulgar.
Halimbawa:
Chicks (dalagang bata pa)
Orange (beinte pesos)
Pinoy (Pilipino)
Karaniwang paraan ng pagbuo ng salitang balbal:
1. Paghango sa mga salitang katutubo
Halimbawa:
Gurang (matanda)
Bayot (bakla)
Barat (kuripot)
2. Panghihiram sa mga wikang banyaga
Halimbawa:
Epek (effect)
Futbol (naalis, natalsik)
Tong (wheels)

3. Pagbibigay ng kahulugan ng salitang tagalog

Halimbawa:
Buwaya (crocodiles greedy)
Bata (child girlfriend)
Durog (powdered high in addiction)
Papa (father lover)
4. Pagpapaikli
Halimbawa:
Pakialam paki
Tiyak tyak
5. Pagbabaliktad
Buong Salita
Halimbawa:
Etned bente
Kita atik
Papantig
Halimbawa:
Dehin hindi
Ngetpa Panget
Tipar Parti
6. Paggamit ng Akronim
Halimbawa:
G get, nauunawaan
US under de saya
7. Pagpapalit ng Pantig
Halimbawa:
Lagpak Palpak Bigo
Torpe Tyope torpe, naduwag
8. Paghahalo ng salita
Halimbawa:
Bow na lang ng bow
Mag-jr (joy riding)
Mag-gimik
Mag-MU

9. Paggamit ng Bilang
Halimbawa:
45 pumutok
1433 I love you too
50-50 naghihingalo
10. Pagdaragdag
Halimbawa:
Puti isputing
Kulang kulongbisi
11. Kumbinasyon
Pagbabaligtad at Pagdaragdag
Halimbawa:
Hiya Yahi Dyahi
Pagpapaikli at pag-Pilipino
Halimbawa:
Pino Pinoy
Mestiso Tiso, Tisoy
Pagpapaikli at Pagbabaligtad
Halimbawa:
Pantalon Talon Lonta
Sigarilyo Siyo Yosi
Panghihiram at Pagpapaikli
Halimbawa:
Security Sikyo
Brain Damage Brenda
Panghihiram at Pagdaragdag
Halimbawa:
Get Gets/Getsing
Cry Crayola

May apat (4) na uri ng pangungusap ayon sa pagkabuo o kayarian.

1. Payak isang diwa lang ang tinatalakay.
maaaring may payak na simuno at panaguri.
Hal. Maraming biyayang bigay ang Panginoon sa mga tao.

2. Tambalan may higit sa dalawang kaisipan.

binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na nakapag-iisa.
ginagamitan ng pangatnig na magkatimbang
Hal. Ang biyaya ay kusang-loob na ibinibigay at ito ay kaloob na
walang bayad.
Ang mga pangatnig na magkatimbang ay at, pati, saka, o, ni , maging, ngunit.
3. Hugnayan pangungusap na binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa at
sugnay na di
makapag-iisa.
ginagamitan ng pangatnig na di-magkatimbang ( kung, nang,
bago, upang, kapag, dahil sa,
sapagkat)
Hal. Mabuti ang mag-asawa sapagkat tumutulong sa mga kapitbahay na nangangailangan.
( ang may salungguhit ay sugnay na makapag-iisa; walang salungguhit ay sugnay na di makapag-iisa)
4. Langkapan pangungusap na binubuo ng tambalan at hugnayang
pangungusap.
( binubuo ng 2sugnay na nakapag-iisa at
sugnay na di nakapag-iisa)
Hal. Mabuti ang mag-asawa at sila ay may busilak na puso dahil sinusunod
nila ang utos ng Panginoon.
(walang salungguhit ay sugnay na makapag-iisa; may salungguhit sugnay na di- makapag-iisa)