Professional Documents
Culture Documents
چكيده
ديدگاههاي دانشمندان غربهي درقبال رههبري ،ديدگاههي اسهت كهه براسهاس آن فردي كهه عنوان رههبر
گروه را دارد بههه دليههل ويژگيهاي خاص ،توانايههي نفوذ در ديدگاهههها ،نگرشههها ،انتظارات و اهداف ديگههر بازگشت به صفحه اول سايت
افراد يها گروههها را دارد و نتيجهه ايهن نفوذ نيهز تحقهق اهداف سهازمان و يها اهداف گروههي اسهت .در سازمان مديريت صنعتي
مقابهل ،ديدگاه امام علي(ع) نسهبت بهه رههبري ،ديدگاههي مردم محور اسهت كهه اگهر نفوذي و فرمانهي در اين شماره مى خوانيد:
وجود دارد درجهههت اهداف زيردسههتان و رفاه عامههه مردم اسههت و اگههر رهههبر بههه دنبال تحقههق اهداف سر مقاله
سهازمان و مجموعهه خاص خود اسهت ،ايهن اهداف چيزي جهز رضايهت مردم نيسهت و اينجاسهت كهه امام با تحول كيفي در منابع انساني همراه
علي (ع) رههههههههههبري را وظيفهههههههههه اي سهههههههههنگين و مسهههههههههئوليتي دشوار مهههههههههي دانهههههههههد. شويم
ميز گرد
ايهن مقاله سهعي بر آن دارد كهه باديدگاههي تطهبيقي بهه مقايسهه ديدگاههاي انديشمندان مديريهت و امام تحولت بازاربورس
علي(ع) ،درمورد تعاريف ،ويژگيها ،شرايط و مهارتهاي رهبر در رفتار با زيردستان و فرادستان بپردازد. و چالشهاي دوران گذار
مقالت
مقايسببببببببببببببه رهبببببببببببببببري از ديدگاه دانشمندان غربببببببببببببببي و امام علي(ع) نوين سازي صنايع كوچك در ايران
جرج تري ( )1960از رههبري بهه عنوان عمهل اثرگذاري بر افراد نام مهي برد كهه موجهب ايجاد شوق و هوشمندي رقابتي
علقههههههههههههههههههه در آنان براي تحقههههههههههههههههههق اهداف گروهههههههههههههههههههي مههههههههههههههههههي گردد.
سيستم هاي اطلعات تجاري
رهبري در نهج البلغه
سههاعتچي ( )1375معتقههد اسههت كههه رهههبري فراگرد نفوذ در زيردسههتان اسههت كههه تلش وكوشههش
داوطلبانههههههه و مشتاقانههههههه آنان را درجهههههههت تحقههههههق اهداف سههههههازمان برمههههههي انگيزانههههههد. درباره انحراف ازمسيرمديريت
آسيب شناسي پروژه هاي برنامهريزي
«ا ستونر و وانكل» ( )1985نيز رهبري را به عنوان يكي از وظايف مدير ،فرايند تاثيرگذاري و هدايت فناوري اطلعات
فعاليتهاي مربوط بهههههههههههههه كار اعضاي گروههههههههههههههها تعريهههههههههههههف مهههههههههههههي كننهههههههههههههد. منافع وهزينه هاي وفاداري مشتري
انديشه هاي وارن بنيس بخش نخست
شرمرهورن و ديگران ( )1997رهبري را موردي خاص از تاثير شخصي فرد بر يك گروه يا يك شخص ضرورت تغييردرسازمانهاي موفق
مههههي دانههههد كههههه آنان را وادار مههههي سههههازد كههههه آنچههههه رهههههبر مههههي خواهههههد انجام دهنههههد. گزارش ويژه
حضور صنايع در شهرها؛بايدها و نبايدها
با نگاهي به نمونه تعاريف ارائه شده رهبري توسط دانشمندان مديريت ،چند مفهوم كليدي جلب توجه
گزارشهاى داخلى
مههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههي كنههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههد:
ارزيابي متوازن
- 1در رههههههههههههبري ،نفوذ و تاثيرگذاري بر افراد نقهههههههههههش عمده اي بازي مهههههههههههي كنهههههههههههد؛ رشد سرمايه گذاري در بخش صنعت و
- 2در رههههههبري ،تعييهههههن هدف يههههها اهداف مشترك پيهههههش نياز ديگهههههر فعاليتهاي رههههههبر اسهههههت؛ معدن
- 3در رهههبري تعامههل گروهههي و فردي رهههبر يهها ديگههر اعضهها امري حياتههي محسههوب مههي شود.
كوتاه و خواندنى
بايد توجه داشت كه رهبري يك خاصيت ناشي از اقهههدامات طبيعي است .هيچ كس نمي تواند فارغ از مديريت تحول
وجود گروه ،خود را رههبر بدانهد .رههبري عبارت از كوششهي اسهت كهه فرد در ميان گروه از خود ظاههر رهاورد مديريت
مهي سهازد .گروه و رههبري لزم و ملزوم يكديگرنهد و هيچكدام بدون وجود ديگري حاصهل نمهي شود. فناوري و فرهنگ
نظام الكترونيك انتقال منابع
گروه بايهد داراي رههبري باشهد .در بيهن گروه بايهد وحدت و يگانگهي حكمفرمها باشهد وال گروه چيزي جهز راههاي تسريع در اجراي طرحهاي
مجموعهه اي از افراد نخواهدبود .يههك نفههر ههم بايههد علقهه اسهاسي و عميههق براي ايجاد روح جمعههي و عمراني
هماهنگ ساختن اقدامات افراد عضو گروه داشته باشد رهبري يك امر حياتي است كه براي بقاي گروه
روى خط اينترنت
بايههههههههههههد از جانههههههههههههب يههههههههههههك نفههههههههههههر نمودار شود (طوسههههههههههههي ،1370 ،ص .)24
نگاهي به يك كتاب
امههههههههها در قرآن كريهههههههههم آيهههههههههه هشتهههههههههم سهههههههههوره رعهههههههههد آمده اسهههههههههت كهههههههههه:
بكل قوم هاد يعني براي هر ملتي راهنمايي و رهبري ضروري است .امام علي (ع) در خطبه شقشقيه معرفى كتاب
درمورد حقيقت حكومت و رهبري و علت پذيرش حكومت توسط خود مي فرمايد :آري به حق آن كس روي جلد
كه دانه را در ميان توده خاك سرشكافت ،و به قدرتش جان از باطن جنين به جهان بتافت ،اگر حضور
حاضران و برپاشدن حجههت بهها اعلم وجود ناصههران نبود ،و چنانچههه خداونههد بر دانشمندان ربانههي آگاه
پيمانههي سههخت نگرفتههه بود كههه در برابر پرخوري سههتمگر و گرسههنگي سههتم رسههيده ،هيههچ آرام و قرار
نگيههههرند ،بي تأمل ريسمان مهار حكومت را بر گردنش مي انداختم و بي گمان خوب دريافته ايد كه
ايهن دنياي شمها نزد مهن بهي ارج تهر از آبهي اسهت كههههههه بزي وقهت عطسهه از بينهي مهي پرانهد (جعفري،
.)1372
حضور حاضران ،برپها شدن حجهت بها اعلم وجود ناصهران و پيمان خداونهد بها دانشمندان ربانهي آگاه سهه
عاملي هسهتند كهه امام علي (ع) بهه عنوان عوامهل پذيرش رههبري بيان مهي كنهد .درايهن ديدگاه اثري از
قدرت طلبههي ،خودبينههي و كسههب امتياز نيسههت .درحقيقههت ازنظههر امام علي (ع) رهههبري جههز پذيرش
مسهئوليتي سهنگين بهه عنوان وظيفهه حتمهي دانشمندان ربانهي آگاه نيسهت درحالي كهه حقيقهت حكومهت
ورهبري مطابق با جمله :وللفيتم دنياكم هذه ازهد عندي من عفطه عنز يعني بي ارزش تر از آب بيني
بهز اسهت كهه امام بها بيان ايهن جمله درحقيقهت قصهد دارد هرگونهه برداشتهي را كهه رههبري و حكومهت را
امتياز رهههبر براي اسههتثمار زيهههههردستان و بههه كار گماردن آنههها بههه نفههع خود مههي دانههد ،نفههي كنههد.
ايشههههان همچنيهن در خطبهه 5نههج البلغهه مهي فرمايهد :مردم امواج فتنهه و آشوب را بها كشتيهاي نجات
بشكافيهد و بهه پيهش رويهد ،از راه نازيدن بهه تبار و تقرات كناره گيريهد ،و تاجهاي باليدن بهه يكديگهر را بر
زميهههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههن بكوبيهههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههد.
رسهتگار آن كسهي اسهت كهه بها دسهت و بالي بهه قيام برخاسهت يها تسهليم شهد و خود را از آشوب رهها
سههههاخت .ايههههن حكومههههت آبههههي اسههههت گنديده ،و لقمههههه اي كههههه گلوي خورنده اش را مههههي گيرد.
آن كس كه ميوه را پيش از رسيدن بچيند همچون كسي است كه در زمين ديگري به كشت و زراعت
پردازد (جعفري 1373 ،ص .)40
امام علي (ع) در اينجا ابتدا حقيقت حكومت را با تشبيه آن به آبي گنديده و لقمه اي كه گلوگير نشان
مهي دههد .بيان آب گنديده و لقمهه گلوگيهر نهه تنهها نشان مهي دههد كهه حكومهت از جنبهه مقامهي و امتيازي
آن مثبهت نيسهت بلكههه بهه دليهل وجود مسهئوليت سهنگين درقبال پذيرش زمان حكومهت درقبال ملت و
عدم شايستگي ،لقمه اي گلوگير براي زمامدار و به دليل امكان ايجاد غرور وغفرت در زمامداري مانند
باتلقهههههههي حاكهههههههم و رههههههههبر را بهههههههه درون خود مهههههههي كشهههههههد و هلك مهههههههي كنهههههههد.
در چنين شرايطي كه پاي مكتب و عقيده درميان باشد ،يا بايد نيرويي داشت كه با آن نيرو قيام كرد و
باطهل را از ميان برد و حهق را بهه حاكميهت رسهانيد ،يها بهه مصهلحت عموم و براي حفهظ مكتهب كهه هدف
اصلي است ،تسليم شد و خود را به كناري كشيد تا آتش و دود فتنه فروخوابد و حق از ميان باطلها رخ
نشان دهههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههد (جعفري 1373 ،ص .)41
امام علي (ع) درجايهي كهه حكومهت را حهق مسهلم خود مهي دانهد امها بهه دليهل اينكهه ،ايهن زمامداري را
چندان بها ارزش نمهي دانهد كهه مصلحت عموم و اسهلم را فداي آن كنهد تسهليم را اصهلح تهر مهي دانهد .در
اينجا مي توان به اين نكته پي برد كه هدف اصلي امام هدايت امت و مصلحت ايشان است و اگر اين
مصهههلحت بهههه قيمهههت عدم زمامداري و حكومهههت خود او نيهههز تمام شود بازههههم پذيراي آن خواهدبود.
اميرالمومنيهن (ع) امهر حكومهت و سهرپرستي و مسهئوليت اجرايهي را وسهيله اي براي بهه رشهد رسهانيدن
امت ،به اجرا درآوردن حق .و گسترانيدن دين مي داند كه اگر به صورت هدف درآيد و ستيزه جويي بر
سهر آن درگيرد ،آبهي مهي شود گنديده و از خاصهيت افتاده و يها لقمهه اي گلوگيهر كهه نهه تنهها تشنگهي و
گرسهههههههنگي را رفهههههههع نكنهههههههد بلكهههههههه موجهههههههب هلكهههههههت نيهههههههز گردد (جعفري ص .)41
بانگاهههي بههه سههخنان امام علي(ع) مههي توان بههه نكات كليدي و مهههم زيههر در رهههبري دسههت يافههت:
- 1در رهههبري از ديدگاه امام (ع) نيههز تعامههل گروهههي و فردي رهههبر بهها امههت امري ضروري اسههت؛
- 2نفوذ در زيردستان از ديدگاه امام علي (ع) درجهت به رشد رسانيدن آنها ،به اجرا درآوردن حق ،و
گسههههههههترانيدن ديههههههههن و بههههههههه طوركلي هدايههههههههت امههههههههت تحههههههههت رهههههههههبري اسههههههههت.
ويژگيهاي رهبببببببببببببببببببر از ديدگاه دانشمندان مديريببببببببببببببببببت و امام علي (ع)
مطالعهه ويژگيهاي يهك رههبر از يهك سهيرتاريخي تبعيهت كرده اسهت .اوليهن شيوه مطالعهه تحهت عنوان
نظريه رهبري بزرگمرد بر اين عقيده بود كه با مطالعه بسياري از رهبران كارامد مي توان به مجموعه
كوچكهي از صهفات مشترك براي شناسهايي رههبران بزرگ آينده دسهت يافهت .در ايهن نظريهه ،صهفات
جسهماني از قبيهل سهن ،قهد ،وزن و توان همراه بها زمينهه اجتماعهي (مثل ً تحصهيلت و پايگاه اجتماعهي)،
هوش و فهرستي بلندبال از ويژگيهاي شخصيتي (مثل ً حسادت ،سلطه گري ،استقلل ،اعتماد به نفس و
عينيهت) و خصهوصيات اجتماعهي (مثل ً كشهش و جاذبهه ،محبوبيهت و نزاكهت) موردتحقيهق قرار گرفتنهد.
استاگديل ( )1950با 120مطالعه اي كه بر اين اساس انجام داده است .عوامل شخصي زير را براي
رهههههههههههههههههههههههههههبري بههههههههههههههههههههههههههه دسههههههههههههههههههههههههههت آورده اسههههههههههههههههههههههههههت:
توانايههههههههههههههههههههههههي (توانمندي) :هوش ،هوشياري ،صههههههههههههههههههههههههراحت كلم ،ابتكار ،قضاوت؛
موفقيهههههههههههههههههههههههت (علمهههههههههههههههههههههههي ،اطلعاتهههههههههههههههههههههههي ،ورزشهههههههههههههههههههههههي)؛
مسهههئوليت (قابليهههت اعتماد ،ابتكار ،پافشاري ،پرخاشگري ،اعتماد بهههه نفهههس ،علقهههه بهههه برتري)؛
مشاركهههههههههههههت (فعاليهههههههههههههت ،اجتماعهههههههههههههي ،همكاري ،سهههههههههههههازگاري ،شوخهههههههههههههي)؛
منزلت (موقعيهههههههههههههههههههت اجتماعهههههههههههههههههههي -اقتصهههههههههههههههههههادي ،معروفيهههههههههههههههههههت).
اسهتاگديل نتيجهه گيري كرد كهه رويكرد خصهوصيات رفتاري ذاتا ً موجهب نتايهج ناچيهز و گمراه كننده بوده
اسههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههت (سههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههيدعباس زاده 1371 ،ص .)86
يوجيهن جنينگهز نيهز چنيهن عقيده دارد كهه :پنجاه سهال مطالعهه موفهق نگرديهد يهك ويژگهي شخصهيتي يها
مجموعهه اي از صهفات را كهه بتوان براي تمايهز رهبهههران بهه كار برد فراههم كنهد( .علقهه بنهد.)1370 ،
اسهتاگديل همچنيهن در تحقيقات خود دريافهت كهه رههبر بايهد باهوش تهر از سهاير افراد گروه باشهد امها
اختلف هوش رههبر بها سهاير افراد گروه نبايهد چندان زياد باشهد كهه تفاههم مشترك درمورد اهداف نهايهي
سهههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههازمان را دشوار سهههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههازد.
گيزلي ( )1963نيهز بها تحقيقات خود نشان داده اسهت كهه برخهي از ويژگيهاي شخصهيت تها حدودي بها
رههبري موثهر ارتباط دارند .ازجمله ابتكار و توانايهي عمل و اقدام به طور مسهتقل با سطحي سهازماني
رهبري ارتباط داشته است ،يعني هرچه مقام شخص در سازمان بالتر باشد اين ويژگيها موثرترند اما
به دليل ناخشنودي از شيوه صفات ،شيوه اي تازه كه به رفتار رهبر بجاي صفات وي متمركز است ،به
وجود آ مد .در ايهن شيوه به جاي حالت دروني يها صفات رههبر بر مشاهدات قا بل اعتماد تاكيهد مهي شهد
(شكركهههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههههن.)1373 ،
يكهي از اظهارنظرهاي مشهور در ايهن شيوه جديهد مربوط بهه مهك گريگور ( )1960اسهت .وي دو سهبك
عمده مديريهت و رههبري را در رفتهههههار بها زيردسهتان مشخهص كرد كهه نام نظريهه هاي Xو Yمعروف
است .نظريه Xكه معتقد به غيرقابل اعتماد بودن ،غيرمسئول بودن و رشدنيافتگي زيردستان بود ،به
رههبري بسهيار آمرانهه و مسهتبدانه وكنترل و سهرپرستي نزديهك اعضها توجهه مهي كرد .گرچهه خود مهك