Heerri keenya

buuura
haaromsa
keenyaati!

Oromiyaa

Bara
Bara 23
23

Lakk. 49
19
Bitootessa
8 bara
2008
Lakk.
Onkoloolessa
3 bara
2009

Fayyadamummaa dinagdee dargaggootaaf qar.

Bil. 10 ramadame
Mootummaan
fayyadamummaa
misoomaa
dargaggootaaf kan oolu qarshii Bil. 10 ramaduusaa
Pirezidaantiin
Mootummaa
Federaalawaa
Dimookiraatawaa Rippaabilika Itoophiyaa Dr.
Mulaatuu Tashoomee beeksisan.
Pirezidaanti Dr. Mulaatuun sirna baninsa
walgaii waliinii bara hojii waggaa lammaffaa
mana maree bakka buoota Ummataafi Mana
Maree Federeeshiiniirratti haasawaa taasisaniin,
biyyattiin milkaainawwan gurguddoo gonfattus,
hanqinaalee mootummaan irratti hojjechaa jirutti
fayyadamuun diigumsa biyyaaf warreen hojjechaa
jiran jeequmsa uumaniiru jedhan.
Rakkoo
biyyattii mudate kana hiikuufis mootummaan
hawaasa guutuu hirmaachisuun tasgabbiin akka
argamu taasiseera.
Pirezidaanti Dr. Mulaatuun dargaggoonni
ammoo rakkoo kanaaf saaxilamoo turanis
jedhan. Mootummaan Paakeejiiwwan garaagaraa
gara fuula 14tti

Pirazidanti Dr. Mulaatuu Tashoomee

Nagaafi tasgabbiin tumsa mootummaafi ummataan argame cimee itti fufuu qaba!
Naannoo Oromiyaatti Fulbaana 22 bara
2009 hanga 27tti godinaalee muraasa
keessatti jeequmsa humnoonni badii
taasisaniin lubbuu namaafi qabeenyarra
miidhaa geessise tumsa mootummaafi
ummataatiin toannoo jala ooluu
Hogganaan
Biiroo
Dhimmoota
Kominikeeshinii Mootummaa Oromiyaa
Obbo Fiqaaduu Tasammaa himan.
Obbo Fiqaaduun kana kan himan, haala
yeroo ilaalchisuun ibsa miidiyaaleef
tibbana kennanirratti.
Jeequmsa

sirna

kabaja

Ayyaana

Irreechaarratti uumameetti
aansuun shira humnoonni
badii dalaganiin godinaalee
Shawaa bahaa aanaalee
torba, godina Arsii Lixaa
aanaalee shan, godina Arsii
aanaalee afur, godina Gujii
aanaalee sadiifi Godina
Addaa Oromiyaa Naanawaa
Finfinnee
bulchiinsa
magaalaa
Sabbataa
keessatti jeequmsa hamaan
akka gaggeeffamu taeera

Gatiin
Gatiin
qar.qar.
1 1

Dargaggoonni olola
farreen nageenyaan
dogoggorfamuu akka hin
qabne dhaamame

Dargaggoonni
olola
faallaa
misoomaafi
nageenyaatiin
dogoggorfamuu akka hin qabneefi
hojii diiggaarraa akka of qusatan
Biiroon Dhimma Dargaggootaafi
Ispoortii Oromiyaa dhaame.
Ooggantuun Biirichaa Aadde Aziizaa
Abdii ibsa kennaniin mootummaan
hirmaannaafi
fayadamummaa
dargaggootaa
mirkaneessuuf
xiyyeeffannoofi kutannoon hojjechaa
jiraachuu eeranii, carraa hojii
uumuufii bira darbee dargaggoota
biyattii abbaa qabeenyaa taasisuuf
yeroo kamiyyuu caalaa kutannoon
hojjetaa jira jedhaniiru.
Dargaggoonni
carraaqqii
mootummaan taasisaa jiru kana cinaa
hiriiruun ijaarsa sirna dimookiraasiifi
bulchiinsa
gaarii
mirkaneessuu
keessatti
adda
durummaan
hirmaachuu qabu malee olola sobaa
farreen
misoomaafi
nageenyaa
miidiyaalee hawaasaatiin hafarsaniin
gowwoomfamuun hojii diiggaafi
badii keessatti hirmaachuu akka hin
qabne hubachiisaniiru.
Dameewwan carraan hojii uumamee
dargaggoonni
keessatti
qooda
fudhachaa jiraniifi ittiin bua
qabeessa
tauu
dandaanirrattis

gara fuula 7tti

gara fuula 2tti

Obbo Fiqaaduu Tasammaa

Jiraattonni nagaafi tasgabbii ummataa kabachiisuuf labsii yeroo hatattamaa bahe ni deggerra jedhan

Mootummaan nageenyaafi tasgabbii

ummataafi lammiilee
kabachiisuuf
labsii yeroo hatattamaa baase kan
deggeran tauu jiraattonni magaalaa
Sulultaafi naannooshee ibsan

Jiraattonni
magaalaa
Sulultaafi
naannooshee tokko- tokko yaada
kennaniin Jeequmsa Fulbaana 22 -29
bara 2009 uumameen lubbuun lammiilee
darbeera; qabeenyi waggoota dheeraaf
gara fuula 2tti

Obbo Girmaa Irranaa

Obbo Shimallis Kabbadaa

Obbo Abbabaa Bashaadaa

Fuulawwan keessaatti
Aadaan. . .

Rifoormii lafa magaalaafi. . .

Lafa qonnaa xiqqaarratti. . .

Dhalli namaa jireenya isaa keessatti haala

uumama naannoo isaatti fayyadamuufi mala
ittiin wal simuun jiraatu uumuun jiraachaa
tureera. Haras jiraachaa jira. Jireenya wal irraa
hin citne kana keessatti qaroomina hedduun
uumamaniiru.
Fuula 5

Lafti bakkeewwan itti qophaaettis ragaan

lafa qophaaee Baankii lafaatti kan
gurmaaee osoo hin taane harka ogeessota
muraasaa waan taeef gocha kiraa
sassaabdummaatiifis karaa baneera.

Nama Garee misoomafi Tokko shanee

hoggaanu fi Ijoollee Ganda keessa jiran illee
1-5 ijjoolee jechuun ijoollee isaa waliin nama
ijaare dhahojjechaa jira.

Fuula 9

Fuula 8

Biyya heeraafi seeraan bultu keessatti olaantummaa seeraa kabachiisuun dirqama mootummaafi ummataati!

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

Mira dhadhabbii hanbisuuf

Guddataa Dhaabasaa

Dhimmoota horatamuu
qaban

Qajeelfamoota jireenyaa yeroo kamiyyuu ofitti himuufi horatamuu qaban

Duudhaa, safuufi falaasama

Ummata Oromoo

Namni midhaan karaa irratti dhangalaee jirutti dhufe osoo irraa guurratee boorsaatti hin naqatiin bira hin darbu.

Yeroofi iddoo kamittuu ilaalchi gaariin

milkaaina mulaata ofiif buuura cimaa akka Dubartiin tokka yoo galgala mana qulqulleessite gaarii akka hin taanetti
tae hubachuu.
ilaalama. Sababni isaas Oromoon yeroo manatti galuu milkiin waliin
manatti galti jedhama. Kanaafuu, galgala mana yoo qulqulleessan milki Gamtaadhaan hojjennaan waanti hin dandaamne hin jiru jedhanii
in kun waliin baa jedhamee waan yaaddamuufi.
amanuu.
Namni mooyyee(mooneye) irra taae eessumni jalaa dua jedhamee
Yeroo kamiyyuu dursanii argamuutti amanuu.
waan yaadamuuf mooyyee irra hin taaani.
Addunyaa guutuu badhaate keessa jiraachuu ofii amanuu.

Dubartiin deesse tokko deessee hanga guyyaa shaniitti yookaan hanga

qaama dhiqattutti kophaa ishee ala hin baatu.
Rakkoowwan jireenya kiyya keessatti na mudatan kamiifiyyuu
ofiikoo dursa itti gaafatamaa taasisuufi abbumaan gara furmaataatti Hubboo duwwaa baatanii nama dhimmaaf deemu jaarsolii, dura darbutarkaanfachuu.
un hin tau hanga darbanitti dhaabbatanii eegu.
Milkaainaaf yeroo kamiyyuu kutannoodhaan hojjechuu
Wantan karoorfatan hunda dafanii hojiitti hiikuu

Amaamonni fuudhaafis tae galaa jiran osoo deemanii yoo guutuutti dhufan misirroonni sun guutuu sana irraa akka unatan taasifama.

Rakkoo kamiifiyyuu furmaanni kallattii garaagaraatiin akka jiru Dubartiifi Maanguddoo dura laga hin ceani.
amanuufi kamiifuu abdii kutachuu dhiisuu.
Daaima araasii kophaa ishee dhiisanii gadi hin baan, akkasumas yeroo
ciibsan mataa dura sibiila wayii kaau.
Dubbachuun dura itti yaaduu, waan dubbatan ammoo raawwachuuf
hojjechuu, jecha ofiifis amanamuu.

Maallaqni hedduun sirnaan yoo itti gargaaraman waan hedduu hojjeta, ni jijjiiras.
Rogni jireenya gaariin yookaan hamaan kan uumamu sammuu keessatti malee addunyaa alatti akka hin taane beekuu.
Ni dandaama jedhanii amantaa guutuun yoo kaan wanti hin dandaamne hin jiru.
Dr/Abbuush Ayyaaleewu Zemind series V-2 Finfinnee 2002 kitaaba jedhurraa.

Dargaggoonni olola farreen. . .

mootummaan meeshaalee adda addaa
dhiheessuuniifi carraawwan hojii
dursa kanneen gurmaaanii hojjechaa
jiraniif kennuun jajjabeessaa kan jiru
yoo tau, dargaggoonni balinaan
carrichatti
fayyadamuun
bua
qabeessa taaa jirus jedhaniiru.
Haatau malee, hojiin dargaggoota
ijaaranii hojiitti galchuu akka
yaadameefi karoorfame tauu dhiisuun
dargaggoota keenya biratti komii
kan uume yoo tau, mootummaanis
komiiwwan rakkoo bulchiinsa gaariin
wal qabatanii dargaggoonni kaasan
sirrii tauu hubachuun tarkaanfiiwwan
sirreessaa fudhachuun bara kana
dargaggoota
balinaan
hojiitti
galchuun
fayyadamummaasaanii
mirkaneessuuf kan yeroo kamiiyyuu
caalaa kutannoon hojjechaa jiraachuus
Aadde Aziizaan himaniiru.
Qaamoleen nageenyaafi tasgabbii
biyya keenyaa hin barbaanne qaawwa
uumame kanatti fayyadamuun karaa
miidiyaa hawaasaa ergaawwaniifi

odeeffannoowwan
dogoggoraa
dhugaarraa fagaatan tamsaasuun
dargaggoota humna misoomaa taanitti
fayyadamuun biyya keenya dirree
jeequmsaa taasisuuf carraaqaa jiran
mootummaan hawaasa balaa waliin
tauun dammaqinaan hojjechaa jira.
Dargaggoonnis
odeeffannoowwan
tamsaan hunda adda baafachuu qabu
malee gowwoomfamuu akka hin
qabne himaniiru.
Dargaggoonni humna misoomaa
taan sektaroota kanneen biroo
waliin
qindoominaan
ijaaruun
fayyadamummaafi
fedhiisaanii
mirkaneessuun walqabatee laafina jiru
furuun tarkaanfii yeroon itti kennamu
miti. Ijaarsa sirna dimookiraasii
keenyaa biqilaa jiru kunuunfachuun
guddisuu
dandauu
qabu.
Mootumaanis fedhiifi faayidaasaanii
mirkaneessuuf kan yeroo kamiiyyuu
caalaa kutannoon hojjechuu akka
qabus Aadde Aziizaan dhaamaniiru.

Yeroo karaa deeman allaattii quuroo tokkotti yoo dhufaniifi quuroon sun
yoo Waaq, Waaq jettee dhimmi deemaniif nama hin milkaau jedhama.
Jalqaba jia guyyaa 1 namni yoo duee awwaala oolan hanga naannaee
guyyaa tokko tautti namni ni dua jedhama.
Bara Masqalli addeessarra oole barri kun bara daldaaltuuti jedhama. Yoo
dukkanarra oole ammoo barana hoolonni ni dhumti jedhama.
Sardiidaafi jajjuun galgala yoo iyyite namatti farristti jedhama.
Roobni gaafa guyyaa Qaammee sadiifi gaafa Masqalaa yoo roobuu dide
barichi bara hiruudha jedhama.
Dubartiin horii morma hin buustu/hin kuttu/.
Dubartiin warra soddaafis tae maatidhaaf teessee buna hin kennitu.
Dubartiin ulfi yeroo laga ceetu dhagaa lama lagatti darbachuun na
oofkalchi jechaa laga ceeti.

Jiraattonni nagaafi tasgabbii. . .

itti dhamaamee horatames mancaeera.
Lubbuun badeefi qabeenyi bade kun nu
gaddisiiseera; Jeequmsichis kaayyoo
ummata Oromoo miti jedhaniiru.
Jiraattota keessaa
Obbo Girmaa
Irranaa,Shimallis
Kabbadaafi
Abbabaa Bashaadaa yaada kennaniin
akka himanitti, lubbuufi qabeenya
mancaasuun ummata Oromoof yaaduu
akka hintaaneefi ummatichi gaaffii
qabu karaa nagaatiin mootummaatti
dhiheeffachaa ture, ammas karuma
kanaan
deebii
eeggachaa
jira
jedhan.
Nuti ummanni Orommoo
nageenya,dimookiraasiifi
misooma
biyyi keenya eegalte akka jalaa boorau
hin barbaannu; qabeenyaas mancaasuun
kaayyoo keenya miti. Lubbuun nama
kamiiyyuu akka badus hin barbaannu;

Haaromsi Itoophiyaa ijoollee biyyaan!

qaamoleen gaaffii keenyatti irkachuun

karaa
qaxxaamuraatiin
aangoo
qabachuu barbaadanis bakka nu
hin buan jedhaniiru. Waan taeefis
mootummaa
cinaa
dhaabbannee
nageenyaafi tasgabbii keenya ni
eegganna;
dargaggoonni
keenyas
qaamolee kanneeniif meeshaa tauu hin
qaban jedhan.
sababa jeequmsa uumameen rakkoo
mudate eddootti deebisuuf mootummaan
labsii yeroo hatattamaa baase deggeruun
nageenyaafi tasggabbii amma uumame
itti fufsiisuuf gaheesaanii bahuuf qophii
akka taan himanii, mootummaanis
gaaffii ummataatiif xiyyeeffannaa
kennee deebii hatattamaa kennuuf
sochii jalqabe galmaan akka gahus ni
abdanna jedhaniiru.

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

Faaksii 011-554-18-14

Bara 1986 hundeeffame

Torbanitti al tokko guyyaa Kamisaa,
Biiroo Dhimmoota Kominikeeshiinii Mootummaa Naannoo Oromiyaatiin maxxanfama
Qindeessaafi Gulaalaa Olaanaa

Warquu H/Gabrieel :

Bil. 0115541808
Gulaalaafi QopheessaaOlaanaa
Addunyaa Hayiluu

Leyiaawutiifi Dizaayinii
Yewubnesh Kabbadaa
Taaddalach Zarihun

Hordoffii Toannaa Raabsaafi

Gurgurtaa
Zawudinash Asnaaqaa
Beeksisa
Daraartuu Beekumaa

Bil. 0115541807
Faaksii 0115541814

Lakk. Saan. Pos. 8741 E-mail kellechaoromiya@gmail.com Website : http://www.oromiacom.gov.et Face Book:kellecha Oromiya Finfinnee Oromiyaa

Dubbii Ijoo
Labsiin yeroo atattamaa bahe Itoophiyaan biyya
misoomaafi qaroominaa malee dirree jeequmsaa
akka hintaaneef murteessaadha.
Itoophiyaan biyya saboonni, sablammoonniifi ummattoon 80 ol taaan mootummaa naannoolee
9 keessatti tokkummaa walqixxummaa, fedhiifi jaalalaan kan keessa jiraatanidha. Amantaaleen
garagaraa biyya kana keessatti argaman waldandauun,tokko kan biro kabajuun, ilaafi ilaameen
sirna waaqeeffannaasaanii bilisummaan kan keessatti gaggeessaa jiranidha. Sirnoota darban
keessa mirgoonni namoomaafi dimokiraasii kunneen mulqamanii hacuccaafi loogiin turuusaatiin
walqixxummaan sabummaafi amantaalee sarbamee lammiileen cunqursaafi gidiraa garagaraatiif
saaxilamanii jiraachaa turaniiru.
Hacuuccaafi cunqursaan sabummaa akkasumas loogiin amntaalee gidduutti taassifamaa ture
qabsoo hadhaawaafi nuffisiisaa wareegama lubbuu,qaamaafi qabeenyaa lammiilee biyya kanaa tiin
burkutaayeera.Sirni abbaa hirree sun lamuu akka deebiuu hindandeenyetti awwaalameera.
Haala mijaayaa uumameen nageenya amansiisaa daran mirkaneessuun haaromsa biyyaa dhugoomsuuf
duulli hiyyummaarratti gama maraan banamee tureera.Tumsi olaanaa kanaanis guddinni dinagdee
dijiitii lamaan haala aaddunyaa ajaayibsiiseen ittifufiinsaan galmaayeera.
Buuuraaleen misoomaa kanneen akka daandii, dhaabbileen barnootaafi fayyaa babalataniiru.
Lammiileen carraa barnootaa akka argatan taeera.Humna nama baratee heddummeessuun
tajaajiloota siaayaafi qaqqabamaa keennuun dandaaameera.Homishaafi homishtummaa qonnaa
guddisuun wabii midhaan nyaataa biyya kanaa dhugoomsuuf sosochii taassifamaa tureen imalli
dheeraan deemame agarsiistuuwwan guddinaa galmaayan keessaa muraasadha.
Hatau malee adeemsa guddinaafi jijjiramaa biyya kanaa keessatti rakkooleen nageenya
,misoomaafi ijaarsa dimookiraasii eegalamee milkaainaan deemaa jiranu qoran boqonnaawwan
gargaraa keessatti qunnamaa turaniiru.Haallan kunneenis mootummaan biyya bulchaa jiru
balaawwan sirna keenyaa jeechuun dhiphummaa,oftulummaa, maxxantummaa,mankaraarstummaa
amantaa,kiraasassaabdummaafi rakkoolee bulchiinsa gaarii tauusaanii adda baafachuun kallattii
qabsoofi haaromsaasaa kaayyatee irratti hojjachaa jira.
Ummannis hudhaaleen kunneen imala haaromsaa gufachiisuu akka dandaaan eeruun waltajjiiwwan
ummataa hundarratti qabsaaaa tureera.Rakkooleen akka balaa sirna kanaatti mootummaan kaayyate
kunneenis hirmaannaafi fayyadamummaa ummataa daran mirkaneessuu keessattu gufuu waantaaaniif
akka hiikamaniif deddeebiee kaasaa tureera.
Mootummaanis gaggeessitoota hanqina hoggansaa qabanirratti tarkaanfii siyaasaaa akkasumas
kanneen rakkoolee bulchiinsa gaarii uumaniifi kiraasassaabdummaan laaqaman seeratti dhiyaassee
murtee seeraaf dabarsuunsaa ifaadha.
Haallan kunneen kanaan otoo jiranii humnoonni gaaffoolee ummataa kana gara fedhii ofiitti jijjiruun
mootummaan laamshaee jira jechuun jeequmsa labsaniiru.Humnoon kunneenis taayitaa ummataa
filannoo dimookiraatawaatiin dhaban jeequmsaafi lubbuu lammiilee balleessuun,miidhaa qaamaa
geessisuun akkasumas mancaiinsa qabeenya dhuunfaa, ummataafi mootummaa barbadeessuun
qaxxaamuuraan warraaqisa haalluutiin aangootti bahuuf halkaniifi guyyaa qindoominaan carraaqaa
jiru.
Hundaa ol tibba kana humnoonni badii kunneen warshaalee hedduu carraaqqii mootummaaniifi
ummaanni qindoominaan waggoottaniif ijaaran guyyoota muraasa keessatti dhabamsiisaniiru.
Warshaaleen 68 taaan barbadaayan kunneen biyya jijjiiruuf gahee murteessaa kan qabanidha.Carraa
hojii lammiileef hedduminaan bananiiru.
Kanamalees, maatii hojjattoota warshaalee kunneeniif madda jiruufi jireenyaa isaaniiti.
Invastimantiiwwan ifaajii mootummaafi ummataan dhugooman kunneen ajaja miidiyaa hawaasaan
eergamtoota humnoota badiitiin mancaaaniiru.Gama birootiin guyyoota ayyaana waggaa ummataa
eeganii bittaafi gurgurtaan akka danqamu ,tajaajilli geejjibaa akka dhaabbatu,akkasumas haala nama
gaddisiisuun walitti buiinsi saboota sablammootaafi ummattoota giddutti akka babalatu carraaqqii
olaanaa gochaa turaniiru.
Seenaa gootoota biyya kanaa dagachuun diinoota misoomaa biyya kanaa kanneen taaan lammiilee
biyya Ijipti, Shaabiyaafi kanneen biyyoota biroo waliin tumsuun biyya kana diiguufi Hidha Haaromsaa
Guddicha Itoophiyaa buusii lammiilee tiin ijaaramaa jiru danquuf yeroo sochoaan mulaachaa jiru.
Gocha humnoota badii kana mootummaan obsa olaanaadhaan, nagaafi tasgabbiin hiikuuf yaalaa
tureera. Haallan uumamaa jiran kunneenirraa kauunis akkaataa heera mootummaa keewwata 93
jalatti tarreeffameen mootummaan labsii yeroo atattamaa gchoota nageenyaa biyyaafi ummataa
rakkoo keessa galchan, ifaanis tae dhoksaan dhimmoota ummata giddutti waldiddaa uuman kan
dhorku baasuu akka dandau heerri biyya keenyaa mirga guutuu mootummaa biyya bulchaa jiruuf
nikeenna.
Buuuruma kanaan haallan biyya keessatti uumamaa turaniifi jiran toachuun nagaafi tasgabbii
biyyaafi lammiilee mirkaneessuuf labsii gargaaru manni maree ministeerootaa baaseera.Kunis
Itoophiyaan biyya misoomaafi qaroominaa malee naannoo jeequmsaafi mandhe shororkeessitootaa
akka hintaaneef murteessaadha.
Kanaafuu, lammiileen biyyi kun akka biyyoota,Baha Giddugaleessaa, Kaaba Afriikaa keessattuu
Liibiyaafi Yaman akka hintaane fedhan akkasumas gochi sanyii balleessu biyya Ruwaandaatti gahee
biyya keenyatti hindamalamne barbaadu kamiyyuu milkaaina labsii kanaaf mootummaa cinaa
dhaabbachuun tumsuu qaba.

Ajandaa
Fuulli kun dhimmoota siyaas - dinagdee fi hawaasummaarratti dubbistoonni
yaada bilisaa isaanii kan ittikeenanidha. Fuula kanarratti dhimmoonni bahan
ejjannoo qophii gaazeexaa keenyaa miti.

Humnoota badii biyya ganuun diigumsaaf carraaqaa

jiran saaxiluun dirqama lammummaati

Sirnoota abbaa irree darban keessa mirgoonni namoomaafi dimokiraasii lammiilee

biyya keenyaa mulqamanii hacuccaafi gidiraa garagaraaf saaxilamanii turaniiru.
Haaluma kanaan saboonni, sablammoonniifi ummattoon walqixxummaan
sabummaa akkasumas amantaaleesaanii sarbamee ture. Ummanni Oromoos akkuma
obboleewwansaa saboota, sablammootaafi ummatoota biyya kanaa cunqursaafi gidiraa
garagaraatiif saaxilamee jiraachaa turuunsaa yaadannoo keenya yeroo dhiyooti.
Hara kun seenaa darbe taee jira, Galatni qabsaaoota qabsichaaf wareegaaniif
yaatauuti. Buuuruma kanaan Oromiyaan naannoolee Itoophiyaa saboonni,
sablammoonniifi ummattoonni hedduun tokkummaa, walqixxummaa, fedhiifi
jaalalaan keessa jiraatan keessaa tokko tauus dandeesseeti. Amantaaleen garagaraas
waldandauun, walqixxummaa gonfataniin sirna waaqeeffannaasaanii bilisummaan
biyya keessatti gaggeessaa jiranidha.
Dhugaa kanarraa kauun biyya keenya keessatti, keessattuu Naannoo Oromiyaatti haala
mijaayaa jiruun buuuraaleen misoomaa, hojiileen invastimantii akka babalatan taee
jira.Warshaaleen carraa hojii lammiilee hedduuf banan babalataniiru. Hirmaannaafi
fayyadamummaan ummataa dabalee jira.
Kun kanaan otoo jiruu, humnoonni badii walda siyaasa dhiphootaa jalatti gurmaayan
biyya keessaafi alaa ergamasaanii kanneen raawwachiisan badii sukkanneessaa
garagaraa raawwachaa jiru. Haaluma kanaan Guyyaa Irreechaa ayyaaneeffannaaf
ummata gara magaalaa Bishooftuu, Hora Arsadee dhaqanirratti humnoonni badii
kunneen jeequmsa qiyyaasaniin lubbuu lammiilee keenya 50 ol tauufi miidhaa
qaamaafi qabeenyaa qaqqabsiisaniiru.
Kanarra ceuunis warshaalee Naannoo Oromiyaa keessa jiran 52,waajjiraalee
mootummaa aanaalee heduu, qabeenyaa mootummaa, ummataa, waldaaleefi dhuunfaa
haala nama gaddisiisuun akka deebianii hinlatneetti barbadeessaniiru. Kanamaleesi
lubbuu sabootaa, sablammootaafi ummatootaa Naannoo Oromiyaa keessatti
dhalataniifi jiraatan akkasumas kaayyoo badiisaanii hin deeggarre dabarsaniiru
dabarsaas jiru. Manneen amantaaleetti duulli gochaa jiran amantaalee gidduutti
shakkii umuun biyya keenya dirree jeequmsaafi mandhee shororkeessitootaa gochuuf
gocha badiisaanii babalisuuf sochiin taassisan mulachaa jira.
Humnoonni badii kanneen akka A.B.O., Ginboot 7, kkf. kunneen diinoota misoomaa
keenya kan taan Biyya Misiraa(Gibitsi), Shaabiyaafi fakkaattootasaanii waliin
qindaayuun biyya diiguuf mallaqaan, karoora badii qiyyaasuun, meeshaalee
waraanaafi loojastiikii biroon deggaramuun sochoaa jiru.
Hundaa ol Hidha Haaromsaa saboonni, sablammoonniifi ummattoonni biyya
keenyaa qabeenya, humnaafi beekumsa isaaniitiin ijaaraa jiranu danquuf humnoonni
badii kunneen diinoota misoomaa eeraman waliin adda humanii biyya jeeqaa jira.
Kanamaleessi biyya kana bittimsuun Hidha Haaromsaa ijaaramaa jiru dhaabuun
waliigaltee bishaanii haaraa akka taasisan waliigaluusaanii afaan humnoota badiifi
deeggartootasaaniirraa hubachuun dandaaameera.
Haatau malee mootummaan hallan kunneen obsaafi bifa tasgabbaayeen ilaalaa
yoo jiraatellee isaan garuu humni mootummaa akka laafetti ilaaluun gocha badiifi
diigumsaasaanii itti fufanii jiru.
Kanaafuu mootummaan qaamoolee hawaasaa garagaraa waliin qindoomuun
olaantummaa seeraa mirkaneessuu waan qabuuf humnoota badii gocha biyya ganuun
diinoota keenya waliin tumsaa jiraniifi gocha badii raawwachaa jiran saaxiluu qaba.
Kanamalees namoonni summii humnoota badii kanaa xiinxalanii hubachuu dhabuun
jarreen waliin yaadaanis tae gochaan hiriiraa jiran dhugaa kana hubachuun akka
humnoota badii kanarraa citaniifi humnoota kana tarkaanfii seeraaf dhiyeessuun
biyya keenya humnoota kanarraa baraaran waamicha koon dhiyeessa. HORAA
BULAA DEEBANAA!!!!
Abdii Nagaasaa Finfinneerraa

Rakkoolee tibbana naannoo keenyatti uumaman hiikuudhaan haaromsa keenya ni mirkaneessina!

Kallacha Oromiyaa

Onkoloolessa 3 bara 2009

Beeksisa

Arsii

Obbo
Geetaachewu
W/Giyoorgis
Magaalaa Asallaa ganda 13 keessatti
iddoo mana jireenyaa mirkinaaeefi qabu
waraqaa ragaa abbaa qabeenyummaa
Lakk. Kaartaa 6318/214/04 taeen
galmaaee naaf kenname waan na jala
badeef kan biraa akka naaf kennamu
jechuudhaan nu gaafataniiru. Kanaafuu
namni ragaa kana arge ykn sababaa adda
addaatiin qabadheera jedhu yoo jiraate,
guyyaa beeksifni kun bahee irraa kaase
guyyaa 20keessatti yoo dhiyaachuu
baate ragaa abbaa qabiyyee kan biraa
kan kennamuuf tauu isaa ni beeksifna.
WMM/Lafaa Magaalaa Asallaa.

Caalbaasii

Murtii raawwii Himattuun Aadde

Immabeet Ballaxaafi Murtii raawwiin
himatamaan Obbo Warqinee Laggasee
jidduu kan jiru falmii murtii raawwii
ilaalchisee mana jireenyaa Magaalaa
Asallaa keessaa qaban kaaree meetira
97.5 irratti argamu tilmaama kaumsa
caalbaasii qarshii 102,600.00 tiin
gaafa 25/2/2009 saaatii 3:30 hanga
saaatii 6:30tti caalbaasii ifa taeen
dorgommiidhaan waan gurguramuuf
namoonni
dorgomtanii
baitachuu
barbaaddan bitachuu kan dandeessan
tauu ni beeksifna.M/M/A/Xiyoo.

Baalee

Obbo Baayyuu Boggaalaa mana

jireenyaa maqaa isaanitiin Magaalaa
Gooroo ganda 01 keessatti M2 500
irratti galmaaee beekamuu Obbo
Alamaayyoo Baayyuutiif kennuu waan
barbaadaniif kan mormu yoo jiraate,
beeksifni kun bahee guyyaa 20keessatti
yoo dhiyaachuu baate, kennaan manaa
kun ni mirkanaaaaf. Bul/Magaalaa
Gooroo.

Harargee

Obbo Shifarraa Bayyanaa mana

jireenyaa Lakk. Kaartaa 1/93/70 tae
Magaalaa ciroo Araddaa 04 keessatti
argamu kaartaan waan na jalaa badeef
kan biraa bakka buee naaf haa kennamu
jedhanii iyyataniiru. Kanaafuu kaartaa
bade kan namni arge ykn sababa adda
addaatiin kan qabate yoo jiraate,
beeksifni kun bahee guyyaa 15 keessatti
WMM/Lafaa Magaalaa Cirootti akka
dhiyeesitan beeksisaa, yoo dhiyeessuu
baattan kan biraa bakka buufnee kan
kenninuuf tauu ni beeksifna. WMM/
Lafaa Magaalaa Ciroo.

Iluu Abbaa Boor

Obbo Gammachuu Geetaachewufi

Aadde Baanchiirgaa Mokonnin mana
jireenyaa maqaa Obbo Gammachuu
Geetaachewutiin Magaalaa Mattuu
ganda 02 keessatti lafa ballinni isaa
Kaaree meetira 234 irratti argamu Obbo

Kifilee Kabbadaatti ni gurguranna

jedhaniiru. Kanaafuu jijjiiraan maqaa
waan raawwatuuf, kan mormu yoo
jiraate, beeksifni kun guyyaa bahee
irraa eeggalee guyyaa 20 keessatti
haa
dhiyaatu.EMM/Lafaa/Magaalaa
Mattuu.
Obbo Muluubirhaan Manbaruufi Aadde
Zawudituu Amiinuu mana jireenyaa
galmee qabiyyee 873/03/2009 iraatti
maqaa Muluubirhaan Manbaruutiin
galmaaee Magaalaa Mattuu ganda
03 keessatti lafa ballinni isaa Kaaree
meetira 500 irratti argamu Obbo
Muuzamiil Muzaayinitti ni gurguranna
jedhaniiru. Kanaafuu akkaataa labsii
liizii lafa magaalaa Lakk. 721/2004tiin
jijjiiraan maqaa waan raawwatuuf,
kan mormu yoo jiraate, beeksifni kun
guyyaa bahee irraa eeggalee guyyaa
20 keessatti haa dhiyaatu.EMM/Lafaa/
Magaalaa Mattuu.
Obbo Tasfaayee Kifilee mana jireenyaa
maqaa isaaniitiin galmee qabiyyee
875/01/2009 tae iraatti galmaaee
Magaalaa Mattuu ganda 01 keessatti
mana ballinni lafa isaa Kaaree meetira
200 irratti argamu Aadde Tsiyoon
Iyyoobiitti nan gurguradha jedhaniiru.
Kanaafuu akkaataa labsii liizii lafa
magaalaa Lakk. 721/2004tiin jijjiiraan
maqaa waan raawwatuuf, kan mormu
yoo jiraate, beeksifni kun guyyaa bahee
irraa eeggalee guyyaa 20 keessatti
haa
dhiyaatu.EMM/Lafaa/Magaalaa
Mattuu.
Jimmaa
Aadde Najiibaa Mahaammad Magaalaa
Jimmaa Olaanaa 3 Ganda 04 keessa
kan taan Kaartaa Lakk. iddoo duwwaa
6977/99 tajaajila mana jireenyaa kan tae
waan jalaa badeef kan biraa bakka buee
naaf haa kennamu jedhanii gaafataniiru.
kanaafuu kan mormu yoo jiraate,
beeksifni kun bahee guyyaa 20 keessatti
akka dhiyaatu hubachiisaa, guyyaa
jedhame keessatti yoo dhiyaachuu baate
kaartaan duraanii tajaajilaan ala akka
taetti lakkaaamee kaartaa kan biraa
bakka buufnee kan kenninuuf tauu
keenya ni beeksifna. EMM/Lafaa/ Bul/
Magaalaa Jimmaa.
Aadde Rahiimaa Ergee Magaalaa
Jimmaa Olaanaa 3 Ganda 04 keessa
kan taan Kaartaa Lakk. iddoo duwwaa
0207/99 tajaajila mana jireenyaa kan tae
waan jalaa badeef kan biraa bakka buee
naaf haa kennamu jedhanii gaafataniiru.
kanaafuu kan mormu yoo jiraate,
beeksifni kun bahee guyyaa 20 keessatti
akka dhiyaatu hubachiisaa, guyyaa
jedhame keessatti yoo dhiyaachuu baate
kaartaan duraanii tajaajilaan ala akka
taetti lakkaaamee kaartaa kan biraa
bakka buufnee kan kenninuuf tauu
keenya ni beeksifna. EMM/Lafaa/ Bul/
Magaalaa Jimmaa.

Obbo Naasiir Kamaal Magaalaa Jimmaa

Olaanaa 3 Ganda 04 keessa kan taan
Kaartaa Lakk. iddoo duwwaa 0109/99
tajaajila mana jireenyaa kan tae waan
jalaa badeef kan biraa bakka buee naaf
haa kennamu jedhanii gaafataniiru.
kanaafuu kan mormu yoo jiraate,
beeksifni kun bahee guyyaa 20 keessatti
akka dhiyaatu hubachiisaa, guyyaa
jedhame keessatti yoo dhiyaachuu baate
kaartaan duraanii tajaajilaan ala akka
taetti lakkaaamee kaartaa kan biraa
bakka buufnee kan kenninuuf tauu
keenya ni beeksifna. EMM/Lafaa/ Bul/
Magaalaa Jimmaa.

Shawaa

Aadde Assiyaa Hayiluu Magaalaa

Hoolataa ganda Tulluu Harbuu
keessatti kan argamu waraqaan
ragaa mana jireenyaa Lakk. kaartaa
EMMLM/2249/2008 taeen naaf
kenname waan jalaa badeef kan biraa
bakka buee naaf haa kennamu jedhanii
waan iyyataniif ragaa kan namni arge
ykn sababa adda addaatiin kan qabate
yoo jiraate, beeksifni kun bahee guyyaa
20keessatti EMMLafaa/Bul/Magaalaa
Hoolotaa kutaa walii galtee fi sanadaa
gabaa dhiyaachuudhaan gabaasa akka
gootan jechaa, guyyaa jedhame kana
keessatti dhiyaachuu baannaan ragaan
kun haqamee ragaan kan biraa kan
kennamuuf tauu ni beeksifna.EMM/
Lafaa M/Hoolataa.

Obbo Warquu Alamuu Badhaanee

waraqaa ragaa abbaa qabeenyummaa
(kaartaa) Lakk. isaa 81/6/2007 kan
tae Magaalaa Sandaafaa Bakkeerraa
Kaaree Meetira 500 kan tau galmaaee
naaf kenname waan na jalaa badeef kan
biraa bakka buee naaf haa kennamu
waan jedhaniif, namni ragaa kana arge
ykn sababa adda addaatiin qabate yoo
jiraate, guyyaa beeksifni kun bahee
kaasee hanga guyyaa 30tti yoo hin
dhiyaanne kan biraa bakka buee kan
kennamuuf tauu ni beeksifna. EMM/
Lafaa Magaalaa BMS/Bakkee.
Caalbaasii
M/A/Mirgaa Maammiree Xibabaa
Naggaa-Xibabii fi M/A/Idaa Dhaabbata
Daakuufi Paastaa GHB jidduu kan
jiru falmii raawwachiisaa Murtii
ilaalchisee Cheekii M1 Fi M2 kan tae
Dhaabbata Daakuufi Paastaa GHB
Magaalaa Adaamaa ganda 05 keessatti
argamu M1 fi M2 qabeenyummaan
isaa kan maqaa M/A/Idaa tiin
galmaaee beekamu gatii kaumsa
caalbaasi Qarshii kan M1 100,000 tiin
kan M2 gatiin kaumsaa 90,000tiin
gaafa 21/01/2009 ganama saaatii 3:00
hanga 6:00tti Bulchiinsa Magaalaa
Adaamaa ganda 05 waarshicha
keessatti caalbaasii ifa taeen waan

gurguramuuf namoonni dhiyaattanii

bitachuu barbaaddan dorgomuudhaan
bitachuu kan dandeessan tauu Manni
Murtii Olaanaa/Go/A/ Adaamaa ni
beeksisa. M/M/ A/Adaamaa.
Aadde Alamtsahaay Asaffaa Kaartaan
maqaa isaaniitiin jiru Lakk. Kaartaa
874/33/82 tae waan na jalaa badeef
ragaan kan biraa bakka buee akka naaf
haa kennamu jedhanii gaafataniiru.
Kanaafuu kaartaa kana namni arge
ykn sababa adda addaatiin harkatti
kan qabate yoo jiraate, beeksifni kun
bahee guyyaa 20 keessaatti W/M/
M/L/Magaalaa Bulchiinsa Magaalaa
Fiicheetti akka deebisu, yoo deebisuu
baate kaartaa biraa bakka buufnee kan
kenninuuf tauu ni beeksifna. WMM/
Lafaa Bul/Magaalaa Fiichee.
Obbo Mulunaa Qannaa Hawaas
Magaalaa Adaamaa Bokkuu Shanan
keessaa iddoo qabanniif waraqaan
ragaa qabiyyee iddoo Lakk. Nagahee
Lakk. isaa 468326 taeen galmaaee
naaf kenname waan na jalaa badeef
kan biraa akka naaf kennamu jedhanii
gaafataniiru. Kanaafuu namni ragaa
kana sababa adda addaatiin qabadheera
jedhu yoo jiraate, guyyaa beeksifni kun
bahee irraa kaasee guyyaa 20keessatti
yoo dhihaachuu baate kan biraa kan
kennamuuf tauu ni beeksifna. EMM/
Lafaa/Bul/Magaalaa Adaamaa.
Aadde Taaddaluu Baalchaa Nagahee
Lakk.isaa 605908 tae maqaa
isaaniitiin galmaaee kennameef waan
najalaa bade jedhaniif ragaa bade kan
bakka buee akka kenninuuf waajjira
keenya gaafataniiru. Kanaafuu namni
mormu yoo jiraate, ykn dhimmi kun
na ilaalaa kan jedhu beeksifni kun
gaafa bahee kaasee hanga guyyaa 30tti
yoo dhiyaachuu baatee ragaa bade
bakka buufnee kan kenninuuf tauu ni
beeksifna.EMM/Lafaa Bul/Magaalaa
Buraayuu.
Obbo Kumaa Duulaa Gashee Magaalaa
Hoolataa ganda Galgal Kuyyuu
keessatti kan argamu waraqaan
ragaa mana jireenyaa Lakk. kaartaa
EMMLM/2068 /2008 taeen naaf
kenname waan jalaa badeef kan biraa
bakka buee naaf haa kennamu jedhanii
waan iyyataniif ragaa kan namni arge
ykn sababa adda addaatiin kan qabate
yoo jiraate, beeksifni kun bahee guyyaa
20keessatti EMMLafaa/Bul/Magaalaa
Hoolotaa kutaa walii galtee fi sanadaa
gabaa dhiyaachuudhaan gabaasa akka
gootan jechaa, guyyaa jedhame kana
keessatti dhiyaachuu baannaan ragaan
kun haqamee ragaan kan biraa kan
kennamuuf tauu ni beeksifna.EMM/
Lafaa M/Hoolataa.

Gibira fedhiifi yeroodhaan kaffaluudhaan misooma biyyaa gochaadhaan deggeraa!

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

Aadaan maalidha?

Abbabaa Ejjetaa

UNESCOn kan hundeeffame bara 1946

AA. Yeroo dhaabbanni kun hundeeffamu
yaada aadaa jedhuuf hiikni kenname
baayyee dhiphoo ture. Innis caalmaatti
hojiiwwan artiifi ogbarruu qofa kan
calaqisiisu ture.

Waggoota 50 darban keessa jijjiirama

saffisaa addunyaa irratti mulachaa dhufee
keessatti buaa aadaan qabu hubatamaa
dhufuurraan kan kae Jecha/yaada aadaa
jedhuuf hiikni kennamaa ture yeroo irraa
gara yerootti fooyyaaafi babalachaa
dhufeera.
Yaada aadaa jedhu keessumaayyuu
waggoota 20 darban keessa qoodni
aadaan misooma keessatti qabu ifatti
bahaa, mulachaafi guddachaa beekumsas
argachaa dhufeera. Babalina hiika yaada
aadaa jedhuuf kennamaa dhufeenis wal
qabatee jecha ykn yaada hambaa jedhuuf
hiikni kennamaa tures bifa wal fakkaatuun
babalachaa dhufeera.
Jecha ykn yaada aadaa jedhuuf
hayyooti
hedduun
hiika
hedduu
kennaniiru. Maalummaa aadaa irrattis
waltajjiiwwan
marii
idl-addunyaa
hedduun geggeeffameera. Hikiin hayyoota
garaa garaatiin kennamaa turanis tae
walitajjiiwwan
idl-addunyaa
irratti
mariiwwan geggeeffaman hundi kallatti
kaaminuu haa ibsan malee dhimmoota
buuraa taan irratti walii galtee qabu.
Innis aadaan utubaawwan misooma
itti fufiinsaa taan misooma dinagdee,
hawaasummaafi
eegumsa
qabeenya
umamaa waliiniifi gaheen aadaan jarreen
kana keessatti qabu guddaafi buuura
hiika jecha aadaa jedhuu tauu isaatti adda
addummaa hin jiru.
Haaluma gahee aadaan misooma itti
fufiinsa keessatti qabu guddachaafi
hubatamaa dhufeen hiikni yaada/jecha
aadaa jedhuuf kennamaa tures duukaa
guddachaafi
babalachaa
dhufuun
yaadota buuuraa bara 1982 Meksiikoo
irratti imaammata aadaarratti walgahii
Idil Addunyaa taaameefi isa boodas
bara 1995 konfransota Idl-Addunyaa
dhimma misooma aadaarratti, bara 1998
Istookholmitti imaammata misooma
aadaarratti walgahii biyyoota adda addaa
hirmaachise taaameerratti yaadota kaan
buureefachuun Dhaabbanni Barnootaa,
Saayinsiifi Aadaa Addunyaa (UNESCOn)
Labsii
yookiin
Diklaareeshinii
Heddummina Aadaa Idl-Addunyaa jedhu
bara 2001 baase keessatti jecha yookiin
yaada aadaa jedhuuf hiikni kenname akka
addunyaatti fudhatama kan argate dha.
Dhimma kanarratti Biiroon Aadaafi
Turiiziimii Oromiyaa sirna Gadaafi
Irreecharratti qorannoo taasise ayyaana
Irreechaa bara 2009 Hora Harsadiitti
kabajamu
ilaachisee
magaalaa
Bishooftuutti ogeessa olaanaa qorataa
hambaa
Kiliyaa
Biirichaa
Obbo
Sintaayyoo Tolaa dhiyaaterraa ragaan
arganne kan ibsu diklaareeshinii kana

Garmaamsa fardaa
keessatti aadaan haala kanaan gadiitti
balinaan hiikameera.
Artii fi og-barruu akkasumas haala jiruufi
jireenyaa, haala hawaasni adda addaa
waliiniifi umama naannoo isaa waliin
jiraatu, sirnoota sonaa, barsiifataafi
amantaa, duudhaa, ayyaada, hayyummaa,
meeshaalee, kalaqa sammuufi miirawa
addaa hawaasni ykn gareen hawaasaa
tokko qabu yaada aadaa jedhu keessatti
hammatamu.
Hiika balina qabu kana walitti qabnee
yoo ilaalle aadaan jiruufi jireenya,
qaroomina, ayyaada, beekumsa kalaqa,
ilaalcha addunyaa, walitti dhufeenya
uumaafi uumamaa, sirna sabni tokko saba
biraa waliin jiraatu, sirna itti walgargaaru,
miirawa, ogummaa, meeshaalee jireenyaaf
itti fayyadamu, sirnoota dhalota irraa hanga
duaatti keessa darbu, nyaata, uffannaa,
miidhagina, hojimaata, amantaafi ilaalcha
addunyaa, sona, duudhaa, gochaaleefi
barsiifata, sirna ittiin bulmaataa, sirna
waldhabbii ittiin hiiku, artiifi aafoola,
hunda kan hammatudha.
Dhimmootni kun hawaasa tokko ykn
garee hawaasaa tokko kan biraa irraa
adda kan godhanidha. Kanaaf aadaan
mallattoo eenyummaa saba tokkooti kan
jedhamuufis.
Dhimmoonni kun hunduu misooma itti
fufiinsaa mirkaneessuu keessatti gahee
olaanaa qabu.
Dhalli namaa jireenya isaa keessatti haala
uumama naannoo isaatti fayyadamuufi
mala ittiin wal simuun jiraatu uumuun
jiraachaa tureera. Haras jiraachaa jira.
Jireenya wal irraa hin citne kana keessatti

qaroomina hedduun uumamaniiru.

jijjiiramaa dhufeera.

fakkeenyaafis qoricha aadaa hojjechuu,

meeshaa ittiin fayyadamu hojjechuu,
qonna jalqabuu, meeshaa amantaaf oolan
hojjechuu, tekiniika manfakicheriingii
umuu,
magaalaa
hundeessuu,
masaraawwaniifi gamoowwan ijaaruu,
siidaawwan yaadannoo dhaabuu, sirnoota
ittiin waliin jiraatuufi kkf uumaa tureera.
Beekumsiifi uumeewwan kaleessaa kun
ilma namaa hara jiruuf hambaa taaniiru.

Buura kanaan yaadni hambaa jedhu

caalmaatti gara dhala namaa yookiin
hawaasa giddugaleessa godhateefi tajaajila
isaatiin walitti hidhataa dhufeera.

Kana malees haala qabeenya umama

naannoo
isaanii
ittifufiinsaan
itti
fayyadamaniifi eegan, haala heddummina
lubbu-qabeeyyii waliin wal simanii
jiraatan, haala gosa isaaniifi gosa biroo
waliin jiraatan, sirna ittiin bulmaata
hawaasaa itti mijeeffatan irratti beekumsa
xabboo
yookiin
aadaafi
sirnoota
ajaaibsiisaa
ummatanii
jiraachaa
turaniiru.
Meeshaalee ijaarsaa, sirnoota, beekumsa,
ogummaafi kkf dhalootni durii nuuf
dhiisanii darban akka waliigalaatti hambaa
jedhamu. Kanneeniin alas qabeenyaawwan
uumamaa, ykn qabeenyaawwan hojii
namaafi uumamaatiin haala adda taeen
umamanii hambaalee taan jiru.
Ibsitooti aadaa kun haala qabatamaafi
kiliyaatiin calaqqisu. Kanaaf aadaan akka
waliigalaatti hambaalee aadaa qabatamaafi
hambaalee aadaa kiliyaa (Tangible
Cultural Heritage and Intangible Cultural
Heritage) jedhamanii bakka lamatti
qodamuun argamu.
Yaadni hambaa yookiin hiikni hambaaf
kennamus fedhiifi ulfina ummatni kennuuf
irratti hundaaee yeroodha yerootti

Aadaan kaleessa fudhatama qabaachaa

ture
hara
barmaatillee
miidhaa
geessisu taee ilaalamuu dandaa. Fkf,
dhagna qabaa, Butta(butii), taskaara,
miidhaginaafi ykn gaddaaf jedhanii
qaama ofii miidhuufi kan kana fakkaatu
fai. akkasumas Masaraawwan mootota
durii, ykn manneen amantaa duriis hara
tajaajila birootiif oolaa jiru.
Buuura kanaanis xyyeeffannoon gara
roga-sadiitti dhufeera.
Innis:- gamoowwan yookiin ijaarsaalee
irraa gara namaatti, meeshaaleerraa gara
tajaajila(faayidaatti) jijjiirama kanaan
wal qabatee eegumsa yookiin kunuunsa
irraa gara misoomaafi haala itti fufiinsaan
itti fayyadamuutti jijjiiramaa ykn
xiyyeeffatamaa dhufeera.
Gahee qofaan otoo hin taiin hiikniifi gosni
hambaalees heddummaachaafi babalachaa
dhufeera.
Hambaaleen
qabatamaa
jedhaman
siidaawwan,gamoowwaniifi
iddoowwan arkiyooloojii beekamoo qofa
tauu irraa darbanii hara iddoowwan aadaa
gurguddoo kan akka magaalota seenaa
(historic cities), qubsuma baadiyyaa,
galaana
(seascapes),
iddoowwaan
biqiltuu (gardens), tulluuwwaniifi bosona
kabajamaa (sacred), iddoowwan industrii,
iddoowwan biodiversity, akkasumas
iddoowwan
lolliifi
hameenyi
itti
raawwataman dabalatee jira. Itti fufa

Hirmaannaan hawaasa gurmaaee milkaaina qabsoo farra malaammaltummaatiif murteessaadha!

Kallacha Oromiyaa

Tsahaay Dhugaasaa Nagahee Lakk.isaa

762557 tae maqaa isaaniitiin galmaaee
kennameef waan najalaa bade jedhaniif
ragaa bade kan bakka buee akka
kenninuuf waajjira keenya gaafataniiru.
Kanaafuu namni mormu yoo jiraate,
ykn dhimmi kun na ilaalaa kan jedhu
beeksifni kun gaafa bahee kaasee
hanga guyyaa 30tti yoo dhiyaachuu
baatee ragaa bade bakka buufnee kan
kenninuuf tauu ni beeksifna.EMM/
Lafaa Bul/Magaalaa Buraayuu.
Waldaa Mana jireenyaa Urjii
Adaamaatiifi
Mahaammad Fayyisootiif
Bakka jiranitti
Himatoonni Taammiruu Tashoomaa
faaa N -4 fi waamamtoonni isin jidduu
falmii lafaa jiru ilaalchisee mana
murtii kanatti himatamuu keessan
beektanii beellama gaafa 15/2/2009
saaatii 8:30irratti dhaddacha 5ffaarratti
dhiyaattanii akka falmattan manni
murtii ajajeera.M/M/A/Adaamaa.

Wallaggaa

Obbo Mahaammad Abdallaa mana

jireenyaa Magaalaa D/Dolloo ganda
Laaftoo keessaa qaban Lakk. Kaartaa
7298/WMMLM/08 tae ballina lafaa
200 M2 irratti kan argamu Aadde
Zubaalaa Naasiiritti
gurgurachuuf
walii galaniiru.Kan mormu yoo jiraate,
guyyaa beeksifni kun bahee jalqabee
hanga guyyaa 20tti waajjira Misoomaa
fi Manaajimentii Lafa Magaalaa D/
Dollootti haa dhiyaatu. EMM/Lafaa
Magaalaa D/Dolloo.
Caalbaasii yeroo 2ffaa
Nagaasaa Mararaa kan itti murteessifate
Taazzeeboo Yismeefi Yasbaalem Miratee
waan hin kaffaleef mana jireenyaa
Himatamtootaa kan tae Aanaa Giddaa
Ayyaanaa Magaalaa Dhagaa jigii ganda
01 keessatti kan argamu gatii olaanaa
argameen gaafa 26/2/2009 saaatii
3:00 hanga 6;00tti waan gurguramuuf
nomoonni
dorgomtanii
bitachuu
barbaaddan dhiyaattanii bitachuu kan
dandeessan tauu ni beeksifna.M/M/O/
G/W/Bahaa.
Caalbaasii yeroo 1ffaa
Murtii Abbaa Mirgaa Birhaanee
Abbashuufi
Murtii Abbaa
Idaa
Geetaachoo Daggafaa jidduu falmii
raawwii jiruuf murtiin abbaa mirgaa
kan irratti murteessisiifate waan hin
kaffalleef qabeenyaa murtii abbaa idaa
kan tae Magaalaa Naqamtee kutaa
Bulchiinsa daargee keessatti kan argamu
kaumsa caalbaasii qarshii 250,00tiin
gaafa 03/03/2009 saaatii 3:00 hanga
6:00tti waan gurguramuuf namoonni
dorgomtanii
bitachuu
barbaaddan
dhiyattanii bitachuu kan dandeesaan
tauu ni beeksifna. M/M/O/G/W/Bahaa.
Obbo Abaataa Shittaatiif
Bakka jiranitti
Himataan Dhaabbata Daldala Midhaan
Itoophiyaa
himannaa
isinirratti
dhiyeesseef beellamatti dhiyaachuu
hin dandeenye.kanaafuu kana tauu
bartanii beellama gaafa 16/2/2009
saaatii 4:00irratti argmtanii falmachuu

baannaan dhimmichi bakka isin hin

jirretti kan ilaalamu tauu manni murtii
ajajeera.M/M/O/G/H/Gu/Wallaggaa.
Aadde Anishaa Jimaa Sholaa mana
jireenyaa Magaalaa Begii ganda 01
bakka naannoo gafarsaa jedhamutti kan
argamu karaa bakka buaa isaanii obbo
Saaladdiin Faqii, Obbo Abdii Haaruunitti
gurgurachuu waan barbaadaniif kan
mormu yoo jiraate,beeksifni kun bahee
guyyaa 20 gidduutti akka dhiyaatu ni
beeksifna.Bu/Magaalaa Begii.
Aadde Aagituu Bakaree mana jireenyaa
Magaalaa Begii ganda 01 keessa qaban
maqaa abbaa manaa isaanii Dr/Abdiisaa
Gammachuutiin galmaaee kan jiru
lubbuun otoo jiranii gaafa 28/8/2004
dhaamoodhaan mucaa isaanii kan tae
Gammachiis Abdiisaatiif waan kennaniif
kan mormu yoo jiraate,beeksifni kun
bahee guyyaa 20 gidduutti akka dhiyaatu
ni beeksifna.Bu/Magaalaa Begii.
Obbo Zarihuun Olaanaa mana jireenyaa
Godina W/Lixaa Magaalaa Gimbii
ganda 01 keessatti Lakk.kaartaa
2267/01/2000 tae maqaa isaaniitiin
galmaaee beekamu Shaambal Lammaa
Baayyisaatti waan gurguraniif,osoo
maqaa hin jijjiiriin kan mormu yoo
jiraate, beeksifni kun bahee guyyaa hojii
10gidduutti akka dhiyaatu ni beeksifna.
WMM/Lafaa/Bul/Magaalaa Gimbii.
Obbo Tasammaa Daaqaaa mana
jireenyaa Magaalaa G/Roobii keessaa
qaban Obbo Baahiluu Zarihuunitti
waan gurguraniif jijjiiraan maqaa akka
godhamuuf iyyataniiru.kanaafuu kan
mormu yoo jiraate, beeksifni kun bahee
guyyaa 20 keessatti akka dhiyaatu ni
beeksifna. Bulchiinsa Magaalaa G/
Roobii.
Obbo Tasammaa Daaqaaa mana
jireenyaa Magaalaa G/Roobii keessaa
qaban Obbo Bulaa Hambaachaatti
waan gurguraniif jijjiiraan maqaa akka
godhamuuf iyyataniiru.kanaafuu kan
mormu yoo jiraate, beeksifni kun bahee
guyyaa 20 keessatti akka dhiyaatu ni
beeksifna. Bulchiinsa Magaalaa G/
Roobii.
Obbo Magarsaa Karoorsaa mana
jireenyaa Magaalaa G/Roobii keessaa
qaban Obbo Geetaahuun Bolootti
waan gurguraniif jijjiiraan maqaa akka
godhamuuf iyyataniiru.kanaafuu kan
mormu yoo jiraate, beeksifni kun bahee
guyyaa 20 keessatti akka dhiyaatu ni
beeksifna. Bulchiinsa Magaalaa G/
Roobii.
Aadde Keeriyaa Aliyyii Magaalaa
Qaaqee ganda 01 keessatti kan argamu
mana Lakk.--- lafa M2 200 tae irrratti
argamu Obbo Magarsaa Daggafaatti
waan gurgurataniif,kan mormu yoo
jiraate,beeksifni kun bahee hanga
guyyaa 20tti haadhiyaatu. Bul/Magaalaa
Qaaqee
Obbo Mahaammad Tarfaa Magaalaa
Qaaqee ganda 01 keessatti kan argamu
mana lakk.--- lafa M2 200 tae irrratti
argamu Aadde Suudiyaa Mahaammaditti
waan gurgurataniif,kan mormu yoo
jiraate,beeksifni kun bahee hanga
guyyaa 20tti haadhiyaatu. Bul/Magaalaa

Qaaqee
Obbo Dorcaa Jabeessaa qabeenyaa
isaanii kan tae mana jireenyaa Lakk.
Kaartaa isaa 016/WMMLM/2009 tae
ballina lafaa 157.5 M2 irratti Godina
Qeellam Wallagga Aanaa Daallee
sadii Magaalaa Haroo Sabbuu ganda
02 keessaa qaban Obbo Gammachuu
Abdiisaatti
gurgurachuu
waan
barbaadaniif kan mormu yoo jiraate,
beeksifni kun bahee guyyaa 21gidduutti
ragaa isa deeggaru qabatee WMML/
Magaalaa Haroo Sabbuutti akka
dhiyaatu jechaa,kan mormu yoo hin
jiraanne gurgurtaan kun kan raawwatuuf
tauu ni beeksifna. WMML/Magaalaa
Haroo Sabbuu.
Aadde Tuujubee Guutamaa qabeenyaa
isaanii kan tae mana jireenyaa Lakk.
Kaartaa isaa 012/WMMLM/2009 tae
ballina lafaa 107.73 M2 irratti Godina
Qeellam Wallagga Aanaa Daallee sadii
Magaalaa Haroo Sabbuu ganda 02
keessaa qaban Obbo Kennasaa Ayyaleetti
gurgurachuu waan barbaadaniif kan
mormu yoo jiraate, beeksifni kun bahee
guyyaa 21gidduutti ragaa isa deeggaru
qabatee
WMML/Magaalaa
Haroo
Sabbuutti akka dhiyaatu jechaa,kan
mormu yoo hin jiraanne gurgurtaan
kun kan raawwatuuf tauu ni beeksifna.
WMML/Magaalaa Haroo Sabbuu.
Caalbaasii
G/Q/Wallaggaatti WMMD/A/Daallee
Sadii pirojeektii bishaan dhugaatii
Ganda Areeree TuIluu keessatti baajata
gargaarsaa One Washin
1,Burqaa Giraaviitii ijoo irratti qubee
kuussaa xiqqaa lagatti hanbisuun
fageenya diizayinii irratti ibsamuun
boonoo sadii waliin kan ijaaru, 2,Kuusaa
M3/25 kan ofi keesaa qabu,
3,Seera ujummoo diriirsuu guutumatti
kan qabu,
4, Waliigala meeshaalee ijaarsaa hundaaf
dhiyeeffatee akkaataa dizaayiniifi ibsa
isaatti hojjatee xumuruun hiituu(qulfii)
kan kennuuf qaamota heeyyama seeraa
qaban waldorgomsiisee caalbaasiin
hojjachiisuu barbaada.
Ulaagaalee caalbaasichaa
Heeyyama ijaarsa bishaanii kan
qaban
Hojii kanarratti muuxannoo gahaa
qabaatanii raga dhiyeeffachuu
kan dandaan
Yeroo gabaabaa keesatti hojjatanii
xumuruuf
gahumsa
human
namaafi faayinaansii kan qaban.
Meeshaalee ijaarsaa hunda ofiif
dhiyaaffatee hojjatee xumuree
qulfii kan kennu
Sanada caalbaasii maallaqa hin
deebineen qarshii 100 kaffaluun
W/A/T/G/A/Daallee
Sadiirraa
bitachuu ni dandeessu
Kabchiisa caalbaasii maallaqa
kan deebiu qarshii 2000 kan
qabsiisan
Caalbaasiin kun guyyaa beeksifni
kun bahee kaasee guyyaa 15
qilleensarra edda ture booda
guyyuma kana saaatii 10:30
irratti saandqni caalbaasii kan
cufamu tae gaafa guyyaa
16ffaa
saaatii 10:30irratti
bakka dorgomtoonniif bakka
buoonni seeraa argamanitti koree
caalbaasittin nim banama.

Onkoloolessa 3 bara 2009

Waajjiricha carraa fooyyae yoo

argate caalbasicha guutumaan
guutuutti ykn gartokkeedhaan
haquuf mirga ni qaba.
IMXn
ni
jajjabeeffamu
Odeeffannoo
Dabalataatiif
0912 88 63 00, 057 55 60 191.
WMMD/A/Daallee
Obbo Baayyuu Alaamirroo Magaalaa
Qaaqee ganda 02 keessatti kan argamu
mana lakk.--- lafa M2 84 tae irrratti
argamu Aadde Ayinaaddis Malaakuu
dhaaluu waan barbaadaniif,kan mormu
yoo jiraate,beeksifni kun bahee hanga
guyyaa 20tti haadhiyaatu. Bul/Magaalaa
Qaaqee
Obbo Iyyooeel Birhaanuu mana
jireenyaa Godina W/Lixaa Magaalaa
Gimbii ganda 02 keessatti Lakk.kaartaa
KMG 02- 21- 2004 tae maqaa isaaniitiin
galmaaee beekamu Obbo
Miratee
Geetaaneetti waan gurguraniif,osoo
maqaa hin jijjiiriin kan mormu yoo
jiraate, beeksifni kun bahee guyyaa hojii
10 gidduutti akka dhiyaatu ni beeksifna.
WMM/Lafaa/Bul/Magaalaa Gimbii.
Obbo Akiliiluu Ittafaa mana jireenyaa
Magaalaa G/Roobii keessaa qaban
Obbo Tashoomaa Raggaasaatti waan
gurguraniif
jijjiiraan maqaa akka
godhamuuf iyyataniiru.kanaafuu kan
mormu yoo jiraate, beeksifni kun bahee
guyyaa 20 keessatti akka dhiyaatu ni
beeksifna. Bulchiinsa Magaalaa G/
Roobii.
Obbo Doboc Gabbisaa mana jireenyaa
Magaalaa G/Roobii keessaa qaban
Aadde Dastaa Dhaabaatti
waan
gurguraniif
jijjiiraan maqaa akka
godhamuuf iyyataniiru.kanaafuu kan
mormu yoo jiraate, beeksifni kun bahee
guyyaa 20 keessatti akka dhiyaatu ni
beeksifna. Bulchiinsa Magaalaa G/
Roobii.

Obbo Gazzahaanyi Dheeressaa mana

jireenyaa Godina W/Lixaa Magaalaa
Gimbii ganda 04 keessatti Lakk.kaartaa
KMG/EMMLM/04/995/2009
tae
maqaa isaaniitiin galmaaee beekamu
Obbo
Waaqtolee Buliitti waan
gurguraniif,osoo maqaa hin jijjiiriin
kan mormu yoo jiraate, beeksifni kun
bahee guyyaa hojii 10 gidduutti akka
dhiyaatu ni beeksifna. WMM/Lafaa/
Bul/Magaalaa Gimbii.
Aadde Birhaanee Abdiisaa mana
jireenyaa Lakk. isaa --- tae ganda
Bubbee 02 keessatti kan argamu
Huneetaa
Eebbaatti
gurgurachuu
waan barbaadaniif kan mormu yoo
jiraate, beeksifni kun bahee guyyaa 10
keessatti W/Bul/Magaalaa Bubbeetti
haadhiyaatuBul/Magaalaa Bubbee.
Obbo Fedhasaa Amanuu fi Aadde
Misiraaq Asfaawu mana jireenyaa Lakk.
isaa --- tae ganda Bubbee 02 keessatti
kan argamu Huneetaa Eebbaatti
gurgurachuu waan barbaadaniif kan
mormu yoo jiraate, beeksifni kun bahee
guyyaa 10 keessatti W/Bul/Magaalaa
Bubbeetti
haadhiyaatuBul/Magaalaa
Bubbee.

Maddoota kiraa sassaabdummaa qabsoo keenyaan ni gogsina!

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

Lafa qonnaa xiqqaarratti. . .

fayyaadama lafa, itti fayyadama bishaanii, itti fayyaadama biqiltuu/ apple

propagation methodology, misooma jallisii kan biro, horsiisa qurxumii, horii,lukkuu,
kannisaa, fi k.k.f nif akkasumaas leenjiin hojeetanii agarsiisuu (practical oriented
training) qaamolee addaa addaan yoo kennaamu isaa biraatti akka kenaamuu sochii
godhuun galma leenjicha qopheessaa kan jiruu dha.

Guduunfaa: Tarsiimoo muuxannoowwan gaggaarii babaalisuu leenjiin isaa

sadarkaa sadarkaan kennaamun ni yaadatama. Kanaa keessaatti Qonnaan bulaan
kun muxxaannoo kana hojimaata isaa gadii fageenyaan hubatee, akkasumaas
tekinooloojiiwwan barbaachisuu (inputs) bifa guutu fi adda taeen hojjechuuf
murteefatee, kanaafis ogeessi akka isaa deggaru waan barbaachisuu gaafachuun
darbees hirmaannaa humna maatiisaa duguuge waan fayyaadameef gutumaan
guutuutti bua olaana galmeessisee jira. Kun immoo kutannoofi xiiqii qonnaan
bulaan kun hiyyuumaaf harka hin kennu jechuun hojii keessaa seeneen bua
argamee dha. Xiqiiniin qonnaan bulaa kun jijjiirama mataa isaa bira darbee akka
biyyaatti kaappitaala olaanaa galmeesisuun sadarkaa naannootti yeroo sadiif goota
misooma tauun badhaafamee jira.

Komaandi Poostiin Labsii Yeroo

Hatattamaa
kanaa
namoota
toannoo jala oolaniifi iddoo
tursiifaman Boordii Qorataa ni
beeksisa.
Boordii Qorataa Raawwii labsii
yeroo hatattamaa
Boordiin Qorataa raawwii labsii
yeroo hatattamaa labsii kanaan
dhaabbateera
Boordiin Qoratichaa miseensota
toorba kan of keessaa qabu
yommuu tau,Miseensota Mana
Maree Bakka Buoota Ummataa
keessaafi ogeeyyii seeraarraa kan
babbahan taanii mana marichaan
ni ramadamu.
Aangoofi hojii Boordii Qorataa
Sababa labsii yeroo hatattamaatiin
maqaa
namoota
dhuunfaa
hidhamanii yeroo jia tokkoo
keessatti ifa ni godha,sababa ittiin
hidhaman ni ibsa.
Wayitii labsii yeroo hatattamaa
keessatti
tarkaanfiiwwan
fudhataman kallattii kamiinuu
namoomaa ala akka hin taane ni
toata,ni hordofa.

Karoora Guddinaafi Tiraanisfoormeeshinii akka biyyaatti qabame galma isa

barbaadamu bira gahuuf omishni gama misooma jallisiitiin jiru iddoo guddaa kan
qabudha. Kanaa keessaatti hojiiwwan misooma jallisii kuduuraaleefi muduuraalee
adda addaan oomishaman giddugaleessaan yoo ilaalamu galiin irraa argamu baayee
qubsaa miti. Garuu kan qonnaan bulaa kun lafa heekitaara 0.5 iraa qarshii miliyoonan
lakkaaamu argatee jira. Kun immoo fayidaa tekinooloojii fayyaadamuun lafa
xiqqoo irraa callaafi galii olaana qabu argachuu akka dadnaaamu agarsiisa.
Walumaagalatti hojiiwwaan muxxaannoo gaggaarii taan keessumattuu oomishaa
gabaarraatti gatii olaanan barbaadaman oomishuun oomishafi oomishtummaa
dachaan dabaaluf Karoora qindoomina jiraatu keessaatti kallaatti agarsiistuu
tauun dandeettii raawwaachisummaan kan cimsuudha. Kanaafis haala omishaa
gabaa irraatti dorgomaa taeefi barbaachisummaan isaa guddaa tae oomishuun
baayee barbaachisadha. Haalumaa kanaan qonnaan bultoonni hundi akka Obbo
Alamuu Laggasaa kanaatti karoora dhunfaa baafachun oomisha lafa xiqqo irraa
callaa baayee ykn gatii olaana kennuufi gabaa irraatti illee barbaadamaa tae
oomishuufi humna maatiisaanii duuguuganii fayyaadaman muxxaannoon kun kan
nama barsisuudha.

Labsii yeroo hatattamaa nagaafi. . .

Tarkaanfiin
labsii
yeroo
hatattamaa kamiyyuu namoomaa
ala tauusaa yommuu itti amanu
Ministirri Muummee ykn Manni
Maree Ministirotaa tarkaanficha
akka sirreessu yaada ni kenna.
Tarkaanfiiwwan labsii yeroo
hatattamaatiin kanneen gochaa
namoomaan alaa raawwatan
hunda murtiif akka dhihaatan ni
godha.
Labsiin yeroo hatattamaa akka
itti fufu Mana Maree Bakka
Buoota Ummatootaatiif gaaffiin
yommuu dhihaatu yaada qabu
mana marichaaf ni dhiheessa.
Tumaalee addaa addaa
S e e r a w w a n
raawwatamummaansaanii
dhorkame
Konveenshiinii
Veenaarratti
kan
agarsiifame
mirgi
dippiloomaatikii
akkuma
eegametti
taee
seeronni
naamusaafi dubbii ijoo labsii
kana
wajjiin
walfaallessan
raawwatamummaa labsii kanaatiif
yeroowwan labsiin kun hojiirra itti

oolutti raawwatamummaansaanii
dhorkamee tura.
Dirqama waltainsa gochuu

Namni
kamiyyuu
raawwii
labsii
kanaa
akkasumas
Komaandi Poostiin labsii yeroo
hatattamaa kanaafi miseensonni
seera
kabajchiisanii
labsii
kana
raawwachiisuudhaan
tarkaanfiiwwan yeroo hatattamaa
fudhatan dirqama kabajuufi
waltainsa gochuu ni qaba.
Gaafatamummaa yakkaa
Labsii
kanaan
kan
agarsiifaman,dirqamoota
labsii yeroo hatattamaa wajjiin
walqabatanirra
cabsee
kan
argame namni kamiyyuu hidhaa
hanga waggaa shanii gauun
adabama.
Dirqama waltainsa gochuu
labsii kana keewwata 11 irratti
agarsiifame
namni
cabse
kamiyyuu hidhaa salphaa hanga
waggaa sadii gauun ni adabama.
Aangoo
baasuu

danbiifi

qajeelfama

Nagaafi tasgabbiin tumsa mootummaafi. . .

jedhan Obbo Fiqaaduun. Jeequmsa
uumame kanaanis
naga eegdota
dabalatee lubbuu lammiilee darbuufi
qabeenyi barbadaauus eeruun.
Akka Obbo Fiqaaduun jedhanitti
jeequmsa kanaan dhaabbilee tajaajila
buuura hawaasummaa ummataa kennan
dabalatee dhaabbileen mootummaafi
dhuunfaa hedduunis mancaeera.
Haaluma kanaan aanaalee kunneen
keessatti buuuraalee misoomaa tajaajila
hawaasummaa kennaa jiran kanneen
akka dhaabbilee barnootaa, keellaa
fayyaa, Wiirtuu Leenjii qonnaan bulaa,
daandiifi riqichota akkasumas pirojektii
bishaan dhugaatiifi kanneen biroon
mancauu obbo Fiqaaduun eeranii,
keessumaa naannichatti haala mijaawaa
invastimantiif
uumameen
sochii
invastimantii babalachaa dhufe irratti
xiyyeeffachuun dhaabbilee invastimantii
68 irratti miidhaa cimaa, giddu
galeessaafi salphaa tae gaggeessaniiru
jedhan.
Kunis

dhaabbilee

invastimantii

dureeyyota biyya alaa 12fi biyya

keessaa 56 yoo tau, dhaabbilee
lama guutummaa guutuutti wayita
barbadeessan, dhaabbilee invastimantii
4 irratti saamicha kan gaggeessaniifi
kanneen hafanirratti midhaa adda
addaa geessisuusaaniiru jedhan Obbo
Fiqaaduun.
Kanamalees
warshaa
shukkaaraaf
qonnaan bultoonni waldaan gurmaaanii
oomisha agadaa shonkoraa dhiyeessan
shonkoraan lafa hektaara 501 irra jiru,
warshaalee abaaboo, huccuufi pilaastika
akkasumas warshaaleen dargaggoota
hedduuf carraa hojii uumanii jiran
barbadaaeeras jedhaniiru.
Gochi badii kun sochii invastimantiifi
misoomaa giddugaleessa godhachuun
kan raawwatameefis hoji dhabdummaa
babalisuuf
dargaggootarratti
kan
xiyyeeffateefi dinagdee ummatichaa
duubatti
deebisuun
biyyattii
bittineessuurratti kan aggaamame waan
taeef ummanni naannichaa akkuma
kanaan duraa wabii nageenyasaa tauun

mootummaa cina hiriiruu akka qabus

obbo Fiqaadhuun dhaamaniiru.
Akka Obbo Fiqaaduun jedhanitti,
guyyoota jeequmsaa kanatti sochiin
gama hawaasummaafi dinagdee kanneen
akka tajaajila geejjibaafi daldalaa gufatee
ture yeroo ammaa guutumaa guuttti
haala kanaan dura turetti deebieeras
jedhaniiru.
Sochiin gocha humnoota badii kanaan
aanaalee kunneeniifi magaalaa kana
keessatti raawwate guddinaafi imala
haaromsa eegalame gufachiisuun karaa
qaxxaamuraan aangoo qabachuuf kan
carraaqame malee rakkoo bulchiinsa
gaarii waliin kan walqabatu akka hin
taanes Obbo Fiqaaduun himaniiru.
Gama biraatiin dhimmichi dhiibbaa
inni fiduu dandauufi soda nageenyaa
hawaasa keessatti uumamuusaatiin
walqabatee
mootummaan
labsii
yeroo ariifachiisaa labse hojiitti
hiikamuusaafis ummanni tumsasaa akka
godhu waamicha taasisaniiru.

Manni Maree Ministirotaa labsii

kana raawwachiisuuf danbiifi
qajeelfama ni baasa.
Yeroo labsiin kun itti hojiirra
turu
Labsiin yeroo hatattamaa kun
Mana Maree Ministirotaatiin
yeroo
labsamerraa
kaasee
jioota jaaaf turu taa; daangaan
yeroo jia jaaa osoo hin
xumuramiin dura Komaandi
Poostiin Yeroo Hatattamaa yeroo
raawwatamummaan labsichaa itti
hafu murteessuu ni dandaa.
Labsiin kun buuura Heera
mootummaa keewwata 93/2/L/
tiin guyyoota kudha shan
keessatti fudhatamummaa akka
argatuuf Mana Maree Bakka
Buoota Ummataafdhihaachuuti
irra jiraata.
Manni Maree Bakka Buoota
Ummataa daangaan yeroo jia
jaaa yommuu xumuramuufi
barbaachisaadha
yoo
jedhe
daangaan yerichaa jia afur
afuriin akka haaromfamu gochuu
dandaa.

Daaimmaniif deggarsii
meeshaalee barnootaa
taasime

Godina
Shawaa
Kaabaa
Aanaa
Dabar
Libaanoositti
Daaimman
Maatii hin qabnee, harka qalleeyyiifi
qaama
midhamtootaaf
deeggarsii
meeshaalee barnootaa taasifamuusaa itti
gaafatamaan Waajjira Dhimma Hojjetaafi
hawaasummaa aanichaa Obbo Isheetuu
Kabbadaa dubbataniiru.
Aanichatti bara kana daaimman 150
deeggaruuf karoorfamee hanga ammaatti
daaimman 110f deeggarsi kennamuu
isaafi baayyeen
daaimman kanaa
meeshaalee barnootaa wana hinqabneef
barumsa bara 2009tiif osoo hingalmaain
wana turanii akkuma deeggarsa kana
argataniin garuu galmaauu isanaii Obbo
Isheetuun eeranii, daaimman abbaaf
haadha hinqabne, harka qaleenyyiifi
qaama miidhamtoota taan barnootaa
ala akka hintaaneef maallaqa sektarota
mootummaa, hojjettoota mootummaafi
abbootii qabeenyaa irra walitti qabuun
meeshalaeen barnootaa dabtarrifi qalamni
deegarsaan kennameera jedhan.

Dargaggoonni ilaalcha misoomawaafi dimookiraatawaa qaban haaromsa keenyaaf murteessoodha!

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

Damee Mulaatuu

Lafa qonnaa xiqqaarratti akkamiin Oomisha

Aappliirraa galii guddaan argachuun dandaaama?

Dubbistootaa! Maxxansa keenya darberratti muuxannoo qonnaan bulaa adda duree Obbo Alamuu Laggasaa hojii oomisha Aapplii lafa xiqqaarratti
oomishuun milkaauu dandaanirratti kaumsaafi maaltu hojii kanaaf akka isaan kakaase akkasumas haala keesa darban isiniif dhiyeessuu eegallee turre.
Maxxansa keenya kanaan ammoo akkamiin hojii oomisha Applii kanaan milkaauu akka dandaan muuxannoosaanii qidaae isiniif dhiyeessina.
Obbo Alamuun ijaaromsa mootummaa
keessatti
hirmaannaa
guddaa
gochuun garee misoomaafi tokko
shanee gaggeessaa nama jiranidha.
Oomishaafi oomishtummaa dabaluu
keessaatti
leenjiiwwan
Tarsiimoo
Muuxannoowwan Gaggaarii Babalisuu
sadarkaa sadarkaan kennaman fudhatanii
akkaasumas deggarsa qaamolee adda
addaa irraa kennamu fayyadamuun
kaappitaala
olaanaa
galmeessaa
nama jiranidhas. Kanaafis yeroo sadii
badhaasa qonnaan bultootaaf bulchinsi
mootummaa
naannoo
Oromiyaan
qophaaeen bara 2003, 2004, fi 2006
sadarkaa qonnaan bulaa addaa dureetti
hanga warraa investimeentii keessaa
galan gahutti badhaafamanii jiru.
Walumaagalatti Obbo Alamuun yeroo
ammaa kana kaappitaala Qar. miliyoona
6.7 yoo qabaatan, mucaan isaanii jalqaba
isaan duukkaa misooma Aappilii eegales
Qar. 300,000 kan qabuufi barumsaattis
deebiee barachaa akkaa jiru himaniiru.
muuxannoo hala hojii Oomishni Aapplii
kana itti raawatamus akka armaan gadii
kanatti dhiyaateera.
Baasiifi Galii waliigalaa:
Baasii Waggaa keessaattii bauu:
Mother tree plant Self Help Africa
irraa arjooman argatan

Maasaa Qonnaa Aapplii Obbo Alamuu

II. Appilii Graftii taee
Baasii Waggaa keessaattii bauu

Mother tree plant Self Help Africa

irraa arjooman argatan

Kompostiif bara
fayyaadamnee

Qorichaa farraa dhukkubaa fi ilbisa

hin fayyadamne (hin mulanne)

Gatii Humna Nama

kanaa

Diqaalomsuuf Qr. 57,000.00

- Kompostiif Qar. 2,000.00

Kunuunsuuf Qr. 19,000.00

- Qoricha farra dhukkubaafi ilbiisa

Gabaaf waliitti
19,000.00

hin fayyadamne (hin mulanne)

12,000.00,

godhamuuf

Qr.

Appilii
graftii
tae
19,000plants/3800m2/
keessa
biqiltuun 1,900 sabaaba adda
addaan
(hoeing,watering,
harvesting, etc) barbaadaa

maasiitti
gabaaf
dhiheessuuf Qr. 4,000.00

Baasii Waliigalaa Waggaa keessaattii

Qar. 18,000.00
Galii waggaa: Appilii Rootstock
propagated tae 13,712plants/1200m2/
keessa biqiltuun 1372 sabaaba adda
addaan (hoeing,watering harvesting,
etc) barbaadaa

17100plants/3800m2 x 60birr/
plant= Qr.1,026,000.00
Buaa Waggaa
Bua qulqulluu Galii waligalaa
Baasii Waligalaa

- 12340 plants/1200m x 20birr/

2

- W a

g g a a t t i
2(426,800.00Qr.)=493,600.00
Qr.

Buaa waggaa: Bua qulqulluu = Galii

waligalaa Baasii Waligalaa
493,600.00
18,000.00 = Qr. 475,600

Qr.

Galii Waggaa

- Iddoo

plant= Qar.246,800.00

qabuu

Baasii
Waligalaa
Waggaa
keessaattii Qr. 95,000.00

Gatii Humna Namaa:

- Kunuunsa

hin

1, 026.000.00-95,000.00=
Qr. 931,000.00

Walumaagalatti misooma Appilii

lafa heektaara 0.5 irraa buaa
qulqulluu
Qr.1, 406,600.00 kan argaatan
tauu isaanii ni dubbaattu.

Dhimmoota

Akka

Muxxaannootti

Firii Aappilii gurgurtaaf gahe

qonnaan Bultoota Biroof Darbuu

Qaban: Obbo Alamuu Laggasaa
qonnaan bulaa Adda duree yoo tauu;
Nama Garee misoomafi Tokko shanee
hoggaanu fi Ijoollee Ganda keessa
jiran illee 1-5 ijjoolee jechuun ijoollee
isaa waliin nama ijaare dha. Hojii isaa
keessaatti karoora dhunfaa kan qabu
tauu isaa, Galiin inni waggaatti argatuu
sadarkaa Gandaa, Aanaafi Godinaa bira
darbee akka naannoottu olaana tauu
kan dandaaudha.
Yeroo buaan isaa madaalamuu galii
guddaa kan qabu tauu isaa, humna fi
dandeetti Q/bulaan hojiirra kan oolu
tauu isaa, Yeroo gabaaba keessaatti
buaa olaana kan galmeesisuu,
Hubannoo fi leenjii ogummaa gama
oggeessotaan kennaamuu hordofuu fi
hojiirraa olchuu isaa, Haala qilleensa
nannoo ofi beekuun teekinoloojii
hojirraa
olchuun
barbaachisa
tauu isaa, Callaa guddistuu gorsa
ogeessaan deegaramee fayyaadamuu
isaa, Toannoo fi eegumsa kunuunsa
muduuraf godhaamu adda durummaan
raawwaachuu isaa, Omishaa gabaarraatti
gatii olaana taee fi lafa xiqqoo irraa
bua olaana qabu filaachun hojeechu
isaa, Hojii misooma biro illee shaneen,
G/misooman, zooniin, darbees akka
gandaatti waan hojeetamuu keessaatti
hirmaachun sochaaa turu isaa, Hojii
qonnoo
qindoominan
(integrated
agricultural produnction) haala taeen
hojeechaa kan jiru tauu isaa, Hojii
misooma sadarkaa ganda hanga Aanaa
gahuutti hirmaachun hojeechuu. Fkn.
Sadarkaa gandaatti mana barumsaa
ijaaramuf qorqoorroo 220 bitee
arjoomu,misooma dandii fi riqichaa

mallaqan deegaruu,Qonnaan bultoota

Gandoolee,Aanaalee,Godinaalee,
Naannoo fi k.k.f irra dhufanii biqiltuu
appilii irraa bitaanif leenjii/hubaannoo
kennu akkasumas warraa deegarsa
gaafatee hanga mana isaani deemun
barumsaa fi muxxaanno qabu qooduu,
dhaabbilee miti motummaa adda addaas
qaaman iddo jiranitti deeme muxxaanno
kennu fkn. Hope Ethiopia G/K/L/
Shawa, Jibat Godina L/Shawa fi k.k.
f., Qonnaan bultoota harka qalleeyyi
naanno isaa jiran maallaqa hanga hin
jedhaamne kennun akka of dandaaan
gochaa kan jiru tauu isaa, Aadaa kophaa
ofii guddaachuu nama balaalefatuu dha.
Hojii isaa nama kabajuu fi yeroo isaa
kabaju keessaa darbee seekondiin
tokko galii isaa walfaana madaalun
nama yeroof iddo guddaa kennu dha.
Dandeetti waa kalaaquu nama dandaau
fi waan yaade sana hojeechuun dura
qaama/ogeessa
deegarsa
kennuf
kan itti dhiheenyan gaafatudha.
Kanarraa kauun yeroo baayee
yoo
dubbaatanAnii
Mahandiisa
Misoomati, kun immoo hojiin kan
muatuu dha jedhu.Yeroo gabaaba
keessaatti rakkina qabu keessaa baee
kapitaala guddaa nama galmeesisee
dha. Hojii qonnaa qindoomina qabuu
hojeechuun
keessumatuu
bankii
bishaani
qopheefatan
keessaatti
qurxumii horsisuun bishaan albuuda
gargaraa qabuu haroo kana keessaa
bauu jallisif olchuu.
Yeroo amma kanas naannoo maasii
isaatti karoora hixaata baafachuun
giddugala leenjii qonnaa (agricultural
training center) kanneen akka itti
gara fuula 7tti

Nageenya amansiisaa keenya itti fufsiisuu keessatti lammiin hundi nageenyaaf waardiyyaa haadhaabbatu!

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

Masfiin Tasfaayee

Rifoormii lafa magaalaafi hojiirra oolmaasaa

Gamaaggama raawwii Sirna Fooyyainsa Bulchiinsa Lafa Magaalaa Naannoo Oromiyaa

(kan darberraa kan itti fufe)

Hanqinaalee ijoo raawwii rifoormii

lafa magaalaa naannoo Oromiyaafi
kallattii furmaataa fuulduraa
Caaseffamniifi jijjiiramni adeemsi
hojii haaraa Ejensii Misoomaafi
Maanaajimantii Lafa Magaalaas
labsii
hundeeffamasaa
buuura
gadhatee kan qophaae taus aangoo
Ejensichaaf labsiin kenname keessatti
hanqinoonni mulatan fala argachuu
qabu.
Kanaan
alattis,
labsii
liizii
raawwachiisuuf gurmaainni labsicha
keessa taaee jiru, sirna komiin lafa
magaalaa gad-lakkisiisuu waliin
walqabatee kau keessummeessuu
dandeessisu (Gumiin Ol iyyannoo)
hundeeffamuu dhabuunis qaawwa
biraadha.
- Rakkoo humna
walqabatan

namaan

Akkuma
beekamu
sektarri
kun
gochaafi
ilaalcha
kiraa
sassaabdummaaf kan saaxilamee
dha. Hoggansiifi ogeeyyiin seektera
kana keessatti ramadamuu qabanu
hanga dandaameen naamuusa gaarii
kan qabanu tauutu irraa eegama.
Rakkoon qulqullina ilaalchaafi gochi
kira sassaabdummaa ammas balinaan
sektara kana keessatti kan mulachaa
jiruufi qabsoo sadarkaa hundatti
fufinsaan geggeeffamu barbaachisa.
Hanqinni qulqullina ilaalchaa akkuma
jirutti taee Ejensiin kun sadarkaa
naannoorraa jalqabee hanga bulchiinsa
magaalaawwaniitti
hoggansaafi
ogeeyyii hirinnisaa akkaataa caasaa
qoratameetiin %35 kan hincaalleen
sochoaa jira. Magaalaaleen itti
waamamni jaraa godinaaleef taan
baayeen jaraa humna namaa gahaa
hin qabanu. Magaalaaleen tasuma
humna namaa hinqabnes jiru.
Dabalataanis sababa adda addaatiin
hoggansiifi ogeeyyiin sektaricha gadlakkisuun bakka kana dafanii guutuu
dhabuuniifi namoonni haaraa gara
sektara kanaatti dhufan muuxannoo
dhabuun humna raawwachiisummaa
Ejensichaa qoraa jirudha. Kanuma
jiru ammoo ramaddii kennuun
hojiitti galchuurrattis, naannoorraa
jalqabee ramaddiin humna namaa
raawwatame
qulqullina
hojichi
barbaaduun kan raawwatame osoo
hin taane neetwoorkiin, firummaafi
walbeekumsa walramaduun ifatti
mulateera. Hanqinni dandeettii
ogummaafi beekumsaa hojii lafaan

walqabatan hoggansaafi ogeeyyota

biratti balinaan mulachuunis rakkoo
furmaata barbaadudha.
- Hanqinoota
seeraafi
hojimaataan walqbatan

Riiformii lafa magaalaa hojiirra

oolchuuf
seerotni
qophaanii
mirkanaauun hojiirra oolaa jiranu
jiratanus seerota kana keessatti
osoo deebii argachuu qabanuu
dhimmoonni hafan jiraachuun, rakkoo
iftoominaa kan qabanuufi seerota
biroon kan walfaallessan jiraachuun
hubatameera. Hojiileen tokko tokko
ammoo seerri ittiin oogganaman ifatti
jiraachuu dhabuunis rakkoo biroodha.
Fknf: qajeelfamni bulchiinsa qabiyyee
lafaa haala ammala hojii bulchiinsa
qabiyyeetiin walsimee (qabinsaafi
itti fayyadama ragaa qabiyyee lafaa
dabalatee) jijjiirraan maqaa, qabiyyee
qooduufi walitti makuun, galmeessa
dhorkiifi liqii Baankii, jiraachuu
dhabuu, gadhiisisa lafa misoomaaf
barbaadamuun
walqabatee

shallaggiifi
raawwiin
kaffaltii
beenyaa, akkasumas kenninsa lafa
bakka buinsaafi qajeelfama tilmaama
qabeenyaan walqabatan kaasuun ni
dandaama.

Hojmaanni
kenninsa
tajaajilaa
saffisiisuufi sirna bulchiinsa lafa
magaalaa fooyyessuu dandaan ifatti
diriirfamanii jiraachuu dhabuun,
keessumattuu, qophii lafaa simannaafi
dabarsa lafaa waliin kan walqabatan
sadarkaaleen
keessa
darbamuu
qabu, gaee qaamolee hirmaattotaa,
ulaagaalee murteen itti kennamuufi kkf
ifaan hin teenye. Kana malees, rakkoo
kiraa sassaabdummaa ooggansa lafaan
walqabatan hojimaanni itti ittisuufi
toachuu dandaamu hin diriirre.
Sababa kanaan gochi seeraan alaa
bulchiinsa lafaa keessatti raawwatamu
carraan dafee saaxilamuu waan
hin jirreef fufinsa rakkoo kanaa
dhaabuun hin dandaamne. Sirni
komiin tajaajila idileefi waliigalteen
walqabatanii kaan ykn dhiyaatan

Magaalaawwan naannoo Oromiyaa

keessatti kanaan dura hojimaanni qabinsi,
itti fayyadamniifi gurmeessisaa hojimaata
walfakkaatuun, bifa itti gaafatamummaa
mirkaneessuun raawwatamaa waan hin
turreef madda rakkoo kiraa sassaabdummaafi
gufuu bulchiinsa gaarii taee tureera.
itti dhaggeeffatamuufi deebiin itti
kennamu ifaan hin teenye.
Raawwii seerota lafaan walqabatees
hanqinoonni jiran keessaa kanneen
ijoo taan biroon magaalaawwan
sirna kana keessa galuu qaban
muraasa tauun, gatiin kaumsa liiziifi
sadarkaan iddoo lafa magaalaa yeroo
seeraan taae keessatti qoratamee
irra
deebiamee
fooyyeeffamuu
dhabuuniifi akkaataan tumaasaa danbii
keessatti tauun yeroo kana eeganii
dambicha fooyyessuuf kan dirqisiisu
tauun, gatii kaumsa liizii danbiirra
taaeen ala gosota piroojektoota tokko
tokkoof murteessuun, waliigaltee
liizii akkaataa seerri liizii ajajuun
raawwachiisuu dhabuun, waliigalteen
liizii labsii liiziin ala kantiibonni
kan mallatteessanuufi waliigalticha
hordofanii
raawwachiisuurrattis
sirna itti gaafatamummaa Ejensicha

keessatti hojiirra oolchuuf qaawwa

saaqaa jiraachuun
dhimmoota
sirreeffama barbaadanudha.
Istaandaardiin(sadarkaan) balina lafaa
misoomaaf ramadamu murteessuu
dandeessisuufi
kilaastariin
gosa
piroojektootaa qoratamee qophaaus
mirkanaauu dhabuun, ulaagaaleen
piroojektoonni
misoomaaf
lafa
gaafatan ittiin madaalamanu jiraachuu
dhabuunis bifuma walfakkaatuun
furmaata barbaadu.
Rakkoowwan qophiifi dhiyeessa
lafaan walqabate
- Rakkoolee qophii
walqabatan

lafaan

Hanqinni
dandeettii
raawwachiisummaa
asirrattis
kan calaqqisan tauun akkuma
eegametti taee, sirni gama kanaan

ooggansa lafa magaalaa fooyyessuuf

imaammataafi tarsiimoo rifoormii
lafa magaalaarra taaan hojiirra
oolaa hin jiran. Lafti misoomaaf
waggaa
waggaan
barbaachisu
karoora fedhiifi kallattii guddina
magaalaalee giddu galeessa godhatee
qorannoorratti hundaaee qophiin
lafaa raawwatamaa hin jiru. Kaumsi
rakkoo kanaa bulchiinsi magaalaalees
taan sadarkaa naannootti bajanni
kanaaf barbaachisu (kafaltii beenyaafi
buuura misoomaaf oolu) ramadamaa
hin jiru. Ramaddiin bajataafi qophiin
lafaa kan raawwatamaa jiru gaaffiin
lafaa erga dhiibee dhiyaatee dhufe
akka tae mulachaa tureera. Diriirsi
buuura misoomaas dursee waan
hin raawwatamneef lafti misoomaaf
darbe osoo misoomatti hin galiin akka
turuufi komiif kaumsa taaa dhufeera.
Lafti bakkeewwan itti qophaaettis
ragaan lafa qophaaee Baankii lafaatti
kan gurmaaee osoo hin taane harka
ogeessota muraasaa waan taeef
gocha kiraa sassaabdummaatiifis
karaa baneera.
Gama biraatiin qophiin lafaa
magaalota keessatti bakkeewwan
dullooman deebisanii haroomsuunis
bifuma
walfakkaatuun
humna
maallaqaa guddaa waan gaafatuuf
raawwachuun hin dandaamne.
- Dabarsaafi toannoo lafaan
rakkoolee walqabatan
Lafti qophaaaa jiru fedhii jiruu gadi
waan taeef dhiyeessi jirus kanumaan
kan walfakkaatudha. Magaalaawwan
caalbaasiin tajaajiloota adda addaatiif
lafti dabarsaa jiran baayee gadi aanaa
waan taeef gatiin lafaa yeroodhaa
gara yerootti dabalaa deemaa jira.
Lafti magaalaa ramaddiin darban
hundi sadarkaa naannoorratti kan
murtaaan tauunis dhimma ilaalamuu
qabudha.
Hordoffiifi toannoo lafa misoomaaf
darbanii
ilaalchisee
yeroo
dheeraadhaaf hojii xiyyeeffannoo
osoo hin argatiin ture waan taeef kan
kanaan dura darban sirna qabsiisuuniifi
kan ammaa boodaatis yoo raawwataa
hin deemiin buaan lafa misoomaaf
darbe kanarraa eegamu osoo hin
argamiin akka hafu wal nama hin
gaafachiisu.
Rakkoolee hojiilee kuufamaniifi
hanqinoota adeemsa ooggansa lafa
magaalaa keessatti uumamaa turan
ilaalchisee
gara fuula 10tti

Seeroota tiraafikaa daandiirraa kabajuun balaa tiraafikaa haaxiqqeessinu!

Kallacha Oromiyaa

10

Galmeessaafi mirkaneessa qabiyyee

lafa magaalaa duriifi qabiyyee seeraan
alaa seeraan beekumtiin kennameef
xumuruu dhabuun rakkoo mulataa
turedha.
Hojiin
kun
magaalota
hunda
keessatti ragaa abbaa qabiyyummaa
mirkaneessu
hin
qabne
kan
ilaallatudha. Hojiin kun bara 2006
irraa jalqabee kan hojiitti seename yoo
taes ammallee magaalaan xumuree
keessaa bahe jiraachuu dhabuurra
darbee kan tasuma hin jalqabiin(Fkn
Sabbata) fi balinni hojii kanaa kan
sodaachisu (Fkn Adaamaa) jiru.
Akkaataan itti raawwatamaa tures
mirkaneessa seeraa qofa waan taeef
qabiyyeewwan pilaanii magaalaan
walhinsimne
akkamitti
akka
keessummeeffaman, kanneen pilaaniin
walsimanus misoomaaf sadarkaa
ooluu dandaanuun sirreeffamee
waan raawwatamaa hin turreef,
seerri kana raawwachiisuus waan hin
turreef namoonni keessummaaan
misoomsuuf yeroo hayyama ijaarsaa
gaafatan keessummaauu kan hin
dandeenye waan jiranuuf deebiee
madda rakkoo bulchiinsa gaarii
tauunsaa hin oolu.
Kana malees, gosti tajaajila manaatiin
ala qabiyyeewwan qabaman maali
tauu akka qabaniifi akkamitti
keessummaauu
akka
dandaan
murtee seeraa ifa tae hin arganne.
Fakkeenyaaf manneen amantaa,
kan mootummaa, kan qotee bulaa,
kan mit-mootummaa, dhaabbilee
misooma mootummaa, woldaalee
hawaasummaafi kkf tuquun ni
dandaama.
Dabalataanis,
lafti
seeraan ala babalatanii tajaajila adda
addaatiif qabamanii ijaarsi irratti
raawwatames dhimmoota kana dura
fala hin argatanidha. Kanaaf bifa
guutuu taeen seeraan deggeramee
fala argachuu qaba.
- Gurmeessaafi qabinsa ragaa
qabiyyee
lafa
magaalaa
sirreessuu
Magaalaawwan naannoo Oromiyaa
keessatti kanaan dura hojimaanni
qabinsi, itti fayyadamniifi gurmeessisaa
hojimaata walfakkaatuun, bifa itti
gaafatamummaa
mirkaneessuun
raawwatamaa waan hin turreef
madda rakkoo kiraa sassaabdummaafi
gufuu bulchiinsa gaarii taee tureera.
Hojiin kunis fooyyainsa bulchiinsa
lafa magaalaa keessatti murteessaa
tauun hubatamee hojiin jalqabamus
magaalaawwan hundi bifa guutuufi
qulqullina qabuun hin raawwanne.
Kutaa nageenyi ragaa kun itti
mirkanaaus,
girgijjiin(sheelfiin)
dhimma kanaaf oolu kan hin
jirre, walirraa fuudhinsis kan hin
raawwatamiin tauun hubatameera.
Kanaaf galmee haadhoo gabiyyee
lafa magaalaa haaromsuu/deebisanii
galmeessuurraa jalqabee ragaan mana
galmee bilookiidhaan deebisanii
gurmeessuun, nageenyummaan ragaa

Rifoormii lafa magaalaafi. . .

kunis haala mirkanaau uumuun

ni hafa. Seerriifi hojimaanni hojiin
kun ittiin oogganamus guutamuun
dirqama taa.

Kanaan
alattis,
galmeen
qabiyyeewwan lafa hundeeffama
Ejensichaatiin dura Komiishiinii
Invastimantii
Oromiyaatiin
sadarkaa
naannoo,
godinaafi
magaalaawwaniitti
kennamaa
tureen
walqabatan
gar-tokkotti
waan hin dhufneef tajaajila siataa
kennuufi hordoffii qabiyyeewwan
kanaa geggeessuurratti gufuu taaa
jiraachuun rakkoo furmaata barbaadu
biroodha.
- Ragaa
qabeenya
lafa
magaalaa
sassaabuu
gurmeessuufi daangaa Lafa
Magaalaa daangessuu
Gama kanaanis hojiin jalqabame
jiraatus magaalli hundi qabeenya
lafaa qabanu ragaa guutuu tae
ofharkaa hinqabanu. Kan sassaabames
bifa ifaafi gaeessummaa qabuun
gurmaaee hin beekamu. Qaamni lafa
kana abbummaan itti gaafatamummaa
fudhatee weerararraa eegus hin
uumamne, sirni akkasiis hin diriirre.
Kana malees, lafti qonnaan bulaan
qabamee daangaa magaalaa keessa
galan ragaansaa adda bahee hin
galmoofne. Dirqamniifi mirgi qotee
bulaa lafa kana of harkaa qabu
seeraan deggeramee galmaaee hin
mirkanoofne. Akkasumas, daangaan
magaalaawwan hundi adda bahanii
kanneen hindaangaiin jiraachuunis
dhimma rarraee hafee jirudha.
Sababoota kanaan ijaarsa seeraan alaaf
haala mijaawaa uumaa jiraachuunsaa
ifatti mulateera.
Ragaaleen qaamni lafa baadiyyaa
bulchuufi galmeessuuf aangoo qabus
istaandardiifi seera dhimma kanaaf
baheen ala qotee bulaa daangaa
magaalaa keessa jiranuuf kaardii
abbaa qabiyyummaa lafa baadiyyaa
kennaa jiraachuun bifa seeraa
qabsiisuun mana murtiittis falmiif
kan karaa banaa jiruufi weerarri
lafaa seeraan alaa akka babalatu
taasisaa jiraachuun ala mirga seeraan
argachuu hin qabaanne namoonni
bakka biroorraa dhufanii maqaa qotee
bulaatiin akka lafa magaalaa argatan
karaa banaa jira.
- Hanqinoota ooggansa lafa
magaalaa keessatti mulataa
turan
Hanqinoonni raawwii hojii bulchiinsa
lafa
magaalaawwanii
keessatti
uumamaa turan kanneen galmeessa
qabiyyee duriifi seeraan ala qabaman,
akkasumas gurmeessa, qabinsaafi
itti fayyadama ragaa qabiyyee lafa
magaalaawwanii keessatti hojmaanni
sirreeffamuu
qaban
gararraatti
kaasuuf yaalameera.
- Ragaalee
qabiyyee
magaalaa ilaalchisee

lafa

Ragaalee qabiyyee lafa magaalaa

ilaalchisee dhimmi murtee barbaadu
ragaaleen kanaan dura uumaman
seera
qabeessummaansaanii
yeroo madaalamu rakkoo kan
qaban jiraachuun mirkanaaeera.
Qabiyyeewwan seeraan ala ragaan
qophaaee
kenname,
ragaaleen
foorjidiin uumaman jiraachuun, ragaa
guutuun faayila keessa jiraachuu
dhabuun, galmeen haadhoon baduu
ykn fuullisaa keessaa cituu, galmeen
baduu ykn mana galmee keessaa
dhabamuu,
ragaaleen
walirra
buan(overlap) fi kkf balinaan
ni jiraachuun dhimmoota akka
fakkeenyaatti kaasuun dandaamanuu
dha.
Kanaaf dursee dhimmootni
kunniin adda bahanii murtee kennuu
barbaada.
- Lafa
magaalaa
kanaan
dura Invastimantiif darban
ilaalchisee
Lafti magaalaa yeroo adda addaa
invastimantiif darban hordoffiiniifi
toannoon taasifamaa waan hin turreef,
raawwiinsaanii akkaataa seeraafi
waliigaltee galaniin kanneen hin
raawwatiin balinaan akka magaalota
naannoo keenyaa keessa jiran xiinxala
armaan olitti dhiyaaterraa hubachuun
ni dandaama. Kanaaf kana balinaafi
gadi fageenyaan qoratanii karaa
qabsiisuun dirqama taa.
Kana malees,adeemsa darbeen lafti
kiraadhaan hayyamameefii laficha
harkaan gahatanii garuu waliigalteefi
hangi kaffaltii gatii kiraa ykn liizii
ifatti hin murtoofneef jiraachuu,
qabiyyeewwan
invastimantiif
osoo lafichi daangaa keessa hin
galiin waliigaltee kiraan waggoota
murtaaeef tajaajila adda addaatiif
hayyamaman
gara
daangaa
magaalaatti yeroo galanu tajaajila
argachuurratti akka qabiyyee liizii
moo akka qabiyyee lafa kiraan
qabameetti keessummaau gaaffiin
jedhu jiraachuu(liiziidhaan qabaman
jechuufis ragaan jaraa kiraa jechuun,
kaffaltii waggaarrattis dhalli akka
liiziitti kan hin shallagamne tauun,
daangaan raawwatinsa labsii liizii kan
duraanis taee kan ammaa magaalota
keessa qofa tauun, gama biraatiin
kiraadha jechuufis akka sirna liiziitti
mirgi itti fayyadamummaa lafichaa
yeroon
daangaee
waliigalteen
kennamuun), kanneen waliigalteen
jalaa citee komiirra jiranuuniifi
komiin kun eenyuun, seera kamiin
akka ilaalamu ifatti jiraachuu dhabuun
dhimmoota fala barbaadanudha.
- Ijaarsa seeraan alaa seeraan
beekamtiin hin kennamiin
sirna
qabsiisuufi
gocha
kana
ittisuu
dhaabuun
dadhabamuu
Ijaarsi seeraan alaa seeraan beekamtiin
hinkennamneef balinaan magaalaalee
keenya keessa akka jiranu ni beekama.
Adeemsi seera dhabeessummaa kun
akka dhaabbatuufi seera taae hojiirra

Onkoloolessa 3 bara 2009

oolchuu dhabuun gochi kun fuula

duraafis dhaabsisuun humnaa ol
taaa akka deemu karaa waan banuuf
rakkoon kun furamuun dirqama taa.
Gama kanaan murannoon caasaa
keenyaa sadarkaan jiru bakka itti
qoramu tauunsaa hin oolu. Gocha
kana dhaabsisuufi sirna qabsiisuun
ala fooyyainsi sirna bulchiinsa
lafa magaalaa yaaduun akka hin
dandaamne
hubatamee
tumsa
qaamolee hundaa kan barbaadudha.
- Rakkoolee bulchiinsa gaarii,
ilaalchaafi
gocha
kiraa
sassaabdummaan walqabatan
Ijaarsa seeraan alaa magaalota keessatti
geggeeffamu qaamni mootummaas
kan keessatti hin hirmaanne jira
jechuun rakkisaadha. Kantiibaan
magaalaa bakka tokko tokkotti kan
keessa jiru tauun, caasaan bulchiinsa
gandoota magaalotaafi baadiyyaa
ollaa
magaalotaa,
gurmaainsa
ummata(tokko shanee, dursitoota
garee misoomaa) qabatamaan gocha
kana ittisuu dhiisuu bira darbanii
ofumaafuu kan keessatti hirmaachaa
jiraachuun, qaamni lafa baadiyyaa
bulchuuf
aangoon
kennameefis
Kaardii Magariisa seeraan ala lafa
balinnisaa kaareemeetira 200 hin
caalleef kennuun haala mijeessuu
keessatti
hirmaataa
jiraachuun,
nagaee kiraa lafa qonnaa qabiyyee
durii fakkeessuuf qabiyyee seeraan
ala qabameef kennuun kan jirudha.
Rakkoowwan qindoominaan
walqabatan
Sirna fooyyainsa bulchiinsa lafa
magaalaa keessatti qaamoleen gahee
qaban hubannoo walfakkaatuun
sochouun osoo irra eegamuu
walgufachiisuufi
walkomachuutu
mulata. Qaamoleen mootummaa
gahee qaban kantiibota magaalaawwan,
waajjira Invastimantii, Bulchiinsa
Lafa Baadiyyaafi Eegumsa Naannoo,
qaamolee seera kabachiiftotaa(poolisii,
abbaa alangaa), seera hiiktota, mana
qopheessaa, bulchiinsonni aanaaleefi
godinaalee, shuumii gamoo, kanneen
adda durummaan eeramanudha.
Rakkooleen gama kanaan mulatan
balinni, gostiifi gadifageenyi jaraa
bakkaa bakkatti garaagarummaas
walfakkeenyas
kan
qabanudha.
Rakkooleen
mulachaa
jiran
hundinuu maddi/kaumsi jaraa rakkoo
ilaalchaafi darbee darbee hanqina
hubannoorra hin darbu. Rakkoolee
gama qindoominaan bulchiinsa lafa
magaalaatiin walqabatanii naannoo
keenya keessatti mulataa jiran akka
fakkeenyaatti armaan gaditti tuttuquuf
yaalameera.
Sadarkaa naannoorraa jalqabee hanga
magaalaatti qaamoleen itti waamamni
jaraa Biirichaaf taan jidduutti
walitti dhufeenyi akka uumamuufi
hundeeffama Ejensichaaf seera labsiin
tumame hojiirra oolchuun akka
gara fuula 11tti

Heera mootummaa kabajuufi kabachiisuun dirqama lammiilee hundaati!

Onkoloolessa 3 bara 2009

dandaamu hojiin ykn tarkaanfiin

fudhatame hin jiru. Sababa kanaan
Ejensichi haa hundeeffamu malee
aangoo kennameef hojiirra oolchuu
keessatti bakki gufaatiin itti mulataa
jiru ifatti jira. Fakkeenyaaf, faayiloota
invastimantii harka Komiishiinii
Invastimantii Oromiyaatiin jiran gara
Ejensiitti darbuu dhabuusaaniitiin
rakkoon bulchiinsa gaarii akka
uumamu tauun, shuumiin gamoos
bakkumu duraan jirutti biirichuma
jalatti akka itti fufu tauun sababa
kanaanis rakkoon itti fayyadama
ragaa lafaafi hojiirra oolmaan sirna
liizii mulachaa jiraachuun, ramaddii
bajataarrattis (keessattuu qophii
lafaaf) Ejensiin kun akka qaama
mana qopheessatti osoo hin taane
akkuma waajjira mootummaa birootti
ilaaluuniifi akka deggersi taasifamus
taee ilaalchi addaa addummaa jiru
cabsuuf hojiin hojjetame jiraachuu
dhabuun,
carraan
leenjiillee
yeroo maqaa biirichaan sadarkaa
federaalaarraas tae naannoorraa
dhufu
Ejensicha
hirmaachisuu
dhabuun, kkf kaasuun ni dandaama.
Kabachiifni daangaa magaalaalee
xiyyeeffannoon raawwatamee dafee
murteef dhiyaachuu dhabuunis rakkoo
furmaata argachuu qabudha.
Manneen Murtiifi qaamolee seera
kabachiiftotaa sadarkaan jiran
Gama
manneen
murtiitiin
kanneen olaantummaa seeraa
mirkaneessuuf
kallattii
imaammataafi seerota lafaa biyya
keenyaa hordofanii karaa sirriin
hojjetan
jiraatanus,
kanneen
faallaa kanaa deemanus adeemsa
fooyyainsa
sirna
bulchiinsa
lafa magaalaa naannoo keenyaa
keessatti mulataniiru. Fkf,
Lafti magaalaa istaandaardii
magaalaan ala ykn kan mirga
seeraa irratti hin jirre(Lafa
qabiyye
kiraan
bulu
dhaalaan walqabatee) akka
qoodamanu ajajuun, ijaarsi
seeraan alaa akka tarkaanfiin
irratti
hin
fudhatamne
dhorkii kennuun, isarratti
namoota
walfalmisiisuun
tokko abbaa mirgaa gochuun
akka kaartaan kennamuuf
ajuun, isa akka gatiinsaa
tilmaamee
dhiyaatu,
akka
addaan
qodamee
namoota
walhimataniif/
gaailli diigamuu waliinis
walqabatee/ ajajuun, ijaarsa
seeraan alaa tarkaanfiin
irratti fudhatame beenyaan
akka kaffalamu bulchiinsa
magaalaarratti murteessuun,
lafa
waliigalteen
liizii
addaan
citerratti
falmii
geggeessisuuniifi
dhorkii
irratti
baasuu,
ragaan
qabiyyeefi
qabeenya
dhaabbataarratti fudhatama
qabaachuu qabu qaama lafa
bulchuuf aangoon seeraan
kennameef
taee
osoo
jiruu raga chaappaa qabu

Kallacha Oromiyaa

11

Rifoormii lafa magaalaafi. . .

kan qaama mootummaa
kamiinirraayuu
dhiyaate
akka seera qabeessaatti
fudhatee murtii kennuu,

Ajaja mana murtii kana

yoo
caasaan
ejensichaa
raawwachuu
didan
waamanii
doorsisuu,
hidhuun mulachaa tureera.
Kana
malees,
ajajni
mana
murtii
falmii
lafarratti
geggeeffamuuf
waan baayataa dhufeef
sadarkaa naannoottis tae
magaalaaleerratti
hojii
idileefi qabeenya humna
namaafi
maallaqaarratti
baaa taaa dhufuun,
Bifuma
walfakkaatuunis
eerumsaafi
komii
Komishinii
Naamuusaafi
Farra Malaammaltummaa
Oromiyaa biratti lafarratti
dhiyaatan hunda Ejensiin
akka
qulqulleessee
dhiyeessuuf ajajni darbus
hojii
idilee
Ejensichaa
gufachiisaa jiraachuun
Gama
Seera
Kabachiiftotaan(Poolisii,
abbootii alangaafi dambikabachiiftota) isa diiguurratti
seera kabachiisuuf deggersa
yeroo gaafataman diduun,
nu hin ilaallatu jechuun,
ragaa bahuufis hayyamaa
tauu dhabuun, qaamoleen
kun isa keessatti hirmaatanii
argamuun magaalota tokko
tokko keessatti qabatamaan
mulachaa tureera.
Kallattiiwwan furmaataa
Kallattiin waliigalaa rakkooleen
sektera lafa magaalaa armaan olitti
tarraaan hiikuuf hordofamuu
qabu inni jalqabaa, kallattii
waliigalaa rakkoo misoomaafi
bulchiinsa gaarii magaalaalee
furuuf akka biyyaafi naannoo
keenyaatti
taae
giddugala
godhachuun tauu qaba. Kanaaf
furmaanni tokko tokkoon taaus
furmaata rakkoolee magaalaalee
hiikuuf taaan waliin walitti
hidhamee kan ilaalamuu qabu, kan
walitti hidhamee karoorfamuufi
raawwatamu tauun dirqama taa.
Kallattiin lammataa, hojiileen
rakkoolee
kanneen
hiikuun
rifoormii
lafa
magaalaa
dhugoomsuuf hojjetaman hundi
rakkoolee
kuufaman
hiikaa
sirna bulchiinsa lafa magaalaa
diriirsuuf
haala
mijaawaa
uumuun buuura kaaaa adeemuu
sadarkaa dandeessisuun kallattii
dandeessisu hordofuudha.
Sadaffaan
ammoo,
qaawwa
hojimaata, seeraafi gurmaainsaan
walqabatanii gochaafi ilaalcha
kiraa sassaabdummatiif haala
mijaawaa uumaa turan adda
baasuun
duuchaa
deemuun
riifoormicha hordoffiifi deggersa
fufinsa
qabuun
akkasumas

hirmaannaa ummataa cimsuun

lafa
qabachiisuun
kallattii
hordofamuu qabudha.
Kallattiiwwan kanneen buuura
godhachuun yaadonni furmaataa
armaan
gadii
dhiyeessuuf
yaalameera.
Dandeettii raawwachiisummaa
ijaaruu
-Caasaa JABAH fi BSC ejensichaa
irra
deebiuun
qorachuun
fooyyessuun hojiirra oolchuu
Dandeettii raawwachiisummaa
humna namaa fooyyessuu
- Ogeeyyiifi
hoggantoota
sadarkaa
hundatti
barbaachisu guutuu
- Leenjiiwwan
qorannaa
fedhii/qaawwa dandeettii
irratti hundaae adda baasuun
dandeettiihoggansaafi
ogummaa cimsuu
- Ijaarsa
raayyaa
damee
sadeenii cimsuuf hojmaata
dandeessisu
diriirsuun
hojiirra oolchuu
Hojimaata
fooyyessuu

Ejensichaa

-Seerota
hojiirra
jiranu
hanqinoota
qabanu
qorannoon adda baasuun
fooyyessuu

Bulchiinsa
qabiyyee
Magaalaa fooyyessuu

Lafa

-Galmeessaafi mirkaneessa
qabiyyee duriifi qabiyyee
seeraan
alaa
seeraan
fudhatama argatan xumuruu
-Qabiyyeewwan
seeraan
qabamanii
seeraan
ala
babalatan seera bahu irratti
hundaaee
sirreessuun
galmeessuufi mirkaneessuu
-Sirna qabiyyee qotee bulaa
galmeessuufi mirkaneessuu
diriirsuun raawwachuu
-Sirna
qabiyyeen
m o o t u m m a a ,
mitmootummaafi manneen
waliinii itti galmaawuufi
mirkanaawu
diriiriisuun
hojiirra oolchuu
-Tajaajiloota idilee qabiyyee
lafa magaalaa sadarkaasaa
gochuu
Qophiifi misooma lafa magaalaa
fooyyessuu
-Qophii
lafa
magaalaa
qorannaa
fedhiifi
pilaanii
magaalotaarratti
hundaauun
sirna
qopheessuu
dandeessisu
diriirsuu

-Seerota
dabalataan
barbaachisanu adda baasuun
qopheessuun mirkaneessuu

-Bajata kanaaf oolu bifa

fandii naannaaatiin itti
fayyadamuun dandaamu
karaa itti argamuu dandau
barbaaduu

-Hojmaata
qabanuufi
barbaachisan
diriirsuu

ifa
tauu
dabalataan
qorachuun

-Iddoowwan magaalaalee
dulloomanii haaromsuuf
tooftaa
dandeessisu
wixinuun hojiirra oolchuu

-Gatii
kaumsa
liiziifi
sadarkaalee
iddoowwan
lafa magaalaalee qorachuun
mirkaneessisuun
hojiirra
oolchuu

-Sirna
baankii
lafaa
diriirsuun
magalaalee
hunda kessaatti hojiirra
oolchuu

Dhiyeessaafi bakka hojii

fooyyessuu
-Dhiyeessa
meeshaalee
hojii ogummaa fi waajjiraaf
barbaachisu fooyyessuu
-Bakka hojii mijataa gochuu
Sirna sassaabbii, bulchiinsaafi
itti fayyadama ragaa lafaa
fooyyessuu
-Gurmaainsa
faayiloota
qabiyyee lafa magalaafi
galmeewwan
qabiyyee
sakatauun
sadarkaa
barbaadamurraan gawuu
-Galmeewwan,
waraqaa
ragaa mirkaneessa abbaa
qabiyyummaa
bifa
walfakkaatuun maxxansuun
hojimaata
walfakkaatu
diriirsuu
-Lakkoofsa lafa magaalaafi
daangaa
magaalotaa
daangessuu xumuruu
-Qabiinsa ragaa qabiyyee
lafa magaalaa tekinooloojiin
deggeruu

-Qabiyyee qotee bulaa,

kan
mootummaa(kan
eenyuunuu hin qabamne),
lafa
yeroo
gabaabaaf
kennaman, adda baasuun
galmeessisuu,
qaama
eeguuf sandaan deggeree
kennuu,
raawwii
isaa
hordofuu
Sirna dhiyeessaafi hordoffii lafa
magaalaawwanii fooyyessuu
Magaalaaleen hundi lafa tajaajila
hundaaf
pilaanii
magalaa
isaaniirratti
hundaaanii
yoo
xiqqaate waggaatti yeroo afur
caalbaasiin akka dhiyeessanu sirna
dandeessisu hojiirra oolchuu. Itti
fufa
Biiroo
Induustiriifi
Misooma
Magaalaa
Oromiyaatti
Ejensii
Misoomaafi Maanaajimantii Lafa
Magaalaa Oromiyaatiin Rifoormii
Lafa Magaalaafi hojiirra oolmaasaa
ilaalchisee
barreeffama
marii
ooggansaaf
qophaaerraa
kan
fudhatame

Heddummina keessummeessuun keenya yaaddoo bittinnaauu jalaa nu baraara!

Kallacha Oromiyaa

12

Onkoloolessa 3 bara 2009

Addunyaa Hayiluu

Labsii yeroo hatattamaa nagaafi tasgabbii ummataa eeggsisuuf bahe

Manni Maree Ministirotaa Mootummaa
Federaalawaa
Dimookiraatawaa
Rippaabilika
Itoophiyaa
Heera
Mootummaa
biyyattiirratti
hundaauudhaan nagaafi
tasgabbii
ummataa eeggsisuuf jecha Fulbaana
28 bara 2009 irraa eegalee hojiirra kan
oolu Labsii yeroo hatattamaa labsee jira.
Heerichis keewwata 93 jalatti waaee
labsii yeroo hatattamaa ilaalchisee
akkaataa itti aanutti kaaee jira.
Weerarri alaa yommuu mudatu
ykn
haalli
sirna
heeraan
dhaabbate
balaarra
buusu
yommuu
uumamuufi
sirna
seera
kabachiisuu
idileetiin
toachuun kan hindandaamne
yoo tae;balaan uumamaa bifa
kamiiyyuu yommuu mudatu
ykn dhukkubni fayyaa ummataa
balaarra buusu yommuu uumamu
Manni
Maree
Ministirotaa
Mootummaa
Federaalawaa
Dimookiraatawaa Rippaabilika
Itoophiyaa
labsii
yeroo
hatattamaa labsuuf aangoo qaba.
Balaan
uumamaa
yommuu
mudatu ykn dhukkubni nageenya
ummataa balaarra buusu yommuu
uumamu;
mootummaawwan
naannoo naannoosaaniitti labsii
yeroo hatattamaa labsuu ni
dandau.Facaatiinsaa naannoleen
heera mootummaa kana buuura
godhachuudhaan
heerrawwan
mootummaa
baafataniin
murtaaa.
Labsiin yeroo hatattamaa Mana
Maree Ministirotaatiin labsamus
Mana Maree Bakka Buoota
Ummataatiin fudhatama erga
argatee booda kan turuu dandau
yeroo jioota jaaaf akka taes
Heera kana keewwata 93(3)jalatti
ibsamee jira.
Labsiin yeroo hatattamaa wayita
labsamu buuura danbiiwwan
Manni
Maree
Ministirotaa
baasuutiin
nageenyaafi
jiraachuu
biyyaa,nageenya
ummataa,seeraafi
naamusa
kabachiisuudhaaf aangoo ni
qabaata.
Aangoon
Mana
Maree
Ministirotaa mirgoota buuuraa
siyaasaafi dimookiraasii Heera
mootummaarra taaan dhimma
labsii hatattamaa kana labsuuf
sababa
tae
dhabamsiisuuf
sadarkaa barbaachisaa taee
argameen hanga dhorkuutti kan
gauu dandaudha.
Dhimmoota kanaafi tumaalee
heerichaa kanneen biroo buuura
godhachuudhaan qabeentaaleen
ijoon labsii yeroo hatattamaa
nagaafi
tasgabbii
ummataa

eegsisuuf
Manni
Maree
Ministirotaa labse akkaataa itti
aanutti dhihaateera.

Mootummaan
sirna
Heera
Mootummaatiin
hundaae,
nagaafi
birmadummaa
biyyaa,nageenya
ummataafi
lammiiwwanii
mirkaneessuufi
investimantiifi
buuuraalee
misoomaa badisarraa eeguuf itti
gaafatamummaa heerawaa kan
qabu tauusaa hubachuudhaan;
Sirna heera mootummaa,nagaafi
tasgabbii
umataa
balaarra
kan
buusan
keessumatti
ammoo
sochii
misoomaafi
investimantii dadhabsiisuurratti
kan xiyyeeffatan naannolee
biyya keenyaa tokko tokkotti
deggersa
humnootii
alaa
dabalatee gochaawwan seeraan
ala raawwataman badisa lubbuu
namoota
hedduuf,mancainsa
dhaabbileefi
buuuraalee
misoomaatiif
akkasumas
jeequmsaafi seera dhabdummaaf
sababa tauusaaniitiifi haala
kanas sirna seera kabachiisuu
idileetiin
ittisuufi
toachuu
sadarkaa hin dandaamnerra
gahuusaa hubachuudhaan;
Haala akkasii kana toachuufi sirna
heerawichaa eeguuf tarkaanfiilee
addaa fudhachuu kan dandeessisu
labsii yeroo hatattamaa baasuu
akka
barbaachisu
Heera
mootummaatiin kan tumame
waan taeef; buuura Heera
Mootummaa FDRI keewwata
93/1/Atiin
labsiin
yeroo
hatattamaa labsameera.
Daangaa raawwatamummaa
Labsiin kun naannolee biyyattii
hundatti raawwatamaa taa.
Buuura labsichaatiin tarkaanfiin
fudhatamu naannoo inni itti
hojiirra oolu ykn hafu Komaandi
Poostiin labsii yeroo hatattamaa
ni murteessa; kanumas ummata
ni beeksisa.
Yeroo hatattamaatti
tarkaanfilee fudhatamaniifi
gochaalee hin hayyamamne
Tarkaanfilee yeroo hatattamaa
keessatti fudhataman
Komaandi
Poostiin
labsii
yeroo hatattamaa sirna heera
mootummaatiin
dhaabbate
kabachiisuufi nagaafi tasgabbii
ummataafi
lammiiwwanii
eegsisuuf barbaachisaadha jedhee
yommuu amanu
Ifattis
tae
dadammaqinsa
barreeffama

dhoksaadhaan
gochuun,
qopheessuun,

maxxansuufi raabsuun, doii

agarsiisuun,
mallattoodhaan
waa ibsuun ykn karaa biraa
kamiiniyyuu ergaa Jeequmsa,
walmormiifi
wal
shakkii
ummatoota
gidduutti
uumu
ummataaf ifa gochuu dhorkuu
dandaa.

Tooftaaleen sabquunnamtii
ummataa kamiyyuu akka cufamu
ykn akka adda citu gochuu ni
dandaa.

Nagaafi tasgabbii ummataafi

lammiiwwanii eegsisuuf jecha
walgahiifi
hiriira
gochuu,
gurmaauu, gareen sochouu
dhorkuu dandaa.
Nama nagaafi tasgabbii ummataa
booressuurratti
hirmaateera
jedhee shakke kamiyyuu ajaja
mana murtii malee toannoo
jala
oolchuuf,qulqulleessee
ykn
barumsa
kenneefii
gadhiisuuf,hanga yeroo labsiin
kun raawwatamaa taee jiraatuutti
qabee tursiisuu ykn seera
idileetiin gaafatamoo akka taan
gochuu dandaa.
Meeshaalee
(qodaawwan)
yakki itti raawwatame ykn ittiin
raawwatamuu dandau qabuuf
jecha mana,bakka,waan ittiin
geejjiban kamiyyuu sakattauufi
akkasumas nama kamiyyuu
dhaabachiisuu, eenyummaasaa
gaafachuu, sakattauu ni dandaa;
meeshaalee
sakattainsaan
qabaman ragummaadhaan mana
murtiif
dhihaachuunsaanii
akkuma
eegametti
taee,qulqulleeffamanii
abbaa
qabeenyaaf ni deebisa.
Haala daangeffamni saaatii
itti raawwatamaa tau ni
murteessa; yeroo murtaaeef
daandii,dhaabbata tajaajilli itti
kennamu,cufuudhaaf akkasumas
namoonni yeroodhaaf bakka
murtaae akka turan,naannoo
murtaae akka hinseenne ykn
iddoo murtaae akka gadhiisan
ajajuu ni dandaa.
Haala eegumsa dhaabbileefi
buuuraalee
misoomaa
ni
murteessa.
Nagaafi tasgabbii ummataafi
lammiiwwanii
eegsisuuf
jecha iddoowwan
meeshaa
waraanaa,wanneen qara qaban
ykn abidda kaasan qabatanii
sochouun hin dandaamne adda
baasee murteessuu dandaa.
Sababa boorauu nageenyaatiin
caasaaleen bulchiinsaa sadarkaa
garaagaraa diigaman mootummaa
naannoofi hawaasa naannoo

wajjiin waltauudhaan deebianii

akka hundeeffaman ni godha.

Hojiileen daldalaa hayyamni itti

bae ykn dhaabbileen mootummaa
ummanni itti fayyadamu akka hin
cufamne,tajaajila akka kennan
ykn hojii akka hin dhaabne ajajuu
dandaa.
Tarkaanfilee yeroo hatattamaa
labsii
kanaan
kaaaman
raawwachiisuudhaaf
barbaachisaa taee yommuu
argatu
tarkaanfii
humnaa
madaalawaa tae fayyadamuuf ni
dandaa.
Itti
gaafatamummaasaa
raawwachuudhaaf
hojiiwwan
barbaachisoo biroo ni raawwata.
Gochaawwan hin hayyamamne
Qaamniifi
miseensi
seera
kabachiisu kamiyyuu labsii kana
wayita
raawwachiisan
heera
mootummaa keewwata 1 irratti kan
agarsiifame maqaa mootummaa
jijjiiruu ,keewwata 18 irratti kan
agarsiifame qabinsa namoomaan
alaa raawwachuu, keewwata 25
irratti kan agarsiifame gochaa mirga
walqixxummaa namootaa cabsu
raawwachuu, keewwata 39/1/fi /2/
irratti kan agarsiifame mirga saboota
sablammootaafi
ummatootaa
cabsuun kan dhorkamedha.
Hundeeffamuufi
Ittigaafatamummaa Komaandi
Poostii labsii yeroo hatattamaafi
Boordii Qorataa
Hundeeffamuu komaandi
Poostii labsii yeroo hatattamaafi
ittigaafatamummaasaa
Labsii
yeroo
hatattamaa
kana
kan
raawwachiisu
Ministira Muummeetiin kan
oogganamu,miseensota qaamotii
dhimmichaaf
barbaachisoo
taanirraa babbahan kan qabate
kanaan
booda
Komaandi
poostii Labsii Yeroo Hatattamaa
jedhamee kan waamamu labsii
kanaan dhaabbateera.
Ministirri Muummee miseensota
komaandi Poostii labsii yeroo
hatattamaa ni filata.
Labsii
kana
keewwata
4
jalatti
hojiiwwan
kaaaman
olaantummaadhaan ni geggeessa;
ni raawwachiisa.
Qaamotii nageenya kabachiisan
ajaja tokko jala gochuudhaan
olaantummaadhaan
ni
geggeessa,ni ajaja.
Dirqama Komaandi Poostii
Labsii Yeroo Hatattamaa

gara fuula 7tti

Mootummaan gadi fageenyaan of haaromsuudhaaniifi hirmaannaafi fayyadamummaa ummataa guddisuudhaan deemsa haaromsichaa ni ariifachiisa !

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

13

Galaanaa Kumarraa

Mirgootaafi nageenya daaimmanii eegsisuuf

Akkaataa seera biyya keenyaarra

taaeetti daaima jechuun umiriinsaa
/ishee waggaa 18 gadi akka tae
ibsamee jira. Daaimni tokko gochoota
yookaan hojiiwwan raawwatuun/ttuun/
kan ibsamu osoo hin taane umirii taae
kanaanidha.
Tilmaamni Lakkoofsa ummataa bara
2014 Biiroo Maallaqaafi Misooma
Dinagdee yeroo ammaa Biiroo
Maallaqaafi Waltainsa Dinagdee
Oromiyaa
kan
jedhame
akka
agarsiisutti baayyina ummata naannoo
Oromiyaa keessaa miliyoonni 15fi
kuma 779 caalan %47.8 daaimman
akka taan ni agarsiisa. Kana malees,
ragaan Biiroo Barnoota Oromiyaa bara
2005 akka ibsutti daaimman bara kana
jiran keessaa mil. 7,0211,74 taantu
manneen barnootaa sadarkaa adda
addaa keessatti baratu. Kun akkuma
jirutti taee daaimman maatiin irraa
du`aniifi rakkoolee garaagaraatiif
saaxilaman mil.1.5 ol akka taan ni
tilmaamama.

Akkuma olitti tuqamuuf yaalame

naannoo
Oromiyaatti
baayyina
ummata naannichaa keessaa % 47.8
daaimman umiriin isaanii waggaa 18fi
isaa gadi akka taanidha ragaan kan
agarsiisu. Daaimman kunniin akkuma
nama kamiiyyuu
mirgootasaanii
jedhamee kan bahe kanneen akka
mirga nyaachuu, uffachuu, barachuu,
dubbachuufi kkf qaban kabajamuufii
akka qabu hubannoo hawaasaa
jijjiiruuf sochii balaan taasifameera.
Kana malees, daaimman sababoota
adda addaatiin haadhaafi abbaan irra
hin jirreefi rakkoolee garaagaraaf
saaxilaman
Dhaabbata
guddisa
daaimmanii keessatti kunuunsaafi
deggersa isaan barbaachisu akka
argatan taasisuuf hordoffiifi deggersi
dhaabbilee guddisa daaimmaniitiin
akka kennamuuf taasisuun mirgaafi
nageenya daaimmanii mirkaneessuuf
sochii guddaan taasifamaa jira.
Naannichatti daaimman sababoota
adda addaatiin rakkoolee garaagaraaf
saaxilaman lakkoofsisaanii xiqqaa
miti.
Mootummaanis
kanuma
hubachuun
furuuf
hubannoo
qaamolee adda addaa cimsuufi
qindoomina uumuun daaimman
sababoota adda addaatiin maatiisaanii
dhabuun rakkoof saaxilamanirratti
xiyyeefachuun
hojjetaa
tureera,
hojjetaas jira. Kanaanis, buaalee
jajjabeessoon galmaaaniiru. Taus,
balina rakkoo kanaa waliin yeroo
ilaalamu garuu, fuula duratti ciminaan
hojjechuu kan gaafatuufi daaimni
tokko rakkoo kanaaf saaxilamuu akka
hin qabneefi mootummaa, dhaabbileen

mit-mootummaafi hawaasni balaan

waliin qindaauun kan hojjetamu taa.

Deggersa daaimmaniif
hirmaannaa hawaasaa
Deggersa yeroo jedhamu
nama
rakkooleen adda addaa mudate
hawaasni
bifa
garaagaraatiin
fakkeenyaaf kanneen akka gonofaan,
loon, qarshii, midhaaniifi kan kana
fakkaataniin hawaasni kan ittiin
walgargaaruufi akka aadaattis kan
turuun beekamudha.
Kanaaf
deggersa
daaimman
sababoota adda addaatiin maatiisaanii
dhabaniifi kanneen maatiinsaanii
harka qalleeyyii taan
karaa
tumsa hawaasa buuureffateen ykn
qaamoleen hawaasaa garaagaraa
bifa afooshaalee, dhaabbilee mitimootummaa, dhaabbilee amantaa,
abbootii
qabeenyaafi
waldaalee
hojjetootaa qindeessuun daaimman
maatii dhabaniifi rakkoolee adda
addaaf saaxilaman deggaruudhaan
hojiilee gaariin hojjetamaniiru.
Daaimman biyyasaanii keessatti
lammii gaarii taanii akka guddataniif
qaamolee hawaasaa hirmaachisuuf
ilaalchota arman dura jiranirratti
jijjiirama
fiduuf
naannichatti
sochii taasifameen
daaimman
kuma 200fi kuma 76fi 808 taaniif
deggersawwan
barbaachisoon
garaagaraa
godhamaniifii
jiru.
Deggersawwan
kunneenis,
kan
akka meeshaalee barnootaafi uffataa
akkasumas
waliigalatti
qarshii
miliyoona 57fi kuma 910fi 428 tauun
deggersi taasifameefii jira. Hojiilee
akkanaatiif tumsuun ammoo dirqama
lammummaa ofii
bauun waaqa
birattis tae nama biratti jaallatamuufi
dhaloonni dhufu kan irraa baratu waan
taeef qaamoleeniifi dhaabbileen gama
kanaan deggersa taasisaniifi taasisaas
jiran galateeffamuu kan qabaniidha.
Hojiin akkanaas fuula duratti daran
jajjabeeffamuufi itti fufuu kan qabudha.

Miidhaawwan
daaimmanirra gaan gama
hirisuutiin
Miidhaa jechuun sababoota adda
addaatiin
daaimmanis tae nama
kamirrayyuu gauu kan dandau
jechuudha. Miidhaawwan kunneenis,
miidhaa qaamaa, saamicha humnaa,
gochoota xin-sammuufi kan kana
fakkaatanfaadha.
Haaluma kanaan,
miidhaawwan
daaimman maatii hin qabneefi
maatiinsaanii
harka
qalleeyyii

Gamoo tursiisa daaimmanii

taanirratti gama qaamaa, gudeeddii,

saamicha humnaa, gochoota xinsammuu
waliin wal qabatanii
dhufan hirisuuf qooda fudhattoota
dhimmi ilaalu qindeessuufi hawaasa
balaa
hirmaachisuun
hojiilee
balaan hojjetamaniiru, hojjetamaas
jiru. Hojiilee hanga ammaatti
hojjetamaniinis
midhaawwan
daaimman irra gaaa turan duratti %
70irra ture gara %65tti xiqqeessuun
dandaamee jira. Qorannoo waliigalaa
daaimman naannoo Oromiyaarratti
Dhaabbata
Mootummoota
Gamtoomanitti Jaarmiyaan Gargaarsa
Daaimmanii(UNICEF)
geggeesse
akka mulisutti giddu galeessaan
miidhawwan kun % 65 irra kan
jiru tauu ibseera. Haatau malee,
rakkoon kun ammas balaa waan
taeef
qaamoolee
adda
addaa
waliin qindoomuun hojjechuu kan
barbaachisu dha.

Daaimman balaa tasaaf

saaxilaman deggeruu
Balaa tasaa kan jedhamu
karaa
uumamaas tae namaan osoo itti hin
yaaddamiin kan namarra gaudha.
Kanaaf balaan uummamaan akka tasaa
nama irra gau keessaa bokkaan ykn
bishaan , ongee, sosochii lafaafi kkf
kan quunnamuu dandaaniidha.
Haaluma kanaan, bara hojii 2008
darbe
keessa naannoo Oromiyaa
godinaalee 7 aanaalee 39 keessaatti
sababa Ee-niinootiin balaa Ongee
qaqqabeen
daaimman
miidhaaf
akka hin saaxilamneef sakattaiinsa
atattamaa eegumsa mirga daaimmanii(
Child Protection Rapid assessment)
taasisuuf
UNICEF
sektaroota
akka Fayyaa, Barnoota, Dhimma
Hojjetaafi Hawaasummaa,
Ittisa
Balaafi Qophaainaa waliin tauun

geggeeffameen deggersa adda addaa

barbaaduun qarshii miliyoona 1.7 akka
argamu tae. Deggersa argame kanaanis
gandoota 58 keessatti daaimman 865
akka deggeraman taasifamee jira.
Itti fufiinsaanis yaaliidhaaf gandoota
10 bakka balaa ongeen balinaan
miidhaman
filachuun dhaabbata
UNICEF waliin tauun ogeessota
daaimmaniifi
maatii
gorsaniifi
deggeran haaraa 42 qacaruun tajaajila
hunda galeessa
akka kennaniif
deggersa qarshii miliyoona 2.7
argameen guyyoota shanii (5) leenjiin
kennamee hojii keessa galamee.

Daaimman maatiirraa adda

baan maatiitti deebisuu
Daaimman sababoota adda addaatiin
maatiisaanii irraa adda baanii turan
maatiisaanii barbaaduun akka wal
argan taasisuu akkasumas daaimman
dhaabbata
gudgisa
daaimmanii
keessa jiran maatii barbaaduudhaan
maatiitti deebbisuuf hojii guddaan
hojjetamaa jira. Haaluma kanaan,
sababoota balaa ongeen uumameen
daaimman maatii irraa buqqaanii
gara magaalaa naannoo isaanitti galan
balinaan kan mulatan yammuu
tau,
Dhabbanni
Mootummoota
Gamtoomanitti Fandiin Gargaarsa
Daaimmanii (UNICEF)fi Dhaabilee
Guddisa Daaimmanii waliin tauun
bara kanatti daaimman 1136 gara
maatiisaaniitti
akka
deebiaan
taasifamee jira.
Daaimman naannoolee biroo irraa
badanii Nannoo Oromiyaa keessatti
argamanis Waajjira Poolisii waliin
qindoomuun gara maatii isaaniitti
akka deebifaman taee jira.

Toorri misoomawaafi dimookiraatawaa yoomiyyuu moataadha!

itti fufa

Kallacha Oromiyaa

14

Ummanni milkaaina ijaarsa Hidha Haaromsaaf fedhiifi

kutannoon agarsiisaa jiru cimee itti fufee jira jedhame

Galaanaa Kumarraatiin

Naannoo
Oromiyaatti
fedhiifi
kutannoon ummanni milkaaina
Hidha
Haaromsa
Itoophiyaa
Guddichaaf agarsiisaa jiru yeroo
kamiyyuu caalaa cimee itti fufee
akka jiru Waajjirri Mana Maree
Qindeessaa Hirmaannaa Ummataa
Ijaarsa Hidha Haaromsaa naannichaa
beeksise.
Itti gaafatamaan Waajjirichaa Obbo
Amaan Alii akka jedhanitti ijaarsa
Piroojektichaaf dhagaan buuuraa
yeroo kaaamerraa jalqabee ummanni
naannichaa saalaafi
amantiin
osoo wal hin qoodiin magaalaafi
baadiyyaatti
daangaa
hangaa
daangaatti sochouun beekumsa,
humna, qabeenyaafi maallaqasaatiin
milkaainasaaf tumsa balaa walirraa
hin cinne gochaa jira.
Naannichatti hirmaannaa qaamoleen
hawaasaa garaagaraa bittaa boondiifi
arjoomaan taasisanirraa
qarshii
biliyoona1fi miliyoona 400 walitti
qabuuf karoorfamee sochii balaan
taasifamaa tureera, taasifamaas
jira. Buuuruma kanaan, simannaa
Waancaa naannichatti taasifamaa jiru
dabalatee waggoota shanan darban

keessatti bittaa boondiifi arjoomaan

qarshii biliyoona 1fi miiliyoona
500 walitti qabuun karooraa ol
raawwachuun akka dandaame Obbo
Amaan himaniiru.

Bara kana simannaa waancaa

godinaalee 15fi magaalota 14 keessatti
taasifameen qarshiin miliyoonni
500n caalu walitti qabameera.
Keessumattuu, qonnaan bultoonniifi
horsiifatanii bultoonni arjoomaafi
bittaa boondii cinaatti Gaalota,
sangoota, reootaafi kanneen biroo
gumaachuun deggersi taasisaa jiran
guddaa tauu kan eeran Obbo Amaan
kunis fedhiifi kutannoo ummanni
milkaaina Hidhichaaf agarsiisaa
jiru yeroo kamiyyuu caalaa dabalaa
jiraachuu kan mulisudha jedhaniiru.
Kana malees, qabeenya uumamaa
kunuunsuuniifi piroojektoota akka
8100fi lotoorii ijaarsa hidhichaaf
qophaaerrattis hirmaannaa balaan
taasifameera,
taasifamaas
jira
jedhameera.
Qaamoleen biyya
alaa tokko
tokko ijaarsi hidhichaa akka waan
addaan citee fakkeessanii ummata
burjaajjessuuf
ololli afarsan
dhugaarraa kan fagaatedha kan jedhan

Obbo Amaan Alii

Obbo Amaan ummanni yeroo tokkoofillee
osoo gurra hin kenniin ijaarsichaaf
itti fufinsaan tumsaa jira,inumaayyuu
waadaasaa irra deebiee haaromsuun
agarsiisaa jiraachuunis ibsameera. Ijaarsi
Piroojektichaas yeroo jalqabamerraa eegalee
hanga ammaatti addaan citinsa tokko malee
geggeeffamaa kan jiru yoo tau, % 52 olirra
gaee akka jirus obbo Amaan dubbataniiru.
Ummanni hiyyummaa keessaa bauuf
fedhiifi kutannoon milkaaina ijaarsa Hidha
Haaromsaaf taasisaa jiru cimsee itti fufuun
akkuma waadaa galetti hanga milkainaasaatti
tumsuu akka qabus dhaamaniiru.

Gaaddisee Ittaanaatiin

Naannoo Oromiyaatti humnoonni

farreen nageenyaa balaa qaqqabsiisaniin
piroojektoonni
investimeenttii
garaa garaa 68 taan mancaafmuufi
namoonni kuma saddeet caalan ammoo
hojiin ala tauusaanii Koomishiniin
Investimeentii Oromiyaa beeksise.

Piroojektoonni
mancaafaman
kunneenis, Godina Shawaa Bahaa,
Godina Addaa Oromiyaa Naannawa
Finfinnee Magaalaa Sabbataa Hawaas,

Fayyadamummaa
dinagdee
dargaggootaaf. . .

fayyadamummaa
dargaggootaa
guddisan baasee hojiirra oolchaa jiruun
buaalee hedduun argamanus amma
silaa barbaadame fayyadamoo hin
taasifne jedhaniiru.

Pirojektoonni investimantii 68 taan mancuusaaniin

namoonni kuma saddeet caalan hojiin ala taan

Sadarkkaa Itti Aanaa Oogganaa

Komishinichaatti Abbaan Adeemsa
hojii Dhimmoota koominikeeshinii
Mootummaa
Obbo
Mokoonnin
Fufaa akka
ibsanitti, naanichaa
keessatti
humnoonni
nagaa
booressan
balaa
qaqqabsiisaniin
piroojektoonni
investimeentii
mancaafaman piroojektoota qonnaa
12,maanufaacheringii
warshaa
huucuu hodhuu jaha, warshaalee
kuduraaleefi muduraalee garagaraa
keessatti hojjetamu piroojektoota 36,
pilaastiikii keebilii hojii ibsaadhaaf
ooluu dandaaan
sadii, warshaa
bishaan dhugaattii qulqulluu oomishu
tokko, hooteeloota lamafi lojiin jaha
walumaagalatti piroojektoonni 68
mancaafamaniiru.

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kanaaf
mootummaan
rakkoo
dargaggootaa gama hundaan jiru
furuuf bara haaraa eegalame kanatti
carraa hojii balaa uumamu keessatti
adda
durummaan
dargaggoota
hirmaachisuurratti
xiyyeffannoo
guddaa kennee hojjechaa jiru cinaatti
humna dinagdeesaanii guddisuuf kan
oolu fandii sochau qarshii biliyoona 10
ramdeeras jedhaniiru.
Pirezidaanti Dr. Mulaatuun akka
jedhanitti, fayyadamummaa dinagdee
dargaggootaa mirkaneessuuf carraalee
hojii hahhaaraa uumamu cinaatti carraa
hojii jiru babalisuurrattis ni hojjetamas
jedhaniiru.
Gama
biroon
rakkoolee
Siviil
Sarvaantiifi hawaasa gadii galaanaa
qaban furuuf fooyyaiinsa miindaafi
hojiileen biroon akka hoojetaman Dr.
Mulaatuun eeranii, Sagalee namootaa
kan itti dhaggeeffatamu manni mare
akka hojii akka jiraatu taasisuun seerri
filannoo haala qabatamaarraa kauun
fooyyaiinsi seeraa ni taasifama
jedhaniiru.

Galmeewwan 654
murtii argatan

WDhKMABoojjii Coqorsaa
Godina Wallaggaa Lixaa aanaa Boojjii
Coqorsaatti bara kana galmeewwan
gara garaa 717 dhiyaatanii sochoaa
turan keessaa glameewwan 654 murtii
argachuusaanii
manni murti aanaa
aanichaa beeksise.

Warshaawwan mancaaan keessaa

Godina Shawaa Lixaafi Godina

Wallagga Bahaafi Godina Arsii
Aanaa Jajuutti kan raawate tauusaa
himaniiru.
Piroojektoonni kunneenis kan lammii
biyyaa keessa 55fi lammii biyyaa
ala 13 akka taaniis himanii, sababa
mancaafamuu Piroojektootaa kanaan
namoonni kuma saddeetiifi 858 hojii
ala akka taan himaniiru.
Haaluma
kanan
goodinaalee
Oromiyaa
garaagaraatti
yaalii
nageenya booreessuuf taasifameen
lubbuun namootaa darbuufi qabeenyi
ummataafi mootummaa barbabadaa'een

mootummaan ummata waliin ta'uun

hojii ol'antummaa seeraa kabachiisaa
kan jiru tauusaa obbo Mokonnin
himaniiru.
Hawaasniis
nageenya
naannawasaafi industrii kabachiisuufi
lubbuufi
qabeenyasaa
balaarraa
baraaruuf mootummaa cina hiriiruu
akka qaban dhaamaniiru.
Abbootiin qabeenyaa biyyaa keessaafi
alaa
jeequmsa kanaan rifatanii
dudduuba deebiuu akka hin qabnees
himanii, namoota hojiin ala taaniis gara
hojiitti galchuuf gama mootummaatiin
deeggarsi barbaachisaa tae kan
taasifamuuf tauusaas dubbataniiru.

Pirezedaantii Mana Murtii Aanichaa

Obbo Faqqadee Jaallataa akak himanitti
bara bajataa darbe keesstti galmeewwan
garaa garaa 717 dhiyaatee sochoaa
ture keessaa galmeen dhimmoota
hariiroo hawaasaa ilaallatu 508 keessaa
galmeen 445 furmaata xumuraa kan
argateefi galmeen 63 beellamaan kan
jiru yoo tau, galmeewwan 209 immoo
dhimmootta yakkaan wal qabatanii
abbaa alangaan himatamanii dhiyaatan
guutummaa guutuutti murtii xumuraa
kan argatan tauu dubbataniiru.
Aanichatti bara kana hojii murtii
haqaa kennisiisuu hojjetamaa tureen
galmeewwan dhimmoota hariiroo
hawaasafi dhimmoota yakkaa dhiyaatan
%91.6
raawwatamuusaa
Obbo
Faaqaaden himanii, galmewwan garaa
gara kan irraas galii qarshii kuma 50fi
266 sassaabamuun motummaaf galii
tauusa dubbataniiru.

Sirna heera mootummaa gabbisuuf mootummaafi ummanni waliin hojjechuusaanii ni cimsu!

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

15

Gaaddisee Ittaanaa

Gogaan elektiroonikiin fayyaa qaama

namaa toatu kalaqamaa jira

Meeshaan kun quba harkaarratti maramuun haalli fayyaa ofii ittiin hordofama
yeroo baayee ilmi namaa yeroo
dhibamee
humna
dhabu
ykn
dhukkubsatee
jiruufi
jireenyasaa
idilee gegeeffachuuf itti daddhabutti
kaumsa rakkoo dhibechaa baruufi ykn
wallaanamuuf gara mana yaalaatti kan
deemu.keessaumaa biyyoota guddachaa
jiran keessatti dhimmi kun namoota
haala salphaa taeen lubbuusaanii
bararfachuu osoo dandaaanii dhibee
hamaaf erga saaxilamanii annisaa
dhabanii booda gara manaa yaalaa
adeemuun rakkatan balinaan mulata.
Biyyoota gurguddatan keessattis darbee

darbee namoonni wayita dhibamanitti

gara manaa yaalaa walaansaafi ykn
haala fayyumaasaanii hubachuuf gara
ogeessa fayaa ni deemu.
Odeeffannoon
gara
Jaappaanii
dhgaaame garu eeggattummaa ogeessa
fayyaa argannoo hambisuu dandau
kalaqaa jiraachuun dhagaaameera.
Argannoon kunis meeshaa elektiroonii
fayyummaa ofii ofiin hordofuu nama
dandeessisuuf salphaa taedha.
Fayyummaa qaama keenyaa eeguuf kan
gargaaru, dadachaaafi qaama gogaa

keenyaa isa olaanturratti kan kaaamu

gogaan elektroonikii kun qorattoota
biyya Jaappaanini hojjetamaa jira.
Gogaan elektroonikii kun ilmaan namaa
akka yeroo kaan wayaa uffatanii deeman
qaama isaanirra kaaachuuni ii-skiin
(e-skin) teeknooloojiin kun kan hojjetu.
Teeknooloojichi hojiinsaa xumuramee
tajaajilarra yammuu oolu, atleetonni
dhahannaan onnee isaanii, hamma
dhibee sukkaaraafi sochii ittiin safaruuf
akka nama gargaarus saayintiistonni
Jaappan kanneen beeksisaniiru.

Ogeeyyin fayyaa meeshaalee yaalaa

dabalataa osoo hin fayyadamin dhibee
yaalamtoota isaanii akka toatan isaan
gargaaras jedhameera.
Duursaa garee qorattoota Yunvarsiitii
Tookiyoo
kan
taan Taakaaoo
Soomayaa akka jedhanitti
Teeknooloojiin amma hojjetame kun
garuu ulfaatina kan hin qabne, haphii,
dadachaatuufi fayyadamaafis taanan
gita kan hin qabne jedhamaa jira.
Madda:http://www.fanabc.com

Ijoolleen nyaata madaalawaa argatan dandeettiin dubbisuu isaanii

olaanaadha: qorannoo

Ijoolleen daaimummaa isaaniitti nyaata

madaalawaa argatan dandeettiin dubbisuu
isaanii olaanaa tauusaa qorannoon
damicha irratti hojjatame ni-eera.
Qorannoon Fiinlaanditti geggeeffame
akka eerutti keessumaa daaimman
waggaa sadan jalqabaa mana barnootaa
isaaniitti nyaata madaalawaa kan argatan
yoo tae dandeettii dubbisuu fooyyee qabu
cimsachuuf isaan gargaara jedhameera.

Qorannuchi kan geggeeffame daaimman

kutaa tokko hanga sadii jiran irratti
yoo tau, kanaanis daaimman nyaata
madaalawaa argatan kanneen hinargannerra dandeettiin dubbisuu isaanii
cimee argameera.
Qorannoon kana waliin wal-fakkaatu
akka lakkoofsa awuroophaa 2013tti kan
geggeeffamee ture yoo tau, qorannuchis

nyaati madaalawaan dandeettii waa

dubbisuu daaimmanii akka guddisu
mirkaneesseera.
Qorannoon haaraa amma ifoomsames
sirni nyaataa dandeettii dubbisuu waliin
hariiroo kallattii kan qabu tauu kan
agarsiisedha jedhameera.

madaalawaa argatan dandeettiin dubbisuu isaanii yeroodhaa gara-yerootti dabalaa

dhufuusaa barreerra jedhiiru qorattoonni.
Madda: www.upi.com/Health

Kanaanis daaimman nyaata madaalawaa

argatan dandeettiin dubbisuu isaanii
olaanaa taee argamuusaa qorattoonni
kunniin ibsaniiru.
Qorannichi Fiinlaanditti kan argaman
daaimman 161 umuriinsaanii waggaa
jaha hanga saddeetti gidduu jiranirrattidha
kan geggeeffame.
Qorannoo kanaarratti haalli soorataa
daaimman kanneenii sirriitti kan
hordofame yoo tau, daaimman nyaata

Milkaainni gama misooma dinagdeetiin galmaae bulchiinsa gaarii mirkaneessuutiinis ni dabalama!

Onkoloolessa 3 bara 2009

Kallacha Oromiyaa

16

Ibsaa Xurunaa

Misooma Ispoortii babalisuun buaa caaluufi

Ispoortii buuura ummataa qabsiisuun

qaama misooma biyyaa isa guddaa
taasisuun lammii fayyaa, dammaqaa,
qaamaafi sammuun gabbate horachuuf
buuuraaleen
misooma
ispoortii
sadarkaa
sadarkaan
balinaan
hojjetamaa jiru.

Buuuraalee
misooma
ispoortii
babalisuu
keessatti
hojiiwwan
sadarkaa gandaarraa kaasee hanga
nannootti hojjetamaa jiran jajjabeessaa
taanis hojjiiwwwan sadarkaa gandaatti
hojjetamaniif
beekamtii
kennuu
dhiisuun bara kana akka hanqinaatti
waan mulateef rakkoo kana hundeerraa
furuuf hojjetamaa jira.
Nannoon Oromiyaa atileetota ciccimoo
yeroodhaa gara yerootti horachuun
guddina ispoortii biyya keenyaa
keessatti shoora olaanaa tae qabdi.
Haa tau malee atileetota ciccimoo itti
fufiinsaan horachuu keessatti yeroo
dhihoo asitti qaawwi mulachaa dhufe
gosoota ispoortii naannichi ittiin
beekamuun olaantummaa gonfatee
ture amma gadi buaa dhufuuniifi
naannoolee biraan caalamuunsaa ifatti
mulachaa jira.

rakkoowwan kuneen dhiibbaan isaan

qabxii naannichaarratti qaqqabsiisaa
jiraniifi naannolee biraan caalamaa
jiraachuu kan mirkaneessedha.
Qabxii
Oromiyaan
galmeessifte
kanaanis paaraalimpikiin sadarkaa
1ffaan xumuramus oloompikiin garuu
nannolee lamaan durfamuun sadarkaa
sadaffaa argachuuf dirqamneerra.
Kunis kan tauu dandae gosa ispoortii
muraasarratti ciccuun sababa isa
olaanaa taus rakkoowwan hojimaataa
akkuma jiranittidha.
Kan hundeerraa furuuf Biiroon
Dhimma
dargaggoofi
Ispoortii
Oromiyaa tarkaanfiiwwan sireeffamaa
adda adaa fudhachaa jiraachuusaa
Ooggantuun
Biirichaa
Aadde
Aziizaa Abdii himaniiru. Oromiyaa
madda ispoorteessitoota ciccimoo
taasisuufis gosoota ispoortii adda
addaaf xiyyeeffannaan olaanaan akka
mootumaattii itti kennamee hojjetamaa
jiraachuus ooggantuuttiin ibsaniiru.

Kunimmoo
kan
tauu
dandae
rakkoowwan
hojimaataa
badaa,
dhiheessiifi ilaalchawwan gufachiisoo
caasaa ispoortii keessatti mulatuufi
naannolee
biraan
muuxannoo
Oromiyaarraa argatan sirriitti hojiitti
jijjiiruun bua qabeessa tauusaaniiti.

Haaluma
kanaan
giddu
gala
Akkaadaamii
Ispoortii
Sulultaa
ammayyaa taeefi sadarkaasaa eeggate
ijaarsisuun gosoota ispoortii 17n
leenjiiwwan sadarkaa idil addunyaa
guutan keessatti kennamu hojiinsaa
%38 irra gahee jiru bara bajataa itti
aanu bara 2010 guutumaan guutuuttii
xumuramee galma qabame milkeessuuf
akka
gargaarutti
dammaqinaan
hojetamaa jira.

Ganna baranaa pirojektii guddattootaa

adeemsifame keessatti sochiin taasifame
abdachiisaa taus dargaggoota balinaan
hirmaachisuu
keessatti
hanqinni
mulate rakkoowwan armaan olitti
eeramaniif ragaadha. Haaluma kanaan
qabxii Oromiyaan waltajjii madaallii
dargaggootaa kanarratti galmeessiftee

Istaadiyoomiin Wallaggaa magaalaa

naqamteettii hojetamaa jirus Sadaasa
dhufu kan xumuramu taa. hojiin
istaadiyoomii kanaa waggaa saddeet
dura kan jalqabame yoo tau, baasiin
ijaarsasaaf hawaasa biraa waadaa
galame akka waadichaatti walitti
qabamuu dhiisuunsaa harkifannaa

Aadde Aziizaa Abdii

ijaarsichaf sababa isa olaanaadha

jedhameera. Haa tau malee bulchiinsi
mootummaa
Naannoo
Oromiyaa
dhimmicha gadi fageenyaan qorachuun
baasii dabalataa qar. Mil 64 ramaduun
bara darbee hojiinsaa baayee kan
xumurame yoo tau, sababa roobaatiin
giduun addaan cite malee bara bajataa
xumurame kana keessatti raawwatama
ture.
Magaalaa Adaamaattis istaadiyoomiin
sadarkaa
olompikii
eeggate
dizaayiniinsaa haala aadaa Oromoo
ibsuu dandau qabatee akka ijaaramuuf
hojiin dizaayiniisaa ogeessota Biiroo
Aadaafi Turiizimii Oromiyaa waliin

qindoominaan hojjetamaa jira.

Egaa nannoo Oromiyaa madda
ispoorteessitoota ciccimoo taasisuuf
gosoota ispoortii adda addaan lammii
dammaqaa fayyumaansaa eegamee
ijaarsa sirna dimokiraasii, guddina
dinagdee ariifataa keessatti hirmaatu
bayyinaafi qulqullinaan horachuuf
misooma ispoortii gurguddaa hojechaa
jira. Dargaggoonni keenyas taan
lammiin biyyattii hundi misooma
ispoortii shoora olaanaa qabu kana
waan dandau hundaan keessatti
hirmaachuufi
qooda
fudhachuun
dirqama lammummaa bahachuutu irraa
eegama.

Sakkatainsi dawaa ispoorteessitootaa jia tokko keessatti xumurama

Raashaa utaalcha uleetiin beekamtuuf yeroo dheeraaf shaampiyoonaa ispoortichaa

turte Maariyaa Shaaraapoovaa, atileetii Ameerikaa fiigicha meetira gabaabaa Jastiin
Gaatiliin kanneen rakkoo kanaan saaxilaman keessaati.
Atileetonni biyya Keeniyaafi Raashaa hedduun isaaniis qoricha kana ni fayyadamu
jedhamaniiti shakkamu. Atileetonni Raashaa hedduun isaanii oloompikii Rio2016
baranaarraa dhorkamuun isaanii rakkoo kana keessatti hirmaachuusaaniirraa kan
kaedha.
Egaa biyyi keenya Itoophiyaan atileetotashee 150 hanga 200 taaniif sakkataiinsa
taasisuun hanaga jia sadaasaa kanatti akka dhiheessituuf federeeshiniin Atileetiksii
Addunyaatti Ejensiin Farra Dawaa Jajjabeessituu WADA beeksisuunsaa ni yaadatama.

jia tokko keessatti ispoorteessitoonni 200 taan ni sakattaamu

Ispoorteessitoonni addunyaa keenyaa
hedduun isaanii gahumsa ajaaibsiisaa
agarsiisuun
yeroo
hedduuf
wal
dorgommiiwwan
adda
adaarratti
shaampiyoonaa wayita isaan taan
ni mulata. Atileetonni addunyaa
keenyarratti
gahumsa
ajaaibsiisaa

agarsiisuun maqaan isaanii ol kaafamee

leellifamu hedduun isaanii qoricha nama
jajjbeessu doping seeraan ala dhoksanii
fayyadamuun faayidaa isaaniif hin malle
argachaa turaniiru.
Kanaaf fakkeenya kan taan atileetii biyya

Waajjirri Farra Dawaa jajjabeessituu Itoophiyaas hanga Sadaasaatti atileetota,

taphattoota kubbaa miillaafi ispoorteessitoota gosa adda adaan hirmaatan hunda
qorachuun ejensichaaf akka gabaasu beeksiseera. Jioota jahan darbanittis waajjirichi
ispoorteessitoota 127 saamuda dhiiga isaanii walitti qabuusaa itti gaafatamaan
waajjirichaa beeksisaniiru.
Ispoorteesitoota saamuda dhiigaa kennaan keessaa hedduun isaanii atileetota yoo taan
kanneen hafanimmoo ispoorteessitoota gosoota ispoortii adda adaan hirmaatanidha.
Milkaaina hojichaafis qaamolee dhimmicha keessatti kallattiifi al kallattiin qooda
fudhataniif leenjiin kan kenname yoo tau, mootumaanis dhimmichaaf xiyyeeffannoo
kennuun bajata barbaachisaa tae ramadaa jiraachuusaas tajaajila Oduu Itoophiyaarraa
odeeffannoon argame ni eera.

Dhaabbata Birihaaninnaa Salaamitti Maxxansame