SHGM Havaalanı Ekipmanlarında Kırılabilirlik

Havaalanlar Daire Bakanl
HAVAALANI EKPMANLARINDA
KIRILABLRLK KAVRAMI
Yayn No: HAD/T-29
HAVAALANI EKPMANLARINDA
KIRILABLRLK KAVRAMI
Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram
SVL HAVACILIK GENEL MDRL YAYINLARI

Yayn No: HAD/T-29
Yayn Tr: eviri
Konu: Uluslararas Sivil Havaclk Tekilat (ICAO) tarafndan
yaymlanan Aerodrome Design Manual (Doc 9157), Part
6 Frangibility, First Edition, 2006 dokmannn Trkeye
tercme edilmi halidir.
lgili Birim: Havaalanlar Daire Bakanl
1. Basm Tarihi Eyll 2016, Ankara
2016 Sivil Havaclk Genel Mdrl
Telif Haklar Sivil Havaclk Genel Mdrlne aittir.
Her hakk sakldr. Sivil Havaclk Genel Mdrl tarafndan
zel olarak izin verilmedike bu yaynn kopyalanarak
oaltlmas, datlmas ve kullanlmas yasaktr.
lk yaymlanma tarihi Eyll 2016dr.
Bu yayn bilgilendirme amacyla hazrlanmtr. Yaplacak
uygulamalarda ICAO tarafndan yaymlanm olan orjinal
dokmann son eklinde yer alan hususlara uyulmas
gerekmektedir.
www.shgm.gov.tr
Bu yaynn basl hli Sivil Havaclk Genel Mdrl,
Havaalanlar Daire Bakanlndan temin edilebilir.
E-Posta: HAD@shgm.gov.tr
ISBN: 978-975-493-079-5
Sivil Havaclk Genel Mdrl
Gazi Mustafa Kemal Bulvar No:128/A
06570 Maltepe / ANKARA
Tel: +90 312 203 60 00
Fax: +90 312 212 46 84
www.shgm.gov.tr
Tasarm - Bask
Art Ofset Matbaaclk Ltd. ti.
Tel : 0312 284 41 25
Fax: 0312 284 29 89
artofset@ttmail.com
iv
NSZ
Grsel ve grsel olmayan yardmclarn (rnein; yaklama klandrma kuleleri, meteoroloji ekipman,
radyo seyrsefer yardmclar) uygun tasarm ve kurulumu, sivil havaclkta emniyet ve intizam bakmndan n koullar tekil etmektedir. Havalimanlarnda ini, kalk veya yerde manevra srasnda kazara meydana gelen bir darbe halinde, uaklara ynelik olarak tehlike arz edebilecek olan pistlerin, taksi
yollarnn ve apronlarn yaknlarnda eitli grsel ve grsel olmayan yardmclar konumlandrlmtr.
Sz konusu ekipman ve destekleri krlabilir olacaktr ve darbenin, uan kontrolnn kaybedilmesine
sebep olmasn nlemek amacyla, mmkn olduu kadar alak seviyede monte edilecektir.
Bu blm kapsamna dahil edilen materyalin byk bir ksm, Annex 14 Havaalanlar, Cilt I Havaalan Tasarm ve letimi ve Cilt II Heliportlar kapsamnda yer alan grsel ve grsel olmayan yardmclarn krlabilirliine ynelik spesifikasyonlar ile yakndan ilikilidir. Bu el kitabnn amac, Devletlere,
sz konusu spesifikasyonlarn uygulanmas hususunda yardmc olmak, dolaysyla, tek tip uygulanmalarn salamaktr.
Annex 14 Havaalanlar kapsamnda, krlabilir hale getirilecek cisimlere ynelik Standartlar ve Tavsiye Edilen Uygulamalar yer almaktadr. Ancak, bu el kitabnn amac krlabilir tasarma ynelik rehberlik
salamak olduundan dolay, iki spesifikasyon tr arasnda farkllk olmayacaktr
Bu el kitab, havalimanlarndaki ve heliportlardaki krlabilir yaplarn tasarmna, test edilmesine ve
kurulumuna ynelik klavuz materyal iermekte olup, srasyla, 1998 ve 2003 yllarnda dzenlenen
ICAO Krlabilir Yardmclar alma Grubunun Beinci ve Altnc Toplantlarnda alnan kararlarn yan
sra eitli Devletlerde geerli olan uygulamalara dayandrlmaktadr.
Bu el kitabnn gncel tutulmas amalanmaktadr. Gelecek basmlar, dzenleyici kurulular, sektr ve
havaliman ileticileri tarafndan gerekletirilen almann sonular dorultusunda gelitirilecek
olup, sz konusu basmlarda, edinilen tecrbeler ve bu el kitabnn kullanclarndan alnan yorumlar
ve tavsiyeler dorultusunda gelitirmeler yaplacaktr. Dolaysyla, okurlar bu basma ilikin grlerini,
yorumlarn ve tavsiyelerini bildirmeye davet edilmektedirler. Bu geri bildirimler, ICAO Genel Sekreterliine ynlendirilmelidir.
nsz v
indekiler
BLM 1............................................................................................................................................................................... 2
GR..................................................................................................................................................................................................................2
1.1. Tanmlar..........................................................................................................................................................................................2
1.2. Krlabilirlik Nedir?......................................................................................................................................................................2
1.3. Krlabilir Hale Getirilecek Manialar.....................................................................................................................................2
BLM 2............................................................................................................................................................................... 6
KONUMLANDIRMA HUSUSLARI...............................................................................................................................................................6
2.1. Ekipmann Konumlandrlmas...............................................................................................................................................6
2.2. Ekipman Komponentlerinin Tercih Edilen Konumlandrlmas...................................................................................9
BLM 3.............................................................................................................................................................................12
GENEL TASARIM HUSUSLARI................................................................................................................................................................. 12
3.1. Operasyonel Gereklilikler...................................................................................................................................................... 12
3.2. evresel Hizmet Koullar..................................................................................................................................................... 13
3.3. Krlabilirlik Gereklilikleri...................................................................................................................................................... 13
BLM 4.............................................................................................................................................................................16
KIRILABLRLK TASARIMI....................................................................................................................................................................... 16
4.1. Tasarm Felsefesi...................................................................................................................................................................... 16
4.2. Arza Modu.................................................................................................................................................................................. 16
4.3. Darbe Yk.................................................................................................................................................................................. 17
4.4. Enerji Aktarm........................................................................................................................................................................... 17
4.5. Krlabilirlik Konseptleri......................................................................................................................................................... 17
4.6. Krlma Ve Arza Mekanizmalar.......................................................................................................................................... 19
4.7. Malzeme Seimi........................................................................................................................................................................ 20
4.8. Elektrik Komponentleri.......................................................................................................................................................... 20
4.9. Krlabilirlik Tasarm Kriterleri............................................................................................................................................ 20
BLM 5.............................................................................................................................................................................30
KIRILABLRLK TEST............................................................................................................................................................................... 30
5.1. Genel............................................................................................................................................................................................. 30
5.2. Test Prosedrleri....................................................................................................................................................................... 30
5.3. reticiler Ve Test Kurulular Tarafndan Gerekletirilen Testler........................................................................... 35
BLM 6.............................................................................................................................................................................38
KIRILABLRLN DEERLENDRLMESNE YNELK SAYISAL SMLASYON YNTEMLER......................................... 38
6.1. Genel............................................................................................................................................................................................. 38
6.2. Analizler....................................................................................................................................................................................... 38
6.3. Sonlu Eleman Analizi (Fea) Yaklam............................................................................................................................... 39
6.4. Hibrit Yaklam......................................................................................................................................................................... 39
6.5. Bilgisayarl Analiz le Dorulama....................................................................................................................................... 40
BLM 7.............................................................................................................................................................................48
KURULUM, DENETM VE BAKIM........................................................................................................................................................... 48
7.1. Genel............................................................................................................................................................................................. 48
7.2. Kurulum........................................................................................................................................................................................ 48
7.3. Denetim Ve Bakm.................................................................................................................................................................... 48
indekiler vii
BLM
GR
BLM 1
GR
1.1. TANIMLAR
Krlabilir cisim: Darbe annda, uaa minimum tehlike oluturacak ekilde krlmak, eilmek veya esnemek zere tasarlanm hafif ktleli bir cisim.
Darbe yk: Olduka hzl hareket eden bir cisim tarafndan herhangi bir ykn veya kuvvetin aniden
uygulanmas.
Krlma ve arza mekanizmalar: Genellikle zamana bal dinamik darbeden kaynaklanan bir ykleme
trne olduka duyarl olmakla birlikte, yapnn mr sresince mekanizmaya empoze edilen normal
evresel ve operasyonel yklere bak olacak ekilde tasarlanm, yaplandrlm ve retilmi olan
bir cihazdr. Krlma mekanizmas, yap balantlar ve/veya bamsz olarak tasarlanm yap balantlar ile balantl olarak tasarlanabilmektedir.
Darbe enerjisi. Herhangi bir darbe ykne maruz kalnmas halinde krlacak, eilecek veya esneyecek
olan herhangi bir cisim iin gereken enerji.
1.2. KIRILABLRLK NEDR?
Havalimanlarnda ini, kalk veya yerde manevra srasnda kazara meydana gelen bir darbe halinde,
uaklara ynelik olarak tehlike arz edebilecek olan pistlerin, taksi yollarnn ve apronlarn yaknlarnda eitli grsel ve grsel olmayan yardmclar (rnein; yaklama klandrma kuleleri, meteoroloji
ekipman ve radyo seyrsefer yardmclar) konumlandrlmtr. Sz konusu ekipman ve destekleri krlabilir olmaldr ve darbenin, uan kontrolnn kaybedilmesine sebep olmasn nlemek amacyla,
mmkn olduu kadar alak seviyede monte edilmelidir. Krlabilirlik, hafif malzemelerin kullanlmas
ve/veya ilgili cismin, herhangi bir darbe halinde krlmasn, eilmesini veya esnemesini salayan krlma veya arza mekanizmalarnn kullanlmas yoluyla gerekletirilmektedir.
1.3. KIRILABLR HALE GETRLECEK MANALAR
1.3.1. Manialar, uaklarn yzey hareketine ayrlm olan bir alan zerinde bulunan veya uu srasnda
uaklarn korunmas amacna ynelik olarak bir yzeyin zerinde uzanan tm sabit cisimler veya bu
cisimlerin paralardr. ncelikli ama, cisimleri, mania tekil etmeyecek ekilde konumlandrmak olmaldr. Ancak, fonksiyonlarndan dolay, belirli havaliman ekipmannn ve tesisatlarnn, herhangi bir
operasyonel alanda konumlandrlmas gerekmektedir. Darbenin, uan kontrolnn kaybedilmesine
sebep olmasn nlemek amacyla, sz konusu ekipman ve tesisatlarn yan sra bu ekipman ve tesisatlara ait desteklerin tamam krlabilir olmal ve asgari dzeyde ktleye sahip olmaldr.
1.3.2. Annex 14 Havaalanlar, Cilt I Havaalan Tasarm ve letimi, Blm 5 kapsamnda, aadaki
durumlarda, eiin 300 metre tesinde olan yaklama klandrma sisteminin ilgili ksmnda hari
olmak zere, ykseltilmi yaklama klarnn ve destekleme yaplarnn krlabilir olmas gerektii
belirtilmektedir:
a) herhangi bir destekleme yapsnn yksekliinin 12 metreyi amas durumunda, krlabilirlik
gereklilii, en fazla 12 metreye kadar uygulanmaldr ve
b) herhangi bir destekleme yapsnn krlabilir olmayan cisimler ile evrilmesi durumunda, yalnzca, yapnn, evreleyen cisimleri aan ksm krlabilir olmaldr.
BLM - 1
1.3.3. Annex 14, Cilt I, Blm 9 kapsamnda:

a) herhangi bir pist eridinde (aletli veya aletsiz) veya
b) herhangi bir pist sonu emniyet sahasnda veya
c) herhangi bir ama sahasnda ve havadaki bir ua tehlikeye sokmayacak ekilde veya
d) herhangi bir taksi yolu eridinde veya Annex 14, Cilt I, Tablo 3-1, stun 11) kapsamnda belirtilen uzaklkta konumlandrlmas gereken ve hava seyrsefer amalar dorultusunda gerekli
olan herhangi bir ekipmann veya tesisatn krlabilir olmas ve mmkn olduu kadar dk
seviyede monte edilmesi gerektii belirtilmektedir.
1.3.4. Annex 14, Cilt I, Blm 9 kapsamnda, ayrca, hava seyrsefer amalar dorultusunda gerekli olan
ve I, II veya III kategorilerindeki bir hassas yaklama pisti eridinde veya sz konusu eridin yaknlarnda konumlandrlmas gereken ve de:
a) sz konusu eridin sonundan itibaren 240 metre ierisinde ve:
1) kod numarasnn 3 veya 4 olduu, 60 mlik uzatlm merkez hatt ierisinde;
2) kod numarasnn 1 veya 2 olduu, 45 mlik uzatlm merkez hatt ierisinde bulanan veya
b) i yaklama yzeyine, i gei yzeyine veya vazgeilen (balked) ini yzeyine nfuz eden herhangi bir ekipmann veya tesisatn krlabilir olmas ve mmkn olduu kadar dk seviyede
monte edilmesi gerektii belirtilmektedir.
1.3.5. Ayrca, Annex 14, Cilt I, Blm 9 kapsamnda, ilgili Annexin 4.2.4, 4.2.11, 4.2.20 veya 4.2.27 sayl
maddeleri gereince operasyonel olarak nemli bir engel tekil eden ve hava seyrsefer amalar dorultusunda gerekli olan herhangi bir ekipmann veya tesisatn da krlabilir olmas ve mmkn olduu
kadar dk seviyede monte edilmesi gerektii belirtilmektedir.
1.3.6. zel hava seyrsefer ilevlerinden dolay, herhangi bir operasyonel alanda konumlandrlmas
gereken havaliman ekipman ve tesisatlar aadaki unsurlar iermektedir:
ykseltilmi pist, taksi yolu ve durma sahas klar
yaklama klandrma sistemleri
grerek yaklama eim gstergesi sistemleri
iaretler ve iaretleyiciler
rzgr yn gstergeleri
Aletli ini sistemi (ILS) yer saptayc ekipman
ILS szlme yolu ekipman
ILS izleme anteni
Mikrodalga ini sistemi (MLS) yaklama azimut ekipman
MLS yaklama rakm ekipman
MLS izleme anteni
radar reflektrleri
anemometreler
silyometreler
transmissometreler
ileri salma lerler
itler
Giri 3
BLM
KONUMLANDIRMA HUSUSLARI
BLM 2
KONUMLANDIRMA HUSUSLARI
2.1. EKPMANIN KONUMLANDIRILMASI
2.1.1. Seyrsefer yardmclarnn konumlandrlmasna ilikin klavuz ilkeler ve spesifikasyonlar; Annex
10 Havaclk letiimi, Cilt I Radyo Seyrsefer Yardmclar ve Annex 14 Havaalanlar, Cilt I Havaalan Tasarm ve letimi ve Cilt II Heliportlar ve ilgili el kitaplar kapsamnda yer almaktadr. Seyrsefer
yardmclarnn konumlandrlmas srasnda, sz konusu klavuz ilkeler ve spesifikasyonlar gz nnde
bulundurulmaldr. Genel olarak, ekipman ve gvenlik itleri, pist ve taksi yolu merkez hatlarndan
mmkn olduu kadar uzakta konumlandrlmaldr.
Pist, durma sahas ve taksi yolu kenar klar
2.1.2. Pist, durma sahas ve taksi yolu kenar klar; pist, durma sahas ve taksi yolu olarak kullanlmak
zere beyan edilen sahann kenarlar boyunca veya sz konusu sahalarn kenarlarndan en fazla 3 metre uzak olacak ekilde yerletirilmelidir. Benzer ekilde, pist eii ve sonu klar, pistin balangcna
mmkn olduu kadar yakn ve her durumda balangtan en fazla 3 metre uzakta olacak ekilde, pist
eksenine doru alarda art arda yerletirilmelidir. Ykseltilmi pist, durma sahas ve taksi yolu kenar
klar manialar tekil etmektedir; dolaysyla, krlabilir ekilde monte edilmelidir.
Yaklama klandrma sistemi
2.1.3. Bir klandrma sistemi, yalnzca, uzatlm pist merkez hatt boyunca konumlandrlabilecektir.
Annex 14, Cilt I kapsamnda, basit yaklama, kategori I hassas yaklama ve kategori II ve III hassas yaklama olmak zere tr yaklama klandrma sistemi belirtilmektedir. Tm yaklama klandrma
sistemleri, pist eiinden belirli bir uzaklkta balamakta olup, piste yaklama ynnde darya doru
uzanmaktadr. Eiin, pistin sonunda olmas durumunda, klandrma sisteminin tamam ykseltilmekte olup, klar, hava seyrseferine ynelik bir mania tekil edebilmektedir. Eiin, pistin sonundan
kaydrlmas durumunda, kaydrlm eik ile pist sonu arasndaki sz konusu ksm, genellikle gmme
eklindedir; dolaysyla, klar, herhangi bir mania tekil etmemektedir.
Grerek yaklama eim gstergesi sistemleri
2.1.4. Pistin yaknlarndaki belirli bir konuma, bir grerek yaklama eim gstergesi sistemi tesis edilmesi gerekmektedir. Annex 14, Cilt I kapsamnda, T-VASIS ve PAPI (srasyla, T-grerek yaklama eim
gstergesi sistemi ve hassas yaklama yolu gstergesi) olmak zere iki tr grerek yaklama eim
gstergesi sistemine ynelik spesifikasyonlar yer almaktadr. Bu sistemler, pistin ister bir tarafnda ister
her iki tarafnda olsun, eiin tesinde belirli uzaklklarda konumlandrlan ykseltilmi k nitelerinden olumaktadr. Yer alan k nitelerinin says ve dalm, sistemin trne baldr. Genel olarak,
k niteleri, pistin kenarndan 15 metre ila 42 metre uzaklkta olacak ekilde konumlandrlmaktadr.
aretler ve iaretleyiciler
2.1.5. aretlerin ve iaretleyicilerin, bir uan pilotu tarafndan daha kolay grnmelerini salayacandan dolay, kaplamann kenarna yakn olacak ekilde konumlandrlmas gerekmektedir. Pervanelere ve jet uaklarnn motor kabuklarna ynelik mesafeyi korumak amacyla, herhangi bir pistin veya
taksi yolunun yaknlarna konumlandrlan sz konusu iaretlerin ve iaretleyicilerin yeterli seviyede
alak olmas gerekmektedir. Yazlarn, pilotlar tarafndan okunacak kadar byk olmasn salamak iin,
herhangi bir pistin veya taksi yolunun uzana konumlandrlan sz konusu iaretlerin ve iaretleyicilerin daha byk olmas gerekmektedir.
BLM - 2
Not. Annex 14, Cilt I, Blm 5 kapsamnda, 2.1.2 ila 2.1.5 sayl maddeler arasnda grsel yardmclarn
konumlandrlmas ile ilgili olarak ayrntl bilgiler yer almaktadr.
Rzgr yn gstergeleri (rzgr konileri)
2.1.6. Rzgr yn gstergesi, uu halindeki uaklar veya hareket sahasnda bulunan uaklar tarafndan grlebilecei ekilde konumlandrlmaldr. Rzgr yn gstergesi, 1.3.3 ve 1.3.4 sayl maddeler
kapsamnda belirtilen sahalarn dnda olabilecektir. Konumun seilmesine ynelik baka bir husus da
gstergenin, yaknlarda bulunan cisimlerin sebep olduu hava dalgalanmalarndan etkilenmemesidir.
ILS yer saptayc
2.1.7. Yer saptayc anten dizisinin, pist sonunun en uzanda bulunan uzatlm merkez hattnda konumlandrlmas tercih edilmektedir. Bu konum, yaylan rota izgisi sinyalinin, pist merkez hatt boyunca uzanmasn salar. Konum seiminde aadaki faktrler dikkate alnmaktadr:
a) kapsama alan gereklilii;
b) yer saptayc dizisinin tr;
c) planlanan yer saptayc kapsama alan hacmi ierisindeki manialar veya dikey yanstc yzeyler;
d) mania klerans ve pas geme kriterleri;
e) izleme anteninin konumu ve
f) teknik konumlandrma hususlar.
ILS szlme yolu anten sistemi
2.1.8. ILS szlme yolu anten sistemi, pist merkez hatt bakmndan, asgari olarak 120 metre yana kaydrlmaldr. ILS referans balang noktasnn, eiin 15 metre zerinde olan, tavsiye edilen nominal
deere mmkn olduu kadar yakn yerletirilmesi iin boylamsal (uzunluuna) bir konum seilmelidir. Genel olarak, konum seiminde aadaki faktrler dikkate alnmaktadr:
a) yaklama hzlar ve uaklarn alalma oranlar ile ilgili olarak planlanan iletme limitleri
b) son yaklama sahasndaki manialarn pozisyonu, havaalan sektr ve pas geme sahalar ve
ortaya kan mania klerans limitleri;
c) mevcut pist uzunluu;
d) izleme anteninin konumu ve
e) teknik konumlandrma hususlar.
Not. Annex 10, Cilt I, Blm 3 ve Ek C kapsamnda, 2.1.7 ve 2.1.8 sayl maddelerde bahsedilen konumlandrma hususu ile ilgili olarak ayrntl klavuz ilkeler yer almaktadr.
MLS yaklama azimut ekipman
2.1.9. Yaklama azimut ekipman anteninin (ILS yer saptaycsna paralel), pist sonu durma sahasnn
tesinde bulunan uzatlm merkez hattnda ve temin edilmesi halinde, arka azimut ekipman antenine
ilikin eiin nnde bulunan uzatlm merkez hattnda konumlandrlmas tercih edilmektedir. Konum seiminde aadaki faktrler dikkate alnmaktadr:
a) mevcut ILS saptayc anten dizisi ile birlikte kullanlmas gereklilii;
b) mania klerans ve pas geme kriterleri;
c) oklu yol hususlar
Konumlandrma Hususlar 7
d) MLSnin, yaklama klandrma sahasnda konumlandrlmas gereken durumlarda meydana

gelebilecek olas mdahale sorunu;
e) izleme anteninin konumu ve
f) teknik konumlandrma hususlar.
2.1.10. Yaklama rakm ekipman anteni (ILS szlme yoluna paralel), pist mesafesinde konumlandrlmaldr. Asgari szlme yolu asimptotunun, MLS yaklama balang noktasndaki eik ile kesiecek bir
konum tercih edilmektedir. Konum seiminde aadaki faktrler dikkate alnmaktadr:
a) mevcut ILS szlme yolu anteni ile birlikte kullanlmas gereklilii;
b) mania klerans ve pas geme kriterleri;
c) oklu yol hususlar
d) izleme anteninin konumu ve
e) teknik konumlandrma hususlar.
2.1.11. ILS/MLSnin birlikte kullanlmas halinde, MLS yaklama rakm ekipman anteni, ILS szlme
yolunun ilerisinde ve ILS anteninin d tarafnda (pist merkez hattnn uzanda) veya i tarafnda (pist
merkez hattnn yaknnda) konumlandrlmaldr.
Not. Annex 10, Cilt I, Blm 3 ve Ek G kapsamnda, 2.1.10 ve 2.1.11 sayl maddelerde konumlandrma
hususu ile ilgili olarak ayrntl klavuz ilkeler yer almaktadr.
Anemometreler
2.1.12. Pek ok havaalannn genellikle dz ve ak olmalarndan dolay, genel olarak, pistin veya pist
kompleksinin zerindeki yzey rzgr akm homojen olarak addedilebilecektir. Yzey rzgr gzlemleri, pistin 6 ila 10 metre yksekliindeki koullarn temsili olmaldr; baka bir ifadeyle, anemometre
direinin uzunluu, 6 ila 10 metre uzunluunda olmaldr. Dolaysyla, normal koullar altnda, anemometreler, pist eridinin dnda konumlandrlabilecek olup, geici mania snrlama yzeyine nfuz
etmemeli ve taksi yolu eritlerini ihlal etmemelidir. ni ve kalk operasyonlarna ynelik temsili gzlemler salamak iin, anemometrelerin eridin i tarafnda konumlandrlmas gereken durumlarda, yerel koullar gereince, konumlandrmann, pist merkez hattna 60 metreden daha yakn olacak ekilde
gerekletirilmesi (tamamen imkansz olmasa dahi) mmkn deildir. Bu yzden, hassas yaklama pisti
ieren ve yerel koullar gereince, herhangi bir anemometrenin, eridin i tarafnda konumlandrld
pist eritlerinde, anemometrenin, i gei yzeyine ve maniadan arndrlm blgeye nfuz etmemesi
gerekmektedir. Anemometre direklerine ilikin olarak krlabilir yaklama klandrma kulelerinin kullanlmasna dikkat edilmelidir.
Silyometreler
2.1.13. ni operasyonlar iin gerekli olan bulut taban ykseklii gzlemleri, yaklama sahasnn temsili olmaldr; ancak, hassas yaklama pistleri durumunda, aletli ini sistemlerinin orta marker sahasnn temsili olmaldr. Hassas yaklama pistlerine ilikin bulut taban ykseklii, orta marker yaknlarnda konumlandrlan bir silyometre araclyla otomatik olarak llmelidir. Bu lmn herhangi bir
sebeple mmkn olmamas durumunda, silyometre, pist eridi ierisinde konumlandrlmaldr; ancak,
olduka istisnai yerel koullarn sz konusu olmas durumu hari olmak zere, maniadan arndrlm
blgeye nfuz etmemesi gerekmektedir. Silyometrenin, hassas olmayan veya aletsiz yaklama pistlerinde kullanld durumlarda, bulut taban yksekliinin temsili gzlemleri, ounlukla, ilgili aletin
BLM - 2
erit dna konumlandrlmas suretiyle elde edilebilecektir. Silyometre, 1.5 metre ykseklii nadiren
amakta olup, genellikle, verici ve alc nitelerinden olumaktadr.
Transmissometreler
2.1.14. Transmissometreler, ounlukla, yaklak olarak 1.5 metre ila 4.5 metre yksekliindeki direklere (kulelere) monte edilen ve 10 metre ila 200 metrelik bir temel hat boyunca ayrlan verici ve alc
nitelerden olumaktadr. Her bir pist iin azami set nite gerekli olabilmektedir. Transmissometre
niteleri, pist merkez hattndan en fazla 120 metre uzakta olacak ekilde konumlandrlmaldr. Baka
bir ifadeyle, transmissometrelerin, pist eridi ierisinde konumlandrlmas gerekmektedir. Ancak, yalnzca, olduka istisnai yerel koullar altnda olmak zere, transmissometrelerin, maniadan arndrlm
blgeye nfuz etmemesi iin, pist merkez hattndan en fazla 60 metre uzakta olacak ekilde konumlandrlmas gerekmektedir.
itler
2.1.15. Havaalannda, herhangi bir yetkisiz kiinin, havaalan ierisinde bulunan kamuya kapal herhangi bir alana kastl veya kastsz giriini nlemek amacyla itler temin edilmelidir. Ayrca, uaklara ynelik olarak herhangi bir tehlike tekil edecek kadar byk olan hayvanlarn hareket sahasna
girmelerini nlemek amacyla itler temin edilmelidir. Genel olarak, itler, pist ve taksi yolu merkez
hatlarndan mmkn olduu kadar uzakta konumlandrlmaldr.
2.1.16. Aralarn, hareket sahasna girmelerini ve kurtarma ve yangnla mcadele aralarnn, havaliman snrlar dnda bulunan alanlara uygun bir ekilde girmelerini salamak amacyla, kaplarda itler
bulunmaldr. Uaklarn ite veya it kaplarna arpmas durumunda, uaklara ynelik yapsal hasar/
zarar en aza indirmek amacyla, bilhassa ar ve uzaktan kontrol edilen kaplar olmak zere, kaplarn,
iletim sahalarnn dnda ve pistten veya uzatlm merkez hattndan mmkn olduu kadar uzak
olacak ekilde konumlandrlmas gerekmektedir. Ayrca, kurtarma ve yangnla mcadele aralarnn,
havaliman snrlar dndaki alanlara kolaylkla girmelerini salamak zere, crash gate denilen kap
sistemleri kullanlmaldr.
2.2. EKPMAN KOMPONENTLERNN TERCH EDLEN KONUMLANDIRILMASI
2.2.1. Krlabilir ekipman tasarmnn elverili olmayaca veya ngrlen gereklilikler dorultusunda
operasyonel performans bakmndan tehlike yarataca durumlarda, ilgili cismin konumu deitirilmelidir veya uaklara ynelik olarak herhangi bir tehlike tekil etmeyecek ekilde konumlandrlmaldr.
2.2.2. Sistemlerin tasarmnda, hava seyrsefer amalar dorultusunda gerekli olan herhangi bir krlabilir ekipman veya tesisat (1.3.3 ve 1.3.4 sayl maddelere baknz) hari olmak zere, komponentlerin,
tm cisimlerden arndrlm olmas gereken sahalardaki manialarn saysn ve/veya ktlesini snrlandracak ekilde dzenlenmesi olana gz nnde bulundurulmaldr.
2.2.3. lgili kaza verilerinin incelenmesi sonucunda, pisti ama alanndaki kazalarn ounun, pist sonundan itibaren 300 metrelik bir mesafe ierisinde meydana geldii tespit edilmitir. Dolaysyla, bu
alan ierisinde konumlandrlan tm ekipman hafif ktleli ve krlabilir olmaldr. Tatbik edilebilir olmas halinde, pist sonundan itibaren 300 metrelik bir mesafenin tesinde konumlandrlan tm ekipman
hafif ktleli ve krlabilir olmaldr. Ayrca, mevcut kaza verileri sonucunda, kazalarn ounun, uaklarn,
pist eridinin tesviye edilmi ksm ierisinde durduu yerlerde meydana geldii tespit edilmitir. Dolaysyla, eridin bu ksm ierisinde konumlandrlan tm ekipman hafif ktleli ve krlabilir olmaldr.
Tatbik edilebilir olmas halinde, pist eridinin tesviye edilmemi ksmnda konumlandrlan tm ekipman hafif ktleli ve krlabilir olmaldr.
Konumlandrma Hususlar 9
2.2.4. Ekipmann, fonksiyonu gerei, uaklara ynelik herhangi bir tehlike arz eden bir sahada konumlandrlmas gereken durumlarda, tehlike sahasnn dna tanabilecek olan komponentler tanmaldr.
2.2.5. Komponentlerin birlikte kullanlmas gereken durumlarda, tatbik edilebilir olmas halinde, komponentler, yer yzeyinin altna yerletirilmeye allmaldr.
2.2.6. Ktlesinin ar olmasndan dolay, ILS tesisatlarnn yer ald verici krlabilir hale getirilemez.
Dolaysyla, ILS kurulmas planlandnda, yer saptaycnn yan sra szlme yolunu ieren vericinin
konumu dikkatli bir ekilde deerlendirilmelidir. ILS yer saptayc ieren verici, hibir durumda, pist
sonu emniyet sahas ierisinde (veya pist sonundan itibaren 300 metrelik bir mesafe ierisinde bulunan herhangi bir uzantsnda) konumlandrlmamaldr. Tatbik edilebilir olmas halinde, ILS szlme
yolunu ieren verici, pist eridinin dnda konumlandrlmaldr. Her durumda, ILS szlme yolunu
ieren verici, pist merkez hatt bakmndan, asgari olarak 120 metre yana kaydrlmaldr.
2.2.7. Gerek halihazrda tasarlanm olan azimut antenini gerek rakm antenini ieren MLS tesisatlar,
ar ekipman olup, krlabilir hale getirilemez. Dolaysyla, bu tesisatlar, uaklara ynelik olarak asgari seviyede tehlike tekil edecek ekilde konumlandrlmaldr. MLS azimut anteni, pist sonundan
mmkn olduu kadar uzakta olacak ekilde ve her durumda 300 metreden yakn olmayacak ekilde
konumlandrlmaldr. Tatbik edilebilir olmas halinde, MLS rakm anteni, pist eridinin dnda konumlandrlmaldr.
2.2.8. Herhangi bir mevcut krlabilir olmayan ILS yer saptayc anteni dizini gibi, krlabilirlik gerekliliini karlamayan, pist sonundan itibaren 300 metrelik bir mesafe ierisinde konumlandrlan mevcut
yaplarn yeri, krlabilir bir yap ile deitirilmelidir veya sz konusu yaplar, pist sonundan itibaren 300
metrelik bir mesafenin tesinde yeniden konumlandrlmaldr. Benzer ekilde, herhangi bir mevcut
krlabilir olmayan ILS szlme yolu anteni gibi, krlabilirlik gerekliliini karlamayan, pist eridinin
tesviye edilmi ksm ierisinde konumlandrlan yaplarn yeri, krlabilir bir yap ile deitirilmelidir
veya sz konusu yaplar, tatbik edilebilir olmas halinde, pist eridinin tesviye edilmemi ksm ierisinde yeniden konumlandrlmaldr. Bu balamda, ILS szlme yolu anten sisteminin, genel olarak, pist
merkez hatt bakmndan, asgari olarak 120 metre yana kaydrlmas gerektii (2.1.8 sayl maddeye
baknz) dikkate alnmaldr.
10
BLM - 2
BLM
GENEL TASARIM HUSUSLARI
BLM 3
GENEL TASARIM HUSUSLARI
3.1. OPERASYONEL GEREKLLKLER
3.1.1. Herhangi bir krlabilir yapnn, evresel yklere maruz kalmas halinde eilmesi normaldir. Ancak,
yapnn defleksiyonu, yapnn destekledii yardmcnn sinyal kalitesini etkilemeyecek limitler dahilinde kalmas nem arz etmektedir. Bu amala, 3.1.2 ila 3.1.10 sayl maddeler kapsamnda, uzun direklere
veya yaplara kurulan yardmclara ynelik eilim toleranslar gibi izin verilebilir defleksiyon limitlerine ilikin klavuz ilkeler yer almaktadr.
Yaklama klandrma sistemleri
3.1.2. ngrlen evresel yklere maruz kalnmas halinde, yapnn defleksiyonu, k demetinin, dikey
eksende 2 dereceyi ve yatay eksende 5 dereceyi amayaca ekilde olmaldr.
Rzgr yn gstergeleri
3.1.3. Bu yardmc ile ilgili olarak defleksiyon toleranslar tesis edilmesine gerek yoktur.
ILS yer saptayc
3.1.4. Yapya ynelik defleksiyon toleranslarnn tesis edilmesi srasnda, her bir iletim kategorisindeki
tesisat ve kolaylk performansna ynelik geerli sistem izleme limitleri gz nnde bulundurulmaldr.
ILS szlme yolu
3.1.5. Yapya ynelik defleksiyon toleranslarnn tesis edilmesi srasnda, her bir iletim kategorisindeki
tesisat ve kolaylk performansna ynelik geerli sistem izleme limitleri gz nnde bulundurulmaldr.
MLS yaklama azimut ekipman
3.1.6. Ekipmana ynelik defleksiyon toleranslarnn tesis edilmesi srasnda, k demetine ynelik tavsiye edilen izin verilebilir iletim tolerans gz nnde bulundurulmaldr.
3.1.7. Ekipmana ynelik defleksiyon toleranslarnn tesis edilmesi srasnda, k demetine ynelik tavsiye edilen izin verilebilir iletim tolerans gz nnde bulundurulmaldr.
Not. Annex 10, Cilt I kapsamnda, 3.1.4 ila 3.1.7 sayl maddeler arasnda defleksiyon toleranslar ile ilgili
olarak ayrntl klavuz ilkeler yer almaktadr.
Anemometreler
3.1.8. Bu ekipman, genellik ayn direkte birlikte kullanlan bir rzgr hz sensrnden ve bir yn sensrnden olumaktadr. Sz konusu direk, sensrlerin daima dengede olmalarn salayacak ekilde
asgari dikey defleksiyonlara maruz kalmaldr. Bu husus, rzgr hz sensr (veya pervane) bakmndan,
mdahale sresinin olumsuz olarak etkilenmesini nlemek iin gerekli olup, yn sensr (rzgrgl)
bakmndan ise tercih edilen sfr konumuna sahip olmasn nlemek, ancak, her bir rzgr yn ile
ilgili olarak tek bir eit konuma sahip olmasn salamak amacyla gereklidir.
Silyometreler
3.1.9. Transmissometrelere kyasla daha az bir lm doruluu salamak iin, yapnn yeterli bir ekilde dayankl olmas gerekmektedir.
12
BLM - 3
Transmissometreler
3.1.10. lmlerin doruluunu salamak iin vericinin ve alcnn tam olarak ayn hizada olmas gerekmektedir. Dolaysyla, ngrlen evresel yklere maruz kalnmas halinde, lm doruluunun
salanmas iin, yapnn, minimal defleksiyon ile yeterli bir ekilde dayankl olmas gerekmektedir.
itler
3.1.11. itlerin ve kaplarnn, amalarn yerine getirmeleri iin yeterli bir ekilde dayankl olmas
gerekmekte olup, sz konusu itler ve kaplar amalanan ilevlerine ynelik herhangi bir zararl etki
olmadan krlabilir hale getirilemez. Ancak, ilgili yap ksmlara ayrlmaldr ve uan itlere arpmas
halinde, yapnn arza modu pencerelenecek ekilde tasarlanmaldr.
3.1.12. Yukardaki hususlara baklmakszn, krlabilir yaklama klandrma kuleleri arasnda konumlandrlmas veya yasad mdahaleye kar ILS kritik ve hassas alanlar koruyacak ekilde konumlandrlmas halinde, hafif krlabilir itler kurulmaldr.
3.2. EVRESEL HZMET KOULLARI
3.2.1. Herhangi bir darbe halinde, uaklara ynelik tehlikeleri en aza indirmek amacyla krlabilir ekilde tasarlanmas gereklilii olmasna ramen, ilgili cismin, normal koullar altnda maruz kalnabilecek
olan evresel koullara kar koyabilecek olmas gerekmektedir. Aadaki hususlar, tasarmc tarafndan gz nnde bulundurulmas gereken eitli koullar tanmlamaktadr. Bu koullarn yan sra dier
koullara ilikin detaylar, yarg yetkisine sahip otoritenin ilgili belgelerinde yer almaktadr.
Rzgr yk
3.2.2. Cisim, belirtilen rzgr hz seviyesinde (rnein; 12.5 mmlik buz rtsnde 140 km/sa [75 kt]),
normal alma koullarna ynelik operasyonel gereklilikleri karlayacak derecede gl ve sert olmaldr.
laveten, cisim, daha yksek seviyedeki rzgr hzna (rnein; 210 km/sa [113 kt]) dayanabilmelidir.
Tasarm srasnda, rzgr yk, gemi projeksiyona dayandrlmaldr (rnein; 50 yllk ortalama tekrarlama aral).
Jet blast
3.2.3. Jet motor egzozu ile retilen yk, arzaya veya kalc deformasyona sebep olmamaldr. Tasarm
uan egzoz konturlar uygulanmaldr. Fiili yk, cismin, sz konusu uaktan uzaklna ve ynne
baldr.
Vibrasyon
3.2.4. Yapnn ilgili cismin destekleme aralarn oluturan komponentleri, hi bir elemann veya elemanlardan oluan kombinasyonun, rzgr kuvvetlerine, jet blasta, depremlere vb. hususlara ynelik
aerodinamik mdahale ile endklenen rezonans retme frekanslarnda veya rezonans retme frekanslarna yakn frekansta titremeyecei ekilde tasarlanmaldr.
3.3. KIRILABLRLK GEREKLLKLER
3.3.1. 1.3 sayl madde kapsamnda tanmlanan sahalarda konumlandrlan ekipman ve destekleri, herhangi bir uak tarafndan kazara bir darbeye maruz kalmalar halinde krlabilecek, eilebilecek veya
esneyebilecek ekilde krlabilir olmaldr. Seilen tasarm malzemeleri, elektrikli iletkenler vb. de dahil
olmak zere, komponentlerin, arpan uaa veya herhangi bir parasna arpma eilimini nlemelidir.
Genel Tasarm Hususlar 13
3.3.2. Krlabilir bir yap, uygun bir emniyet faktr araclyla, statik ve operasyonel rzgr veya jet
blast yklerine kar koyacak ekilde tasarlanmaldr, ancak, havada 140 km/sa (75 kt) hzla giden veya
yerde 50 km/sa (27 kt) hzla hareket eden 3 000 kglk bir uan ani arpma kuvvetine maruz kalmas
halinde ise kolaylkla krlmal, eilmeli veya esnemelidir.
3.3.3. Tasarmn krlabilirlii, ister gerek boyutlu testler, bilgisayar deerlendirmeleri ister (mmkn
olmas halinde) ilave komponent testleri ile desteklenen nceden onaylanm benzer yaplar ile gerekletirilen karlatrma sonularna dayanan hesaplamalar araclyla kantlanmaldr.
14
BLM - 3
BLM
KIRILABLRLK TASARIMI
BLM 4
KIRILABLRLK TASARIMI
4.1. TASARIM FELSEFES
4.1.1. Uu srasnda veya yerde manevra srasnda, herhangi bir ynden kazara darbeye sebep olan,
uaklara ynelik herhangi bir tehlikeyi snrlandrmak amacyla, pistlerde ve taksi yollarnda konumlandrlan ekipman (ve destekleri), krlabilir olarak tasarlanmaldr. Darbe, uu emniyetini ekilde
etkileyebilecektir:
a) uak ivme kaybedebilecektir;
b) uak yn deitirebilecektir ve
c) uak yapsal hasara maruz kalabilecektir.
4.1.2. Kaybolan ivmenin miktar, zamanla kuvvet integrali ile matematiksel olarak ynetilmektedir.
Baka bir ifadeyle, darbe yknn bykl ve sresi mmkn olduu kadar asgari seviyede olmaldr.
4.1.3. Uaklara ynelik yapsal hasarn/zararn enerji miktar ile ilgili olmas durumunda, maniann
veya bir ksmnn, pistin dna tanmas gerekmektedir ve dolaysyla da snrlandrlmaldr. Bu enerji,
aadaki komponentlere ayrlabilecektir:
a) krlma veya arza mekanizmalarn etkinletirecek enerji;
b) maniann veya bir ksmnn plastik ve/veya elastik deformasyonu iin gereken enerji ve
c) maniay veya bir ksmn, asgari olarak uan hzna kadar hzlandrmak iin gereken enerji.
4.1.4. Krlma veya arza mekanizmalarn etkinletirmek iin gerekli olan enerji, etkinletirilecek olan
mekanizmalarn tasarmnn ve saysnn etkinliine baldr. Yapnn plastik veya elastik deformasyonu
ile emilen enerji, ounlukla, malzeme seimine baldr; miktar, esnek gerilimlere sahip snek malzemeler iin daha fazla olacaktr. Maniay veya bir ksmn hzlandrmak iin gerekli olan (kinetik) enerji,
deiken bir tasarm olmayan, uan hzna ve hzlandrlacak ktleye baldr. Bu yzden, ktle, hafif
ktleli malzemelerin kullanlmas ve/veya hzlandrlacak yap miktar kstlandrlmas (yapda uygun
bir ekilde konumlandrlan krlma ve arza mekanizmalarnn yerletirilmesi ile gerekletirilebilecektir) yoluyla snrlandrlmaldr.
4.1.5. Ayrca, uaklara ynelik yapsal hasar/zarar, enerji aktarmnn gerekletii, uak ile mania arasndaki temas sahas ile ilgilidir. Uak yapsn derin bir ekilde ayran manialar nlemek zere daha
byk bir temas sahas gsterilmektedir. Bu, maniann yapsal geometrisi zerinde etkilidir.
4.2. ARIZA MODU
4.2.1. Krlabilirlik gerekliliklerini karlamak iin farkl arza mekanizmalar uygulanabilecektir. rnein; yaplar, darbe annda, uan gemesi iin bir pencerenin ald modler tasarm veya darbe
annda ayrlmayan, ancak, uak tarafndan tamamen saptrlan tek para tasarm eklinde olabilecektir.
4.2.2. Modler tasarma sahip yaplar, ayr ayr ve birlikte olmak zere, aktivasyonlar iin yalnzca asgari enerji miktar gerektiren krlma veya arza mekanizmalar iermelidir. Bu konsept, asgari miktarda
ktlenin, arpan uan yolundan karlmasn salar. Yapnn, tercihen kk defleksiyonlarda ayrlan,
krlgan bir ekilde hareket etmesinden dolay, olaylarn srasn ngrmek daha kolaydr. Ayrca, arpma (wrap-around) etkisi olasln asgari seviyeye indirmektedir. Ancak, bu durumda, ayrlan paralar,
darbe mahallinden ksa bir sre sonra geen uan dier paralarnn darbesine maruz kalabilecektir.
16
BLM - 4
4.2.3. Tek paral tasarm durumunda ise, krlabilirliin, nceden belirlenen krlma veya arza mekanizmalarnn arzalanmas yerine, yap elemanlarnn rastgele arzalanmas ile gerekletirilen tam bir
yap arzas ile garantilenmesi gerekmektedir. Baka bir ifadeyle, yapnn tamam, nihai olarak, darbeye
dahil olacaktr ve yapnn yolun dna tanmas iin gerekli olan nispeten yksek kinetik enerji deerine sebep olacaktr. Bu yzden, bu trdeki arza mekanizmalarnn, yalnzca, hafif ktleli ekipmanlar
tama amal olan hafif ykl yaplar iin uygun olduu grlmektedir. Ayrca, yapnn devaml mahiyetinden dolay, olaylarn srasn ngrmek zordur ve uaa arpma eilimi, ilave bir tehlike olarak
gz nnde bulundurulmaldr.
4.3. DARBE YK
Darbe yk, hzl bir ekilde deien ksa sreli dinamik bir yktr. Tipik ykleme ve mdahale sreleri,
mili saniyeler ierisinde gereklemektedir. Darbe yk, krlabilirlik performansn iki ekilde etkilemektedir. Birincisi, azami darbe yk, uan yapsal btnln olumsuz olarak etkileyebilecektir.
kincisi ise, darbe sresi zerindeki darbe yknn tamam, uan ivmesinin (yn de dahil olmak
zere) deimesine yol amaktadr.
4.4. ENERJ AKTARIMI
4.4.1. Darbe srasnda, enerji, uaktan maniaya aktarlacaktr. Uaa ynelik hasar/zarar, aktarlan enerji
ile orantl olduundan dolay snrlandrlmaldr. Gerekli olan enerji aada ngrlmektedir:
a) Krlma mekanizmasnn krlmas iin gereken enerji, laboratuvarda, komponent skalasnda
belirlenmektedir; sz konusu enerji miktarnn, krlacak olan mekanizmalarn says ile arplmas gerekmektedir.
b) Plastik ve/veya elastik deformasyon iin gereken enerji, basit testler ile hesaplanmakta veya
belirlenmektedir; herhangi bir modler tasarmda sert ve krlgan malzemelerin kullanlmas
durumunda, bu enerji, genellikle, gz ard edilmektedir.
c) Paralarn veya tek paral tasarmlarda yapnn tamamnn hzlandrlmas iin gereken kinetik enerji, bilinen ktle ile temsili uak hz kullanlarak hesaplanmaktadr.
4.4.2. Yapya arpan bir uan tm farkl senaryolarna ynelik olarak tahmin gerekletirilmelidir.
4.5. KIRILABLRLK KONSEPTLER
Genel
4.5.1. Krlabilir yaplar; hafif ktleli elemanlar, krlgan veya hafif sertlikte olan elemanlar ve balantlar ve/veya krlma mekanizmalar gibi konseptleri iermelidir. Her birinin kendine zg avantajlar
ve dezavantajlar olan eitli tasarm konseptleri bulunmaktadr. Tasarmlar, krlabilirlii salamak
amacyla bir veya daha fazla konsept ierebilecektir.
Krlabilir balantlar
4.5.2. Herhangi bir krlabilir balant tasarmnda, krlabilirlik, tasarm ykn tayan ancak herhangi
bir darbe halinde paralanan balantlarn bnyesinde birletirilmektedir. Yapsal elemanlar, darbeyi
krmaya ynelik olarak deil darbenin balantya aktarlmasna ynelik olarak tasarlanmtr. Herhangi
bir sert ve hafif bir eleman, ykn, balantya etkin bir ekilde aktarlmasn salamakta ve bklmeden ve ktlenin hzlandrlmasndan emilen enerjiyi en aza indirmektedir. Balant, darbe testleri
ile belirlendii zere, dk enerji seviyelerinde krlmaldr. Krlabilir balant trleri; balant veya
birletirme cvatalarn, zel malzemelerden veya alamdan yaplm cvatalar, havabal perinleri
veya andrc balant elemanlarn ve kopma ksmlar olan ke saclarn iermektedir. Bunlardan
bazlar aada tanmlanmtr:
Krlabilirlik Tasarm 17
a) Birletirme cvatalar. Bu balant tr arzas, malzemenin, cvatann gvdesinden karlmasndan dolay, gerilim ykseltici temin edilmesi yoluyla endklenmektedir. Bunu gerekletirmek iin kullanlan yntemlerden biri, cvatann apn azaltmak iin makine ile oluk almas
veya belirli bir ynde zayflatarak, cvatann kenarlarnda makine ile dzlkler oluturulmas
yntemidir. Kayma dayanm muhafaza edilmekte olup, ekme dayanm, cvatann apnda
makine ile bir delik oluturmak ve cvatay, kayma dzleminin dna yerletirmek suretiyle
azaltlmaktadr. Birletirme cvatalarnn, sktrldnda hasar/zarar grmelerini veya ar
gerilmelerini nleyecek ekilde kurulmas gerekmektedir. Birletirme cvatalar ile ilgili sorun, gerilim ykselticinin, cvatann yorulma mrn ksaltabilecek olmas veya hizmet ykleri altnda yaylarak zamanndan nce arzalanabilecek olmasdr. Makine ile alan deliklerin
bulunduu birletirme cvatalar piyasada bulunmaktadr. ekil 4-1de, sz konusu birletirme
cvatalarnn uygulanmasna ynelik bir rnek gsterilmektedir.
b) zel malzemelerden yaplm cvatalar. zel mazemelerden retilmi balant elemanlarnn
kullanlmas, geni apl ileme veya imalat ihtiyacn gidermekte olup, temel tasarmn, konvensiyonel maliyet etkin tekniklerden olumasn salamaktadr. Balant elemanlar, tasarm
yklerini tayacak ekilde boyutlandrlmakla birlikte hafif darbelere dayankl malzemeden
retilmektedir. Mukavemete ve arzaya ynelik asgari uzama kapasitesine bal olarak, elik,
alminyum ve plastik gibi malzemeler kullanlmaldr. Paslanmaz elik kadar gl olduklarndan dolay, ANSI 2024-T4 alamndan elde edilen alminyum cvatalar tavsiye edilmektedir; ancak, sz konusu cvatalar, yzde 50 paslanmaz elik ile kyaslandnda yalnzca yzde
10 son uzamaya sahiptirler. Plastik cvatalar, dk uzama deerlerine sahip olabilmektedir;
ancak, mukavemetleri, test edilerek belirlenmelidir. Krlabilirlik malzeme seimine bal olduundan dolay, fiziksel zelliklerinin uygun olduu kantlanm donanmn satn alnmas
olduka fazla nem arz etmektedir.
c) Andrc balant elemanlar. Kesme ykn muhafaza etmek ancak arpma kuvvetinin, gerilim yk oluturmas durumunda taban malzemesini andrmak iin havabal perinler gibi
balant elemanlar kullanlabilecektir. Balant elemannn kafasnn altnda asgari miktarda
bir alan kavramak zere, taban malzemesindeki delik tam olarak ilenmektedir. Ayrca, havabal perinin koniklii, sz konusu perinin geri ekilerek karlmasn salamaktadr. Bu teknik, ounlukla, retim srecine dayanmakta olup, kapsaml kalite denetimi gerektirmektedir.
d) Kopma ksmlar. Ke saclar, balant eleman ile birlikte kopacak entikleri ierecek ekilde
tasarlanabilecektir. Bu balant trnde, balant eleman krlmamaktadr; aksine ke sacnn bir ksmnn karlmas iin kullanlmaktadr. Yorulma mr ve retim kalitesi, balca
tasarm hususlardr.
Krlabilir elemanlar
4.5.3. Bu tasarmda, balanty sonlandrmak yerine arzalanmasna sebep olacak yapsal eleman gerekmektedir. Sz konusu eleman, uzunluu boyunca, paralara ayrlm trde bir ayrma gerekletirmelidir; bylece, ktle hzlandrma miktar en aza indirilecek ve potansiyel arpma etkisi azaltlacaktr.
Plastik, fiberglas veya sair ametaller gibi krlgan malzemelerin kullanlmas metallerin kullanlmasndan daha olasdr. Krlabilir elemanlarn temel avantaj, ilgili ksmn arzalanmasna sebep olmak iin
arpma kuvvetlerinin balantya geri tanmak zorunda olunmamasdr. Baka bir ifadeyle, herhangi bir
krlabilir balant tasarmnda olduu gibi, sz konusu elemann bklmesiyle enerji emilmemektedir.
Dezavantaj ise, yapnn defleksiyon analizi iin kullanlacak olan zelliklerin belirlenmesi iin, zel ve
ametal malzemelerin kapsaml bir ekilde test edilmesi gerekliliidir. Ayrca, sz konusu analiz, yap
zerinde gerek boyutlu yk testleri gerekletirilerek teyit edilmelidir. Ametal malzemelerin, ayrca,
evreye kar koruma salamaya ynelik olarak ultraviyole nleyiciler iermesi gerekmektedir.
4.5.4. Plastik ekstrzyonlar veya fiberglas ile kalplanm ksmlar, keli ekilde veya boru eklinde
bulunmaktadr. Ayrca, gml krlma noktalarn birletirmek zere, zel elemanlar retilebilmektedir.
18
BLM - 4
Bu, elemann uzunluu boyunca bulunan noktalarda, bir malzemenin baka bir malzemeye balanmas
suretiyle gerekletirilmektedir. Sonrasnda, balama hatt, sz konusu elemanda, paralanma balang noktas haline gelmektedir.
ekil 4-1. Birletirme cvatas
Krlabilir mekanizma
4.5.5. Krlabilirlik, darbe annda kaymaya, krlmaya veya bklmeye sebep olan ve yapnn yapsal
btnln yok eden bir mekanizma araclyla, destek yapsna dahil edilebilecektir. Yksek rzgr
yklerine kar dayankl ancak darbe yklerine kar olduka hassas olan krlabilir bir mekanizma
tasarlanabilecektir. Krlabilir mekanizmalar, dayankllk bakmndan ynlendirilebilir olma eilimindedir; baka bir ifadeyle, yksek gerilim tar ve bklrler ancak dk seviyede kayarlar.
4.5.6. Krlabilir mekanizmalar olarak kullanlan friksiyon balantlar, kayan yzey iin normal ykseklikte dayanm salayabilecektir; ancak, kuvvetin, kayan yzeye paralel olarak uygulanmas halinde kayabilecektir. Herhangi bir destek yapsnda, arpma kuvvetleri genellikle yataydr. Friksiyon balantlar,
kayma dzlemi yatay olacak ekilde ve sz konusu dzlemdeki herhangi bir ynden darbe aldnda
arza oluacak ekilde tasarlanmaldr. Bu tasarm, kule ayaklarnn sonlarnda flan tipli rakorlar veya
darbe annda kayarak ayrlan birbirine balanm borular kullanlarak gerekletirilmektedir.
4.5.7. Krlabilir mekanizmalar olarak asma destek elemanlar da kullanlabilecektir. Bu elemanlar,
stabilite salamak zere yapya dahil edilmektedirler; ancak, darbe annda krldklarnda, yapnn dayanksz olmasna sebep olurlar ve yapnn paralanmasn salarlar. Ancak, bu tasarm tr, arzann
gereklemesinden nce, yolun dna tanmak zere byk ktleler gerektirebilecektir.
4.5.8. Krlabilir mekanizmalarn kullanld herhangi bir tasarmn, dngsel yklemeden kaynaklanan bir kaymann ve ekilsel deiikliin olumasn nlemesi gerekmektedir. rnein, birbirine bal
borular kullanlan bir tasarmda, herhangi bir boru zerinde, jet blastn veya rzgrn sebep olduu
hortum sants geveyebilecek veya onu muadilinden ayrabilecektir.
4.6. KIRILMA VE ARIZA MEKANZMALARI
Krlma ve arza mekanizmalar, ayrlmann, herhangi bir ikinci darbe olmas durumunda, hasar/zarar
grmeyen yapnn ilgili ksmnn arz ettiinden daha byk bir tehlike arz etmeyen, ngrlebilir bir
ktle ve boyuttaki komponentlere sebep olaca ekilde konumlandrlmaldr. Krlma veya arza meKrlabilirlik Tasarm 19
kanizmalarnn, rzgr ykleri, buz ykleri veya dier evresel yklere kar dayankllk iin gerekli
olan mukavemetten bamsz olmas istenilmektedir. laveten, mekanizma, erken yorulma arzasna
maruz kalmamaldr.
4.7. MALZEME SEM
4.7.1. Malzemeler ve krlabilir yaplara ynelik konfigrasyon, kullanm amacna uygun olmaldr ve
mmkn olan en hafif yap ile sonulanmaldr. Yaplar, d evre koullarndan olumsuz olarak etkilenmeyen metal veya ametal malzemelerden retilebilecektir. Krlabilirlik gerekliliklerini karlamak zere seilen malzemeler gl ve hafif olmal ve dk tokluk katsaysna sahip olmaldr. arpan uan
hzna ynelik ktleyi hzlandrmak zere asgari seviyede enerji kullanmnn salanmas iin arln
asgari seviyede olmas nem arz etmektedir. Genel anlamda, tokluk, herhangi bir malzemenin, dinamik
ykler altnda paralanmaya dayankllk kapasitesi olarak tanmlanmaktadr. Tokluk katsays, herhangi
bir malzemenin emecei ve arzaya ynelik olarak izilen gerilme deformasyon diyagram kapsamndaki saha gz nnde bulundurularak belirlenen hacim kadar kullanlan nihai enerji miktardr. Tablo
4-1de, metal tasarml materyallerin ortak zelliklerinden bazlar listelenmektedir.
4.7.2. Standart, piyasada satlabilir malzemeler, en etkili maliyet etkin tasarm salamaktadr. Mkemmel krlabilirlik zellikleri salamak zere, zel ametal malzemeler tasarlanabilecektir; ancak, elastik
modlleri veya malzeme izotropilerinin belirsiz olmasndan dolay, yapsal davrann analiz etmek zor
olabilecektir. Tm malzemelerin; d evrenin tipik zellikleri olan hava koullarndan dolay anma,
gne radyasyonu, scaklk dalgalanmas vb. de dahil olmak zere evresel etkilere kar dayankl olmas ve korunmas gerekmektedir.
Tablo 4-1. Metal tasarml malzemelerin zellikleri
Malzeme
Yumuak elik
Younluk (kg/
m3)
Esneme
mukavemeti
(MPa)
Nihai
mukavemet
(MPa)
Nihai uzama
(mm/mm)
Tokluk
Katsays
(MPa)
7 850
240
413
0.35
114
Dkme demir
7 190
41
138
0.05
4.5
Alminyum ANSI 6061-T6
2 710
276
310
0.12
35
Alminyum ANSI 2024-T4
2 710
275
275
0.10
35
4.8. ELEKTRK KOMPONENTLER

4.8.1. Elektronik ekipman veya komponentler ve destekler, krlabilir olacak ekilde tasarlanmaldr
ve operasyonel fonksiyonlarnn azalmamas salanmaldr. Elektronik ekipman ve benzeri ekipmann,
mmkn olmas halinde, yer seviyesinin altnda konumlandrlmas tavsiye edilmektedir.
4.8.2. Krlabilir yaplarn tasarmnda bulunan elektrikli iletkenlerin mukavemetinin yan sra bozulmu
iletkenlerin kemerlenmesinden kaynaklanan yangn tehlikesi gz nnde bulundurulmak zorundadr.
letkenlerin, paralanacak ekilde deil, yapnn krlabilirlik limitleri dahilindeki nceden belirlenmi
noktalarda krlacak ekilde tasarlanmas tavsiye edilmektedir. Bu tasarm, iletkeni paralamak iin
gerekli olan gerilme kuvvetinden daha dk gerilme kuvveti gerektiren konektrlerin temin edilmesi
ile gerekletirilmektedir. laveten, konektrler, herhangi bir balant kesilmesi durumunda olas bir
arklanma salamak amacyla uygulanan voltaj ile orantl boyuttaki bir krlma tozluu ile korunmaldr. Krlma konektr balant paralar piyasada satlmaktadr.
4.9. KIRILABLRLK TASARIMI KRTERLER
Ykseltilmi pist ve taksi yolu kenar klar
4.9.1. Rzgr. Ik armatrleri, ar rzgr yklerine ve/veya jet blasta maruz kalabilecektir. Havaalanla20
BLM - 4
rnda, ykseltilmi pist ve taksi yolu klarnn, normal olarak almas beklenen uaktan elde edilen
jet blast hzlarna dayanacak kapasitede olmas salanmaldr. Bunlar, genel olarak, tm yksek ve orta
younluktaki klar iin 480 km/sa (260 kt) rzgr hz ve dier tm ykseltilmi armatrler (dk
younluktaki klar) iin ise 240 km/sa (130 kt) rzgr hzdr.
4.9.2. Esneme cihaz. Her bir ykseltilmi k armatr, n, taban plakasna veya montaj direine
baland noktann veya konumun yaknlarnda bir esneklik noktasna (snrna) sahip olmaldr. Esneklik noktas, yer yzeyinden en fazla 38 mm yukarda olmaldr ve armatrn herhangi bir paras
hasar/zarar grmeden nce krlmaldr. Esneklik noktas, arza olmakszn, 204 Jlik bklme momentine kar dayankl olmaldr; fakat bklme momenti 678 Jye ulamadan nce, montaj sisteminden sorunsuz bir ekilde ayrlmaldr. Ancak, belirli armatrler, ayrlmak yerine bklebilecektir. Bu durumda,
sz konusu armatr, belirlenmi rzgr yk altnda dikey olarak en fazla 25 mm bklmelidir. Ametal
esneme cihazlar, balanan armatre ynelik uygun topraklama kabiliyeti ile birlikte tasarlanm scaklk aral zerinde performans salamaldr.
Taksi klavuz iaretleri
Not. Taksi klavuz iaretleri; pist tanmlama iaretleri, kategori I, II ve III bekleme pozisyonu iaretleri,
pist bekleme pozisyonu iaretleri ve giri yok iaretleri gibi zorunlu talimat iaretlerinin yan sra yn
iaretleri, konum iaretleri, pist k iaretleri, pist boaltld iaretleri ve kavak kalk iaretleri gibi
iaretleri iermektedir.
4.9.3. evresel gereklilikler. Gerekli olan tm komponentleri ieren iaretler, aadaki koullar altnda
srekli olarak d mekanda kullanlacak ekilde tasarlanmaldr:
a) Scaklk. Uygun olan durumlarda, 20C ila +55C veya 55C ila +55C aralndaki ortam
scakl.
b) Rzgr. 480 km/sa (260 kt)e kadar olan rzgr ve/veya jet blast hzlarna maruz kalnmas.
Planlanan iaret konumuna ve havaliman kullanmna bal olarak, 322 km/sa (174 kt) ve 240
km/sa (130 kt) gibi azaltlm hz gereklilikleri kabul edilebilecektir. Jet blast hzlar; kalk,
taksi veya krlma iin kullanlan itme kuvvetine bal olarak deiiklik gstermektedir.
c) Yamur. iddetli yamura maruz kalnmas.
d) Kar ve buz. Uygun olan durumlarda, kar ve buzlanma koullarna maruz kalnmas.
e) Tuz. Uygun olan durumlarda, tuz ykl atmosfere maruz kalnmas.
f) Nem. Uygun olan durumlarda, yzde 5 ila 95 orannda bal neme maruz kalnmas.
4.9.4. aretlerin yaps. aretler, hafif ve demir dndaki malzemelerden retilmelidir ve beton pedlerin
veya direklerin zerine kurulacak ekilde tasarlanmaldr. Gerekli olan tm montaj ve destek donanm,
krlabilirlik hususlarna ynelik iaretlerin bir paras olarak addedilmelidir.
4.9.5. Krlabilirlik. aretler krlabilir olmaldr. Montaj fikstrn ieren bir iaretin toplam ktlesi,
24.5 kg/m ile snrlanmaldr ve herhangi bir iaretin uzunluu, 3 metreyi amamaldr. letinin tamamnn, 3 metre uzunluundaki bir iarete uymamas (smamas) halinde, yan yana monte edilen iki ayr
iaret temin edilmelidir. Pervanelere ve jet uaklarnn motor kabuklarna ynelik mesafeyi salamak
amacyla, herhangi bir pistin veya taksi yolunun yaknlarna konumlandrlan iaretler yeterli seviyede
alak olmaldr.
4.9.6. Montaj ayaklar. Her bir iaret iin kullanlacak montaj ayaklarnda, beton pedin veya direin en
fazla 50 mm zerinde olacak ekilde konumlandrlan krlabilir noktalar bulunmaldr. Krlabilir noktalar,
jet blastlardan kaynaklanan belirli rzgr yklerine kar dayankl olmakla birlikte, herhangi bir uygulanan statik yk, belirli bir deere ulamadan nce krlmaldr (bkz. 3.2.3). 322 km/sa (174 kt)lik belirli
bir rzgr yk iin, krlma, uygulanan statik yk 8.96 kPalk deere ulamadan nce gereklemelidir.
4.9.7. Aklama panelleri. Aklama panelleri ve panel destekleri, asgari olarak, krlabilir noktalarn krld basnca kar dayankl olmaldr.
4.9.8. Krlma mekanizmas. Her bir krlma mekanizmasnda, asgari olarak, reticinin ad (ksaltlabilecektir) ve mekanizmaya ynelik iaretin boyutu kalc olarak belirtilmelidir.
PAPI/APAPI ve T-VASIS/AT-VASIS
4.9.9. Rzgr. PAPI/APAPI (ksaltlm haliyle PAPI) ve T-VASIS/AT-VASIS (ksaltlm haliyle T-VASIS), ar rzgr ykne ve/veya jet blasta maruz kalabilecektir. Havaalanlarnda, bu sistemlerin, normal olarak
almas beklenen uaklardan elde edilen jet blast hzlarna dayanacak kapasitede olmas salanmaldr. Bunlar, genel olarak, yksek jet blast hzlarna sahip uaklar tarafndan kullanlan havaalanlar
iin 480 km/sa (260 kt) rzgr hz ve dier havaalanlar iin ise 240 km/sa (130 kt) rzgr hzdr.
4.9.10. Montaj hkmleri. Ik niteleri, mmkn olduu kadar alak seviyede monte edilmelidir ve krlabilir olmaldr. laveten, dengenin salanmas iin ayarlanabilir olmas gereken en az adet montaj
aya bulunmaldr. Ayaklar, montaj ve ayar donanmna, gerekli olmas halinde krlma mekanizmasna
ve herhangi bir beton ped zerinde montaja uygun flanlara sahip olmaldr. Ayar donanm, optik sistemin vibrasyondan dolay kaymasn nleyecek ekilde tasarlanmaldr. Edeer sertlik, krlabilirlik ve
ayarlanabilirlik salanmas halinde, alternatif montaj sistemleri nerilebilecektir.
Yaklama klandrma sistemleri
4.9.11. Annex 14, Cilt I, Blm 5 kapsamnda tanmland zere, aadaki durumlarda, eiin 300
metre tesinde olan yaklama klandrma sisteminin ilgili ksmnda hari olmak zere, ykseltilmi
yaklama klar ve destekleme yaplar krlabilir olmaldr:
a) herhangi bir destekleme yapsnn yksekliinin 12 metreyi amas durumunda, krlabilirlik
gereklilii, en fazla 12 metreye kadar uygulanmaldr ve
b) herhangi bir destekleme yapsnn krlabilir olmayan cisimler ile evrilmesi durumunda, yalnzca, yapnn, evreleyen cisimleri aan ksm krlabilir olmaldr.
4.9.12. ekil 4-2 ila 4-5 arasnda, piyasada satlan krlabilir kuleler gsterilmektedir. ekil 4-6da, yeni
krlabilir yaplar ile ikame edilen sert tasarml bir yaklama klandrma istasyonu gsterilmekte
olup, ekil 4-7de ise sert yap zerindeki bir fiberglas boru direk gsterilmektedir. 4.9.13 ekil 4-8de,
destekleme yaplarnn 12 metreyi at yaklama klandrma kulelerinin bir rnei gsterilmektedir.
Destekleme yaplar
4.9.14. Rzgr. Destekleme yaplar, bal olan tm klandrma ekipman ile birlikte kurulduunda,
ulusal standartlar gereince, tipik yerel koullara uygun rzgr ve buz ykne dayankl olacak ekilde
tasarlanmaldr. Yap, rzgr yk sonucunda herhangi bir kalc deformasyona maruz kalmamaldr.
4.9.15. Tasarm rzgr basnc, aadaki forml kullanlarak belirlenebilecektir:
P = 0.0000475*V2
burada
P = kPa cinsinden basn ve

V = in km/sa cinsinden rzgr hz.
Tasarm rzgr basnc, yapnn fiziki eklinden bamszdr. 480 km/sa (260 kt), 322 km/sa (174 kt) ve
240 km/h (130 kt) eklindeki rzgrlara ve/veya jet blastlara ynelik tasarm rzgr basnc seviyeleri,
srasyla 11.52 kPa, 5.12 kPa ve 2.88 kPadr.
4.9.16. Herhangi bir yapy etkileyen toplam rzgr yk, uygun olduu durumlarda, herhangi bir ekil
faktr kullanlmas suretiyle, yapnn ekline gre ayarlanmaldr.
22
BLM - 4
4.9.17 Jet blast. Ykseltilmi yaklama klar ve destekleme yaplar, genellikle, jest blast yklerinin
evresel ykleri amayaca ekilde konumlandrlmaktadr. Havaalanlarnda, jet blasttan etkilenebilecek olan klandrma yaplarna ynelik spesifik yerel ihtiyalar deerlendirilmelidir.
4.9.18. Defleksiyon. Yapnn, 100 km/sa (54 kt) rzgr hzna maruz kalmas ve tm yzeylerin 12.5 mm
buz ile kaplanmas durumunda, k demetinin defleksiyonu, dikey eksende en fazla 2 derece ve yatay
eksende en fazla 5 derece olmaldr.
4.9.19. Krlabilir olmas gereken herhangi bir yaklama klandrma yaps, uygun bir emniyet faktr ile birlikte statik ve operasyonel/srdrlebilir rzgr yklerine kar dayanakl olacak ekilde
tasarlanmaldr; ancak, 140 km/sa (75 kt) hz ile herhangi bir ynde uu veya seyahat gerekletiren
herhangi bir 3 000 kglk uan aniden arpma kuvvetine maruz kalnmas durumunda, sz konusu
yaklama klandrma yaplar kolaylkla krlmal, eilmeli veya esnemelidir. Yapnn, 4.9.20 ila 4.9.23
sayl paragraflarn yan sra bu paragrafta belirtilen gereklilikler dorultusunda, azami kuvvet ve enerji uygulamakszn krlmas, eilmesi veya esnemesi gerekmektedir. Herhangi bir arpmann ardndan,
yap, uan uu srasnda veya yerde emniyetli bir ekilde manevra yapmasn engelleyecek ekilde
uaa mani olmamaldr. Yaklama klar ve yap tarafndan desteklenen ilikili kablolar, krlabilirlik
amalar dorultusunda, yapnn bir paras olarak addedilmelidir.
ekil 4-2. Yaklama klandrma kuleleri fiberglas rg/kafes yaplar
ekil 4-3. Yaklama klandrma kuleleri fiberglas boru direkler

ekil 4-3.1. Yaklama klandrma kuleleri fiberglas boru direkler
4.9.20. Destek yaps, uaa 45 kNyi aan bir kuvvet uygulamamaldr. arpma sonucunda uaa uygulanan azami enerji, uak ve yap arasndaki temas sresince 55 kJyi amamaldr. Uan gemesine
izin vermek iin, yapnn arza modu aadakilerden biri olmaldr:
a) paralanma;
b) pencereleme veya
c) bklme.
4.9.21. Darbe alan yap, uan baarl bir ini, kalk veya pas geme gerekletirmeye devam edebilecei ekilde, uan geiini salamaldr.
4.9.22. Yapnn, darbe sonucu serbest kalan tm mnferit komponentleri, uaa ynelik herhangi bir
tehlikenin en aza indirilmesini salamak amacyla, mmkn olduu kadar dk ktlede tutulmaldr.
4.9.23. Ik tertibat ve destekleme yaps, bir btn olarak, sistemin krlabilirliinin tesisi hususunda
gz nnde bulundurulmaldr. Kablolama ile ilgili olarak, tasarmc, amalanan arza modunun bu
olmas halinde, paralanmay engellemeyen ayrlma noktalarnn olmasn salamaldr.
ekil 4-4. Yaklama klandrma kuleleri alminyum rg/kafes yaplar
24
BLM - 4
ekil 4-5. Bir yaklama klandrma kulesinin yaknlatrlmas alminyum rg/kafes yap
ekil 4-6. Yeni krlabilir yaplar (sa) ile ikame edilen sert tasarml yaklama klandrma istasyonu (sol)
ekil 4-7. Sert yap zerindeki fiberglas boru direk
ekil 4-8. Sert destekleme yaplar zerindeki fiberglas yaklama klandrma kuleleri
26
BLM - 4
ILS/MLS yaplar ve dier grsel olmayan yardmclar

4.9.24. Rzgr. Grsel olmayan yardmclar ve destekleme yaplar, ulusal standartlar gereince, tipik
yerel koullara uygun rzgr ve buz ykne dayankl olacak ekilde tasarlanmaldr. Yaplar, rzgr
yk sonucunda herhangi bir kalc deformasyona maruz kalmamaldr.
4.9.25. Jet blast. ILS ve MLS ekipman (pist sonundan 300 m ileride veya pist merkez hatt bakmndan
120 metre yana kaydrlm) gibi grsel olmayan yardmclar, genellikle, jest blast yklerinin, evresel
ykleri amayaca ekilde konumlandrlmaktadr. Saha gereklilikleri dorultusunda, ekipmann piste
daha yakn bir ekilde konumlandrlmas gereken durumlarda, jet blast etkilerinin deerlendirilmesi
gerekmektedir.
4.9.26. Defleksiyon. ILS ve MLS tesisatlarna ynelik defleksiyon toleranslar, her bir iletim kategorisindeki kolaylk performansna ynelik geerli sistem izleme limitlerine uygun olmaldr. Annex 10, Cilt
I kapsamnda konu ile ilgili olarak daha ayrntl bilgiler yer almaktadr.
4.9.27. Krlabilirlik. Hava seyrsefer amalar dorultusunda gerekli olan ve:
a) bir pist eridinde, pist sonu emniyet sahasnda, taksi yolu eridinde veya Annex 14, Cilt I, Tablo
3-1 kapsamnda belirtilen uzaklklar dahilinde veya
b) herhangi bir ama sahasnda ve havadaki bir ua tehlikeye sokmayacak ekilde konumlandrlmas gereken bir krlabilir ekipman veya tesisat krlabilir olmal ve mmkn olduu kadar
alak seviyede monte edilmelidir.
4.9.28. Hava seyrsefer amalar dorultusunda gerekli olan ve I, II veya III kategorilerindeki bir hassas
yaklama pisti eridinde veya sz konusu eridin yaknlarnda konumlandrlmas gereken ve de:
a) sz konusu eridin sonundan itibaren 240 metre ierisinde ve:
1) kod numarasnn 3 veya 4 olduu, 60 mlik uzatlm merkez hatt ierisinde veya
2) kod numarasnn 1 veya 2 olduu, 45 mlik uzatlm merkez hatt ierisinde bulunan veya
b) i yaklama yzeyine, i gei yzeyine veya vazgeilen (balked) ini yzeyine nfuz eden
herhangi bir ekipman veya tesisat krlabilir olmal ve mmkn olduu kadar dk seviyede
monte edilmelidir.
4.9.29. Ayrca, Annex 14, Cilt Iin 4.2.4, 4.2.11, 4.2.20 veya 4.2.27 sayl maddeleri gereince, operasyonel
olarak nemli bir engel tekil eden ve hava seyrsefer amalar dorultusunda gerekli olan herhangi
bir ekipman veya tesisat da krlabilir olmal ve mmkn olduu kadar dk seviyede monte edilmelidir.
4.9.30. Krlabilir olmas gereken grsel olmayan yardmclar, uygun bir emniyet faktr ile birlikte
statik ve operasyonel/srdrlebilir rzgr yklerine kar dayanakl olacak ekilde tasarlanmaldr;
ancak, 4.9.19 ila 4.9.23 sayl maddelerde akland zere, 140 km/sa (75 kt) hz ile herhangi bir ynde uu veya seyahat gerekletiren herhangi bir 3 000 kglk uan aniden arpma kuvvetine maruz
kalnmas durumunda, sz konusu yaklama klandrma yaplar kolaylkla krlmal, eilmeli veya
esnemelidir.
4.9.31. ILS/MLS tesisatlarna ynelik olarak baz zel durumlar bulunmaktadr. 4.9.24 ila 4.9.30 sayl
maddeler kapsamnda belirtilen gereklilikler, ILS/MLS yaplar iin geerli olmakla birlikte, herhangi
bir 3 000 kglk uak ile ilikili tasarm kriterleri, aada belirtilen sebeplerden dolay, her durumda
geerli olmayabilecektir:
a) Herhangi bir 3 000 kglk uak ile ilikili tasarm kriterleri, ILS yer saptayc iin muhafaza
edilmelidir. Mevcut tasarmlar, sz konusu tesisatlara ynelik olarak hafif yaplarn uygulanabileceini kantlamaktadr. Ayrca, modler tasarmn kullanlmas, dolaysyla, toplam ktlenin
snrlandrlmas olasl da gz nnde bulundurulmaldr. Ktle snrlandrmasna ynelik
enerji varsaymlarnn dorulanmas ve deerlerin gelitirilmesi, zel alma gerektirmektedir.
b) ILS szlme yolu antenini destekleyen kule yapsnn zgn mahiyeti gz nnde bulundurulduunda, krlabilirlik kriterleri henz gelitirilmemitir.
c) Ktlesinin ar olmasndan dolay, ILS tesisatlarn ieren vericinin krlabilir hale getirilemeyecei kabul edilmitir. Dolaysyla, ILS kurulmas planlandnda, yer saptaycnn yan sra
szlme yolunu ieren vericinin konumu dikkatli bir ekilde deerlendirilmelidir. ILS yer saptayc ieren verici, hibir durumda, pist sonu emniyet sahas ierisinde (veya pist sonundan
itibaren 300 metrelik bir mesafe ierisinde bulunan herhangi bir uzantsnda) konumlandrlmamaldr. Her durumda, ILS szlme yolunu ieren verici, pist merkez hatt bakmndan, asgari
olarak 120 metre yana kaydrlmaldr. Tatbik edilebilir olmas halinde, ILS szlme yolunu
ieren verici, pist eridinin dnda konumlandrlmaldr.
d) Ayrca, herhangi bir 3 000 kglk uak ile ilikili tasarm kriterlerinin, MLS tesisatlarna uygulanamayaca da kabul edilmitir. Gerek MLS azimut anteni gerek MLS rakm anteni, mevcut
tasarmlaryla ar ekipmandr ve krlabilir hale getirilemez. Dolaysyla, bu tesisatlar, uaklara
ynelik olarak asgari seviyede tehlike tekil edecek ekilde konumlandrlmaldr. MLS azimut anteni, pist sonundan mmkn olduu kadar uzakta olacak ekilde ve her durumda 300
metreden yakn olmayacak ekilde konumlandrlmaldr. Tatbik edilebilir olmas halinde, MLS
rakm anteni, pist eridinin dnda konumlandrlmaldr.
e) Halihazrda mevcut olan MLS azimut antenlerinin toplam ktlesi, 200 kg ila 700 kg arasnda
olabilecektir. nceki tasarmlarn daha ar olduklar kantlanmtr. Dolaysyla, krlabilirlie
ilikin tasarm kriterlerinin, yaklama klandrma kuleleri ve benzer hafif yaplara uygulanan
kriterler ile ayn olsayd, antenin kendi ktlesi engelleyici olurken, desteklerinin krlabilirlik
sorunu sz konusu olmazd. Sonu olarak, MLS azimut anteninin ve desteklerinin yan sra dier ar sistemlerinin, krlabilirlik bakmndan dzenlenmesi durumunda, tasarm kriterlerinin,
daha gereki varsaymlar dorultusunda yeniden tanmlanmas gerekmektedir.
28
BLM - 4
BLM
KIRILABLRLK TEST
BLM 5
KIRILABLRLK TEST
5.1. GENEL
5.1.1. Bu blmn amac, yetkili otoritenin, krlabilirlik gerekliliklerine uygun tasarmlarn kabul edilebilirliine ynelik olarak karar verebilecei tek tip test prosedrleri gelitirmektir.
5.1.2. Herhangi bir yardmc, tesisata ynelik olarak gz nnde bulundurulmadan nce, sz konusu
yardmcnn krlabilirlii daima kantlanmaldr. Krlabilirliin dorulanmas hususunda, yksek hzl
ve gerek boyutlu test kantlanm bir yntemdir. Saysal simlasyon sonular, bu yaklamn, krlabilirlii kantlayabileceini gstermektedir. Ancak, her nevi saysal simlasyon yntemleri ile ilgili
olarak, kullanlan modelin ve simlasyon yaklamnn, temsili test verileri ile karlatrlarak, bu ama
dorultusunda onaylanmas gerekmektedir. Saysal simlasyon yntemleri, Blm 6 kapsamnda ele
alnmaktadr.
5.1.3. Mevcut olan yardmclarn saysndan ve saha koullarnn eitliliinden dolay, bu blm kapsamnda aklanan testler, gerekletirilebilecek sair testleri snrlamamakta olup, tatbik edilebilir olduu
lde genel klavuzluk amacyla verilmitir.
5.1.4. Dinamik testlerin aksine statik testler, ykseltilmi pist ve taksi yolu klar, taksileme klavuz
iaretleri ve grsel yaklama eim gstergesi sistemleri gibi, toplam ykseklii 1.2 metre veya daha
az olan dk ktleli grsel yardmclarn krlabilirliinin dorulanmas hususunda yeterli olarak addedilmektedir.
5.1.5. Dinamik testler, toplam ykseklii 1.2 metreden fazla olan ve uu halindeki bir uan arpma
olasl bulunan pozisyonlarda konumlandrlan seyrsefer yardmclarnn krlabilirliinin dorulanmas hususunda tavsiye edilmektedir. Sz konusu yardmclar; yaklama klandrma kulelerini, rzgr
yn gstergelerini, transmissometreleri, ILS yer saptayclarn ve szlme yolu antenlerini ve MLS
yaklama azimut ve rakm ekipmann iermektedir. ILS szlme yolu anteni ve MLS yaklama azimut
ve rakm ekipman, aletin ve destek yapsnn boyutundan ve ktlesinden dolay, zgn bir durum
salamaktadr. Genel olarak, krlabilirlik gerekliliklerinin bu ekipmana uygulanmas gerekli olmakla
birlikte bu gereklilikler, bu tr byk yaplar iin ar derecede kstlayc olabilecektir.
5.1.6. Bu test prosedrleri, temsili yaplarn gerek boyutlu olarak test edilmesine odaklanmaktadr.
Bu yaplar, kurulacak hizmet yapsna ilikin retim teknikleri ve ekipman kullanlarak retilmelidir.
retim aletlerine veya prosedrlerine tabi tutulmadan nce test edilmesi gereken yeni rnler ile
ilgili olarak, tasarm yaklamnn gvenilir olduunu kantlamak iin bir n retim nitesi zerinde
balang testi gerekletirilebilecektir; ancak tasarmn nihai kalifikasyonu bir retim kalite nitesinin
zerinde gerekletirilmelidir.
5.2. TEST PROSEDRLER
Ykseltilmi pist ve taksi yolu kenar klar
5.2.1. Esneme cihaz. malat, esneme cihaznn, 4.9.2 sayl madde kapsamnda belirtilen gereklilikleri
karladn gsteren test raporlarn temin etmelidir. Tm testler, nominal ykseklikte, sert bir ekilde
salamlatrlm taban plakasna tam olarak monte edilen k nitesinde gerekletirilmelidir.
30
BLM - 5
4.9.2 sayl madde kapsamnda tanmlanan asgari bklme momenti gerekletirilinceye kadar, dakikada 220 Nden daha hzl olmayacak ekilde lenslerin hemen altndaki bir noktada bulunan gvdeye
uygulanmaldr. Ik nitesinin, hasarsz/zararsz bir ekilde bu yk muhafaza ettiinin tespit edilmesinin ardndan, ykleme ilemi, esneme noktasnda esneme meydana gelinceye kadar, ayn hzda devam ettirilmelidir. Pop-out veya dier friksiyona uygun cihazlar ile ilgili olarak, balantnn geveyip
gevemediini kontrol etmek iin, sz konusu test, ayn cihaz zerinde on defa tekrarlanmaldr. Test,
toplam be adet krlabilir tehizat zerinde tekrarlanmaldr. Ayrca, ametal esnek cihazlara ynelik testler de 55C ve +55Cde (15) gerekletirilmelidir. Cihazlardan herhangi birinin, 4.9.2 sayl
madde kapsamnda belirtilen gereklilikleri karlayamamas veya esneme cihaz esneme salamadan
nce k nitesinin herhangi bir parasnn hasar/zarar grmesi, ret sebebi olmaldr. Friksiyona uygun
cihazlar ile ilgili olarak, imalat, sz konusu cihaz, asgari esneme deerinin altnda paralanmadan
nce ngrlebilecek pop-out says ile ilgili verileri salamaldr.
Taksileme klavuz iaretleri
5.2.2. Herhangi bir iaret, 4.9.3 b) sayl madde kapsamnda belirtilen rzgr yklerine kar dayankllk
gsterirken, krlabilirlik gerekliliklerini karlama performansn dorulamak zere test edilmelidir.
5.2.3. Rzgr yk ve krlabilirlik testi. Test aadaki ekilde gerekletirilmelidir:
a) aret, belirtilen rzgr ykne dayankll bakmndan test edilmelidir. Test, iaret taban
montaj tarafndan tam olarak kurulup monte edildikten sonra gerekletirilmelidir. Rzgr
yknn, iaret dikey bir yzeye monte edildikten sonra uygulanmas halinde, iaretin arl,
uygulanan toplam arln bir paras olarak dahil edilmelidir. Test, aklama panellerinin
tam yk tamasn salayacak ekilde tasarlanmaldr. Sallanmak zere tasarlanm olan yayl
yzeylerin zerindeki iaretler, test sresince hareket etmelerini nlemek iin kilitlenmelidir/
sabitlenmelidir. Aklama panelinin tm yzeyine, on dakikalk bir sreyle, eit oranda statik
yk uygulanmaldr. aret, krlabilir noktalarda krlmamal ve kalc bozulmaya maruz kalmamaldr. 322 km/sa (174 kt)lik belirli bir rzgr yk iin, uygulanan statik yk 6.21 kPa
olmaldr.
b) 5.2.3 a) sayl madde kapsamnda belirtilen testin yerine getirilmesinin ardndan, 4.9.5 sayl
madde kapsamnda belirtilen azami ktle gerekliliini karlayan herhangi bir iaret krlabilir
olarak addedilmelidir. Ktle gerekliliini karlamayan herhangi bir iaret, 5.2.3 c) sayl madde gereince bir kez daha test edilmelidir.
c) Sonrasnda, aklama paneli zerindeki statik yk, iaret, krlabilir noktalardan krlnca kadar
artrlmaldr. Krlma, uygulanan statik yk belirlenen deere ulamadan nce gereklemelidir. Daha sonra, aklama paneli ve panel destekleri, hasara/zarara ilikin kant bakmndan
incelenmelidir. Herhangi bir krlma veya deformasyon reddetme sebebi olmaldr. 322 km/sa
(174 kt)lik belirli bir rzgr yk iin, krlma, uygulanan statik yk 8.96 kPalk deere ulamadan nce gereklemelidir. 5.2.4 Yayl yzeylerin zerindeki iaretler, 5.2.5 sayl madde
kapsamnda tanmlanan prosedr gereince alternatif olarak test edilebilecektir.
5.2.5. Yayl yzeylerin zerindeki iaretler. Aklama panelinin korunmas ile birlikte, iaret, 5.2.3 sayl
madde gereince krlabilirlik bakmndan test edilmelidir. Sonrasnda, iaretin kilidi almal ve iaret
krlma basncna (Pbreak - krlabilir noktalarn krld basn) tabi tutulmaldr. Basncn (Pbreak)
sebep olduu, iaretin sallanma as (0), llmelidir. Sonrasnda, basn (Pswing - sallanma basnc),
aadaki ekilde hesaplanmaldr: Pswing = Pbreak * kosins 0. aretin yeniden kilitlenmesi ve aklama panelinin korumasnn kaldrlmas ile birlikte, aklama panelinin tm yzeyine, bir dakikalk bir
sreyle, eit oranda sallanma basnc (Pswing) uygulanmaldr. Daha sonra, aklama paneli ve panel
destekleri, hasara/zarara ilikin kant bakmndan incelenmelidir. Herhangi bir krlma veya deformasyon ret sebebi olmaldr.
Krlabilirlik Testi 31
PAPI/APAPI ve T-VASIS/AT-VASIS
5.2.6. Rzgr yk. retici, optik paterni, sertlik testinde izin verilenden daha fazla olacak ekilde kaydrmakszn, sistemin, azimutta herhangi bir ynden uygulanan, 4.9.9 sayl madde kapsamnda belirtilen rzgr ykne dayanacan, rzgr tneli testleri veya statik yk yoluyla kantlamaldr.
5.2.7. Krlabilirlik testi. retici, montaj ayaklarnn krlabilirliini kantlamaldr. Yaklama klandrma
kuleleri ve benzer yaplar
5.2.8. Krlabilirlik testi. Toplam ykseklii 1.2 metreden fazla olan ve uu halindeki bir uan arpma
olasl bulunan pozisyonlarda konumlandrlan yaklama klandrma kuleleri gibi seyrsefer yardmclarnn krlabilirlii, dinamik testler yoluyla dorulanmaldr. Testin, yapnn fiili olarak etkilenebilecei koullarn, en kt durum baznda simle edilecei ekilde gerekletirilmesi makbuldr. Bu
amala, testler, kulenin en stne monte edilen yardmcnn arlna edeer olan temsili bir ktleye
sahip, ara tahrikli bir darbe cihaz kullanlarak gerekletirilmelidir. ekil 5-1de, yaklama klandrma kulelerinin test edilmesine ynelik genel bir yerleim/kurulum rnei gsterilmektedir.
5.2.9. Referans darbe cihaz. Yaklama klandrma kulelerine ynelik olarak ok sayda darbe testleri
gerekletirilmitir. Bu testlere ilikin raporlar, bu el kitabnn sonunda bulunan Referanslar ksmnda
yer almaktadr. Herhangi bir 3 000 kglk uan kanadnn yapsn, kuvvetini ve sertliini mmkn
olduu kadar yakn bir ekilde kopyalayan darbe cihazlarnn yan sra kaln duvarl elik borulardan
yaplan sert darbe cihazlar gibi, farkl tasarmlarda kulelere uygulanan darbeler araclyla, eitli trlerdeki darbe cihaz tasarmlar aratrlmtr. Uu srasndaki bir darbeyi temsil eden 140 km/sa (75
kt)lik yksek hz testleri, 80 km/sa (43 kt)lik orta seviyeli hz testleri ve yerde taksileme yapan ua
temsil eden 50 km/sa (30 kt)lik dk seviyeli hz testleri gerekletirilmitir.
5.2.10. Ayrca, azami darbe kuvveti, temas sresi ve temas sresi boyunca mevcut olan azami enerji
deiimi gibi temel krlabilirlik parametrelerine ilikin olarak darbe cihaz sertliinin etkisini belirlemeye ynelik testler de gerekletirilmitir. Sonularn analizi, herhangi bir sert darbe cihaznn, darbe
zerindeki azami kuvvete ynelik ihtiyatl bir tahmin ve temas sresi boyunca edeer bir enerji ile
esnediini gstermitir. Ayrca, temas sresi, tm darbe cihaz trlerinde ve kule tasarmlarnda benzer
olup, 100 mili saniyedir. Temel gzlemlerden biri, kulenin, darbe cihaz ile sresiz olarak temas halinde
kalmamasdr. Kulenin ksa bir sre ierisinde ayrlmas, uan, herhangi bir ikinci darbe olasl olmakszn devam etmesini salamaktadr.
5.2.11 Bu analizlerin sonucunda, darbe cihaz tasarmnn, sert, yar dairesel tp eklinde, kulenin
1000 mm veya azami be kat (hangisi daha bykse) enkesit boyutlarnda olmas tavsiye edilmektedir.
Borunun d ap, yaklak olarak 250 mm olmaldr ve duvar kalnl, sert bir gvdeyi temsil edecek
kadar yeterli kalnlkta (en az 25 mm) olmaldr. Darbe cihaz iin kullanlan madde elik olmaldr.
Yzey tesviyesi genellikle przsz olmal ve herhangi bir kaplama veya yzey bitirme ilemi gerektirmemelidir.
5.2.12. Gerek boyutlu, yksek hzda darbe testi sresince temsili ve ihtiyatl veriler elde etmek amacyla, sert bir darbe cihaznn kullanlmas tavsiye edilmektedir. Sert darbe cihaznn retimi daha az
maliyetli olup, sz konusu cihaz, kanat ksm yapmnda kapsamllk gerektirmemesinin yan sra retim
malzemeleri ve/veya yntemi ile ilgili olarak da hassasiyet gerektirmemektedir. laveten, herhangi bir
temsili kanat ksmnda plastik deformasyonun ve kaplama yrtlmasnn gzlemlenmesi muhtemel olmadndan dolay, sert darbe cihaz, tekrarlanan testlerde herhangi bir deiiklik olmakszn yeniden
kullanlabilecektir.
32
BLM - 5
5.2.13. Darbe srasnda temin edilen arayzn sert ksm olmasn salamak amacyla, sert darbe cihaznn, test aracna sk ve sert bir ekilde balanmas/taklmas gerekmektedir. Yk hcreleri, sre
gemiini ve darbe kuvvetini kaydetmek amacyla, montaj konumuna mmkn olduu kadar yakn bir
ekilde, darbe cihaznn ve ara zerindeki arayzn arasna yerletirilmelidir.
ekil 5-1. Yaklama klandrma kulelerinin ara tahrikli bir darbe cihaz kullanlarak test edilmesine ilikin genel bir
yerleim/kurulum rnei
Merkez hattnn darbelerinden veya montaj fikstr zerindeki kulenin reaksiyon kuvvetlerinden ve
momentlerinden dolay darbe cihaznda retilen her nevi momentlerin kaydedilerek deerlendirilmesini salamak zere yeterli sayda yk hcresi temin edilmelidir. Temas sresi boyunca mevcut olan
enerji, uzaklk bakmndan darbe kuvvetinin tamamlanmas (entegrasyonu) ile hesaplanmaktadr.
5.2.14. Test prosedr. Test, 140 km/sa (75 kt) hzda gerekletirilmelidir. Darbe cihaz, aracn zerine,
yer seviyesinden yaklak 4 metre yukardaki veya yapnn en st noktasndan 1 metre aadaki (hangisi daha yksek ise) bir noktadan, yapya arpacak ekilde monte edilmelidir. Kulenin en st ksmna,
planlanan yardmcnn arlna edeer olan temsili bir ktle monte edilmelidir. Ayrca, sz konusu
yardmcya ilikin olarak gerekli olan teller ve kablolar da monte edilerek salamlatrlmaldr. Kulenin toplam ykseklii, destek yaps ve temsili ktle ile birlikte, yer seviyesinden itibaren llmelidir.
5.2.15. Arza modunu ortaya karmak amacyla, sz konusu darbe, yksek hzl bir kamera veya video
ile kaydedilmelidir. Ksa sreli darbeden dolay, darbe sklnn ve deformasyonun grsel olarak izlenmesi mmkn deildir. Ayrca, darbe sonras deformasyon da darbe srasndaki deformasyondan
olduka farkldr.
5.2.16. Darbe hz, darbe sresince sabit kalmal ve darbe srasnda hareket eden aratan tam bir ekilde ve dorudan kaydedilmelidir.
5.2.17. Darbe testleri sresince, yk hcrelerinden elde edilen verileri doru bir ekilde kaydetmek
zere, yeterli seviyede kayt kabiliyeti ve hz kullanlmaldr. 2 ila 5 mili saniye ierisinde oluan azami
darbe kuvvetini yakalamak iin kayt hznn en az 10 kHz olmas tavsiye edilmektedir.
5.2.18. Kabul/ret kriterleri. Herhangi bir yaklama klandrma kulesi, 4.9.19 ila 4.9.23 sayl maddeler
kapsamnda belirtilen gereklilikleri karlamas durumunda krlabilir olarak addedilmelidir.
5.2.19. Ayrca, kabul ve ret srecinin belirlenmesinde grsel incelemeye dayal dier kriterler de kullanlmaldr:
a) Uu halindeki bir uan arpabilecei kuleler ile ilgili olarak, yalnzca uaa ynelik olan hasar/zarar miktarn/boyutunu en aza indirmek deil, ayn zamanda, uu yrngesinin nemli derecede engellenmemesi de amalanmaktadr. Darbe alan kule, uan, baarl bir ini
gerekletirebilecei veya kalk prosedrn gerekletirmeye devam edebilecei ekilde,
uan geiini salamaldr. Kulenin, darbe noktasnn yukarsnda bulunan ksm, ua tutmamaldr; alt ksm ise, uan ynn ar ekilde deitireceinden temele bal kalmaldr.
Paralanma olmas durumunda, uan kanadna arpan kuleler, mutlaka bir tehlike tekil
etmemekte olup, alt ksmlar, temelden ayrlmakta ve uak tarafndan tanmaktadr. Kulenin darbeye mdahalesi, yalnzca yapdan deil, ayn zamanda tesisatn paralarn oluturan
komponentlerden de etkilenmektedir. Kablolama ile ilgili olarak, tasarmc, paralanmay engellemeyen ayrlma noktalarnn olmasn salamaldr.
b) Darbenin ardndan, kule birka komponente ayrlabilecektir. Bu komponentlerin ktleleri ve
serbest kalma ekilleri, uaa ynelik ikincil bir tehlike (rnein; n camdan, gvdeden, kuyruk
yzeylerinden ieri girme) arz etmemelidir.
c) Yerde bulunan uak tarafndan darbe alabilecek olan yaplar ile ilgili olarak, uu halindeki
uan arpt cisimlere ynelik hasardan/zarardan daha fazla hasar/zarar kabul edilebilecektir. Uak yerde olmaya devam ettiinden dolay, ncelikli ama, herhangi bir yaralanmay
veya can kaybn nlemektir.
34
BLM - 5
Rzgr yn gstergeleri/transmissometreler/
ileri salma lerler
5.2.20. Rzgr yn gstergelerine, transmissometrelere ve ileri salma lerlere ynelik destek yaplar, yaklama klandrma kulelerine ynelik prosedrler gereince, krlabilirlik bakmndan test
edilmelidir.
ILS/MLS yaplar
5.2.21. ILS/MLS yaplarnn krlabilirliine ynelik tasarm kriterlerini ve test prosedrlerini belirlemek
zere, imdiye kadar, herhangi bir gerek boyutlu test gerekletirilmemitir. Ancak, gelecekteki 10 ila
15 yl ierisinde, ok sayda yeni ILS tesisatnn yan sra snrl sayda MLS tesisatnn (bilhassa, bat
Avrupada) temin edilmesi planlanmaktadr. Pisti ama/piste erken temas alanlarnda konumlandrlmalarndan dolay, ILS yer saptayc ve MLS azimut anteni, merkez hattndan belirli bir uzaklktaki (normal olarak 120 metre) pist eridi zerinde konumlandrlan ILS szlme yolu antenine ve MLS rakm
antenine kyasla, uak operasyonlarna ynelik olarak daha fazla tehlike arz etmektedir. Minimal st
ktleye sahip hafif kule yaplarna ilikin olarak, sert darbe cihaz kullanlarak gerek boyutlu, yksek
hzda test gerekletirme gereklilii gelitirilmitir; ancak, sz konusu gereklilik, farkl trdeki yaplara
veya daha ar st ktleye sahip olan kulelere uygulanamamaktadr. Dolaysyla, sz konusu yaplarn
krlabilirliinin deerlendirilmesine ilikin olarak gerekletirilen gerek boyutlu teste ynelik bir alternatif gerekmektedir.
5.2.22. Yukardaki hususlara baklmakszn, herhangi bir 3 000 kglk uak ile ilikili tasarm kriterlerinin, ILS yer saptaycya uygulanmasna devam edilmelidir. 4.9.31 sayl madde kapsamnda belirtildii
zere, mevcut tasarmlar, sz konusu tesisatlara ilikin hafif yaplarn uygulanabileceini kantlamaktadr. Ayrca, modler tasarmn kullanlmas, dolaysyla, toplam ktlenin snrlandrlmas olasl da
gz nnde bulundurulmaldr. Ktle snrlandrmasna ynelik enerji varsaymlarnn dorulanmas ve
deerlerin gelitirilmesi, zel alma gerektirmektedir.
5.2.23. Gelecekte, ILS/MLS tesisatlarna ve desteklerine ynelik gerek boyutlu testlerin gerekletirilmesi ngrlmemektedir. Bu yzden, bilgisayar modelleri daha da gelitirilinceye kadar, sz konusu
tesisatlara ynelik dorulama prosedrleri ve kabul kriterleri belirlenebilecektir. Sonu olarak, krlabilir ekipman tasarmnn elverili olmad veya ngrlen gereklilikler dorultusunda operasyonel
performans bakmndan tehlike arz ettii durumlarda, ilgili ekipmann konumu deitirilmelidir veya
ekipman, uaklara ynelik olarak herhangi bir tehlike tekil etmeyecek ekilde konumlandrlmaldr.
Genel olarak, yer deitirmenin/yeniden konumlandrmann mmkn olmad durumlarda, tesisatlar,
mmkn olduu kadar hafif olmaldr. Bilhassa, hava seyrsefer iin gerekli olan herhangi bir krlabilir
ekipman veya tesisat hari olmak zere, tm ekipman ve tesisatlardan arndrlm olmas gereken sahalardaki manialarn saysn ve/veya ktlesini snrlandrmak amacyla, komponentlerin dzenlenmesi
olasl gz nnde bulundurulmaldr.
5.3. RETCLER VE TEST KURULULARI TARAFINDAN GEREKLETRLEN TESTLER
5.3.1. Bu blmde aklanan gerek boyutlu testlerden bazlar karmak olup, yerleim ve kurulum
bakmndan nemli bir yatrm gerektirmektedir. Ancak, bu testlerin, rnlerinin tasarm testlerinden
sorumlu olan reticiler tarafndan gerekletirilmesi gerektii dnlmektedir.
5.3.2. Yaklama klandrma kulelerine ilikin olarak, 5.2.8 ila 5.2.17 sayl maddeler kapsamnda aklanan gerek boyutlu testler, onaylanm bamsz test kurulularnn kapasitesi dahilindedir.
BLM
KIRILABLRLN
DEERLENDRLMESNE YNELK
SAYISAL SMLASYON YNTEMLER
BLM 6
KIRILABLRLN DEERLENDRLMESNE YNELK SAYISAL SMLASYON
YNTEMLER
6.1. GENEL
6.1.1. Krlabilirlie ynelik olarak basitletirilmi saha testlerinin ifa maliyeti ve karmakl yksek
olup, sz konusu testlerin ifas zaman almaktadr. Ayrca, seyrsefer yardmc yaplarna ve uaklara
ynelik olarak saysz tasarm bulunduundan dolay, hz, yn, irtifa vb. kombinasyonlarn tamamnn
test edilmesi mmkn deildir. Sonu olarak, gelecekte meydana gelebilecek olan tm sorunlara, deiikliklere ve gelimelere ynelik olarak kullanlabilecek olan bir onaylama tekniinin elde edilmesi
tercih edilmektedir. Bu yzden, havalimannda bulunan yaplarn krlabilirliinin deerlendirilmesine
ynelik olarak alternatif yntemler kullanlabilecektir.
6.1.2. Modern bilgisayarl hesaplama kabiliyeti ve gc sayesinde, herhangi bir yapnn verecei tepkiyi
kayda deer bir doruluk pay ile tahmin edebilen yazlmlarn kullanlmas araclyla, yapsal tasarm
ve analiz sreleri gelimitir. Bu yaklamlar, genellikle, sonlu eleman veya sonlu fark yaklamlar
olarak kategorize edilmektedir. Ayrca, bu bilgisayar programlar, herhangi bir darbe durumu sresince
geici veri analizleri salamann yan sra olduka karlk ve ayrntl yaplarn detayl bir ekilde analiz
edilmesini salamak zere gelitirilmitir. Son zamanlarda ok sayda nemli bilgisayar programlar
gelitirilmi olup, sz konusu programlar mkemmel sonular vermitir. Bu yaklamlara olan gven,
byk nakliye uaklar da dahil olmak zere nemli tasarm almalar ve otomotiv tatlar, halihazrda, artan bir tasarm dorulamas analizine dayandrlana kadar gelimeye devam etmektedir. Ne yazk
ki, yapsal analize ilikin her bir yazlm program, dierlerinin zararna performanslarnda vurgulanan
zgn zelliklere sahiptir. Ayrca, genel olarak, sz konusu analitik modellerin, temsili saha testleri
dizisi araclyla dorulanmaya devam etmesi gerektii kabul edilmektedir.
6.2. ANALZLER
6.2.1. Havaliman yaplarnn krlabilirliinin dorulanmasna yardmc olmak zere halihazrda bilgisayarl analizler gelitirilmektedir. Bu almann amac, gerek boyutlu darbe testi verilerine ynelik
olarak tahmin edilen sonularn karlatrlmas yoluyla, doru bir ekilde, tipik bir havaliman yaps
modeli oluturma kabiliyeti gelitirmek ve bu kabiliyeti kantlamaktr. Bu modeller, dorulanmalarnn
ardndan, yapnn performansn deerlendirmek zere darbenin dier konfigrasyonlarn ve parametrelerini aratrmak iin kullanlabilecektir. Ayrca, bu modeller, yaplarn tutumlarnn ve performanslarnn tahmin edilmesini salamak amacyla, yeni veya deiken koullara ynelik test verilerine ilikin
ara deerlendirme gerekletirmek ve ksa bir aralk zerinden d deerlendirme gerekletirmek
zere kullanlabilecektir. Nihai ama, analiz araclyla, yeni ve farkl durum modelleri oluturma kabiliyeti ve gveni gelitirebilmektir. Ancak, ara deerlendirmenin ve kk bir d deerlendirmenin
ncelikli amacnn uygulanabilir olmasna ramen, bu amacn, yakn gelecekte uygulanabilir hale gelmesi muhtemel deildir.
6.2.2. Ayrntl modelleme. Darbenin analitik modellenmesine ynelik yaklamlardan biri, baarl, piyasada satlan sonlu eleman analiz (FEA) programlarnn kullanlmasdr. Bu programlar, model retimini
ve veri analizini kolaylatrmak zere, n ilemciler ve son ilemciler gibi spesifik zellikler ile birlikte
ticari olarak satlmakta ve datlmaktadr. Modeli oluturan elamanlarn ngrlen paralanmasnn
ardndan analizi devam ettirme kabiliyetlerinden dolay, darbe analizlerinde ve byk deformasyonlarda ak ve dorusal olmayan FEA programlar kullanlmaktadr. Sz konusu modeller, genellikle farkl
ekillere, serbestlik derecelerine ve karmakla sahip olan pek ok standart eleman iermektedir.
38
BLM - 6
Gerek durumlarn modellenmesini salayan zelliklerden bazlar; dorusal olmayan madde zellikleri, geici dinamik analiz, temas elemanlar ve sreksiz elemanlardr. Ayrca, bu programlar, temas
arayznde ve yapnn modelinin ierisinde meydana gelen karmak etkileimin modellenmesini salamaktadr. ekil 6-1de, yaklama klandrma kulelerine ynelik boyutlu FEA modellerine ilikin
rnekler gsterilmektedir.
6.2.3. Ara modelleme. FEA; ayrntl bir tasarm ve tasarm koullar oryantasyonu, yerel etkileim tutumu,
tasarm doruluu ve spesifik komponent uygulamas sunmaktadr. Analitik modellemeye ilikin baka
bir yaklam ise, n tasarm, kresel analiz ve parametrik karlatrmal keifler ile daha yakndan ilikili
olan pratik, maliyet etkin bir analiz teknii sunan ara veya hibrit modellemedir. Bu yaklam, ideal olarak,
yaplarn krlabilirliinin gelitirilmesi ile ilgili olarak potansiyel tasarm konseptlerinin ve genel tutumun deerlendirilmesine ynelik bir ara olarak kullanlmak zere uygundur. Hibrit program, yapsal parametrelerin dahili olarak hesaplanmas ile birlikte, mevcut test verilerinin veya dier verilerin girdi olarak kullanlmasn salamaktadr. Ayrca, sz konusu hibrit program, FEA modeli verileri ile koordinasyon
bakmndan da uyumludur. Mevcut hibrit programlarn seimi, FEA programlarna kyasla daha snrldr.
6.3. SONLU ELEMAN ANALZ (FEA) YAKLAIMI
6.3.1. FEAy kullanan ayrntl saysal modelleme, 140 km/sa (75 kt)lik, 80 km/sa (43 kt)lik ve 50 km/sa
(27 kt)lik hzlarda gerekletirilen yksek hzl ve gerek boyutlu darbe testlerinin sonularna ilikin
bir simlasyon iermitir. Bu testlerde kullanlan yaplarn geometrik, mekanik ve malzeme parametrelerine ilikin bilgiler model yapmnda yer almtr. Gerilimlerlerden ve yk hcrelerinden elde
edilen deneysel sonulardan yararlanlm olup, sz konusu sonular, saysal olarak tahmin edilen kuvvet, gerilim ve zaman/sre deerleri ile karlatrlmtr. laveten, defleksiyon modlar ve sonularn
karlatrmak iin yksek hzda bir darbe deformasyonu videosu kullanlmtr.
6.3.2. Kuleyi temsil etmek zere, her bir dmde, her biri alt derecelik serbestlie sahip yaklak 2
000 demet elemanndan, alminyum zelliklerine sahip elastik ve plastik malzemeden oluan bir model ina edilmitir. Bu serbestlik dereceleri, dm ile evirme ve dndrme iermektedir. Kule,
elik malzemeli 600 sert elemandan oluan sert bir model kullanlarak darbeye tabi tutulmutur. Paralanma ksmlar arasndaki etkileim ilemi, temas elemanlar kullanlarak gerekletirmitir. Ayrca,
arayzdeki darbe kuvvetlerini izlemek iin de temas kuvveti transdseri tanmlanmtr. ekil 6-1 b)de
sz konusu modelin bir temsili gsterilmektedir.
6.3.3. Modellenen darbelerin sonular, gerek boyutlu ve yksek hzl testlerin sonular ile karlatrldnda olduka olumludur. FEA simlasyonunda, analitik modelin deformasyonu, darbe srasnda
gerek boyutlu bir kulenin deformasyonu ile karlatrlmtr (bkz. ekil 6-2 ve ekil 6-3). Simlasyondaki deformasyonun modunun ve byklnn yan sra sresinin de test verilerine olduka yakn
olduu tespit edilmitir. Ayrca, kulenin arza modlar da analitik olarak tahmin edilmektedir.
6.3.4. Tahmin edilen darbe kuvveti de testlerde llen darbe kuvveti ile karlatrldnda olduka
iyidir. ekil 6-2de ve ekil 6-3de, test verileri rnekleri ile karlatrlan, simlasyondaki kuvvete ilikin olarak tahmin edilen veri rnekleri gsterilmektedir.
6.3.5. Simlasyon almas sonucunda, ak bir FEA program ile birlikte onaylanm bir model kullanan geici dinamik analizinin, elemanlarn paralanmas ve ayrlmas da dahil olmak zere, darbe
srecinin ayrntlarn tam olarak tahmin edebildii tespit edilmitir.
6.4. HBRT YAKLAIMI
6.4.1. Hibrit yaklamn kullanan saysal ara modelleme, potansiyel tasarm konseptlerini ve genel
tutumu deerlendirmek ve yaplarn krlabilirliini gelitirmek zere ncelikli tasarm arac olarak
kullanlabilecektir.
Krlabilirliin Deerlendirilmesine Ynelik Saysal Simlasyon Yntemleri 39
Bu yaklam, yapnn geni/byk blgelerinin modelini oluturmakta ve girdi olarak, FEA gibi mevcut
test verilerini veya analitik verileri kullanmaktadr. Hibrit analizi, ideal olarak, detayl tasarm verilerinin bulunmad n analiz iin uygun olup, hzl hesaplama sreleri dorultusunda parametre varyasyonu ve trend almalar tasarlamak zere olduka uygundur.
6.4.2. FEA modelinin aksine, hibrit yaklamnda, yalnzca snrl sayda eleman gerekmektedir. rg/
kafes yaklama k direklerinin saysal analizinde kullanlan modeller, genellikle, yaklak olarak 100
demet elemanndan olumaktadr. Demetlerin mekanik ve arza zellikleri, komponent testleri ile belirlenmektedir.
6.4.3. FEA durumunda olduu gibi, hibrit analizi modelinden elde edilen sonular, gerek boyutlu testlerden elde edilen sonular ile karlatrldnda olduka uygundur. ekil 6-6da, darbe olay srasnda, hibrit analiz modeli ile tahmin edilen genel deformasyon modu gsterilmektedir.
6.4.4. Ayrca, genel deformasyon modunun yan sra darbe olay srasndaki azami temas kuvveti ve
emilen enerji de ekil 6-7de ve ekil 6-8de gsterildii zere, kabul edilebilir limitlere yaklamtr.
6.4.5. Hibrit analiz gerekletirmek iin gereken sre, genel olarak birka dakikadr.
6.5. BLGSAYARLI ANALZ LE DORULAMA
6.5.1. Bilgisayarl analizde almann amac, uygun bir ekilde darbe modeli oluturma kabiliyeti gelitirip, sz konusu kabiliyeti kantlamak ve bylece, sonular, ksa sre ierisinde ve dk maliyetlerde
tahmin etmektir. 6.4.3, sayl madde kapsamnda belirtildii zere, bu yaklamn, ilave bilgiler salayarak
test sonularn destekleyecei ngrlmektedir. Bu da montaj, ykseklik ve alete ynelik deiiklikler
gibi konum farkllklarna sahip yaplarn deerlendirilebilmesi hususunda nemli bir gelime salayacaktr. Bu tr bir yaklam, havaliman yaplarnn krlabilirliinin dorulanmasna yardmc olacaktr.
6.5.2. Genel olarak, herhangi bir yapnn yapsal dinamik geici performansna ynelik model oluturma
ve sz konusu performans simle etme ve tahmin etme kabiliyeti, karmak ancak piyasada satlan
yazlm paketleri ve nitelikli modelleme kabiliyeti gerektirmektedir. Ancak, analiz ile dorulamann
onaylanmas ve uygulanmas, bu kabiliyetin, dnya genelindeki pek ok durumda ve konumda kullanl olduu anlamna gelmektedir. Bu analizlerin gerekletirilebilmesi, yapsal darbenin bu alannda
teknik kabiliyete ve tecrbeye sahip, belirlenen bamsz test kurulular araclyla mmkndr.
a) Yaklama klandrma kulesi fiberglas rg/kafes yap
40
BLM - 6
b) Yaklama klandrma kulesi alminyum rg/kafes yap

ekil 6-1. Yaklama klandrma kuleleri modellerinin boyutlu sonlu eleman analizi (FEA) rnekleri
FEA simlasyonu
Gerek boyutlu test

ekil 6-2. Sonlu eleman analizi (FEA) simlasyonundan ve gerek boyutlu testten elde edilen darbe olaylar darbe
hz 140 km/sa; yan taraf zerindeki darbe; sert darbe cihaz
FEA simlasyonu
Gerek boyutlu test

ekil 6-3. Sonlu eleman analizi (FEA) simlasyonundan ve gerek boyutlu testten elde edilen darbe olaylar darbe
hz 140 km/sa; apeks zerindeki darbe; st ktle 5.44 kg; sert darbe cihaz
42
BLM - 6
ekil 6-4. Darbe kuvveti ve enerjisi darbe hz 140 km/sa; yan taraf zerindeki darbe; sert darbe cihaz
ekil 6-5. Darbe kuvveti ve enerjisi darbe hz 140 km/sa; apeks zerindeki darbe; st ktle 5.44 kg; sert darbe
cihaz
44
BLM - 6
ekil 6-6. Fiili deformasyon ve hibrit analiz sonucunda meydana gelen deformasyon arasndaki karlatrma
ekil 6-7. Gerek boyutlu testlerden (FST) elde edilen sonular ve hibrit analiz yaklam kullanlarak hesaplanan
darbe kuvvetlerinin karlatrmas
ekil 6-8. Gerek boyutlu testlerden (FST) elde edilen sonular ve hibrit analiz yaklam kullanlarak hesaplanan
darbe enerjisinin karlatrmas
46
BLM - 6
BLM
KURULUM, DENETM VE BAKIM
BLM 7
KURULUM, DENETM VE BAKIM
7.1. GENEL
7.1.1. Grsel ve grsel olmayan seyrsefer yardmclarnn balca amac, uan emniyetli bir operasyon gerekletirmesine yardmc olmaktr. Dolaysyla, bakmn en yksek standartlarda gerekletirilmesi gerekmektedir.
7.1.2. Seyrsefer yardmclar sistemi kurulduktan sonra, sz konusu sistemin kullanl olup olmayaca, sistemin hizmete elverililik durumuna baldr; hizmete elverililik durumu da gerekletirilen
bakm almasnn etkinliine baldr. Tesisatlarn, krlabilirlik gereklilikleri de dahil olmak zere,
belirtilen gerekliliklere uygun olmasn salamak amacyla, grsel ve grsel olmayan yardmclar ve
desteklerinin bakm iin kapsaml ve rutin bir bakm sisteminin tesis edilmesi gerekmektedir.
7.2. KURULUM
7.2.1. Krlabilir yaplar, donanm tedarikisinin tavsiyeleri dorultusunda kurulmaldr. Bu da yapya, her
nevi kablolara ve konektrlere ve de yapnn sabitlenecei tabana atfta bulunmaktadr.
7.2.2. Yapnn kendisinin trmanma kafesi olarak kullanlmas veya sabit bir merdivenin ilave edilmesi sonucunda kt hale getirilmesi halinde, krlabilir yap gereklilikleri karlayamaz hale gelecektir.
Yapnn tamam, ilgili konuma kolaylkla tanabilecek ve sonrasnda ykseltilip alaltlabilecek bir
ekipman araclyla veya yapnn yer seviyesine alaltlmas suretiyle bakma tabi tutulmaldr.
7.2.3. Her nevi hassas grsel veya grsel olmayan seyrsefer yardmcs iin sert tabanlar gerekmektedir. Dolaysyla, taban, azami stabilite salayacak ekilde tasarlanmaldr. Seyrsefer yardmclar, genellikle, tesisat aan bir uaa ynelik olarak herhangi bir mania tekil etmemesi gereken beton bir
taban zerinde ykselmektedir. Bu ama, uaklarn taban zerinde rahat bir ekilde hareket etmelerini
salayacak ekilde, tabann, yer seviyesinin altna indirilmesi (bastrlmas) veya yan taraflarnn eilmesi suretiyle gerekletirilmektedir. Tabann yer seviyesinin altna indirildii (bastrld) durumlarda,
taban zerindeki boluk, uygun malzeme ile yeniden doldurulmaldr. Seyrsefer yardmclarnn ve
desteklerinin krlabilir ekilde inas ile birlikte, bu husus, herhangi bir uan, ilgili yardmcy aarak
gemesi halinde, sz konusu uan herhangi bir nemli hasar/zarara uramasn nlemektedir.
7.3. DENETM VE BAKIM
7.3.1. Herhangi bir denetim program, krlabilir bir cihazn devaml olarak almasn salamak amacyla, donanm tedarikisinin tavsiyeleri ve/veya gereklilikleri dorultusunda uygulanmaldr. Denetim
sreci, havaalan emniyet ynetiminin bir parasn tekil etmeli ve tm donanm ve ilikili yaplarn en
yksek emniyet standartlar dorultusunda denetim edilmesini ve bakma tabi tutulmasn salamaldr. Ayrca, havaalan ileticisinin ve ATS salaycsnn, tm kolaylklarn mevcut durumunun tam olarak
farknda olmasn salamaldr. laveten, resmi bir denetim srecinden yararlanmak suretiyle, aadaki
amalar yerine getirilmektedir:
a) Annex 14 kapsamnda belirtilen Standartlar ve Tavsiye Edilen Uygulamalara ve Ulusal Sivil
Havaclk Otoritesinin sertifikasyon gerekliliklerine uygunluun salanmas;
b) havaalanndaki uan ve personelin emniyetini etkileyebilecek olan her nevi arzalarn, hizmete elverili olmayan durumlarn veya manialarn, uygun bir ekilde yaynlanmasnn ve
planl tashih balatlmasnn salanmas;
48
BLM - 7
c) havaalan emniyet ynetim sistemine uygunluun salanmas ve

d) herhangi bir kaza veya olay meydana gelmesi durumunda, kaytl bir denetim izi/gemii salanmas.
7.3.2. Krlabilir olmas gereken tm havaalan yaplar ve kolaylklar, aada belirtildii zere, seviyeli sreten oluabilecek olan genel havaalan denetim sreci kapsamnda denetlenmelidir.
a) 1. Seviye. Havaalannn tamamn kapsayan gnlk rutin denetimlerdir. Bu seviye, bilhassa, tm
manevra alan kolaylklarnn genel durumuna ynelik bir inceleme gerekletirmek zere
tasarlanmtr. Asgari olarak gnde drt kez veya havaalan iletim saatleri sresince drt kez
eklinde gerekletirilen bu denetimlerde, krlabilir hale getirilenler de dahil olmak zere,
tm kolaylklara ynelik nemli arzalar, nemli hizaszlklar ve hizmete elverili olmayan
durumlar kontrol edilmelidir. Bu kontrol, pistte veya taksi yollarnda ve piste ve taksi yollarna
bitiik olan tm krlabilir havaalan yer klandrmasnn genel fiziksel durumunu kapsamaktadr. Devre d olan klar ve k hizaszlklarn kontrol etmek zere hava kararrken ilave
kontroller gerekletirilmelidir.
b) 2. Seviye. Havaalannn ok sayda kk blgelere ayrld ve mmkn olmas halinde yaya
olarak denetlendii, daha kapsaml bir deerlendirmenin gerekletirilmesini salayan olduka detayl gnlk denetimlerdir. Bu denetim seviyesi srasnda, tm krlabilir grsel ve grsek
olmayan yardmclar, temelleri ve sabitleme noktalar da dahil olmak zere, herhangi bir hasar/zarar bakmndan kontrol edilmelidir. Pist eridi ve pist sonu emniyet sahas ierisindeki
kolaylklara azami dikkat gsterilmelidir. laveten, her bir yaklama klandrma sistemi, kablolar, k tertibatlar, direkleri ve dier destek yaplar ylda iki kez kontrol edilmelidir.
c) 3. Seviye. st iletim ve mhendislik personeli tarafndan gerekletirilen ynetim incelemesidir/denetimidir. Bu aama, 2. seviye incelemeye ynelik olarak gerekletirilen zorunlu bir
denetim olup, iletim ve mhendislik mdrlerinin, emniyet ynetim sistemi kapsamndaki
genel hava taraf denetim srecine tam olarak dahil olmasn salamaktadr. Bu seviye kapsamnda, personel, krlabilir olmas gereken tm kolaylklar fiziksel olarak kontrol etmelidir.
7.3.3. Sz konusu incelemeleri ve denetimleri gerekletirmi olan personelin kimlik bilgileri ile birlikte, sz konusu seviyenin tamamnda gerekletirilen incelemeler ve denetimler ayrntl olarak kaydedilmelidir. laveten, sz konusu seviyenin tamamnda, uygun departmana ynelik olarak resmi bir
arza raporlama ve tahsis teyidi sreci olmaldr. seviyeli denetim sreci, sistemin, sre gelimelerinden, teknolojik deiikliklerden ve dier deiikliklerden faydalanmasn salayacak dzenli incelemeye tabi tutulmaldr. 7.3.2 sayl madde kapsamnda aklanan denetim sreci, uak operasyonlarna
ynelik olarak yksek emniyet derecesi salamal ve en iyi uygulama emniyet ynetim ilkelerinin, tm
hava taraf sahalarna uygulanmasn salamaldr.
7.3.4. Ayrca, donanm tedarikisinin tavsiyeleri ve/veya gereklilikleri dorultusunda bir bakm program gelitirilmeli, uygulanmal ve yerine getirilmelidir. Bakmn tamam, eitimli ve yetkin personel tarafndan gerekletirilmelidir ve tm ilemler, kolaylklarn, emniyetli olmasn ve ilevselliini devam
ettirmesini salamal ve de uu mrettabatna, doru bilgilerin, klandrma paterninin ve klavuzunun temin edilmesini salamaldr.
7.3.5. Ayrca, iddetli rzgrlara veya dier olumsuz etkilere veya jet blast gibi yklere maruz kalabilecek olan krlabilir kolaylklar denetlemek zere ilave prosedrler belirlenmelidir.
Kurulum, Denetim ve Bakm 49
Referanslar
Farha M.H., D.G. Zimcik and A. Selmane. Impact Testing of Airport Approach Lighting Towers. Proceedings from the 3rd ICCAE
Conference, Cairo, March 1999.
Study on the Frangibility of Airport Approach Lighting Towers. Proceedings from the FAA Technology Transfer Conference, New
Jersey, April 1999.
Frijns R.H.W.M. Structural Tests to Determine the Mechanical Properties of a Frangible Approach Light Mast Made by Exel Oy. National
Aerospace Laboratory, NLR CR-98-341, 1998.
and J.F.M. Wiggenraad. Force Data of Soft Impact Tests on Frangible Approach Light Structures of Exel Performed in 1991.
National Aerospace Laboratory, NLR CR-99-491, 1999.
Static Compression Tests and Computer Models of Wing Impactors Used for Impacts on Frangible Approach Light Towers. National
Aerospace Laboratory, NLR CR-99-495, 1999.
National Aerospace Laboratory, the Netherlands. Full-scale Impact Tests on Frangible Approach Light Towers (CD-ROM).
Nejad, Ensan M., D.G. Zimcik, S.T. Jenq and F.B. Hsiao. FEA Impact Simulation of Airport Approach Lighting Towers. International Forum
of Aeroelasticity and Structural Dynamics, Amsterdam, June 2003.
Investigation of Impact of Airport Approach Lighting Towers. The 16th Aerospace Structures and Materials Symposium of the 50th
Canadian Aeronautics and Space Institute Conference, Montreal, April 2003.
Transport Canada, Aerodrome Safety, Technical Evaluation Engineering. Finite Element Analysis of Transient Dynamic Impact of Airport
Approach Lighting Towers. AARME/C-00-01, TP 13622E, August 2000.
A Study on the Frangibility of Airport Approach Lighting Towers. ASIC-E-98-1, July 1998.
A Study on the Frangibility of Airport Approach Lighting Towers. ASIC-E-98-1, Phase II, October 1998.
A Study on the Frangibility of Airport Approach Lighting Towers. Phase III, AARME/C-00-02, TP 13621E, August 2000.
Wiggenraad J.F.M. The Development of a Computer Code for the Evaluation of the Frangibility of Structures at Airports. National
Aerospace Laboratory, NLR CR-2003-620, December 2003.
A. de Boer and B. Schunselaar. Final Krash-model for Exels Frangible Approach Light Structure and Preliminary Model for
Millards Structure.
Zimcik D.G., A. Selmane and M.H. Farha. Experimental Study on the Frangibility of the Canadian Airport Approach Lighting Towers.
Canadian Aeronautics and Space Journal, Vol. 45, No. 1, March 1999, pp. 32_38.
Ensan M. Nejad and M.H. Farha. Frangibility of Airport Approach Lighting Towers. Seventh International Conference on Structures
Under Shock and Impact, Montreal, May 2002.
50
BLM - 7
w w w. s h g m . g o v. t r
Yayn No: HAD/T-29

SHGM Havaalanı Ekipmanlarında Kırılabilirlik

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SHGM Havaalanı Ekipmanlarında Kırılabilirlik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Havaalanlar Daire Bakanl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

SVL HAVACILIK GENEL MDRL YAYINLARI

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

1.3.3. Annex 14, Cilt I, Blm 9 kapsamnda:

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

d) MLSnin, yaklama klandrma sahasnda konumlandrlmas gereken durumlarda meydana

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

GENEL TASARIM HUSUSLARI

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Genel Tasarm Hususlar 13

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

ekil 4-1. Birletirme cvatas

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Alminyum ANSI 6061-T6

Alminyum ANSI 2024-T4

4.8. ELEKTRK KOMPONENTLER

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

ekil 4-2. Yaklama klandrma kuleleri fiberglas rg/kafes yaplar

ekil 4-3. Yaklama klandrma kuleleri fiberglas boru direkler

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

ekil 4-3.1. Yaklama klandrma kuleleri fiberglas boru direkler

ekil 4-4. Yaklama klandrma kuleleri alminyum rg/kafes yaplar

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

ekil 4-7. Sert yap zerindeki fiberglas boru direk

Sivil Havaclk Genel Mdrl

ILS/MLS yaplar ve dier grsel olmayan yardmclar

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Krlabilirliin Deerlendirilmesine Ynelik Saysal Simlasyon Yntemleri 39

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

a) Yaklama klandrma kulesi fiberglas rg/kafes yap

Sivil Havaclk Genel Mdrl

b) Yaklama klandrma kulesi alminyum rg/kafes yap

Gerek boyutlu test

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Gerek boyutlu test

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Krlabilirliin Deerlendirilmesine Ynelik Saysal Simlasyon Yntemleri 43

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram

Sivil Havaclk Genel Mdrl

Krlabilirliin Deerlendirilmesine Ynelik Saysal Simlasyon Yntemleri 45

Havaalan Ekipmanlarnda Krlabilirlik Kavram