Refleksion

Teoria e Piaget e zhvillimit kognitiv.

Jean Piaget studioi intesivisht pr mbi 60 vjet aktivitetet kognitive t fmijve. Ai
besonte se zhvillimi kognitiv i fmijs ndodhte sepse ngjarjet q fmija vzhgonte
n mjedis i vinin strukturat e tij mendore para krkesave m t larta. Pr t
zgjidhur nj probem fmija duhet t zhvilloj strukturat kognitive m komplekse
ose skemat. N nivelin m t thjesht, nj i sapolindur zotron skemat refleksive
pr t thithur, pr t glltitur etj. M n fund, fmija i koordinon kto skema n
mnyr t till q ai t mendoj prmes nj serie veprimesh dhe t prfytyroj
pasojat e ktyre veprimeve.
Piazhe studioi mnyrat me an t t cilave fmijt prvetsojn konceptet dhe
organizojn idet dhe skicoi periudhat e parashikueshme sipas nj rendi t caktuar
t zhvillimit intelektual. Progresi i ktyre periudhave varet nga prshtatshmria
vazhdimisht n rritje e fmijs ndaj situatave t reja. Pr Piazhen, zhvillimi motorik
dhe eksplorimi i mjedisit jan bazat pr mendimin logjik q vjen m pas.
Pr zhvillimin kognitiv jan t rndsishme dy procese: asimilimi dhe akomodimi.
Asimilimi sht procesi me an t t cilit prshtatet informacioni i ri n skemat
ekzistuese.
Akomodimi (rregullimi) sht procesi i krijimit t nj skeme t re ose ndryshimi i
nj skeme ekzistuese.
Sipas Piazhe, bashkveprimi dhe balanca e procesit t asimilimit dhe akomodimit, i
quajtur ekuilibr, jan prgjegjse pr zhvillimin intelektual t fmijs. Ai u prpoq
t kuptonte se si formohen dhe funksionojn strukturat kognitive ose skemat.
Piazhe thot se ne trashgojm nj metod t funksionimit intelektual, q na bn
t aft t reagojm ndaj mjedisit me an t formimit t strukturave kognitive. Ai
sugjeron se dy mekanizma, adaptimi dhe organizimi, jan prgjegjs pr zhvillimin
e strukturave kognitive (skemave).
Piazhe besonte se individi zhvillohet kognitivisht prmes formimit t strukturave
kognitive m t sofistikuara n kohn q kalon prmes katr stadeve.
Stadet sipas Piazhe jan:
1. Stadi sensoromotorik (lindja deri 2 vjec)
2. Stadi paraoperacional (2 deri n 7 vjec)
3. Stadi i operacioneve konkrete (7 deri n 11 vjec)
4. Stadi i operacioneve formale (11 deri n 15 vjec)
Q t kuptosh cdo stad t zhvillimit kognitiv, duhet t kihet parasysh progresi i
fmijs n cdo stad t hershm. Forma e t arsyetuarit q zhvillohet n nj mosh
t caktuar, nuk zvendson plotsisht format m t hershme t arsyetimit. Piazheja

ka pohuar se njerzit funksionojn n nivelin formal paraoperacional vetm pr disa

or n dit dhe shumicn e kohs e kalojn n formn prov-gabim t t
menduarit.
Vlersime dhe kritika pr teorin e Piazhes.
Idet e Piazhes pr zhvillimin e t menduarit kan ndikuar n mendimin psikologjik
t kohs.
Ai na ka ndihmuar pr t kuptuar m shum rreth bots dhe mnyrs se si
mendojn fmijt.
Ai v n dukje faktin se operacionet mendore t fmijve jan t ndryshme nga ato
t t rriturve, duke theksuar faktin se fmijt nuk mendojn n t njjtn mnyr
q mendojn dhe t rriturit.
Piazhe v n dukje se fmija sht nj qnie aktive.
Puna e Piazhes ka kontribuar shum pr t kuptuar botn e fmijve. Megjithat
teoria e tij sht kritikuar nga disa studiues, t cilt mendojn se Piazhe:
- Nnvleftson ndikimin e t msuarit n zhvillimin mendor t fmijs
- Nnvleftson aftsit e fmijs. Fmijt nga kultura t ndryshme nuk zhvillohen
njesoj mendrisht, ashtu sic e prshkruan Piazheja.
- Mbivlerson aftsit e t menduarit formal t adoleshentve.
- Studiuesit nuk mendojn se zhvillimi kalon n stadet e prmendura prej tij.
Procesi i t menduarit sht m pak i varur nga stadet nga sa mendonte Piazheja
dhe m tepr i ndikuar nga eksperiencat.
- Mosha e treguar n periudhat e Piazhes mund t jen m t larta nga cduhet t
jen.
- Koncepti egoncetrik sht tepr i debatuar. Flavel zbuloi se fmijt e moshs 2
vjec e gjysm deri n 4 vjec mund t jen t aft t mos jen egocentrik n disa
rrethana t caktuara.
- Metoda e studimit e prdorur shum prej tij kritikohet, pr faktin se ajo nuk ka
shum t dhna statistikore.
Punoi J. Rushiti pr Psikologji.net - Respektoni t drejtn e autorit