Test PDF

Creatief met kwantum
Toon Pillaert, Kenneth Stoop
29 juni 2017
Doel van het project
• Deeltjeskarakter van licht aantonen en de constante van Planck h bepalen.
• Golfkarakter van materie bestuderen en de roosterafstanden van grafiet

meten.
• Aantonen van het bestaan van discrete energieniveaus.

Foto-elektrisch effect
Achtergrond
• Licht valt in op een kathode → elektronen worden losgeslagen en komen

op de anode terecht.
• Spanning V wordt opgebouwd en bereikt een evenwicht V0 .
• Elektronen kunnen de opgebouwde potentiaal niet meer overwinnen

Tmax = eV0 .
Toon Pillaert, Kenneth Stoop | 3de Bachelor Fysica & Sterrenkunde 3/53
Klassiek:
• Elektronen worden losgeslagen bij elke frequentie ν.
• Equilibrium V0 afhankelijk van de intensiteit en onafhankelijk van ν.
• Bepaalde belichtingstijd nodig voordat elektronen geëmitteerd worden,

omgekeerd evenredig met de intensiteit.
maar...
Realiteit:
• Er is een minimum frequentie ν0 waaronder geen elektronen worden losge-

maakt, onafhankelijk van de intensiteit.
• V0 ∝ ν en onafhankelijk van de intensiteit.
• Geen tijd waargenomen tussen moment van belichten en uittreden van

elektronen.
→ Fotonen!
• Elektromagnetische straling bestaat uit kwanta met een energie E = hν.
• Bij lichtinval wordt instantaan een volledig foton geabsorbeerd.
• Minimum energie W nodig om elektron uit het oppervlak los te slaan

→ Tmax = hν − W .
• Voor de spanning bij evenwicht V0 geldt dan: V0 = he ν − W

e
Experimentele opstelling
• Licht opgewekt in Hg-lamp, waarvan 5 emissielijnen werden gebruikt.
• Gecollimeerd m.b.v. een spleet en lens.
• In zijn componenten ontbonden m.b.v. een diffractierooster.
• Inval op de kathode waarbij de evenwichtsspanning V0 wordt opgebouwd.
• V0 werd m.b.v. een versterker en multimeter gemeten (interne weerstand

van multimeter is te laag) voor verschillende frequenties ν.
Resultaten
1.4
1.2
0.8
V0 (V)
0.6
0.4
0.2
0
500 550 600 650 700 750 800 850
ν (THz)
• Fit V0 = Aν + B, dan is h = eA.
1e reeks 2e reeks 3e reeks

A (V/THz) 0, 0063 ± 0, 0004 0, 0036 ± 0, 0002 0, 0046 ± 0, 0009
χ2 2,09 0,82 13,35
p-waarde 0,554 0,844 0,004
• Derde reeks heeft slecht fit, maar weegt minder door (grote fout).
• Gewogen gemiddelde:
Ai /σi2
P
1
Ā = P σ 2 (Ā) = P
1/σi2 1/σi2
• Hiermee vinden we h = eĀ = (6, 99 ± 0, 28) · 10−34 Js, compatibel met

gekende waarde h = 6, 63 · 10−34 Js.
• Bovendien is het deeltjeskarakter van elektromagnetische straling aange-

toond!
Elektronendiffractie
Achtergrond
• Volgens de hypothese van De Broglie bezit materie een golfkarakter met
h
λ=
p
• Separaties in een kristal van de grootteorde ≈ 100 pm.
• Elektronen met een energie van de orde 1 keV (λ ≈ 50 pm) zullen diffractie
ondergaan.
• De elektronen worden geleverd door een elektro-

nenkanon.
• De elektronen worden losgewerkt uit de kathode
K door thermische excitatie.
• Focusering door de Wehnelt cilinder G1 .
• De elektronen worden versneld naar het rooster G2

toe (∆V = 350 V tov G1).
• Vervolgens worden ze versneld naar de anode G3 ,
hier is ∆V enkele kV’s.
• Kinetische energie van de elektronen door de versnelspanning bedraagt
T = eU .
• Indien totale versnelspanning 10 kV → T ≈ 2 % mc2 .
h
p
• Uit λ = p en T = m2 c4 + c2 p2 − mc2 volgt:
h 1
λ= √ q
2meU 1 + eU 2
2mc
h 1
λ= √ q (1)
2meU 1 + eU 2
2mc
• De tweede factor is de relativistische correctie op de eerste die de klassieke

p2
T = 2m is.
• Voor U = 10 kV is de correctie 0.995. Het is bijgevolg gerechtvaardigd

deze te negeren en in het klassieke model te werken.
• De elektronen worden vervolgens verstrooid aan

polykristallijn grafiet.
• Enkel golven die constructief interfereren worden
waargenomen ⇒ Bragg leert ons 2d sin θ = nλ
met n = 1, 2, 3, ...
• d is de afstand tussen de kristalvlakken en θ de
hoek tussen de invallende bundel en het kristalvlak.
• Kristalvlakken zijn random georiënteerd ⇒

kegelvormige uitgaande bundels met openingshoek
4θ.
• Elektronen botsen op een fluorescente laag waarop
bijgevolg concentrische cirkels te zien zijn.
• Met de wet van Bragg en de benadering cosθ ≈ 1
r
sin 2θ ≈
D
r
⇔ 2 sin θ cos θ ≈ (2)
D
D
⇔ r≈ nλ
d
Resultaten
D
• r= d nλ
• Wanneer een rechte r = Aλ wordt gefit aan de meetpunten kan uit de

richtingscoëfficiënt A de waarde van de roosterafstand d berekend worden.
D
• Enkel 1ste orde diffractie is helder genoeg voor waarnemingen ⇒ d = A
Resultaten
Resultaten voor de gefitte rechten aan twee uitgevoerde reeksen meetwaarden.
χ2 p-waarde Gemiddelde Ā (mm/pm)

Eerste reeks r1 2,41 0,99996
0, 6173 ± 0, 0013
Tweede reeks r1 3,15 0,99946
Eerste reeks r2 2,59 0,99998
1, 0569 ± 0, 0018
Tweede reeks r2 18,81 0,33968
Resultaten
D
• We gebruiken de formule d = A om de roosterafstanden te bepalen.
• De bekomen resultaten voor de 2 roosterafstanden zijn d1 = 210, 6 ± 1.9

pm en d2 = 123, 0 ± 1.1 pm.
• Dit is in goede overeenkomst met de werkelijke waarden d1 = 213 pm en

d2 = 123 pm.
• Daar de parameters ongecorreleerd zijn, werd gebruik gemaakt van

X df
σf2 = ( )2 σi2
i
dxi
Franck-Hertz experiment
principe
• Botsing tussen elektron en atoom → mogelijkheid tot inelastische botsing.
• Atoom wordt geëxciteerd naar een hogere energietoestand en elektron

verliest energie.
• ⇒ De energie van het elektron na bosting is een maat voor de excitatie

energie van het atoom.
• Vacuüm buis met kwikdamp.
• 2 spanningen: versnelspanning tussen kathode en anode en een kleine

tegenspanning van 2 V tussen de anode en de collector.
• Vacuüm buis met kwikdamp.
• 2 spanningen: versnelspanning tussen kathode en anode en een kleine

tegenspanning van 2V tussen de anode en de collector.
• De kathode is ook de elektronenbron → thermische excitatie.
• De versnelspanning is regelbaar!
• Beginsituatie: versnelspanning laag.
• → Het elektron wordt versneld, maar botst met een kwikatoom en verliest
kinetische energie = excitatie energie kwik
• Enkel de elektronen met een kinetische energie die hoog genoeg is om de

barriere van 2V te overwinnen dragen bij aan de stroom.
• Versnelspanning ↑: kinetische energie elektron ↑.
• Er zullen bijgevolg opeenvolgende dalen in de stroom versus spannings

curve zitten ⇒ telkens het elektron voldoende energie heeft bereikt om
een extra inelastische botsing te ondergaan.
Voorlopige resultaten
Voorlopige resultaten
Kwalitatief:
• Principe lijkt te kloppen
Kwantitatief:
• De spaciëring is niet constant maar neemt af ⇒ niet voorspeld door de

theorie
Nauwkeurigere beschrijving
geëxciteerd niveau
• Het is een elektron-atoom botsing, het is dus helemaal niet zeker dat
de eerste geëxciteerde toestand van kwik overeenkomt met de grootste
werkzame doorsnede.
geëxciteerd niveau
• Het is een elektron-atoom botsing, het is dus helemaal niet zeker dat
de eerste geëxciteerde toestand van kwik overeenkomt met de grootste
werkzame doorsnede.
vrije weglengte
• Wanneer Eelektron = Eexcitatie : eindige werkzame doorsnede → vrije
weglengte 6= 0.
geëxciteerd niveau
• Grondtoestand kwik: 61 S0 ,
1ste bovenliggend energieniveau: 63 P0 ,
2de bovenliggend energieniveau: 63 P1
• ∆J = 0 verboden ⇒ 61 S0 → 63 P1
• E(61 S0 → 63 P1 ) = 4.89 eV
• Echter, maximum ligt bij 4.92 eV
geëxciteerd niveau
• ∆Eelektron = 4.92 eV ipv 4.89 eV

• Beschrijving nog niet compleet
• ∆Eelektron = 4.92 eV ipv 4.89 eV
• Beschrijving nog niet compleet
• Elektron en kwik vormen kortstondig een negatief ion met andere energie-
niveaus dan neutraal kwik.
Vrije weglengte
• Elastische botsing ⇒ quasi geen energieverlies elektron
omdat Mkwik Melektron
• Inelastische botsing: vrije weglengte λ
• Elektron blijft energie winnen over λ
• Noem δ de energiewinst van het elektron over λ

λ
• δn = n L Egap (L is de lengte tussen de kathode en de anode)
Vrije weglengte
• Noem δ de energiewinst van het elektron over λ
λ
• δn = n L Egap (L is de lengte tussen de kathode en de anode)
• Energiewinst ifv aantal botsingen:
E(n) = n(Egap + δn ) (3)
Vrije weglengte
λ
δn = n L Egap
Vrije weglengte
Energieverschil tussen twee minima in de stroom ifv het aantal inelastische
botsingen:
λ
∆E(n) = (1 + (2n − 1))Egap (4)
L
⇒ als λ = cte stijgt het spanningsverschil tussen de opeenvolgende minima.
Vrije weglengte
• N: deeltjes dichtheid
Via de ideale gaswet volgt er:
• σ: werkzame doorsnede
1 kT
• k: Boltzmann constante λ= = (5)
Nσ pσ
• T: temperatuur in de kwikbuis
• p: druk in de kwikbuis
Bepalen parameters: temperatuur
-Temperatuur zou constant 175◦ C moeten zijn tijdens experiment, maar liep op
tot 260◦ C. -Opwarmingswet van Newton werd gebruikt om de temperatuur te
reconstrueren. We veronderstelden een opwarmingselement van 300◦ C → slechts
een schatting.
T (t) = Tomgeving + (175◦ C − Tomgeving )e−ct (6)
Bepalen parameters: druk
-Formule afgeleid van de Clausius-Clapeyron vergelijking:
p 3333
log( ) = 10.55 − − 0.86log(T ) (7)
133 T
Bepalen parameters: werkzame doorsnede
De vrije weglengte werd geschat uit onderstaande

figuur als 2.1·10−20 m2 → ruwe schatting.
Resultaten
Resultaten
-∆Ēexp = 5.0200 ± 0.0079 eV , ∆Ēth = 5.2653 ± 0.0109 eV

-χ2 = 1051 ⇒ p-waarde 0.0001
Mogelijke oorzaken
• Schatting van het temperatuurverloop?
• ⇒ De voorspelde waarden zijn bijna gelijk dus dit speelt geen grote rol.
Resultaten
Mogelijke oorzaken
• Er spelen nog andere processen mee in de werkzame doorsnede.
• ⇒ Kan voor shift in de gemiddelde energie-overdracht zorgen.
Resultaten
Mogelijke oorzaken
• Er spelen nog andere processen mee in de werkzame doorsnede.
• ⇒ Kan voor shift in de gemiddelde energie-overdracht zorgen.
• We verwachtten een, zeer kleine, toename in de energie-overdracht.
• ⇒ Echter relatief grote afname waargenomen.
Resultaten
Mogelijke oorzaken
De afname in energie-overdracht nam af naarmate het experiment vorderde.
• Temperatuursverandering, andere werkzame doorsnede zijn uitgesloten als

verklaring.
• Nog 1 grote mogelijkheid: de apparatuur werkte niet naar behoren.
Resultaten
Problemen apparatuur
• Temperatuurstoename.
• Na de eerste meting verscheen een foutmelding waardoor verdere metingen

onmogelijk waren.
• Gecondenseerde kwik aan de binnenkant van de buis.
• Zichtbare doorslag bij latere pogingen.
• ⇒ Geen mogelijkheid om verdere metingen te verrichten.
Besluit
- Aantonen van discrete energieniveaus is gelukt.
- Correct voorspelen van de waargenomen energie-overgangen is helaas niet

voldoende gelukt.
Vragen?

Test PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Test PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Creatief met kwantum

Toon Pillaert, Kenneth Stoop

• Golfkarakter van materie bestuderen en de roosterafstanden van grafiet

• Aantonen van het bestaan van discrete energieniveaus.

• Licht valt in op een kathode → elektronen worden losgeslagen en komen

• Spanning V wordt opgebouwd en bereikt een evenwicht V0 .

• Elektronen kunnen de opgebouwde potentiaal niet meer overwinnen

• Elektronen worden losgeslagen bij elke frequentie ν.

• Equilibrium V0 afhankelijk van de intensiteit en onafhankelijk van ν.

• Bepaalde belichtingstijd nodig voordat elektronen geëmitteerd worden,

• Er is een minimum frequentie ν0 waaronder geen elektronen worden losge-

• V0 ∝ ν en onafhankelijk van de intensiteit.

• Geen tijd waargenomen tussen moment van belichten en uittreden van

• Elektromagnetische straling bestaat uit kwanta met een energie E = hν.

• Bij lichtinval wordt instantaan een volledig foton geabsorbeerd.

• Minimum energie W nodig om elektron uit het oppervlak los te slaan

• Voor de spanning bij evenwicht V0 geldt dan: V0 = he ν − W

• Licht opgewekt in Hg-lamp, waarvan 5 emissielijnen werden gebruikt.

• Gecollimeerd m.b.v. een spleet en lens.

• In zijn componenten ontbonden m.b.v. een diffractierooster.

• Inval op de kathode waarbij de evenwichtsspanning V0 wordt opgebouwd.

• V0 werd m.b.v. een versterker en multimeter gemeten (interne weerstand

• Fit V0 = Aν + B, dan is h = eA.

1e reeks 2e reeks 3e reeks

• Hiermee vinden we h = eĀ = (6, 99 ± 0, 28) · 10−34 Js, compatibel met

• Bovendien is het deeltjeskarakter van elektromagnetische straling aange-

• Separaties in een kristal van de grootteorde ≈ 100 pm.

• De elektronen worden geleverd door een elektro-

• De elektronen worden versneld naar het rooster G2

• Indien totale versnelspanning 10 kV → T ≈ 2 % mc2 .

• De tweede factor is de relativistische correctie op de eerste die de klassieke

• Voor U = 10 kV is de correctie 0.995. Het is bijgevolg gerechtvaardigd

• De elektronen worden vervolgens verstrooid aan

• Kristalvlakken zijn random georiënteerd ⇒

• Met de wet van Bragg en de benadering cosθ ≈ 1

• Wanneer een rechte r = Aλ wordt gefit aan de meetpunten kan uit de

χ2 p-waarde Gemiddelde Ā (mm/pm)

• De bekomen resultaten voor de 2 roosterafstanden zijn d1 = 210, 6 ± 1.9

• Dit is in goede overeenkomst met de werkelijke waarden d1 = 213 pm en

• Daar de parameters ongecorreleerd zijn, werd gebruik gemaakt van

• Atoom wordt geëxciteerd naar een hogere energietoestand en elektron

• ⇒ De energie van het elektron na bosting is een maat voor de excitatie

• Vacuüm buis met kwikdamp.

• 2 spanningen: versnelspanning tussen kathode en anode en een kleine

• Vacuüm buis met kwikdamp.

• 2 spanningen: versnelspanning tussen kathode en anode en een kleine

• De kathode is ook de elektronenbron → thermische excitatie.

• Enkel de elektronen met een kinetische energie die hoog genoeg is om de

• Versnelspanning ↑: kinetische energie elektron ↑.

• Er zullen bijgevolg opeenvolgende dalen in de stroom versus spannings

• Principe lijkt te kloppen

• De spaciëring is niet constant maar neemt af ⇒ niet voorspeld door de

• ∆Eelektron = 4.92 eV ipv 4.89 eV

• ∆Eelektron = 4.92 eV ipv 4.89 eV

• Beschrijving nog niet compleet

• Inelastische botsing: vrije weglengte λ

• Elektron blijft energie winnen over λ

• Noem δ de energiewinst van het elektron over λ

• Energiewinst ifv aantal botsingen:

E(n) = n(Egap + δn ) (3)

⇒ als λ = cte stijgt het spanningsverschil tussen de opeenvolgende minima.

T (t) = Tomgeving + (175◦ C − Tomgeving )e−ct (6)

Bepalen parameters: druk