PULUTAN

Ang pulutan ay pagkaing inihahain kapag may nagaganap inuman. Ito ay ang mga
pagkain na paboritong inuulam, madalas mabibili sa tindahan o kaya naman ay pagkaing
makikita sa kalye. Karaniwang inihahain sa inuman ang sisig, balot, mani, isaw, betamax,
paa ng manok at ang mga mumurahing o tig pipisong junk foods.
Ang paghahain ng pulutan sa inuman ay bahagi ng kultura ng mga Pilipino. Ayon sa
ilang mga pag-aaral, sinasabing tanging ang mga Pilipino ang umiinom nang may
awtomatikong kakambal na pagkain o pulutan. Sa sinaunang panahon, ang pulutan ay
karaniwang mga pagkain na ginagamitan lamang ng kamay at ito ay tinatawag na ‘finger
foods’ ngayon. Kung sasaliksikin ang kultura ng mga Pilipino sa pagdiriwang ng isang
okasyon, kasama sa pinagpaplanuhan ng mga Pilipino ang paghahanda ng pulutan. Sa isang
malaking handaan, mapapansin na nakaplano o nakalista ang mga sangkap na bibilhin at
nakabukod ang pagluluto rito.
Ang pulutan ay Tagalog na salita na tinatawag ding ‘sumsuman’ ng ilan mula sa
Timog Luzon at Hiligaynon (Malali, 2019) samantalang ‘fulutan’ naman sa Cagayan (Larosa,
2019). Ang salitang pulutan ay nagmula sa salitang ugat ng “pulot” na ang ibig sabihin ay
‘kuha’ o ‘dampot’. Makikita rito na ang kahulugan ng pulutan ay tumutukoy sa galaw o aksyon
na siyang madalas ginagawa ng mga manginginom sa nakahain na pagkain. Kung hahatiin
ang mga salita alinsunod sa mga pantig na ipinambuo rito, makitkita ang pagkakaiba sa
disiplina ng pagbigkas ng mga salitang pulot at pulutan. Ang salitang pulot ay mayroong diin
sa unang pantig na pu/lot samantalang ang pulutan ay nasa ikalawang pantig na pu/lu/tan.
Ang pagbabago ng diin sa dalawang salita ay maaring dulot ng pagkakakabit na hulaping –
an sa salitang pulot. Ayon sa KWF Manwal sa Masinop na Pagsulat ni Virgilio Almario (2014),
nagiging U ang O kapag nasa dulo ng salita at sinusundan ito ng hulapi. Ang pagpapalit na
ito ay nagaganap lamang kapag binubuntutan ng hulapi ang isang salitang-ugat. Ang O sa
pulot ay nagiging U sa pulutan. Sa kabilang dako, ang paggamit ng hulaping an sa salitang
pulutan ay nagpapahayag ng kahulugan sa isang kasangkapan o bagay na ginagamit para
sa kahulugang isinasaad ng salitang-ugat. Ibig sabihin, pinapatungkulan ng hulaping –an ang
salitang ugat na pulot na siyang nagbigay ng kahulugan sa ginagawa sa pagkain.
Ang salitang pulutan ay madalas naihahambing sa mga salitang ‘kutkutin’ at ‘papakin’,
ngunit kadalasan ang mga salitang ay makakapagbigay ng kaibahan sa tunay na kahulugan
ng pagkaing inihahain sa inuman.

Ang salitang ‘kutkutin’ ay mula sa salitang ‘kutkot’ na ang ibig sabihin ay tanggalin o
alisin. Huwag mong kutkutin ang plastik na nakabalot sa libro.

Ang salitang ‘papakin’ ay salitang ‘papak’ na ang ibig sabihin ay ang sunod sunod na
pagsubo o pagkagat sa isang partikular na pagkain. Papakin mo na ang natirang ulam
na manok.

Ang mga pagkaing hindi nakahain sa inuman ay hindi maituturing na pulutan. Ibig sabihin,
nabibigyan lamang ng kahulugan ang isang pagkain bilang isang pulutan kung ito ay makikita
kasama ng alak. Bagama’t maaaring gamitin ang mga salitang kutkutin at papakin kapalit ng
pulutan, hindi parin maaring makumpleto ang inuman ng mga Pilipino kung walang pulutan.

DIMALIBOT, Klenn Andrea R.

WIKA 1 C1