UNIBERSIDAD NG PILIPINAS MAYNILA

Kolehiyo ng Agham at Sining

Departamento ng Agham Panlipunan
Programa ng Araling Pangkaunlaran
Padre Faura, Ermita, Manila

_________________________________________________________________________

Laya:
Ang mga naratibo at epekto ng deliverance ng simbahang Jesus the Anointed One sa
Rosario, Batangas
_________________________________________________________________________

Isang pananaliksik na isinumite

bilang parsyal na rekisito sa
Programa ng Araling Pangkaunlaran
ng Departamento ng Agham Panlipunan
Unibersidad ng Pilipinas Maynila

Isinumite ni

PATRICIA GISELLE VIDEZ GUMPAL

Sa patnubay ni

PROF. ROMMEL LINATOC, PhD.

17 Mayo 2018

1 | 93
 UNIBERSIDAD NG PILIPINAS MAYNILA
Kolehiyo ng Agham at Sining
Departamento ng Agham Panlipunan
Programa ng Araling Pangkaunlaran
Padre Faura, Ermita, Manila

APPROVAL SHEET

In partial fulfillment of the course requirement for the degree of Bachelor of Arts major in
Development Studies, this undergraduate thesis entitled “Laya: Ang mga naratibo at epekto
ng deliverance ng simbahang Jesus the Anointed One sa Rosario, Batangas” prepared and
submitted by Patricia Giselle V. Gumpal, is hereby recommended for approval.

Prof. Rommel F. Linatoc,

PhD
Thesis Adviser
Development Studies Program

Date Signed:
_________________________________________________________________________
____

This undergraduate thesis is hereby accepted and approved by the Department of Social
Sciences in partial fulfillment of the requirements for the degree of Bachelor of Arts major
in Development Studies.

Prof. Jerome A. Ong, MA

Chairperson
Department of Social Sciences

Date Signed:

2 | 93
 Talaan ng Nilalaman
ABSTRAK
1

KABANATA I
Introduksiyon ........................................................................................................................................ 2
Mga Obhektibo ng Pananaliksik ........................................................................................................... 4
Konseptwal na Balangkas ..................................................................................................................... 5
Teoretikal na Balangkas ....................................................................................................................... 9

KABANATA II
Rebyu ng kaugnay na literatura.......................................................................................................... 12
Ang deliverance kaugnay ng siyensiya ...................................................................................... 14
Ang deliverance kaugnay ng relihiyon ...................................................................................... 16
Ang deliverance kaugnay ng politika ........................................................................................ 19
Ang deliverance kaugnay ng sosyolohiya, kultura, at ekonomiya ............................................. 20
Ang deliverance kaugnay ng kaunlaran .................................................................................... 23

KABANATA III
Mga metodolohiya sa pananaliksik .................................................................................................... 25
Pagkalap ng kaugnay ng literatura ........................................................................................... 27
Pakikipanayam sa mga susing tao ............................................................................................ 28
Sarbey........................................................................................................................................ 28
Case study ................................................................................................................................. 29
Kalahok na pagmamasid ........................................................................................................... 29
Pagkuha ng malaya at batid na pahintulot ............................................................................... 30

KABANATA IV
Mga resulta ng pananaliksik............................................................................................................... 32
Kasaysayan ng deliverance ....................................................................................................... 32
Depinisyon at paglalarawan ng deliverance............................................................................. 33
Ilang mga naratibo ng deliverance ........................................................................................... 39
Mga epekto ng deliverance........................................................................................................ 43

KABANATA V
Talakayan ng mga resulta ng pananaliksik ........................................................................................ 47

KABANATA VI
Konklusyon ......................................................................................................................................... 52

3 | 93
KABANATA VII
Rekomendasyon .................................................................................................................................. 54

KABANATA VIII
Limitasyon ng pananaliksik ................................................................................................................ 55

KABANATA IX
Mga Sanggunian ................................................................................................................................. 56
Libro .......................................................................................................................................... 56
Journal ...................................................................................................................................... 56
Online Journal Article ............................................................................................................... 56
Dyaryo, Magasin, at iba pa ....................................................................................................... 56
E-sources ................................................................................................................................... 56
Mga talahanayan ................................................................................................................................ 56
Mga Pigura ......................................................................................................................................... 56

Devstud at Ako ...................................................................................................................................... 61

4 | 93
 Pagkilala

Lubos na pasasalamat sa aking tagapayo, Prop. Rommel Linatoc

para sa walang sawang paggabay.

Lubos na pasasalamat sa aking mga magulang para sa walang

sawang pagmamahal at suporta.

Lubos na pasasalamat kay Pastor Eric De Veyra para sa

pagtanggap sa akin sa inyong tahanan.

Lubos na pasasalamat kay Cha Sandoval para sa walang pagod na

pagtulong sa akin sa kasagsagan ng pananaliksik.

Lubos na pasasalamat sa Jesus the Anointed One Rosario para sa

pakikilahok at pagpapaunlak sa akin upang makapagsaliksik at sa

inyong mga panalangin.

Ito ay iniaalay ko para sa inyong lahat! Padayon!

5 | 93
 ABSTRAK

Ang praktika ng deliverance ng Jesus the Anointed One Rosario, Batangas ang
tutuklasin ng pananaliksik na ito. Susuriin ng pananaliksik kung ang iba’t ibang salik sa
kung bakit ito nagpapatuloy at ano ang naiaambag nito sa buhay ng bawat taong nakaranas
o nakakita nito at ano ang nagiging ambag nito sa pagpapaunlad ng indibidwal, simbahan,
komunidad, at bansa. Ang mga datos sa pananaliksik ay susuriin sa kalidad nitong aspekto
na manggagaling mula sa mga panayam sa mga taong nagsasagawa nito at sa mga taong
nakaranas na nito. Ang mga mababanggit na karanasan ng mga nakapanayam ay naganap
nitong mga nakaraang isa hanggang tatlong taon. Lumalabas sa pag-aaral na ang
deliverance ay nagbibigay ng madaliang paggaling sa sakit, pag-ahon sa kahirapan o kaya
nama’y kamalasan, pagbabago ng kultura ng isang lugar, at mas maayos na lagay ng
indibidwal, simbahan, at komunidad. Ngunit lumalabas na ito rin ay isang sintomas ng
mga problemang panlipunan.

Mga keyword: relihiyon, deliverance, stronghold, espiritwal, holistic healing

6 | 93
 KABANATA I

INTRODUKSIYON

“Death is not the end [Hindi kamatayan ang dulo];

it is in fact, the beginning [sa katunayan, ito ang simula].”
–Jaime Lichauco, Death is not the end (2016)

Ano ba ang nangyayari pagkatapos mamamatay ng isang tao? Doon na ba iyon

natatapos? O may maaari pang maiambag ang kaluluwa sa mundong ibabaw?

Ang relihiyon ay isa sa mga pangunahing nakaiimpluwensiya sa lipunang Pilipino.

Bago pa man dumating ang mga Español sa Pilipinas ay naniniwala na ang mga tao kay
Bathala at sa mga anito. Ang paghahalo ng Kristiyanismo sa mga paniniwala ng mga
Pilipino, na siyang tinatawag ring sinkretismo, ang siya ring dahilan sa pagtanggap ng mga
Pilipino sa paniniwalang pandayuhan at paglaganap nito sa bansa na hanggang ngayon ay
patuloy na nananatili at nakaaapekto sa pamumuhay ng mga Pilipino (Delgado, 2004). Dahil
dito, isa rin ito sa mga pangunahing nakapag-uudyok ng pagbabago. Ang Araling
Pangkaunlaran ay isang pag-aaral ng maaaring pagbabago ng isang bansa, komunidad,
pamilya, o kaya naman ay ng indibidwal. Sa pag-aaral na ito susuriin kung paano ang isang
gawi kaugnay ng relihiyon at usaping espiritwal ay nakaaapekto sa mga nabanggit na
kinatawan at ano ang ambag nito sa kanilang kaunlaran tungo sa isang mas malawak na
kamalayan at isang mas malayang lipunan.

Ang relihiyon ay naka-iimpluwensiya sa pang-araw-araw na gawain at maging mga

desisyon ng isang indibidwal o kaya nama’y isang buong komunidad. Sa lipunang Pilipino,
isa ito sa may pinakamalaking papel. Bago pa man dumating ang mga Español sa bansa ay
laganap na ang animismo na napalitan ng Kristiyanismo kinalaunan. Sa kasalukuyan, nasa
87.4 porsiyento ng mga Pilipino ay Kristiyano (Philippine Demographics Profile, 2018).
Kaya naman, importanteng pag-aralan ang bawat aspekto ng lipunan at hindi lamang ang
paglago ng ekonomiya, na hindi naman direktang nagreresulta ng pag-unlad (Asian
Development Bank, 2009), sa kadahilanang marami ring ibang salik na lubos na
nakakaapekto sa lipunang Pilipino.

7 | 93
 Isa sa mga praktika na hindi pa lubos na nabibigyang pansin sa Pilipinas ay ang pag-
aaral ng mga gawi ng mga relihiyon at mga paniniwalang espiritwal tulad na lamang ng
eksorsismo, pagtatawas, albularyo, pranic healing, deliverance, at iba pa. Bibigyang pansin
ng pananaliksik na ito ang paksa ng deliverance o pagpapalaya, kung paano ito nakaaapekto
sa kultura at gawi ng isang komunidad, paano nakaaapekto ang mga salik labas ng relihiyon
sa paglawak o pagpapatuloy ng praktikang ito, at ang iba’t ibang epekto o ambag nito sa
kaunlaran ng tao, simbahan, komunidad, at bansa. Ang nasabing kaunlaran na nilalayong
suriin ng pananaliksik ay maaaring sa aspekto na pansarili kung saan mapapaunlad ang
pagdedesisyon ng isang idibidwal, pampangkat kung saan maaaring mapaunlad at mapabuti
ang ugnayan ng isa’t isa sa loob ng pangkat o kinabibilangang simbahan, at pangkalahatan
kung saan ang kanilang adhikain o mga ideolohiya ay maaaring makaambag sa ikabubuti at
ikauunlad ng komunidad.

8 | 93
 MGA OBHEKTIBO NG PANANALIKSIK

I. Maipaliwanag kung ano ang konsepto ng deliverance.

1. Mapaghambing ang konsepto ng deliverance ng iba’t ibang simbahang
kristiyano sa lugar.
2. Mapaghambing ang konsepto ng deliverance sa iba pang katulad na konsepto
sa ibang relihiyon tulad ng eksorsismo ng simbahang Katolika at faith healers
ng iba pang relihiyon.
3. Maipalawanag kung aling depinisyon ng deliverance ang pagtutuunang
pansin ng pananaliksik.
II. Matukoy ang sanhi at bunga ng pagsasagawa ng deliverance sa lugar sa gawi ng mga
tao.
1. Mabakas ang mga parte ng kasaysayan nito na nakaaapekto sa kasalukuyang
umiiral na kultura ng mga simbahan sa lugar.
2. Malaman kung ano ang mga naging bunga o mga naiambag ng gawi sa
pamumuhay ng mga taong nakasaksi o nakaranas nito.
III. Mapatunayan ang katotohanan o kabalintunaan sa konsepto ng deliverance.
IV. Maipaliwanag kung paano naghahalo ang kultura, relihiyon, politika, at ekonomiya sa
konsepto ng deliverance.
1. Maipaliwanag kung paano nakakaapekto sa isa’t isa ang apat na elemento
2. Maipaliwanag kung paano napananatili o nawawala ang konsepto ng
deliverance at bakit ito patuloy na tinatangkilik o pinupuna.
3. Matukoy kung napananatili o binubuwag ba ng konsepto ng deliverance ang
status quo sa simbahang kristiyano at ng mga tao.
V. Matukoy ang implikasyon ng deliverance sa usaping pangkaunlaran.
1. Matukoy kung ano ang epekto ng deliverance sa pagpapaunlad ng
indibidwal.
2. Matukoy kung ano ang epekto ng deliverance sa pagpapaunlad ng
kinabibilangang simbahan.
3. Matukoy kung ano ang epekto ng deliverance sa pagpapaunlad ng
kinabibilangang komunidad o bayan.
4. Matukoy kung ano ang epekto ng deliverance sa pagpapaunlad ng bansa.

9 | 93
 KONSEPTWAL NA BALANGKAS

Pamahalaan

Tao

Relihiyon Komunidad

Simbahan Kahirapan

Deliverance
o Pagpapalaya

Labas sa siyensiya Mga karanasan

bilang patunay

Pagpapaunlad ng:
Indibidwal
Simbahang kinabibilangan
Komunidad o bayan
Bansa

Ang tao ay primaryang hinuhubog ng tatlong institusyon—ang pamahalaan na siyang

gumagabay sa pamamagitan ng batas at iba pang paraan ng pamamagitan, ang relihiyon na
humuhubog sa moralidad at paniniwala ng tao, at komunidad na siyang bumubuo sa kultura
at pagkakakilanlan hindi lamang ng tao kundi pati na rin ng grupong kanilang
kinabibilangan. Ang pagbabago ng lipunan ay naiimpluwensiyahan rin ng mga elementong

10 | 93
ito. Ang impluwensiya ng relihiyon sa lipunan ay isang magandang usapin. Isa ito sa mga
panlipunang kontrol na tinawag pa ni Karl Marx bilang “opium of the masses”. Dahil dito,
nararapat suriin ang ugnayan nito sa mga kaugalian, kultura, at gawi ng mga tao na maaaring
may mas malaki pang dahilan o salik upang ang iba’t ibang praktika nito ay popular at/o
nanatili. Para mabuo ang naturang pananaliksik, nilalayon nitong paikutin ang diskusyon
base sa interaksyon ng tatlong pundasyong nabanggit, kasama ang iba pang salik sa lipunan,
kung paano ang praktika ng deliverance o pagpapalaya ay nagiging isang instrumento ng
pagbabago hindi lamang ng indibidwal kundi maging ng isang komunidad. Ayon sa
Merriam-Webster (n.d.), ang deliverance ay isang gawain kung saan pinapalaya ang isang
bagay o tao sa isang bagay na mapanganib o kaya nama’y ‘di kanais-nais. Base naman sa
Bibliya, ang deliverance ay ang pagliligtas ng Diyos sa mga tao laban sa kaaway at sa kamay
ng masasamang nilalang, hindi dahil karapat dapat silang mailigtas kundi bilang pagpapakita
ng pagkahabag at pagmamahal niya sa kanila (1 Samuel 17:37, 2 Kings 20:6, Psalm 7:2, at
Psalm 51:1).

Kinakailangang tignan ang pakikipag-ugnayan ng tao sa pamahalaan, tao sa

relihiyon, tao sa komunidad, at ang ugnayan ng pamahalaan, relihiyon, at komunidad sa isa’t
isa. Bilang ang triangulo ay sinasabing isa sa mga pinakapirming hubog, kung mawawala
ang isa, mawawala ang balanse nito at iba’t ibang epekto ang maaari nitong maging hatid
(Discovery Education, n.d.). Ngunit kahit pa nariyan ang tatlong elemento, hindi ito isang
kasiguraduhan ng isang payapa at maayos na lagay ng isang indibidwal.

Ang interaksyon ng komunidad, pamahalaan, at relihiyon ay may malaking epekto

rin sa mga karanasan ng bawat indibidwal na nagdudulot sa pagdedesisyon na maaaring
makatulong o kaya naman ay makapagbigay ng problema. Nagiging salik ang ideolohiyang
pumapaloob sa indibidwal at mga elementong nakaiimpluwensya sa kaniya sa
pagdedesisyon para sa kaniyang mga susunod na hakbangin. Susuriin rin ang ilang salik na
maaaring maging mga karagdagang paliwanag at dahilan kung bakit may konsepto at
praktika ng deliverance at ang dahilan sa pagsandig ng mga tao rito. Ang ilan sa mga ito ay
ang simbahan, kahirapan, mga pangyayaring labas sa nauunawaan ng siyensa, at mga
karanasang nakita nilang napagdaanan ng iba o kaya nama’y sila mismo ang dumanas bilang
patunay.

11 | 93
 Base sa inisyal na pananaliksik, ang ilan sa mga epekto ng pagkawala ng nasabing
balanse ng tatlong elemento at iba pang salik na humahantong upang ang tao ay sumandig
sa espiritwal na pangangailangan ay ang mga hindi nawawala o kaya naman ay hindi
maipaliwanag na sakit tulad ng sakit sa pag-iisip tulad ng depression, bipolar disorder,
multiple personality disorder, anxiety, at iba pa (Colligan at Locke, 1986). Ang
kasalukuyang porma ng medisina ay mas nakatuon sa pagpapagaling ng pisikal na katawan
ng tao. Maaaring hindi saklaw ng kasalukuyang porma ng medisina ang tinatawag na holistic
medicine o ang kagalingan ng buong pagkatao—pisikal, mental, espiritwal, at emosyonal—
kaya ang ibang tao ay naghahanap ng alternatibo (What is Holistic Medicine? 2017).
Sumasandig ang mga tao sa tulong na espiritwal o mga alternatibong paraan ng
pagpapagaling kung ang kanilang natatanggap na tulong medikal ay hindi nagiging epektibo
o kaya naman ay hindi aksesible ang mga pagamutan o ospital. Katulad ng parehas na
dahilan, may ilan na sumasandig sa espiritwal na porma ng pagpapagaling dahil may mga
pagkakataong ang kanilang sakit ay hindi maipalawanag ng doktor. Sa kawalan ng
alternatibong solusyon, sumasandig sila sa mga praktika na hindi pa lubos maipaliwanag ng
siyensiya tulad na lamang ng mga porma ng panggagamot na espiritwal gaya ng pagpapa-
albularyo, pagkonsulta sa espiritista, pananampalataya, o kaya nama’y tulong ng simbahan
gaya na lamang sa mga pahayag sa libro ni Syquia (2006) na Exorcism: Encounters with the
paranormal and the occult.

Sa usaping panlipunan, sa Marxismong Teorya ng Relihiyon, ang relihiyon ay isang

simbolo ng patuloy na hindi pagkakapantay-pantay at isang kagamitan upang mapanitili ang
hindi pagkakapantay-pantay na ito. Ang kaniyang sulating A critique of Hegel’s Philosophy
of Right (1843) ay naglalaman ng mga pananaw ni Marx na nagsasabing ginagamit ng
burgesya ang relihiyon upang manatili ang proletaryado sa kasalukuyan nilang uri sa
lipunan. Sa pananaliksik na ito susuriin kung ang deliverance ay maaari ring maihanay
bilang isang porma ng panlipunang kontrol. Bilang isang proseso sa praktika ng deliverance
ang pagsasabing umiwas sa kasalanan (Pangilinan, 2016), aalamin sa pag-aaral na ito kung
ang deliverance bilang isang panlipunang kontrol ay nagpapanatili o bumubuwag ng status
quo.

12 | 93
 Bilang dugsong sa usapin ng status quo, ang kahirapan ang isa sa mga humahadlang
sa mga tao upang umunlad. Maaaring may iba na kaya hindi makapagpagamot ay dahil sa
mahal na pagpapakonsulta at mahal na gamot kaya naman naghahanap ng mga alternatibong
paraan tulad ng deliverance. May iba rin na maaaring dahil sa kahirapan o kakulangan sa
pondo para sa mga serbisyong panlipunan ay hindi nagiging sapat para sa mga
nangangailangan ang kanilang nakukuhang mga tulong medikal tulad na lamang ng gamot
o kaya nama’y mga medikal na pasilidad. Ang pag-aaral na ito tungkol sa deliverance ay
maaaring tumukoy kung ang praktika ba ay maaaring maging solusyon sa mga problema na
dulot ng kahirapan o kaya nama’y maging solusyon mismo sa kahirapan.

Dahil dito, naging layon ng mananaliksik na pag-aralan ang isa sa mga praktika
kaugnay ng relihiyon at usaping espiritwal na siyang nagiging sandigan ng mga tao sa
panahon ng kanilang pangangailangan. Ilan sa mga praktikang ito ang eksorsismo, faith
healing, Chakra healing, Pranic healing, at ang bibigyang pokus ng pananaliksik—ang
deliverance. Ang pagkokompara sa sosyolohiya at gawi ng iba’t ibang relihiyon ay pag-
aaralan rin at ikokompara sa mga nakapaloob sa ibang libro tulad na lamang ng The
Sociology of Religion ni Hamilton (2001).

Sa mga nabanggit na porma ng espiritwal na pagpapagaling, ang praktika ng

deliverance ang isa sa mga hindi gaanong nabibigyan ng pansin. Iilan pa lamang ang mga
libro o mga sulatin na pinagtuunan ng pansin ang pag-aaral dito. Kaya’t upang mas
mabigyang linaw ang praktikang ito, susuriin din ng mananaliksik ang ilang mga may sapat
na kaalaman dito kung ano ang kanilang pananaw sa deliverance at paano ang praktika nito.

Ang prosesong nabanggit ay paraan upang malaman kung ang pagsasagawa ng

deliverance ay nakatutulong para sa ikauunlad hindi lamang ng indibidwal kundi pati na rin
ng kanilang simbahan, komunidad, at bansa.

13 | 93
 TEORETIKAL NA BALANGKAS

Bilang mahalagang malaman kung bakit may deliverance at paano mararating nito
mararating ang dulo kung saan magiging ambag ito sa kaunlaran ng indibidwal, simbahan,
at komunidad, ang isang teoretikal na balangkas ay mahalaga. Mula sa balangkas ni Hodge
(2000), bubuo ng panibagong balangkas na magpapaliwanag kung paano ang isang praktika
na tumatalakay sa espiritwalidad ay makakapag-ambag sa pagpapaunlad ng iba’t ibang
aspekto ng tao.

Health-seeking o Health-promotive behavior

Ang ilan sa mga praktikang kaugay ng espiritwalidad ng tao ay naglalayong

mapagyaman ang kaugalian ng tao upang mapabuti ang kaniyang kalusugan at pamumuhay.
Ito ay parehas na nagbibigay ng mga gawain mula sa bibliya na ipinagbabawal at ipinapayo.
Ang mga hindi ipinapayo ay ang magkaroon ng mga negatibong naiisip lalo na ‘pag
nakadirekta sa ibang tao, ang pagtatatag ng koneksiyon mula sa espiritwal na mundo sa
mundong pisikal, at ang paggawa ng kasalanan (Pangilinan, 2016). Habang ang mga tao ay
naghahangad na magkaroon ng relasyon sa Diyos, ang pamumuhay ayon sa nakasulat ay
unti unting naisasabuhay (Perry, 1998).

Panlipunang Suporta (Social Support)

Ang espiritwalidad ng isang tao ay hindi umiiral mag-isa, sa halip ay binubuhay ng

partikular na espiritwal na gawain. Halimbawa sa deliverance, hindi lamang isa ang
nangangailangan nito o hindi lamang isa ang nakakaranas ng isang pangyayari. Dahil dito,
nagkakaroon ng pakiramdam na naiuugnay ng isang tao ang kaniyang sarili sa iba kaya
naman nagiging madali para sa kaniya ang makihalubilo. Dahil dito hindi sila natatakot
subukan at sumama sa bagay na hindi naman sila kabilang dati o kaya nama’y hindi pa nila
nagagawa dati. Makokompirma na nila sa sarili nila na hindi lang sila ang nakakaranas ng
14 | 93
isang bagay o pangyayari kaya mas magiging magaan ang kanilang loob (Ellison & George,
1994).

Psychodynamics ng isang gawain

Ang regular na pakikibahagi sa iba’t ibang gawaing espiritwal tulad ng pagkanta ng

mga pang-Kristiyanong musika, sabay sabay na pagdarasal, pagbibigay ng ikapu, at iba pang
gawaing espiritwal ay madalas naiuugnay sa isang positibong kakalabasan o gawain ng tao.
Ang mga gawaing ito ay tumutulong upang mabawasan ang pag-aalala, pagkalungkot, at
magtatag ng pakiramdam na ang isang tao ay minamahal at pinapahalagahan. (Levin, 1994)

Quantum Effects

Ayon kina Dossey (1993) at Gribbin (1991) na siyang sinipi ni Hodge (2000),
dumarami ang ebidensiya kung saan ang mga gawaing espiritwal ng isang tao tulad ng
pagdadasal, pagsamba, at pagpapatong ng kamay sa maysakit ay nagbubunga ng mga
positibong bagay mula sa quantum effects. Sinasabi rito na ang mga tagamasid ay
nakaaapekto sa eksperimental na kinalabasan sa pamamagitan ng mental na proseso ng
tagamasid.

Sa mga pag-aaral ni Dossey (1993) at Benor (1992) na sinipi ni Hodge (2000),

tinatayang dalawang-katlo sa kanilang mga kalahok sa pananaliksik ay nagpakita ng
positibong epekto na sinasabing dahil sa placebo effect o kaya nama’y iba pang paliwanag
kaugnay ng quantum effect.

Epektong supernatural

Ayon kina Ellis (1980) at Freud (1964) na siyang sinipi ni Hodge (2000), marami sa
mga teoretikal na akda tungkol sa espiritwalidad ay nagpapalagay na ang mga espiritwal na

15 | 93
karanasan ay produkto lamang ng mental na aktibidad mula sa pakikisalamuha sa iba ngunit
taliwas ito sa metapisikal na perspektiba kung saan marami ang nakaranas ngunit kakaunti
lamang ang nakikipagkapwa na naniniwala sa isang banal na nilalang na umiiral lamang sa
isipan ng tao. Bilang dugsong sa binanggit ni Levin (1994) na sinipi ni Hodge (2000) na
nagsasabing walang empirikal o lohikal na basehan para itanggi ang posibilidad na may
kinalaman ang isang banal o mas mataas na nilalang sa mga pangyayaring espiritwal, hindi
rin agad masasabi kung mayroon nga ba o walang kinalaman ang isang banal o mas mataas
na nilalang sa mga hindi maipalawanag na karanasan ng mga taong nakararanas ng
deliverance. Halimbawa na lamang nito ang naging pag-aaral ni Byrd (1988) na sinipi ni
Hodge (2000) kung saan sinubukan niyang ipakita ang epekto ng pagdadasal sa Diyos sa
kalusugan ng mga pasyenteng may sakit puso. Lumabas sa pag-aaral na ang mga pasyenteng
nagdarasal sa Diyos ay nagkaroon ng mas magandang pagbabago sa kalusugan kompara sa
mga hindi nagdadasal ngunit hindi pa rin mapatotohanan kung mayroon nga bang banal na
nilalang at paano nito napabubuti ang kalagayan ng mga tao.

16 | 93
 KABANATA II

REBYU NG KAUGNAY NA LITERATURA

Ang kabanatang ito ay tumatalakay sa mga kaugnay na literatura at pag-aaral sa

paksang deliverance na mula sa parehas na lokal at internasyunal na mga sanggunian.

Malaki na ang naging asenso ng siyensiya at medisina ngunit marami pa ring

katanungan ang walang tiyak na kasagutan. Malayo na ang narating ng siyensiya at medisina
ngunit marami pa ring praktika na labas sa kayang ipaliwanag ng siyensiya ang nanatili tulad
ng faith healing, pagtatawas, mga albularyo, eksorsismo, chakra healing, at deliverance.

Madalas naihahalintulad ang deliverance sa faith healing at eksorsismo. Upang

maging mas malinaw, ilalatag dito ang depinisyon ng ilan sa mga praktikang espiritwal sa
Pilipinas:

Faith healing: ang praktika ng pagpapagaling sa pamamagitan ng paggawa ng

koneksiyon sa mga espirito at pagsasagawa ng kamay kamay na psychic surgery (Licauco,
2013) o kaya nama’y pagpapahid ng mga pinaniniwalaang relihiyosong bagay (Antonio,
2013a).

Eksorsismo: ang praktika ng pagpapaalis ng mga demonyo o kaya nama’y

masasamang espiritu sa tao, bagay, o lugar sa pamamagitan ng mga dasal sa mga santo o
relihiyosong entidad at santo na minsan ay sinasamahan ng mga relihiyosong bagay tulad ng
rosaryo, krus, langis, tubig, at medalyon (Toner, 1909).

Albularyo: ang mga albularyo ay madalas gumagamit ng mga medisinal na halaman

sa panggagamot o kaya nama’y iba pang panlunas gaya ng pangkontra, bulong, at orasyon
(Cariaso, 2012)

Espiritista: tinatawag ring psychic surgeons, ay gumagamit ng séances o moda para

makipag-usap sa mga espiritu o kaluluwa.

17 | 93
 Pagtatawas: tinawag itong pagtatawas dahil sa paggamit ng alum o crystalline double
sulfate ng aluminum at potassium para malaman ang sanhi o dahilan ng sakit ng isang tao.
May ilang espiritista na gumagamit rin ng ilang bagay tulad ng kandila, itlog, salamin, papel,
at balat ng sigarilyo (Cariaso, 2012).

Hilot: ang mga manghihilot ay karaniwang nakakakapa ng mga pisikal na sakit sa

katawan at hinihilot ito upang gumaling o mawala. May ilang manghihilot na may anting-
anting upang magkaroon sila ng kakayahang manghilot (Cariaso, 2012).

Ang termino ng deliverance ay matagal nang ginagamit. Una itong naitala noong
1250-1300 sa makalumang Pranses upang ilarawan ang praktika ng deliverance ng diwang
espiritwal at/o pisikal (deliverance, n.d.). Kinategorisa nina Csordas (1983) at McGuire
(1988) ang mga relihiyosong pamamaraan ng mga Kristiyanong simbahan sa tatlo: spiritual
healing [espiritwal na pagpapagaling], healing of memories [pagpapagaling ng memorya],
at deliverance [pagpapalaya]. Ang spiritual healing ay ang pagpapagaling ng Diyos sa mga
espiritong nasugatan ng kasalanan. Ang healing of memories ay ang panggagamot sa mga
karanasang nagbibigay ng trauma. Ang deliverance ay ang pagpapapalaya ng tao mula sa
mga gawa ng demonyo (Tseng at Streltzer, 2001). Madalas ay inuugnay ito sa pagpapalayas
ng mga demonyo kaya karaniwan itong naihahalintulad sa praktika ng eksorsismo. Parehong
pagpapaalis ng masamang espiritu ang nais maabot ng dalawang konsepto ngunit ang
deliverance ay mas nakatuon sa pagliligtas hindi lamang ng taong nabubuhay, kundi maging
ng mga nilalang na wala na sa mundong ito at ang pagpapaalis ng masamang espiritu ay isa
lamang hakbang (Degraw, 2015). Ngunit may mas malalim na kahulugan ang salitang
deliverance ayon sa Total Life Ministries (n.d.), ito ay para makuha ng Diyos ang mga tao
mula sa kamay ng kaaway at mapalapit sa kanya, kung saan nilalagay ang tao sa isang
posisyon kaharap ang kaaway sa sariling mga tuntunin ng Diyos upang ang tao ay magwagi
at kaniyang magapi ang kaaway para lubos niyang maranasan ang tunay na pagpapalaya
mula sa paniniil. Ang paniniil na ito ay maaaring maiugnay sa Marxismong Teorya ng
Relihiyon. Sa social-conflict approach ni Karl Marx (1834) na nagsasabing malaki ang
epekto ng relihiyon sa pagpapanatili ng status quo--ginamit ito ng mga burgesya upang
panatilihing tikom ang mga manggagawa sa pamamagitan ng pagpapaniwala sa kanila na
ang bunga ng kanilang pagsisikap at paghihirap ay kanilang mararanasan sa kabilang-buhay.

18 | 93
Ngunit hindi lamang dito naiuugnay ang praktika ng deliverance na siyang tatalakayin sa
parteng ito ng pananaliksik base sa mga dati nang nasusulat na pag-aaral at iba pang
maaaring pagkunan ng impormasyon. Sa mga nakalap na kaugnay na literatura ng
mananaliksik, may apat na aspekto kung saan maaaring ihanay ang bawat literatura.

Ang rebyu ng kaugnay na literatura ay nahahati sa apat bahagi:

1. Ang deliverance kaugnay ng siyensiya at medisina

2. Ang deliverance kaugnay ng relihiyon
3. Ang deliverance kaugnay ng politika at kaunlaran
4. Ang deliverance kaugnay ng sosyolohiya, kultura, at usaping pang-
ekonomiya
5. Ang deliverance kaugnay ng kaunlaran

2.1 Ang deliverance kaugnay ng siyensiya at medisina

Malayo na ang narating ng siyensiya at marami pa itong gustong marating sa

larangan ng pananaliksik at isa na rito ang mga hindi maipalawanag na ‘mirakulo’ ng iba’t
ibang relihiyon at iba pang hindi maipalawanag na penomenong espiritwal lalo na sa mga
sakit na hindi maipaliwanag kaya’t hindi rin masolusyonan ng kasalukuyang teknolohiya at
medisina. Sa kabila ng naabot ng modernong pamamaraan ng panggagamot, may mga
karamdaman pa rin na hindi maipalawanag ng siyensiya kung ano ang pinagmulan at kung
bakit pabalik balik ang ibang sakit.

Sa katunayan, may ibang mga sakit na lubos na hindi maipalawanag ng siyensiya.

Ang mga karamdamang ito ay tinatawag na somatization (Morris, 2001). Dahil dito, may
ilang siyentipiko na nagsaliksik ng bagong pamamaraan kung paano masasakop ng
siyentipikong pamamaraan ang mga praktikang tila mirakulo tulad ng praktika ng
deliverance. Ginawan ito ng pag-aaral nina Colligan at Locke (1986) na nagsasabing
maaaring pag-aralan ang mga ito gamit ang iba pang aspekto ng medisina liban sa mga
pangkaraniwang kanluraning pamamaraan at ideolohiya tulad na lamang ng ginawa ng mga
Maori kung saan gumawa sila ng kanilang sariling pamamaraan ng pananaliksik na siyang
idinokumento ni Smith (2008). Nagkaroon ng parehong pananaw tulad ng kina Colligan at

19 | 93
Locke (1986) sina Ally at Laher (2008). Dahil ayon kina Gergen, Gulerce, Lock, and Misra
(1996), ang lubos na kagustuhang maipaliwanag ang pagiging pandaigdigan ng isang
prosesong sikolohikal ay magdudulot lamang upang tignan ng mga tao ang kultura bilang
isang hadlang sa medisina at pagbabago. Ang kanilang pag-aaral sa agham ng psycho-neuro
immunology na nagpapakita kung paano nakakaapekto ang mga saloobin at emosyon ng
isang tao, parehong positibo at negatibo, sa kalusugan at pagbuti ng kaniyang kalagayan, na
ang pag-iisip at mental na kalagayan ng isang tao ay naka-iimpluwensya sa kaniyang pisikal
na kalagayan ay kanilang sumbat sa mga praktika tulad ng deliverance.

Tinawag naman ito ni Harrington (2010) bilang placebo effect o parapsychology.

Ngunit kahit na binanggit sa kanilang libro ang pagpapagaling kaugnay ng kalooban at pag-
iisip, hindi naging pangkalahatan ang saklaw ng kanilang pag-aaral tulad na lamang ng kung
ano ang mga maaaring magtaguyod ng pananaw ng isang tao tulad ng lipunan at iba pang
nakakasalamuha ng isang indibidwal at mga komprehensibong pag-aaral ng kaso kung saan
may mga pasyente na ang karamdaman ay nagkaroon ng kagalingan dahil sa mga espiritwal
na pamamaraan. Ang mga pag-eeksperimentong ginawa ay kontrolado. Kahit pa tao ang
pinag-aaralan, tinanggal nila ang sosyolohikal na salik ng pananaliksik.

Ngunit bakit sa kabila ng mga pagpupuna ng mga intelektuwal na institusyon sa

praktika ng mga relihiyoso at tradisyon ay marami pa rin ang sumasandig dito? Bakit hindi
na lamang subukang intindihin ng siyensiya ang mga praktikang ito na maaari rin naman
nilang iugnay sa mga bagongparaan ng panggagamot? Isang pag-aaral ang ginawa nina K.
Ae-Ngibise, S. Cooper, E. Adiibokah, B. Akpalu, C. Lund, V. Doku, at ng Mhapp Research
Programme Consortium (2010) para matuklas ang mga salik na nagpapatuloy o
humahadlang sa kolaborasyon sa pagitan ng mga tradisyunal na manggagamot at ng
pampublikong sektor ng mga serbisyong pangkalusugan ng pag-iisip. Gaya ng mga
nabanggit sa dokumentaryo ng Brigada (2016) at iJuander (2012), marami sa mga
nakapanayam at nakunan ng datos sa pag-aaral na ito ay nagsabi ng ilang salik kung bakit
sila tumatangkilik sa mga relihiyosong gawin na siyang susubukan pang pagtibayin ng
pananaliksik na ito. Ilan sa mga ito ay ang umiiral na persepsyon sa mga sakit sa pag-iisip,
siko-sosyal sa suportang naibibigay ng mga naturang manggagamot, at antas ng pagiging
mura at aksesibo nito. Dahil sa lumiliit na kompyansa ng mga tao sa modernong pamamaraan

20 | 93
ng panggagamot at tulong sikolohikal, dumarami ang mga taong sumasandig sa mga
alternatibong pamamaraan ng panggagamot (Adina, 2004).

Ngunit ang pag-aaral sa mga bagong kaalaman tulad nito ay nangangailangan ng

lubos na pananaliksik sa komunidad na gaya ng sabi ni Smith (2008) na maaaring sinasantabi
na at nabababoy ang karapatan at etika sa mismong komunidad. Kaya naman, gumawa ng
pag-aaral sina Sarkar, Sakey, at Kattimani (2014) sa kung papaano pumapasok ang mga
elemento ng etika sa pagsasasagawa ng pagtatawas o faith healing. Ang etika ay kanilang
tinignan sa parehas na pananaw ng mananaliksik at ng kanilang sinaliksik. Ito ay isang
magiging importanteng gabay sa paksa ng pananaliksik tungkol sa deliverance dahil tulad
ng mga unang nabanggit, kasama rin ito sa parehong kategorya. Ginawan din ito ng pag-
aaral nina Hodges at Scofield (1995). Sinubukan nilang bigyang patunay at pagiging
epektibo ng gawaing espiritwal ngunit sila na rin mismo ang nagsabi na kinakailangan pa
rin ng mas komprehensibong pag-aaral ang usaping ito kaya’t susubukan ng pananaliksik na
ito tungkol sa deliverance na saklawin ang soyo-kultural at politikal na aspekto nito.

2.2 Ang deliverance kaugnay ng relihiyon

Ang mga praktikang labas sa mga naipapaliwang ng siyensya ay karaniwang

impluwensiya ng iba’t ibang paniniwala ng iba’t ibang relihiyon kaya naman ang mga
kasagutan ay makukuha rin lamang sa mga akdang sinulat ng mga relihiyosong indibidwal
o kaya naman ay ng mga ateista. Ayon kay Syquia (2006), ang mundo ay binabalot ng mga
kababalaghan gaya ng mga espiritu, mga kulto, at ng ekstraordinaryong mundo ng
satanismo. Ang mga ito ang siya ring mga karaniwang kaugnay ng praktika ng deliverance.

Ang deliverance base sa pagkakalarawan ni Syquia (2006) ay mas nakadagan sa

konsepto ng eksorsismo o pagpapalaya ng isang nabubuhay na indibidwal mula sa mga
masamang espiritu dahil sa kasalanan habang ang kay Pangilinan (2016) naman ay pareho
ng paglalarawan at depinisyon ng Total life ministries (deliverance, n.d.) kung saan mas
malawak at mas buo ang saklaw.

21 | 93
 Hindi gaya ng naunang parte ng mga kaugnay na literatura, ang parteng ito ay
nagsasabi na mayroong mga sakit na hindi talaga maipaliliwanag ng siyensiya dahil labas
ito sa pisikal na aspekto ng mundo at may katotohanan ang mga bagay na espiritwal.
Binigyang importansya nina Syquia (2006) at Pangilinan (2016) ang paniniwala ngunit hindi
sila sumang-ayon sa pagsandig sa mga manghuhula, albularyo, animismo, at ibang praktika
na hindi nakalinya sa mga paniniwala ng simbahang katolika o kristiyanismo tulad na
lamang ng pagsamba sa mga anito, rebulto, multo, dwende, santo, tikbalang, salamangkero,
mangkukulam, demonyo at maging mga anghel dahil ito umano ang siyang nagiging sanhi
ng kasalanan na siyang nagiging daluyan ng mga masamang espiritu papunta sa katawang-
tao na siyang maaaring magbigay ng mga hindi maipalawanag na karamdaman na tanging
ang simbahan lamang ang makapagpapagaling. Kinilala rin ni Licauco (2013) ang mga
nilalang na nabanggit lalo’t imporante raw ang pagkilala para hindi mabalot ng takot.
Sinubukan din itong bigyang patunay ni Pangilinan (2016) sa pamamagitan ng pagsusulat
ng isang gabay kung paano isagawa ang deliverance. Ayon sa kaniyang librong Handbook
on Deliverance, ang praktika ng deliverance ay sinasagawa sa pamamagitan ng paggamit ng
awtoridad at kapangyarihan ng Diyos para ang mga espiritung nanantiling pagala-gala sa
mundo ay iwan na ang katawang kasalukuyan nilang pinaninirahan at tanggalin ang mga
sakit o kamalasang nilalagay nila doon at makapunta na sa langit. Sa madaling salita,
tinutulungan nito hindi lamang ang taong nabubuhay kundi pati na rin ang kaluluwa ng taong
namatay at iba pang nilalang na hindi tao.

Dinugsungan ni Schlitz (2005) ang mga pahayag ng mga naunang awtor at siya’y
naglatag ng mga ebidensyang nagpapatunay sa pagiging epektibo ng meditasyon,
pagdarasal, at kagalingang espiritwal ng mga tao.

Ngunit kung iuugnay sa pahayag nina Gergen, Gulerce, Lock at Misra (1996), na ang
lubos na kagustuhang maipaliwanag ang pagiging pandaigdigan ng isang prosesong
sikolohikal ay magdudulot lamang upang tignan ng mga tao ang kultura bilang isang hadlang
sa medisina at pagbabago, maaari ring mahinuha rito na ang lubos na kagustuhang
magkaroon ng isang pandaigdigang relihiyosong paniniwala ay magdulot lamang upang
tignan ng mga tao ang kultura bilang isang hadlang sa pgiging progresibo at abante ng isang
lugar. Gayun pa man, may ibang taong diskumpyado na sa mga simbahang katolika. May

22 | 93
ilan na wala nang tiwala sa mga gawi ng simbahan dahil sa ‘di umano’y balu-baluktot na
sinasabi ng Biblia ngayon na iba na sa totoong kasulatan. Isa itong malaking dagok lalo kung
pagbabasehan ang akda ni Syquia (2006) at Pangilinan (2016) na matinding sumasandig sa
mga sulatin na nakapaloob sa bibliya kaya’t pati ang kanilang pinaniniwalaang praktika ng
pagpapalaya o kaya nama’y eksorsismo ay hindi na nabibigyang importansya (Ang, 2002).
Sa kaugnay na paksa, nagkaroon din ng lathalain si Caroll (2015) bilang reaksiyon sa artikulo
ni Hontz (2004) na pinamagatang The energy to heal. Kaugnay ng The dark side of
Catholicism ni Ang (2014) na naglalayong magsiwalat sa simbahang katolika, binatikos
naman ni Caroll (2015) na maisiwalat na peke at walang sapat na ebidensya ang mga praktika
tulad ng pagpapagaling gamit ang chakra o kaya naman ay chi sa katawan na tinuturing na
pinanggagalingan ng enerhiya ng mga tao. Wala ‘di umanong sapat na ebidensya kung paano
nararamdaman o nakikita ng ibang tao ang enerhiya ng iba na siya ring sinabi ni Long (2014).

Ngunit kahit walang sapat na batayan o ebidensiya ang ganitong mga praktika, bakit
nga ba patuloy na sumasandig ang mga tao rito? Ayon kina Sommer, Ben-Nun Bloom, at
Arikan (2012), maganda umano ang mga ganitong porma upang makontrol ang mga tao. Ito
ang maaaring maging basehan nila upang huminto na sa mga gawaing masama tulad ng mga
bisyo. Ang relihiyon at ang mga praktika tulad ng deliverance ang siyang, kahit papaano’y,
nagbibigay silip sa mundong espiritwal na siyang inaaasahan ng ilan na magsasalba sa kanila
sa impyernong sinasabi ng mga banal na aklat o sulatin. Ito ang maaaring makapagpabago,
hindi lamang sa pananaw ng isang indibidwal, kun’di maging sa istruktura ng lipunan.
Ngunit kumakaunti na rin umano ang bilang ng mga taong nakikiisa sa mga gawaing
espiritwal ayon sa Philippine Sociological Review: Special Issue on the Sociology of
Religion (2014) na pinagtibay ni Ang (2014) na sinasalamin ng kawalan ng kompyansa sa
simbahan.

Ngunit ayon sa akda ni Hamilton (2001) na Sociology of Religion, hindi lang umano
mga milagro at hindi maipaliwanag na praktika ang nagkakaroon ng tungkulin at
importansya sa komunidad kun’di pati na rin ang iba’t ibang ideolohiyang nakapaloob dito
kaya’t mahalagang intindihin pa rin ang gawi ng mga relihiyosong grupo. ‘Di gaya ng ibang
libro na nagbigay-pansin sa iisang relihiyon, sinuri ng librong Introduction to World
Religions and Belief Systems nina Calano, Cornelio, at Sapitula (2016) ang sosyolohiya ng

23 | 93
iba’t ibang relihiyon at ang mga teoryang pumapaloob sa mga ito na maaaring gamitin sa
pananaliksik tungkol sa deliverance upang maging mas komprehensibo ang pagtatalakay sa
paksa.

2.3 Ang deliverance kaugnay ng politika

Ayon kina Sommer, Ben-Nun Bloom, at Arikan (2012), malaki ang ambag ng mga
relihiyosong paniniwala at espiritwal na gawain sa etikal na pag-uugali ng tao o kaya nama’y
pagbabago ng isang komunidad. Maaaring ang mga praktika tulad ng deliverance ay maka-
impluwensiya sa antas ng korupsiyon ng indibidwal sa isang demokratikong sistema. Mas
malaki umano ang pagkakataon na mas mababa ang lebel ng korupsiyon sa mga komunidad
na relihiyoso o espiritwal kompara sa institusyong hindi demokratiko at hindi relihiyoso at
espiritwal. Maaari itong iugnay sa layunin ni Syquia (2006). Sa pagmumulat sa mga tao sa
relihiyon at mga moralidad nito, may tsansang bumaba ang antas ng kasalanang kanilang
maaaring gawin at maaaring maging sanhi ng pagbabago ng istruktura ng lipunan.

Gaya ng sabi nina Sommer, Ben-Nun Bloom, at Arikan (2012) na malaki ang ambag
ng mga relihiyosong paniniwala at espiritwal na gawain sa etikal na pag-uugali ng tao o kaya
nama’y pagbabago ng isang komunidad, dinugtungan ito ni Marx (1843) at tinawag ang
relihiyon bilang opium of the masses at isang kasangkapan ng social control. Base sa
naratibo ni Marx (1843), ang relihiyon ay ginamit ng burgesya upang mapanatili sa estado
ng manggagawa ang mga proletaryado bilang isa sa mga hakbangin ng kapitalismo. Sa
katunayan, binansagan pa niya ang relihiyon bilang sukdulang lehitimasyon ng mga
istruktura ng hirarkiya at dominasyon sa lipunan at ihinalintulad pa ito sa isang talata ng
Victorian hymn na pinamagatang “All things bright and beautiful”:

The rich man in his castle [ang mayaman sa kaniyang palasyo],

The poor man at his gate [ang mahirap sa kaniyang tarangkahan],
God made them high and lowly [ginawa ng Diyos na mataas at mababa],
And ordered their estate [at itinakda ang kanilang kalagayan].
(Haralambos at Heald, 1980)

24 | 93
 Susuriin ng pananaliksik na ito kung ang praktika ba ng deliverance ay may parehas
na epekto sa paglalarawan ni Marx o isa ito sa mga gawain ng mga simbahan sa Rosario,
Batangas, upang salungatin ito gaya na lamang ng pahayag ni Uchegbue (2011) na
nagsasabing sa kabila ng mga hindi makatao at magulong gawi ng simbahan, hindi dapat
kalimutang tignan at kilalanin ang mga malikhaing gawi ng simbahan na sumasalangat,
nagpapabago, at nagpapalaya sa kasalukuyang magulong sistema.

2.4 Ang deliverance kaugnay ng sosyolohiya, kultura, at usaping pang-ekonomiya

May iba’t ibang salik na nakaaapekto sa patuloy na pagtangkilik ng mga tao at ito ay
maaaring nakaugnay sa sosyolohiya, kultura, at ekonomiya ng lugar. Sa dokumentaryo ng
Brigada (2016) ipinapakita kung gaano ka-epektibo ang mga albularyo at kung bakit sila
patuloy na tinatangkilik ng mga tao. Ang ilan sa mga sinabing dahilan ng mga nagpupunta
sa albularyo ay dahil sa malapit na lokasyon ng lugar, nakalakihang kultura ng mga tao sa
lugar, hindi abot-kayang pagpapagamot sa mga opisyal na medikal na institusyon sa lipunan,
at murang singil o hinihingi ng mga albularyo tulad ng donasyon. Ito ang isa sa mga
halimbawa ng sinasabi ni Syquia (2006) na dapat iwasan dahil sa mga kadahilanang
espiritwal. Ang dokumentaryo ng Brigada (2016) ay isa sa mga patunay na maraming mga
Pilipino ang maagang namumulat sa mga praktikang espiritwal na ang iba’y hindi naman
gawaing relihiyoso. Nagiging porma rin ang mga ganitong praktika ng pagkakaroon ng
pinagkakakitaan dahil sa mga reseta o ritwal kung saan may kinakailangang bilhin ang
pasyente sa pagpapakonsulta. Ngunit kahit gumagamit ng mga relihiyosong bagay ang mga
albularyo, hindi ito sumasapat para gumaling ang kaniyang mga pasyente na hindi
nakatutulong sa pagpapatotoo sa pagiging epektibo nito. Ngunit kahit may ilan na hindi
naman napapagaling ng albularyo, kanila pa ring binabalik-balikan ang pagpapa-albularyo
dahil nga sa kakulangang pinansiyal at hindi pagiging aksesible ng mga pampublikong
pagamutan, maging ang mga barangay health center (iJuander: Bilib pa ba si Juan sa powers
ng albularyo? 2012). Base sa mga nabanggit, masasabing ang mga alternatibong paraan ng
panggagamot ay reaksiyon ng mga tao sa kakulangan ng pag-aabot sa bayan ng aksesibo at
abot-kayang tulong medikal. Dahil dito, nagiging kultura ng mga tao na, sa halip na singilin

25 | 93
ang pamahalaan sa kanilang kakulangan sa pagbibigay ng mga serbisyo sa kabila ng
pagbabayad ng mga tao ng buwis, ay sumasandig na lang sila sa mga alternatibong
pamamaraan na hindi na nangangailangan pa ng burukrasya. Namumutawi sa tao ang isang
kultura ng pagkatalo (culture of defeat) kung saan kanilang naiisip na hindi naman sila
mapakikinggan ng pamahalaan at nararapat na lang nilang respetuhin at hintayin ang
hakbang ng mga awtoridad gaya na lamang sa artikulo ni Dalisay (2015). Sa kagustuhan ng
mga tao na huwag masangkot sa gulo o kaya nama’y tumaliwas sa kasalukuyang gawi,
tinatanggap na lang ng mga tao kung ano ang ihinahain sa kanila (Dalisay, 2015). Dahil dito,
walang malinaw na pag-unlad na nagaganap sa parehong pamahalaan at sa tao. Kung
iuugnay ito sa deliverance, ang mga susunod na parte ng pananaliksik ang magpapaliwanag
kung ang praktika ba ng deliverance ay umaayon rin sa kultura ng pagkatalo.

Samantala, sa bansang Ghana, patuloy ang pagtangkilik ng mga tao sa mga faith
healer dahil sa ibinibigay nitong sosyo-sikolohikal na suporta na madalas na hindi
naibibigay ng mga propesyonal na institusyon. Naging malaking ambag sa pagiging popular
nito sa bansa ang pagkakapalagayang-loob sa pagitan ng pasyente at mga faith-healer na
madalas ay hindi makikita sa mga propesyonal na institusyon lalo na kung ito ay isang
pampublikong institusyon sa Pilipinas (K. Ae-Ngibise, S. Cooper , E. Adiibokah, B. Akpalu,
C. Lund, V. Doku, at ng Mhapp Research Programme Consortium, 2010) lalo pa’t ang ibang
empleyado, dahil sa mababang sweldo, ay hindi ginagampanan ng maayos ang kanilang
serbisyo (iJuander: Bilib pa ba si Juan sa powers ng albularyo? 2012).

Ngunit sa pananaw ni Walker (1995), dapat ring tanggapin ang ibang aspekto ng
panggagamot na labas sa mga praktika ng siyensiya lalo na iyong mga pamamaraan kaugnay
ng siyensiya ng sikolohiya. Binigyang halaga ni Walker (1995) ang mga paniniwala sa mga
supernatural bilang instrumento sa pagbibigay-linaw at pagkakaroon ng mga alternatibong
idea para sa panggagamot na siya umanong pinagmulan ng mga modernong paraan ng
panggagamot sa kasalukuyan. Kung wala ang mga kasaysayan at kaalamang ito, baka
atrasado pa rin ang landasin ng medisina. Katulad nila Ally at Laher (2008), Locke (1986),
at K. Ae-Ngibise et. al. (2010), kinikilala niya ang mga pamamaraan ng mga espiritista, mga
albularyo, at iba pang manggagamot labas sa siyensiya, bilang mga bagong paraan ng
panggagamot sa agham ng sikolohiya. Ayon kay Walker (1995), base sa ginawa niyang mga

26 | 93
sarbey at pag-aaral, ang paniniwala sa mga bagay na supernatural o paranormal ay mas
dahilan ng karanasan kaysa produkto ng sosyalisasyon. Ang sosyalisasyon na ito ang siyang
nagpapatuloy sa pagpapasa ng mga dating kaugalian hanggang sa kasalukuyang panahon.
Sa ilang mga lugar, naging matagumpay umano ang paglalapat ng mga gawi ng faith healing
dahil sa natatanging paraan nito ng pagsasalin ng individual-pragmatic at communal-
ritualized na aspekto ng pagpapagaling para makapagpamulat sa usapin ng AIDS at mga
kahihinatnan nito (Manglos at Trinitapoli, 2011). Ang sosyalisyon na siya ring maaaring
salik ng sinkretismo ang maaaring magdugtong sa hinaharap na panahon sa siyensiya at sa
mga espiritwal na praktika tulad ng deliverance.

Sa paglipas ng panahon, inaasahang may ilang pagbabago sa mga naipapasang

kultura sa bawat henerasyon. Ngunit ang iba ay tila hindi nagbabago tulad na lamang ng
praktika ng panggagamot na naidokumenta sa Tapatan ni Tunying: Faith Healing ng ABS-
CBN News (2015). Ito ay isang dokumentaryo tungkol sa isang manggagamot o magtatawas
sa Sta. Maria, Bulacan. Base sa dokumentaryo, ang pagtatawas ay ipinapamana ng mga
magulang sa kanilang anak o kamag-anak. Ang pinagpapasahan ng praktika ay maaaring
tumanggi, ngunit sa hindi malamang dahilan, ay binubulabog ng ‘di maipalawanag na mga
bangungot o panaginip na pumipilit sa kaniyang ipagpatuloy ang praktika. Kaya’t upang
matigil ang mga bangungot at panaginip, napipilitan silang tanggapin na lamang ito. Ang
ganitong pangyayari ay tinalakay rin sa libro nina Syquia (2006) at Pangilinan (2016) bilang
isang porma ng naipapasang sumpa sa mga henerasyon na siya lamang maaalis sa
pamamagitan ng pagtitiwala at pananampalataya sa kapangyarihan ng Diyos at/o humingi
ng tulong para sa pagpapalaya. Ganito rin ang naging daloy ng dokumentaryong ‘Albularyo’
reveals secret of ‘healing powers’ ng ABS-CBN News: Rated K (21 Hulyo 2013) kung saan
sinasaniban naman ng doktor na espiritu, na galing umano sa kaniyang ninuno, ang albularyo
na si Mang Pael. Ngunit ‘di gaya ng mga pahayag at kwento mula sa libro ni Syquia (2006)
na ang mga espirito ay masama, ang espirito umanong sumanib kay Mang Pael ay mabuti
dahil layunin nito ang makapagpagamot ng mga tao. May pagkakaparehas ang paraan ng
mga nagtatawas kahit pa galing sa magkakalayong lugar. Ang itinampok na magtatawas sa
Brigada: Pagiging epektibo ng mga albularyo, susuriin (2016) ay humingi ng garapon at
itlog habang si Mang Paeng naman ay humihingi ng boteng may lamang tubig. Hindi

27 | 93
nailinaw sa parehas na dokumentaryo kung paano nakatutulong ang mga bagay na ito sa
panggagamot.

Ngunit hindi madaling mapaniwala ang mga tao. Ang karamihan ay naniniwala
lamang kung sila mismo ang makakaranas ng praktika. Sa librong Faith Healing:A poet
confronts illness and God ni Kirsch (2013), inilathala niya kung paano ang kaniyang mga
karanasan ang nagdulot sa kaniya upang maniwala sa praktika ng faith healing at hindi ang
kultura o ang dinidikta sa kaniya ng ibang tao o maging ng simbahan. Katulad na lamang ng
sabi ni Walker (1995) na ang paniniwala ay mas nakukuha sa karanasan kaysa kultura o
sosyolohiya ng lugar.

2.5 Ang deliverance kaugnay ng kaunlaran

Sa apat na klasipikasyon na nabanggit—siyensiya at medisina, reliihiyon, politika,

at sosyolohiya, kultura, at usaping pang-ekonomiya—mahihinuha na ang mga tradisyunal at
bagong pamamaraan ng alternatibong panggagamot ay may iba’t ibang ambag sa bawat
klasipikasyon. Sa medisina ay maaaring bagong pamamaraan, sa relihiyon ay maaaring ang
pagpapalaganap ng prinsipyo o kaya nama’y pagpapalalim ng paniniwala, sa politika’y
maaaring kaayusan, at sa sosyo-kultural na aspekto ay maaaring ang mas malalim na
kamalayan at pagiging mas kritikal ng mga tao sa kanilang kulturang kinalakhan.

Ang mga ambag na ito, bagama’t ang iba ay hindi agad maaaring matukoy kung
nakatutulong sa kaunlaran, ay maaari pa ring pag-ugatan ng malaking pagbabago sa tao, sa
relihiyon, sa komunidad, at sa bansa.

Sa isang pag-aaral na ginawa ni Siedlicki (2013) kung saan kaniyang sinuri ang
espiritwalidad bilang isang salik sa pag-iwas, pagpapagamot, at pagpapagaling sa mga taong
nakaranas at maaaring makaranas ng post-traumatic stress disorder (PTSD). Ang PTSD ay
kadalasang resulta ng mga pangyayari sa buhay ng tao na sobrang nakababahala o
nakagugulat—pagkamatay, sakuna, aksidente, pang-aabuso, at iba pa—na siyang
negatibong nakaaapekto sa kamalayan, emotion, pag-uugali, at espiritwalidad ng mga tao.
Sa pag-aaral ni Jung (1933) na sinipi ni Siedlicki (2013), naniniwala siya na ang

28 | 93
espiritwalidad ay isang malaking parte sa kagalingan ng kaluluwa ng isang tao dahil sa lahat
umano ng kaniyang naging pasyente na ang edad ay lampas 35, ang mga walang
oryentasyong espiritwal ay hindi gumaling. Dinugsungan ito ni Racklin (1998) na sinipi ni
Siedlicki (2013) na nagsasabing ang espiritwalidad ay may benepisyo sa mga taong may
PTSD dahil nakababawas ito ng trauma at mas nakatutulong upang umayos ulit ang tao.
Dahil dito, mas napapadali na sa kanila ang makihalubilo at mamuhay ng normal at hindi na
nag-iisip ng mga negatibong bagay tulad ng pagpapakamatay.

Katulad ng mga lumabas na resulta sa pag-aaral ni Siedlicki (2013), ang pag-aaral ni

Adina (2004) tungkol sa Reiki healing, isang alternatibong paraan ng mga Hapon sa
pagbawas sa bigat ng pakiramdam, ay nagsasabing lubos itong nakabawas sa depresiyon,
kawalang pag-asa, at bigat ng pakiramdam ng mga tao. Tulad ng pag-aaral nina Siedlicki
(2013) at Adina (2004), parehong resulta ang nakuha ni Duddu (2016) kung saan mas mabilis
gumaling ang mga taong naniniwala sa mga paraan kaugnay ng espiritwalidad. Lumalabas
sa kaniyang pag-aaral na mas marami ang kumokonsulta sa mga propesyong kalinya ng
medisina at siyensiya ngunit mas mabilis ang paglapit ng mga pasyente sa mga alternatibong
manggagamot kompara sa paglapit sa mga doktor ng iba pang pasyente.

Sa Pilipinas, may ilang espiritista ang nagsasabing nakakakausap ng multo at iba

pang hindi makamundong entidad at nakakakita ng nakaraan, kasalukuyan, at hinaharap
katulad na lamang ni David Langcay. Ayon kay Antonio (2013b), marami nang natulungan
si Langcay. Ang kakayahan ni Langcay para makakita ng mga pangyayari sa nakaraan,
kasalukuyan, at hinaharap ay nakatulong para makaresolba ng mga krimen samantalang ang
kakayahan niya na makipag-usap sa mga kaluluwa ng mga yumao ay nakatulong sa mga
taong kanilang naiwan upang mapanatag na ang kalooban at mamuhay muli ng normal.

Para sa ikauunlad ng serbisyong panlipunan, sinasabi nina Siedlicki (2013), Adina

(2004), at Duddu (2016) na nararapat lamang ilakip ang mga alternatibong pamamaraan
upang maging mas sosyal at kultural na katanggap-tanggap ang tulong para sa kanila.
Makatutulong ito upang mas agaran ang tulong na makukuha ng mga mamayan upang mas
madali silang makabalik sa kanilang normal na pamumuhay at patuloy na maging produktibo
para sa ikauunlad ng kanilang sarili.

29 | 93
 KABANATA III

MGA METODOLOHIYA SA PANANALIKSIK

Ang pananaliksik ay pangunahing gagawin sa Rosario, Batangas kung saan aktibo at

bukas sa publiko na nagsasagawa ng deliverance ang simbahan Jesus the Anointed One
(JA1). Hindi tulad ng ibang simbahan na limitado lamang sa mga miyembro na may matataas
na ranggo sa simbahan ang nakaaalam nito at maaaring magsagawa nito, ang JA1, partikular
na sa Rosario, Batangas, ay bukas na bukas sa praktika para sa lahat.

Upang maipakita ang iba’t ibang aspekto sa pagsasagawa ng deliverance o

pagpapalaya, kinakailangan ng angkop na mga metodolohiya bilang patunay rito. Ilalatag sa
parteng ito ng pananaliksik ang iba’t ibang klase ng metodolohiya ng pananaliksik na
gagamitin. Ang mga gagamiting metodolohiya ay mga nagamit na sa iba pang pananaliksik
at hindi bago o gawa-gawa lamang para rito. Upang makamit ang mga obhetibo ng
pananaliksik, gagamit ng pinaghalong metodolohiya na nag-aanalisa ng kantidad at kalidad.
Ito ay upang makabuo ng isang pananaliksik na sumasaklaw sa iba’t ibang aspekto ng
nasabing paksa. Ang pangunahing karakter ng pananaliksik ay base sa kalidad dahil sa mas
sosyolohikal nitong katangian at ang kakalabasan ay hindi naman nasusukat o kaya nama’y
nabibilang ngunit kinakailangan pa rin isaalang alang ang kantidad na bahagi upang mas
mapatibay ang pananaliksik. Mas nakasandig ito sa isang kalidad na pananaliksik dahil mas
may kalayaan ito upang makuha at maanalisa ang iba’t ibang panig ng paksa nang hindi
gaanong nalilimitahan ang sagot at iba pang suhestiyon ng mga taong kabilang sa
pananaliksik (Collis at Hussey, 2003).

Layunin ng Instrumento ng Kaukulan sa pananaliksik

pananaliksik pananaliksik

Maipaliwanag kung ano Mga kaugnay na literatura Ang iba’t ibang naratibo
ang konsepto ng mula sa kga kaugnay na
deliverance. Panayam sa mga susing tao literatura at panayam ang

30 | 93
 siyang bubuo sa konsepto ng
deliverance.

Matukoy ang Mga kaugnay na literatura Ang iba’t ibang datos mula
pinagmulan o sa kaugnay na literatura at
kasaysayan ng gawain. Panayam sa mga susing tao panayam ang siyang
maglalapat ng nakaraan at
kasalukuyan ng praktika ng
deliverance sa kani-kanilang
simbahan o kaya naman ay sa
bansa.

Matukoy ang sanhi at Mga kaugnay na literatura Dahil kinakailangan ang mas
bunga ng pagsasagawa komprehensibong pananaw
ng deliverance sa lugar Panayam sa mga susing tao para sa sanhi at bunga ng
sa gawi ng mga tao. praktika, hindi lamang ang
Case Study
mga naisusulat nang akda
ang gagamitin kundi pati na
rin ang mismong karanasan
ng ilang mga indibidwal ukol
sa nasabing paksa.

Mapatunayan ang Mga kaugnay na literatura Bilang patunay sa katotohan

katotohanan o o kabalintunaan ng praktika
kabalintunaan sa Panayam sa mga susing tao ng deliverance,
konsepto ng deliverance kinakailangan hindi lamang
Case Study
ng mga naisusulat nang akda
Kalahok na pagmamasid at mga karanasan ng mga tao
kundi pati na rin ang
pakikisalamuha mismo ng
mananaliksik sa kung paano
isinasagawa ang deliverance
upang lubos na makita at
maintindihan ang gawi.

Maipaliwanag kung Mga kaugnay na literatura Sa pag-aanalisa ng kultural,

paano naghahalo ang politikal, ekonomikal, at
kultura, relihiyon, Panayam sa mga susing tao relihiyosong aspekto ng
politika, at ekonomiya sa deliverance, kinakailangan
Sarbey
konsepto ng deliverance. na ang pagsasama-sama ng
Case study lahat ng nabanggit na
metodolohiya para sa mas
Kalahok na pagmamasid komprehensibong
pananaliksik at mas maging

31 | 93
 posible ang pagpapalalim
dito.

Matukoy ang kaugnayan
ng deliverance sa
usaping pangkaunlaran
Talahanayan 1. Kaugnayan ng mga layunin, instrumento, at kaukulan nito sa pananaliksik
Panayam sa mga susing tao Lubos na mauunawaan ang
dugsong ng deliverance sa
Sarbey iba’t ibang aspekto ng
kaunlaran sa pamamagitan ng
paghingi ng pananaw ng mga
taong nakaranas o
nakararanas ng deliverance.
Dahil maaaring may iba’t
ibang pangangahulugan ang
mga tao sa konsepto ng
kaunlarin, mas magiging
komprehensibo ang pag-aaral
kung direkta mismo sa mga
kalahok sa pananaliksik ang
mga datos para rito.

3.1 Pagkalap ng kaugnay na literatura

Para sa mga inisyal na datos ng pananaliksik, pagbabasehan ang ilan sa mga kaugnay
na literatura o literature-based research methodology tungkol sa deliverance na nabanggit
sa Kabanata 3 tulad na lamang ng The Sociology of Religion: Theoretical and comparative
perspectives ni M. Hamilton (2001) at Introduction to World Religions and Belief Systems
nina M. Calano, J. Cornelio, at M. Sapitula (2016). Ito ay mainam gamitin upang
mapagbangga-bangga ang iba’t ibang ideolohiya ng mga may akda upang maging mas
malawak ang maging pang-unawa sa paksa at hindi lamang nakasentro sa iisang ideolohiya
o pananaw. Ang mga kaugnay na literatura bilang sekondaryang datos ay epektibo rin upang
mapatibay o kaya nama’y mabuwag ang ilan sa mga makakalap na datos sa tatahiking kurso
ng pananaliksik. Ayon kay Dr. Comerasamy (2012) ng University of Brighton sa United
Kingdom, ang ganitong metodolohiya ay epektibo upang maging kritikal ang mananaliksik
sa kanyang paksa.

32 | 93
3.2 Pakikipanayam sa mga susing tao

Bilang kasandig ng kaugnay na literatura at upang makapagbigay ng ilang bagong

pananaw at ideolohiya labas sa mga nasusulat nang akda, ang mga datos sa pananaliksik ay
mas papagtibayin ng mga panayam sa mga susing tao o Key Informant Interview.
Kakapanayamin ang hindi tataas sa sampong taong may lubos na kaalaman o eksperto sa
paksa, ang mga nakaranas nito mula mismo sa Rosario, Batangas, at ang iba pang nakaranas
na hindi mula sa Rosario, Batangas. Ang ilan sa mga kabilang dito ay ang mga prinsipal na
nagsasagawa ng praktika ng deliverance sa mga simbahan sa Rosario, Batangas at ilang mga
dumadalo sa JA1 Rosario. Ito ay kinakailangan sa kadahilanang hindi pa ganoon
kakomprehensibo ang saklaw ng mga nakalipas na sulatin o mga dokumentaryo. Iba pa ito
sa isasagawang naka-istrukturang panayam. Ang pagsasagawa ng panayam sa mga susing
tao ay paraan na rin makakuha ang mananaliksik ng mga mas akmang kasagutan at upang
malayang makapagpahayag ng saloobin ang mga taong kakapanayamin. Sa Interviewing as
a Data Collection Method: A Critical Review ni H. Alshenqeeti (2014), makikita ang mga
kalakasan, kahinaan, at mga natatanging bahagi ng pagsasagawa ng pakikipanayam lalo na
kung ang isinasaalang alang ng mananaliksik ang kalidad ng pananaliksik.

3.3 Sarbey

Para makakuha ng karagdagang datos na mas magpapatibay sa saklaw ng paksa sa

nasabing lugar o kung ilan ang naaapektuhan ng paksa, magsasagawa rin ng mga naka-
istrukturang panayam. Kompara sa sampong panayam sa mga susing tao, aabot sa
labinlimang tao ang lalahok sa sarbey. Kakausapin pa rin sa personal ng mananaliksik ang
mga kapapanayamin ngunit hindi tulad ng karaniwang panayam, may nakahanda ng mga
pagpipilian na kasagutan para sa kalahok. Personal na tatanungin ng mananaliksik ang mga
kalahok gamit ang mga nakahandang tanong at ang kanilang mga sagot ay pipiliin na lamang
nila sa mga nakahandang pagpipilian. Ito ay isasagawa upang matiyak na maayos na
masasagot ng mga kakapanayamin ang bawat tanong at wala silang maiiwan o
malalampasang katanungan at kung meron man ay para sa kadahilanang hindi nila ito nais
sagutin. Ayon kay Flick (1998)(Chapter 3: Research Methodology, n.d.), ang ganitong klase

33 | 93
ng pakikipanayam ay mas epektibo kompara sa karaniwang palatanungan na ang
kakapanayamin mismo ang sumasagot dahil naniniwala siyang mas nailalabas ng mga
kinakapanayam ang kanilang saloobin habang nakikipagtalakayan.

3.4 Case Study

Upang malaman ang pangkultural na politika ng deliverance sa indibidwal na

karanasan ng mga tao, magsasagawa ng mga pananaliksik sa pag-aaral ng kaso o case study
research. Ito ay para mabigyang importansya ang maliliit na detalye ang karanasan ng ilang
mga indibidwal at para malaman kung bakit sila sumasandig sa mga gawain tulad ng
deliverance o iba pang praktika na kaparehas o kaugnay nito. Isinasagawa ito kapalit ng
isang eksperimental na pag-aaral. Pinag-aaralan dito ang sosyolohikal, politikal,
organisasyonal, at pang-ekonomikong konteksto ng nasabing paksa base sa mga nakalagay
sa mga kasong aaralin. Isinisagawa ito upang maiwasan ang isang eksperimental na
kapaligiran na maaaring maging malaki ang epekto sa asal ng kalahok sa pananaliksik.
Magpapaloob ng hindi bababa sa limang pag-aaral sa kaso. Ayon kay Zainal (2007), ang
pag-aaral ng kaso ay mahalaga lalo na kung naghahanap ng malalim na pag-unawa sa paksa.
Ayon rin kina Grassel at Schirmer (2006), ang pag-aaral sa kaso ay lubos na epektibo kung
kinakailang ang sosyolohiya ng iisang paksa. Dinagdagan pa ito ni Johnson (2006) na
nagsasabing mahalaga rin umano ito sa pagbibigay ng solusyon sa mga problema sa
komunidad tulad ng kahirapan, kawalan ng trabaho, pagkalulong sa droga, kakulangan sa
edukasyon, at iba pa. Sa pag-aaral ng deliverance, sa pag-aaral ng kaso makukuha ang mga
sagot kung bakit dito sumasandig ang mga tao at bakit ito ang kanilang napipili kompara sa
iba pang mga gawi.

3.5 Kalahok na pagmamasid

At para lubos na maintindihan ang praktika ng deliverance at kung bakit dito

sumasandig ang mga tao at kung bakit ito ang kanilang binabalik-balikan, magsasagawa ng
kalahok na pagmamasid o participant observation. Dito malalaman kung papaano nga ba

34 | 93
sinasagawa ang deliverance at ang madaliang epekto nito sa mga tao. Ang ganitong
metodolohiya ay kadalasang ginagamit sa mga pag-aaral na naglalayong maintindihan ang
mga gawi ng mga taong sinasaliksik lalo na kung hindi pamilyar ang pananaliksik sa mga
gawi ng mga sinasaliksik at upang makita sa ibang perspektibo labas sa perspektibo ng
mananaliksik ang pinag-aaralang gawi o paksa. Ginamit ito nina Kim, Yang, at Hwang
(2006) at tinawag bilang Pakapa-kapa para punan ang mga butas sa pananaliksik na sosyal
sa Pilipinas. Ang paggamit ng mga metodolohiyang angkop sa isang komunidad ay
makukuha sa kalahok na pagmamasid at hindi sa mga dayuhang metodolohiya (Kim,
Yang, at Hwang, 2006) na siyang lalong pinagtibay sa sulatin ni Smith (2008) sa kaniyang
libro na Decolonizing methodologies.

3.6 Pagkuha ng malaya at batid na pahintulot

Ang pagkakaroon ng malaya at batid na pahintulot para sa pakikiisa ng taong

kabilang sa pananaliksik ay lubos na mahalaga dahil nagsisilbi rin itong tanda ng etikal na
pagkuha ng datos mula sa kanila. Ito ay kinakailangan maging pasalita man o pasulat ang
impormasyong kukunin. At para mas maproseso ng taong kabilang sa pananaliksik ang
kaniyang sasalihang pananaliksik, kinakailangan rin na sila ay masabihan bago pa man
maganap ang mismong pananaliksik lalo na kung may elemento ito ng pagkakomplikado.

Mga hakbangin sa pagkuha ng berbong pahintulot:

1. Magpapakilala ang mananaliksik. Ito ay maaaring nasa porma ng harapang

pakikipag-usap, pakikipag-usap sa telepono, o kaya naman ay pagtawag sa bidyo.
2. Ipapaliwanag sa taong sasaliksikin kung ano ang nilalaman ng pananaliksik at
binibigay lahat ng impormasyong kailangan nilang malaman tulad ng layunin,
pamamaraan, mga panganib at/o benepisyo, alternatibong partisipasyon, atbp.
3. Kinakailangan bigyan ang taong kabilang sa pananaliksik ng kopya ng maikling
buod ng pananaliksik at mabigyan sila ng sapat na panahon para pag-isipan kung
nais ba nilang makilahok sa pananaliksik. Bibigyan rin sila ng sapat na
pagkakataon para umatras sa anumang parte ng pananaliksik.

35 | 93
 4. Mangyaring balikan na lamang ng mananaliksik ang kaniyang kinausap kung
humingi ng higit sa isang araw ang kaniyang hininging panahon ng pag-iisip.
5. Bago ibigay ng taong lalahok sa pananaliksik ang kaniyang pahintulot,
kinakailangan siyang bigyan ng pagkakataon upang makapagtanong tungkol sa
pananaliksik.
6. Pagkuha ng berbong pahintulot.

Mga hakbangin sa pagkuha ng nakasulat na pahintulot:

1. Ang papel na naglalaman ng pagkuha ng batid na pahintulot ay dapat naglalaman

ng pagpapaliwanag sa taong sasaliksikin kung ano ang nilalaman ng pananaliksik
at binibigay lahat ng impormasyong kailangan nilang malaman tulad ng layunin,
pamamaraan, mga panganib at/o benepisyo, alternatibong partisipasyon, atbp.
2. Nilalaman din nito ang pakikipagkasundo ng taong lalahok sa pananaliksik kung
nais o hindi niya nais na lumahok dito. Bibigyan rin sila ng sapat na pagkakataon
para umatras sa anumang parte ng pananaliksik.
3. Mangyaring balikan na lamang ng mananaliksik ang kaniyang mga binigyan ng
papel ng kasunduan na naglalaman ng batid na pahintulot kung humingi ng higit
sa isang araw ang kaniyang hininging panahon ng pag-iisip.
4. Bago ibigay ng taong lalahok sa pananaliksik ang kaniyang pahintulot,
kinakailangan siyang bigyan ng pagkakataon upang makapagtanong tungkol sa
pananaliksik.
5. Pagkuha ng nakasulat pahintulot. Kinakailangang may kopya rin ang taong
lalahok sa pananaliksik.

36 | 93
 KABANATA IV

MGA RESULTA NG PANANALIKSIK

Ang kabanatang ito ay tumatalakay sa mga naging datos mula sa sampung panayam,
labinlimang sarbey (random), apat na case study (random), at kalahok na pagmamasid. Ang
mga naging kalahok na nagsasagawa ng deliverance, nakaranas ng deliverance, at nakasaksi
ng deliverance ay ang mga taong mula sa Jesus the Anointed One (JA1) Rosario at may ilan
na hindi mula sa JA1 Rosario ngunit nakaranas ng deliverance mula rito.

4.1 Kasaysayan ng deliverance

Ang salitang deliverance ay hango mismo sa bibliya ngunit ang praktika nito na siya
mismong naging dahilan ng pagkakatatag ng simbahan ng Jesus the Anointed One ay
nagmula kay Art Gonzales na siyang tagapagtatag rin ng nasabing simbahan. Ayon sa
panayam kina Gonzales (personal na panayam, 2018), Sandoval (personal na panayam,
2018), De Veyra (personal na panayam, 2018), at Inandan (personal na panayam, 2018),
natuklasan ni Art Gonzales ang kaniyang kakayahan, na kaniyang itinuturing na regalo mula
sa Diyos, na magministro ng deliverance noong siya ay may ipinagdarasal na grupo at ang
isa ay bigla na lamang kumilos ng kakaiba. Sinubukan niyang ipagdasal ang taong iyon at
sinabing ang taong iyon ay lumaya sa kung ano man ang dahilan ng kaniyang kakaibang
kilos. Ayon kay Gonzales (personal na panayam, 2018), sumunod lamang siya sa tawag ng
Diyos na may layuning magpakalat ng apoy ng inner healing at deliverance mula sa Lucas
4:18-19 sa bibliya. Nakasulat dito na,

18
“Ang Espiritu ng Panginoon ay
sumasaakin,
sapagkat hinirang niya ako upang
ipangaral sa mga mahihirap ang
Magandang Balita.
Isinugo niya ako upang ipahayag sa
mga bihag na sila'y lalaya,
at sa mga bulag na sila'y

37 | 93
 makakakita.
Isinugo ako upang palayain ang mga
inaapi,
19
at upang ipahayag ang panahon
ng pagliligtas ng Panginoon.”

(Magandang Balita Biblia, 2012)

Dahil hindi isinasapraktika ng kaniyang dating kinabibilangang simbahan ang

kaniyang natuklasan “regalo mula sa Diyos”, humiwalay siya at kaniyang itinatag ang Jesus
The Anointed One church (JA1) noong ika-20 ng Disyembre 1998. Ang kaniyang
natuklasang kakayahan/regalo ay kaniyang itinuro sa iba pa niyang kasamahan sa itinatag
niyang simbahan sa paniniwalang ito ay kaniyang tungkulin at ito ay kayang gawin ng kahit
sino basta’t nananampalataya kay Hesukristo (De Veyra, personal na panayam, 2018). Dahil
marami na ang natuto, mula sa karanasan ay natutunan ng mga simbahan at mga miyembro
nito na pausbungin at palawakin ang kanilang kaalaman sa deliverance kaya ngayon ay
mayroon na silang iba’t ibang gawain na nagtuturo nito, ang School of Inner Healing and
Deliverance (SIHAD) at Advanced School of Deliverance (ASOD) (Sandoval, personal na
panayam, 2018).

4.2 Depinisyon at paglalarawan ng deliverance

Ang deliverance ay isang pamamaraan na nakasulat mula sa bibliya na nagpapalayas

o nagpapaalis ng mga masasamang espiritu na sumasanib sa katawan ng isang tao (tinatawag
nila itong karga) na naglalayong mapalaya ang taong nakargahan at ang mismong karga sa
pamamagitan ng pagkilala at pagtanggap nito sa Diyos. Ang tao ay sinasabing pinapalaya
mula sa iba’t ibang negatibong bagay. pakiramdam, o entidad. Ang deliverance ay ginagawa
sa pamamagitan lamang ng pananalita. Ito ay literal na normal pag-uusap sa pagitan ng karga
ng isang tao at ng taong nagmiministro sa kaniya. (De Veyra, personal na panayam, 2018;
Sandoval, personal na panayam, 2018)

Sa ibang mga pagkakataon, ang deliverance ay nagiging isang porma ng

pagpapagaling sa may sakit—emosyonal, pisikal, mental, at espiritwal. Ayon kay Sandoval
(personal na panayam, 2018), ang tao ay binubuo ng tatlong bagay: diwa (spirit), kaluluwa

38 | 93
(soul), at katawan (body). Ang siyensiya ay katawan pa lamang ang nagagamot ngunit
sinusubukan pa ring maipalawanag ang mga bagay na espiritwal sa mga pag-aaral gaya ng
parapsychology at quantum physics habang ang deliverance ang paraan upang maging
posible ang pagpapagaling ng mga sakit ng diwa at kaluluwa. Ayon sa mga nakapanayam,
ang diwa at kaluluwa ng isang tao ay maaaring magkaroon ng sakit dahil sa kaniyang mga
karga. Ang karga ay ang mga espirito, kaluluwa, at iba pang entidad o konsepto na
kumakarga sa mga tao (i.e. kaluluwa ng pumanaw, engkanto, maligno, demonyo, espirito ng
sakit, espirito ng kamalasan, espirito ng kahirap, at iba pa). Ang mga ito ay maaaring pumigil
para umunlad ang isang tao.

Ang mga karga ay hindi basta-bastang nakakapasok sa katawan ng tao. Ngunit hindi
lahat ay maaaring magkaroon ng karga. Mayroon silang tinatawag na mga strong souls at
sick souls. Ayon kina Sandoval (personal na panayam, 2018) at De Veyra (personal na
panayam, 2018), ang mga karga ay maaaring makapasok sa katawan ng isang tao sa iba’t
ibang paraan. Sila ay kumakarga umano dahil sa mga kasalanan tulad ng bisyo, mga
negatibong pakiramdam tulad ng hindi pagpapatawad, at mga kultong gawain tulad ng
satanismo. Ang mga nabanggit ay tinatawag nilang strongholds o iyong mga pinasukan ng
mga karga na nagiging dahilan rin upang kumapit ang karga ang karga sa mga tao na para
bang dito sila nahuhumaling.

Ang isang karga, lalo na kung ito ay may sakit bago ito mamatay, ay kaniyang
nabibibitbit sa kabilang buhay (sick souls). Sa oras na mapasukan ang isang tao ng isang sick
soul, ang bitbit na sakit ng karga ay maipapasa rin sa katawan ng taong kaniyang kakargahan.
Halimbawa, sa salaysay ni Sandoval (personal na panayam, 2018), ang isa sa mga
naiministro niya ay nagkaroon ng karga na may Bell’s Palsy kaya iyong tao rin ay nagkaroon
ng Bell’s Palsy. Ang ibang karga naman, kahit hindi sick soul, ay may kakayahan pa ring
maglagay ng sakit, bigat, o pagbabago sa ugali sa kaniyang kakargahang tao. Halimbawa sa
naratibo ni Aguasin (personal na panayam, 2018), ang mga sakit, bigat sa balikat, at pag-iiba
ng ugali na kaniyang naramdaman at naransan ay nilagay sa kaniya ng kaniyang mga karga.
Ang mga negatibong pakiramdam ay maaari ring maihalintulad sa tinatawag na spiritual
asphyxiation ni Mananzan (2017) kung saan ang isang tao ay may matinding pakiramdam

39 | 93
ng pagkakasala. Ang karga ay maaaring ring makapasok sa tao kung bukas ang kaluluwa ng
isang tao, ito ay karaniwang tinatawag ng mga tao na bukas ang third eye.

Ang proseso ng deliverance (Gonzales, personal na panayam, 2018):

1. Pagsasalaysay ng karanasan ng imiministro: bago magsimula ang deliverance,

tinatanong muna ng mga ministro ang imiministro kung ano ang mga dating
karanasan niya tulad na lamang ng kasaysayan ng pamilya o kaya nama’y ang
kasalukuyan niyang nararamdaman. Binabakas kung may mga praktika bang ginawa
ang kaniyang pamilya na maaaring maging daan para makapasok ang karga gaya.
Maaaring sila ay kumonsulta sa mga espiritista o kaya nama’y mga genetic na sakit
na naipapasa-pasa tulad na lamang ng diabetes, sakit sa puso at iba pa. maaari
umanong ang mga sakit na ito ay mula sa mga sumpa sa pamilya. O kaya naman, ang
sakit na kaniyang nararamdaman ay maaaring mula sa orasyon, kulam, o maligno.
Ginagawa ito upang malaman kung ano ang aasahan ng ministro sa mismong
deliverance.
2. Pagdadasal: pinagdadasal ng ministro ang gustong magpa-deliverance at
pinagdadasal ng sariling dasal ang miniministro. Ang dasal ang maaaring maging
indikasyon kung may karga ang isang. Kung siya ay may naramdamang kakaiba
habang siya’y ipinagdadasal ng ministro, maaaring siya ay may karga. Sa dasal na
ginagawa ng ministro at ng kaniyang miniministro, pinapatanggap ang tao sa Diyos
at pinapasuko ang lahat ng kaniyang hinanakit at negatibong nararamdaman, sa
Diyos.
3. Deliverance: “nilulubog ko ngayon si (pangalan ng miniministro) at gusto kong
makausap iyong karga niya.” Iyan ang karaniwang bungad ng ministro sa umpisa ng
deliverance. At nagkakaroon ng normal na pakikipag-usap sa pagitan ng ministro at
karga sa pamamagitan ng katawan ng taong kinargahan. Tinatanong ang karga kung
paano siya nakapasok sa taong iyon, ano ang mga ginawa niya sa taong iyon, at
katulad ng pangalawang hakbang (pagdadasal), kung ang karga ay kaluluwa, siya ay
pinapatanggap sa Diyos. Bago tulungan ang kargang pumunta sa langit,
pinapatanggal muna sa kaniya lahat ng sakit o bigat ng pakiramdam na kaniyang
nilagay sa taong iyon o sa kaniyang mga mahal sa buhay. Pagkatapos, siya na ay

40 | 93
 pinapatawid papuntang langit. Kung ang karga naman ay hindi kaluluwa, ito ay
pinapaalis.

Nabanggit sa naunang bahagi na ang deliverance ay isang normal na pakikipag-usap

sa pagitan ng nagmiministro at karga. Kinakailangan na ang nagmiministro at ang taong
sumasailalim sa deliverance ay nanampalataya at naniniwala sa kapangyarihan ng Diyos na
siya ay mapalaya (De Veyra, personal na panayam, 2018). Ito ang tinatawag ni Legaspi
(personal na panayam, 2018) na ang tao bilang mayroong authority o kakayahang magtatag
ng kapangyarihan laban sa mga karga. Sinabi niya na ang mga born-again na simbahan tulad
ng JA1 at ang kanilang praktikang ng deliverance ay hindi ang awtoridad ng Diyos ang
ginagamit, sa halip, ito ay mula sa demonyo. Hindi naging sang-ayon si Legaspi (personal
na panayam, 2018) sa ginagawang praktika ng JA1.

Hindi na-deliverance
11%

Na-deliverance
89%

Pigura 1. Pagpapakita ng dami ng mga dineliverance

Sa labing-siyam na kalahok sa sarbey at case study, labimpito ang nagsabing

nasailalim na sila sa deliverance. Sa labimpitong ito, karamihan ay isang beses lamang
naranasan ang deliverance at karamihan din ay higit pa sa tatlong beses. Sa mga naging
kalahok sa pananaliksik, mas marami ang nagsabing nakaranas na sila ng ibang porma ng
pagpapagamot bago pang deliverance tulad na lamang ng faith healing, albularyo, at
pagpapatawas. Sa ibaba ay makikita kung gaano karami ang distribusyon.

41 | 93
 Pigura 2. Bilang ng mga nakaranas ng iba pang porma ng pagpapagamot

Sa kabila ng karanasan sa ibang porma ng pagpapagamot maliban sa tulong medikal,

sumandig pa rin sila sa deliverance. Ayon sa mga katugon, ang pinagkaiba ng deliverance
sa mga ibang porma ng pangagamot ay wala itong ginagamit na kahit ano kundi salita
lamang mula sa Diyos kompara sa albularyo, faith healing, eksorsismo at iba pa na
gumagamit ng mga ritwal, mga bagay-bagay tulad ng langis, anting-anting, medalyon, tubig,
at iba pa. Hindi tulad sa ibang simbahan na piling tao lamang ang maaaring makapagpagaling
o makapagpaalis ng karga, sa JA1, ayon kina De Veyra (personal na panayam, 2018) at
Sandoval (personal na panayam, 2018), naniniwala sila na maaari itong gawin ng kahit sino
na nanampalataya kay Hesukristo. Taliwas ito sa pananaw ni Legaspi (personal na panayam,
2018) nang pagpapaalis ng demonyo ay magagawa lamang ng mga piling apostol. Hindi rin
tulad ng ibang praktika na maraming pisikal na interaksiyong nagaganap tulad ng pagtatali
o kaya naman minsan ay paghawak ‘pag nagwawala ang may karga, sa deliverance ay
pakikipag-usap lamang at simpleng paglapat lamang ng kamay sa ilang pagkakataon
(Sandoval, personal na panayam, 2018). Lumalabas rin na nahihilom ng deliverance ang
mga espiritwal na karamdaman hindi tulad ng ibang porma ng panggagamot kasama na ang
tulong medikal na ginagamot lamang ang mga pisikal na karamdaman. Kasunod ng
pagpapagaling ng mga espiritwal na karamdaman at pagpapaalis ng karga, karamihan sa mga

42 | 93
nakaranas ng deliverance na nakilahok sa pananaliksik ay nagsasabing naging mas maayos
ang kanilang pakikitungo, naging matiwasay ang pag-iisip, nawala ang mga pisikal na sakit
na nararamdaman, at gumaan ang kanilang pakiramdam. Sa kadahilanang ang deliverance
ay isang bagong konsepto para sa marami, ang pagkadiskubre ng mga kalahok at ang
pagsubok sa praktika ng deliverance ay mula sa impluwensiya ng iba’t ibang tao.
Iba pa
16%
Kaibigan
40%

Opisyal ng simbahan
44%

Kaibigan Opisyal ng simbahan Iba pa

Pigura 3. Nagpapakita kung saan nalaman ng katugon ang praktika ng deliverance

Pinapakita sa Pigura 3 na malaki ang impluwensiya ng simbahan at mga

opisyal/miyembro nito maging ang mga kaibigan ng mga nakaranas ng deliverance.
Ipinapakita ng malaking impluwensya ng simbahan na ang praktika ay hindi para sa
iilan lamang, ito ay bukas nilang inilalatag.

Unang nasubukan

0 2 4 6 8 10 12

iba pa 2016 2017

Pigura 4. Pagpapakita kung kailan unang nasubukan ng katugon ang deliverance

43 | 93
 Sa mga katugon, ang unang karanasan nila sa deliverance ay bago lamang at ang iba
pa ay noong nakaraang apat, lima, at pitong taon. Ang kanilang mga dahilan sa pagsailalim
sa deliverance ay makikita sa Pigura 5.

Impluwensya ng simbahan sakit na hindi nagagamot ng doktor

Pigura 5. Mga rason kung bakit sumasandig sa deliverance

Sa Pigura 5, makikita na dalawa lang ang naging sagot ng mga katugon mula sa
sarbey at case study. Bilang dagdag na kasagutan ng iba pang nakapanayam na
nagmiministro ng deliverance, may ilan sa kanilang mga namiministro ay sumasandig dahil
sa kakulangang pinansyal. May iba na hindi abot-kaya ang pagpapagamot sa doktor o kaya
naman ay hindi kayang bumili ng gamot (Inandan, personal na panayam, 2018). Pagkatapos
maranasan ang deliverance, ayon sa mga katugon, nakaramdam sila ng lubos na kapayapaan
sa pakiramdam, gumaling ang kanilang sakit, at naging mas payapa rin ang kanilang
pananaw sa buhay (Bartolay, personal na panayam, 2018; Alsates, personal na panayam,
2018).

4.3 Ilang mga naratibo ng deliverance

Ang praktika ng deliverance, at maging ng ibang praktika ng espiritwal na karanasan

at pagpapagaling, ay maaaring kathang isip sa marami ngunit totoo sa iba. Bilang
pagpapatibay at lubos na maunawaan kung ano ang nangyayari sa deliverance at mga epekto
nito, nakasaad rito ang ilan sa mga piling salaysay ng mga nakapanayam sa kanilang
karanasan.

44 | 93
 Si Maria Aurora Aguasin (personal na panayam, 2018) ay isa sa mga sumubok ng
deliverance sa JA1 Rosario. Bago siya makaranas ng deliverance, masasabing isa siya sa
mga taong maraming agam agam at pag-aalinlangan sa mga relihiyon. Marami sa mga
nakaranas ng deliverance ay walang maaalala sa mga naganap habang sila ay miniministro.
Sa kaso ni Aguasin (personal na panayam, 2018), isa siya sa iilan na may malay habang
miniministro. Ibig sabihin nito, naririnig niya lahat ng sinasabi ng nagmiministro, alam niya
ang nangyayari sa kaniyang paligid, at nakikita niya kung ano ang nakikita ng kaniyang
karga. Sinabi niya na parang alam ng Diyos kung ano ang kailangan niya. Bilang isang taong
madaming tanong at matagal nang naghahanap ng sagot mula sa Diyos, ang pagkakaroon
niya ng malay sa buong proseso ng deliverance ang ibinigay sa kaniya ng Diyos na sagot.
Ayon kay Aguasin (personal na panayam, 2018), “iyon [deliverance] lang talaga
magproprove for me ng heaven… kung ipakita lang sa’kin sa bible, madaling i-brush off.
Kung ipakita sakin through a friend, madaling i-brush off… so sabi ko, may purpose ka Lord
kung bakit mo pinakita sa akin one by one. Step by step… iyong utak ko hindi naman
maproprocess ‘yung blackout.”

Si Aguasin (personal na panayam, 2018) ay nakararanas ng mga bagay na paranormal

mula noong siya’y bata pa. Hindi siya nakakakita ngunit malakas siyang makaramdam ng
mga bagay na paranormal. Noong siya’y nasa ika-anim na baitang sa elementarya, namatay
ang kaniyang lolo at, gaya ng marami, kinausap niya sa kabaong ang kaniyang lolo upang
bilinang siya’y magpahinga na. Naging daan umano ito para kumarga sa kaniya ang
kaniyang lolo at pagkaguluhan siya ng iba pang bagay na paranormal. Simula noon, naging
malabo na sa kaniya ang mga pangyayari sa kaniyag buhay at nagsimula siyang maging
magagalitin. Noong siya ay naministro, nalaman nga na nakakarga sa kaniya ang kaniyang
lolo.

Sa karanasan ni Aguasin (personal na panayam, 2018), ang iba sa kaniyang mga

karga ay nagbibigay sa kaniya ng sakit. Bago siya maministro ay madalas siyang idinadala
sa emergency room (ER), may mabigat na pakiramdam sa balikat, magkaroon ng mga
bangungot, magkaroon ng migraine, at makaranas ng pagkabingi. Ayon nga sa sinabi ni
Sandoval (personal na panayam, 2018), ang mga sakit na dala ng kaniyang mga karga ay
maaari ring mailagay sa kaniya. Sa proseso ng pagmiministro, nalaman na galing nga sa

45 | 93
kaniyang mga karga ang mga sakit. Halimbawa, ang mabigat na pakiramdam sa kaniyang
balikat ay mula sa kaniyang kargang bata na nakasakay sa kaniyang balikat. Noong
napaakyat na nila sa langit iyong batang nakakarga, dali-dali umanong nawala ang bigat sa
kaniyang balikat.

Base sa kaniyang karanasan, madalas umano na kung ano ang nararamdaman ng

karga habang minimistro ay siya ring lilitaw sa katawan ng kumakarga. Sa isa sa kaniyang
mga kuwento kung saan mayroon siyang nakargang sundalo, sinabi niya na nagkaroon ng
pantal ang kaniyang pupulsuhan kaya ipinatigil muna niya ang pagpapaministro. Ang sabi
sa kaniya ng nagmiministro ay sa karga lamang ang lumabas na pantal. Habang miniministro
na ulit ay itinanong ang karga kung paano siya namatay. Namatay umano siya habang
nakatali ang kaniyang mga kamay. Pagkatapos makatawid sa langit ng karga ay dali-dali ulit
na nawala ang pantal sa kaniyang pupulsuhan.

Ayon sa salaysay ni Aguasin (personal na panayam, 2018), sa bawat kaluluwang

tumatawid papuntang langit, mayroon silang iba’t ibang pangitain sa kung ano ang itsura ng
langit—may iba na pinto lamang, may iba na tila isang malawak na hardin, may iba na isang
malaking mansyon. Ayon sa kaniya, nakadepende umano ito sa gustong pangitain ng tao.
Ang karaniwan sa mga tumatawid papuntang langit ay lahat sila ay mayroong tagasundo na
puting liwanag o kaya nama’y isa sa kanilang mga mahal sa buhay na pumanaw na rin at
sinasabing nakatawid na papuntang langit.

Sa linggo sumunod sa araw kung kailan nakaranas ng deliverance si Aguasin

(personal na panayam, 2018), napansin niyang hindi na siya, kahit ni isang beses, itinakbo
ulit sa ER. Hindi na rin umano siya mabilis magalit. Nawala rin ang iba pang sakit na
madalas niyang nararamdaman tulad ng pagkakaroon ng migraine at karanasan na
pagkabingi. Ang kaniyang karanasan sa deliverance ay naging dahilan para mapadalas na
siyang pumunta sa JA1 Rosario upang magsimba kahit siya’y galing pa ng Las Piñas.

Si Luisa Bartolay (personal na panayam, 2018) ay isa rin sa mga nakaranas ng

deliverance sa JA1 Rosario ngunit ang pinagkaiba niya kay Aguasin (personal na panayam,
2018). Bago pa siya makaranas ng deliverance ay isa na siyang Kristiyano at pumupunta na
siya sa JA1 Rosario. Hindi siya nakakaramdam ng mga paranormal pero siya ay may mga

46 | 93
kinikilos na hindi niya maintindihan. Ayon sa kaniya, may mga panahong madalas na pabago
bago ang kaniyang ugali at kinikilos at mabigat rin ang kaniyang pakiramdam. Naging
madali siyang makaramdam ng mga negatibong asal tulad ng galit, lungkot, tampo, at selos
na ayon sa kaniya ay hindi naman ganoon ang kaniyang dating ugali.

Sa proseso ng deliverance, hindi tulad ni Aguasin (personal na panayam, 2018) ay

mayroon siyang malay habang miniministro. Habang miniministro si Bartolay (personal na
panayam, 2018) sa kaniyang salaysay ay sinabi niya na “para po akong nakalutang. May
mga naririnig ako. Ramdam ko pong kumikilos ‘yung buong katawan ko pero alam ko pong
hindi ako ang gumagawa noon.” Pagkatapos siyang iministro, ayon sa kaniya ay naging
magaan ang kaniyang pakiramdam at siya’y naging mas mapayapa.

Ang isa pa sa mga nakapanayam ay si Cha-Cha Sandoval (personal na panayam,

2018). Isa siya sa mga nakaranas ng deliverance na kinalaunan ay isa na rin sa mga
nagmiministro ng deliverance. Ayon sa kaniya, dahil ang kaniyang pamilya ay sumasamba
hindi lamang sa Diyos, parang naging balakid iyon para makapasok sa kanila ang biyaya.
Pagkatapos niyang makaranas ng deliverance ay nagtuloy tuloy umano ang pasok ng biyaya
sa kaniya at nagsimula na siyang makapunta sa ibang bansa, bagay na hindi niya akalain.
Ayon sa kaniya, maaaring maputol ng deliverance ang kahirapan dahil ito umano ay isang
sumpa. Maaari itong maihambing sa pahayag ni De Veyra (personal na panayam, 2018)
kung saan sinasabi niya na isa ito sa mga layunin ng kaaway [demonyo]—magnakaw,
pumatay, at sumira.

Kinalaunan ay natuto rin si Sandoval (personal na panayam, 2018) kung paano

magministro ng deliverance. Sa kaniyang salaysay tungkol sa isa kaniyang mga naministro
na may Bell’s Palsy, ang kaniyang sakit ay nagmula sa karga. Bago maministro, upang
makasiguro, ang taong iyon ay sinabihan muna siyang magpatingin sa doktor dahil baka
ito’y isang pisikal na sakit na hindi naman galing sa karga. Ang taong iyon ay nagpa-check
up ngunit hindi itinuloy ang pagpapagamot dahil sa kakulangang pinansyal. Noong siya ay
naministro, napag-alamang may nakarga siyang kaluluwa na may Bell’s Palsy mula sa isang
campsite. Pagkatapos ng deliverance, agad umayos ang kaniyang mukha.

47 | 93
 Ang mga naratibong ito ay ilan lamang sa mga salaysay ng mga kalahok sa kanilang
karanasan sa deliverance. Ang kompletong salaysay at iba pang naratibo ay makikita sa
Apendise A hanggang J.

4.4 Mga epekto ng deliverance

Ayon sa mga nakilahok sa pananaliksik, iba’t iba ang naging epekto sa kanila ng
deliverance sa aspektong pansarili. Ang epekto sa simbahan, komunidad, at bansa ay mula
sa mga nakapanayam na nagmiministro ng deliverance.

Indibidwal

Sa mga nakapanayam na siya mismong nakaranas ng deliverance tulad ni Aguasin

(personal na panayam, 2018), Bartolay (personal na panayam, 2018), Alsates (personal na
panayam, 2018), at Sandoval (personal na panayam, 2018), ang deliverance ay sinasabing
nakapagdulot ng agarang pagkawala ng sakit, paggaan ng pakiramdam, pagkawala ng mga
pinaniniwalaan nilang sumpa tulad ng kahirapan at mga henerasyunal na sakit, at pagbuhos
ng biyaya. Dahil sa pagpapamalas ng pagpapagaling, sila ay nahihikayat na magbalik-loob
at maging aktibo muli sa simbahan. May ilan na nagsasabing diretso at tuloy tuloy na ang
pasok ng biyaya matapos nilang maranasan ang deliverance. Dagdag pa rito, dahil hindi na
nila kinakailangan pang gumastos para sa pagpapa-ospital at pagpapagamot, nailalagay ng
mga tao ang kanilang pera sa iba pang bagay na maaaring makadagdag sa kanilang
produktibididad. Dahil magkakaroon sila ng mas kaunting gastos sa aspektong medikal,
lalaki ang kanilang kakayahang bumili (purchasing power).

Ang deliverance para sa ilan ay itinuturing nilang sanhi ng kanilang pag-ahon sa

kahirapan o kaya nama’y pagkaranas ng mga magagandang pangyayari sa kanilang buhay
matapos nilang maranasan ito. Datapwat hindi naman direktang implikasyon ng pagdanas
sa deliverance ang pagkabawas ng kasalanan (De Veyra, personal na panayam, 2018),
marami sa mga nakararanas ng nito ay nagbabalik-loob sa simbahan. Base sa mga naging
salaysay, may iba rin na naging maganda ang pakikitungo sa ibang tao. Ang paggaan ng

48 | 93
pakiramdam ay naging simula para sa magandang pakikitungo at nagtutuloy tuloy ng iba
pang biyaya.

Simbahan

Mula sa isang maliit na simbahan noong 1998, malaki ang naging ambag ng bukas
na pagsasagawa ng JA1 ng deliverance sa paglago nito na ngayon ay hindi lamang sa
Batangas mayroong simbahan, mayroon na rin sa iba’t ibang panig ng Pilipinas at maging
sa buong mundo.

Ang hindi paglilimita sa pagmiministro ng deliverance sa mga pastor at iba pang

nakatataas na posisyon ay sinasabing nagpapataas ng moral at tiwala ng mga tao sa sarili na
siyang tumutulong sa simbahan para makalikha ng mga tagagabay at tagapag-alaga ng
simbahan at mga miyembro nito sa hinaharap. Ang gawing ito ng simbahan ay siya ring
lumilikha ng isang komunidad kung saan ang kanilang mga miyembro ay nahihikayat upang
maging mas aktibo sa pakikilahok sa lahat ng gawain. Ang pagbubukas ng JA1 sa praktika
ng deliverance sa lahat, pati na rin ang mga tao at institusyon labas ng JA1, ay nagiging
isang tulay upang maagbuklod buklod ang iba’t ibang institusyon. May ibang mga simbahan
na pumupunta na rin sa mga gawain ng JA1 tulad ng SIHAD at ASOD.

Komunidad

Dahil sa patuloy na paglago ng kanilang simbahan sa komunidad/munisipalidad at

maging sa buong bansa at sa buong mundo, unti unti nitong nababago ang kultura at
relihiyon sa lugar. Kung dati ay mapamahiin ang marami at takot pa sa mga multo, nuno sa
punso, at iba pang maligno, ayon kay De Veyra (personal na panayam, 2018), nagkakaroon
ng panibagong pananaw sa buhay at sa mundo ang mga tao. Marami ang hindi naging
matatakutin sa mga nabanggit dahil marami umano ang naging matatakutin sa Diyos. Ang
pagpapamalas ng deliverance ng kayang gawin ng Diyos, ayon kay De Veyra (personal na
panayam, 2018), ay nagpaunawa sa mga tao na mas makapangyarihan ang Diyos kompara
sa mga kinatatakutan nilang bagay, mapa-paranormal man ito o iyong mga pangyayari sa
kanilang buhay.

49 | 93
 Sa pagpapamalas ng deliverance sa publiko, unti unting nababago ang kultura ng
Rosario. Mula sa pagsandig sa mga albularyo at nagtatawas, marami na ang pumupunta sa
JA1. Dahil dito ay unti unting nababawasan ang mga nagpupunta sa mga alternatibong
praktika ng pagpapagaling maliban sa deliverance. Pagdating naman sa tulong medikal,
ayon kay Inandan (personal na panayam, 2018), may ilang karamdaman na ang mga nars sa
ospital na mismo ang nagsasabi na iyon ay hindi pang ospital kaya nama’y isinasangguni sa
JA1.

Taliwas sa ideolohiya kung saan ang relihiyon ay nagpapanatili ng status quo,

sinasabi nina Sandoval (personal na panayam, 2018) at Gonzales (personal na panayam,
2018) na ang deliverance ay hindi nagpapanitili ng status quo at sa halip ay sinusubukan pa
nitong tanggalin ito para iangat ang lahat ng tao. Naniniwala si Gonzales (personal na
panayam, 2018) na ang problema tulad ng kahirapan ay isang sumpa at kapag nakilala at
tinanggap ng tao ang Diyos at napaalis ang kanilang karga, lahat ng negatibong dumadating
sa taong iyon at pumipigil sa positibong balik ay maalis at magiging maganda ang takbo ng
kanilang buhay. Sinasabi naman ni Sandoval (personal na panayam, 2018) na ang
deliverance ang parang nag-uugnay sa mga social strata dahil hindi lang naman ang
mayaman ang maaaring mapalaya o kaya naman ay hindi lang naman ang mahihirap ang
kakaawaan ng Diyos. Ang dumaraming tumanggap ng praktika ng deliverance sa JA1 ay
sinasabing sumasalamin din sa komunidad. Dahil dito, sinsabing maraming mamamayan ng
komunidad ang nakaranas ng pag-asenso o pagbuti ng estado ng pamumuhay.

Bansa

Sa kasalukuyan, wala pang iniiwang kapansin-pansing bakas sa bansa ang

deliverance. Sa bayan ng Rosario, naobserbahan ni De Veyra (personal na panayam, 2018)
na nabawasan ang mga politikong korap. Sa kabila ng hindi pa gaanong ramdam sa malawak
na antas ang pagbabago, naniniwala si Gonzales (personal na panayam, 2018) na sa tulong
ng pagpapalaganap ng inner healing at deliverance ay maraming mahirap ang gaganda ang
buhay, mababawasan ang krimen, at sa kabuuan ay magiging maayos ang pamumuhay ng
mga Pilipino.

50 | 93
 Sa pahayag ni Legaspi (personal na panayam, 2018), nararapat na ihalo ang iba’t
ibang mga gawi at praktika sa buong bansa. Halimbawa, bilang pinapakinggan ng mga
ministro at mga pari ang mga pumupunta sa kanila upang humingi ng tulong o kaya nama’y
para lamang mapakinggan, dapat ay ganito rin sa pamahalaan. Na sa halip na manisi at
magdikta ng sa tingin niyang sagot sa problema ng mga mamamayan, ay matuto silang
umupo at makinig.

Dagdag pa rito, sa personal na panayam kay Sandoval (2018), kapag ang isang tao
ay na-deliverance at lumaya, siya ay lalago. Sa paglaya mula sa sakit at mga negatibong
iniisip, maaari siyang makapagtrabaho ng maayos at makatulong sa kaniyang pamilya. At
ang pagiging produktibo niya ay makakatulong sa paglago ng bansa. Kung marami ang may
parehas na karanasan, ang maliit na ambag ay maiipon at magiging isang malaking ambag
para sa kaunlaran ng bansa. Kung maraming tao ang magkakaroon ng maayos na
pakikipamuhay, kung maraming tao ang maibabalik ang magandang relasyon sa pamilya, o
kung ang tao ang mapapagaling at makakaambag sa ekonomiya, magiging isang maayos at
mapayapang bansa ang Pilipinas.

Sa hindi pagkilala ng JA1 sa usapin ng hirarkiya, mas nagkakaroon ang kompiyansa

ang mga tao na mayroon pa silang iaangat sa buhay. Kung dati ay inaakala nilang hindi na
sila uunlad pa dahil sa paniniwalang baka iyon talaga ang plano ng Diyos para sa kanila, sa
usapin ng deliverance base sa mga panayam, ang mga taong ito ay magkakaroon ng pag-
asang mayroon pa silang ikauunlad at hindi ito natitigil sa kasalukuyan nilang estado dahil
sa paniniwalang ang Diyos ay magbubuhos ng umaapaw na biyaya. Dahil dito, sila’y mas
gaganahang magtrabaho at mamuhay ng mas produktibo at positibo. Dahil din sa hindi
pagkilala sa hirarkiya ng praktika ng deliverance, ang mga taong nasa mas mataas na uring
panlipunan na nakararanas nito ay umiiwas na rin sa kasalanan. Ang ilang miyembro ng JA1
Rosario na politiko ay sinasabi ni De Veyra (personal na panayam, 2018) ay nakababawas
sa korapsiyon sa lugar. Kaya ang nangyayari, ang deliverance ay nagiging moda sa
pagpapaunlad ng indibidwal na nakaaapekto sa isang mas malawak na komunidad.

51 | 93
 KABANATA V

TALAKAYAN NG MGA RESULTA NG PANANALIKSIK

“Religion is the sigh of the oppressed creature, the heart of a heartless world, and the soul
of soulless conditons. It is the opium of the people”
[Ang relihiyon ay ang hinagpis ng mga naaapi, ang puso ng isang walang pusong mundo,
at ang habag ng mga kahabag-habag]
-Karl Marx

Ang kabanatang ito ay nagsusuri at nag-aanalisa ng mga nakuhang resulta ng datos

mula sa pananaliksik. Mula sa mga datos, nilalayon ng pananaliksik na maipaliwanag ang
konsepto ng deliverance, matukoy ang naging epekto nito sa lugar at sa mga gawi ng tao,
mailatag ang mga katotohanan at kabalintunaan sa konseptong ito, at matukoy ang
implikasyon o ambag nito sa usaping pangkaunlaran.

Sa unang bahagi ng Kabanata IV (4.1 Kasaysayan ng deliverance), ang Lucas 4:18-

19, base sa mga iprinesentang datos, ay naging tapat sa gusto nilang makamit. Ang mga
kalahok ay napalaya sa iba’t ibang paraan, may mga taong maysakit na agad gumaling, at
may mga taong nailigtas at nakaahon mula sa kasalanan at mga kaakibat nito. Sa kaso ng
mga taong may sakit, pisikal man ito o emosyonal, ang deliverance ang siyang sumusubok
na mahilom ang mga ito mula sa pinagmulan.

Ang konsepto ng deliverance na tinutukoy sa naunang bahagi ng pananaliksik (4.2

Depinisyon at paglalarawan ng deliverance) ay siyang tinutukoy sa Teoretikal na Balangkas
na mayroong tinatawag na supernatural effect kung saan ang isang bagay ay walang
empirikal o lohikal na paliwanag para ito ay matanggap o maibasura. Maraming mga
salaysay tungkol dito na maaaring magpatunay ngunit wala pang siyentipikong paraan upang
pagtibayin ang mga salaysay na ito.

Ang pagpili sa mga kalahok sa sarbey at case study ay hindi pili. Ang malaking
porsyento ng mga nakaranas ng deliverance na makikita sa Pigura 1 ay maaaring sa
kadahilanang marami sa pumupunta o nagsimulang pumunta sa JA1 dahil sa deliverance o
kaya naman ay sa kadahilanang malaking porsyento ng mga tao ang bulnerableng
magkaroon ng karga. Makikita naman sa Pigura 2 na sa kabila ng pagiging laganap ng

52 | 93
Kristiyanismo/Katolisismo, marami pa rin ang pumupunta sa mga alternatibong pagamutan
na maaaring resulta ng sinkretismo kung saan lumalabas pa rin ang paniniwala ng mga tao
sa mga porma ng folk healing. Sa kalahok na pagmamasid, kapansin pansin na karamihan
talaga ng miyembro ng JA1 ay nakaranas o nakakita na ng deliverance at lantaran itong
ibinabahagi sa mga turo ng pastor ngunit kaduda duda na hindi pa rin ito nakakapukaw ng
pansin sa mga social media platform. Sa kabila ng paglalatag ng JA1 ng kanilang teorya,
praktika, at testimonya, patuloy pa rin itong itinatanggi at tinutuligsa ng ibaNaipapalabas
man ang ilan sa mga idea ng deliverance sa midya, ayon na rin sa panayam kay Gonzales
(2018), hindi ito nagiging agaw pansin dahil iginigitna ng midya ang paglalabas sa mga ito
sa paraan na hindi sila mababatikos marahil dahil sa pagbabangga ng ideolohiya ng relihiyon
o kaya nama’y pananaw.

Sa Pigura 3 makikita ang porsyento kung saan nalaman ng katugon ang praktika ng
deliverance. Makikita na malaking porsyento nito ay mula sa mga kaibigan at Opisyal ng
simbahan ngunit wala ang pamilya. Maaaring dahil sa laganap na katolisismo na siyang
nakagawian ng mga matatanda ay hindi sila nagiging sang-ayon sa mga bagong usbong na
praktika kaya nama’y hindi nila ito iminumungkahi o marahil ay bunga ito ng pagiging hirap
ng ilan para magbahagi ng kanilang mga karanasang paranormal sa kanilang pamilya.

Sa patuloy na pag-usbong at pagyabong ng siyensiya, teknolohiya, at usaping pang-

ekonomiko, ang mga datos na naipresenta para sa Pigura 5 ay maaaring isang indikasyon na
hindi pa rin lahat ay nakakaramdam ng pang-ekonomikong ganansiya ng bansa kaya sa halip
na pumunta sa doktor ay naghahanap sila ng ibang alternatibo, na hindi pa rin lahat ng sakit
ay kayang gamutin, at hindi pa rin lahat ay kayang ipaliwanag. Ang ilan sa mga pangunahing
pangangailangan ng mga Pilipino tulad na lamang ng pangangailangang medikal ay hindi pa
rin abot-kamay ng lahat.

Ang mga naratibo mula sa mga nakaranas ng deliverance at nakapagministro ay ilan

lamang sa daan daan pang naratibo na maaaring makapagpatunay sa deliverance na ang iba
ay may katuwang pang mga datos mula sa ospital kung saan ang kanilang mga sakit ay bigala
na lamang nawala pagkatapos silang sumailalim sa deliverance. Walang sapat na empirikal
at lohikal na datos sa pananaliksik na makapagpapatunay ng mga pahayag ng mga kalahok.

53 | 93
Ang kanilang mga karanasan ay maaaring bunga ng quantum effects o kaya nama’y placebo
effect o maaaring ito ay mula sa isang supernatural effect.

Ang pinakamalaking epekto ng deliverance, base sa mga panayam, ay makikita sa

indibidwal na lebel kung saan ang isang tao, matapos lumaya, ay nawawalan ng sakit,
gumaganda ang buhay, gumagaan ang pakiramdam, o kaya naman ay nababawasan. Hindi
matiyak mula sa mga datos kung purong gawang espiritwal lamang ang naging epekto nito
sa mga kalahok. Maaaring ang paggaan ng pakiramdam na nagresulta sa pagiging positibo
ng mga kalahok ang siyang nagtulak sa kanila upang mapansin ang lahat ng positibong
pangyayari sa kanilang buhay o kaya nama’y nagkataon lamang na biglang dumagsa ang
mga ito sa kanilang buhay. Ngunit hindi maitatanggi ang mga kaso kung saan ang mga may
sakit ay biglang gumaling.

Kung ang susuriin naman pagbabago o pag-unlad ng simbahan ng JA1, sa mga

karanasan mula sa kalahok na pagmamasid, linggo linggo ay marami ang bagong dumadalo
sa simbahan lalo na iyong mga gustong magpadasal para magpa-deliverance. Dahil sa
dumadaming dumadalo at nakakaranas nito o nakakasaksi nito, inaasahan na ng
mananaliksik ang pagbabago sa kultura kung saan madalas ay natatakot o pinapabayaan
lamang ng mga tao ang mga multo, engkanto, at maligno na hindi nila alam ay maaaring na
pa lang makaapekto sa kanilang buhay. Ang pagbubukas nila ng praktika sa publiko ay may
positibong iimplikasyon tulad ng pagpapakalat ng praktika ngunit lumalabas na nagiging
daan rin ito upang sila ay batikusin ng mga hindi naniniwala sa praktika. Ngunit ang bukas
rin nilang pagpapapanood ng mismong proseso ng deliverance ay nagiging paraan rin para
mawala ang mga batikos laban sa kanila.

‘Di gaya sa salaysay ni Legaspi (Apendise D) kung saan ang kanilang mga miyembro
na may karga ay nagiging tampulan ng panghuhusga, ang bukas na praktika ng deliverance
ang siyang tumutulong sa mga nakakaranas nito upang maging palagay na hindi siya
huhusgahan ng iba. Dahil alam na ng karamihan ang dapat gawin, hindi naitataboy ang may
taong may karga sa takot nilang baka sila rin ay makargahan. Masasabing isa iton
magandang halimbawa na maaari ring mailatag sa iba pang aspekto ng pamumuhay ng mga
tao.

54 | 93
 Taliwas sa ibang porma ng pagpapaalis ng karga at pagpapagaling kung saan iisa o
piling mga tao lamang ang maaaring magsagawa, sa praktika ng deliverance ay maaaring
siyang gawin at matutunan ng lahat. Hindi tulad ng pananaw sa relihiyon noon bilang opium
of the masses na nagpapanatili ng status quo, ang deliverance ay bumubuwag sa status quo.
Nilalayon nitong mapalaya ang tao mula sa iba’t ibang klase ng pasakit tulad na lamang ng
kahirapan. Sa kanilang paniniwala na kapag wala na ang ating mga makamundo at hindi
maka-diyos na pinanghahawakan, mawawala na rin lahat ng harang na pumipigil sa biyaya
ng panginoon kaya’t magtutuloy tuloy na ang buhos nito. Ang pag-asenso ng mga
nakararanas nito, lalo pa’t kung sila’y malaki ang bilang, ay magiging malaki ang epekto sa
bayan. Base sa mga kalahok na pagmamasid, marami sa mga taong namiministro at
nagmiministro ay nakakagawa ng mga koneksiyon sa isa’t isa kung saan maaari silang
parehong umunlad, hindi lamang sa pisikal at espiritwal kundi pati na rin sa sosyal na
aspekto.

Ang kultura ng komunidad ay umuunlad sa paraan kung saan sa kabila ng pagkilala

ng mga tao sa mga bagay na paranormal, mas nagiging maalam din sila sa dapat gawin
patungkol dito. Ang ganitong klaseng palagay ay nagiging sanhi ng pagkakaroon ng mga tao
ng kolektibong health-seeking behavior/lifestyle na maaaring magtaguyod ng isang mas
mapayapang pakikipag-ugnayan sa bawat isa. Kung susuriin, nagtataguyod ito ng isang
holistik na landas tungo sa kalusugan at pamumuhay ng isang tao. Sa kabuuan, ang
deliverance bilang isang porma ng pagpapalaya ay hindi lamang nagpapalaya ng pisikal
kundi pati na rin ng espiritwal, emosyonal, kultural, at ekonomikal ng idibidwal, simbahan,
at komunidad.

Sinabi ni Marx (1844) na sinipi ni Horii (2017) na ang relihiyon ay opium of the
masses [opyo ng lipunan] kung saan hinihithit ito ng mga tao upang maniwala sa isang bagay
na walang katotohanan at mapanatili sila sa kasalukuyang estado ng kanilang pamumuhay.
Ngunit kompara sa relihiyong umiiral noong kapanuhan ni Marx (1844), binigyang diin ni
Horii (2017) na iba na ang galaw ng relihiyon sa kasalukuyang panahon. Ang pananaw ni
Marx (1844) tungkol sa relihiyon ay maaaring ilapat sa lahat ng pagkakataon. Isang
halimbawa na lamang dito ay ang praktika ng deliverance at iba pang porma ng alternatibong
pagpapagaling espiritwal na silang bumubuwag dito at naglalayong mapaunlad ang bawat

55 | 93
indibidwal, labas sa usaping uring panlipunan. Kontra sa relihiyon noon kung saan ang
relihiyon ay ginagamit upang magkolonisa, ang mga alternatibong pamamaraan ay
ginagamit upang makalaya sa mga bagay na kumakadena sa mga mamamayan sa kanilang
kasalukuyang estado at karanasan. Ngunit sa isang banda, ang paghihintay ng mga tao para
sa gagawin ng Diyos ang siya ring maaaring dahilan ng pagiging walang kibo ng mga tao sa
mga isyung panlipunan. Sa pag-asang may Diyos na kikilos sa buhay ng mamamayan,
maaaring tamad ang masa upang kilos para sa mga inhustisyang nangyayari dahil maaaring
hindi nila ito kinikilala bilang kanila ring responsibilidad na siyang taliwas sa tinatawag ni
Sister Mananzan, na sinipi ni Tejero (2016), na integral evangelization o iyong pagtuturo ng
ebanghelyo sa konteksto ng pangkabuuang kaligiran—ekonomiko, politikal, at sosyal.

56 | 93
 KABANATA VI

KONKLUSYON

Ang deliverance ay maaaring maging isang porma ng tinatawag na holistic healing

kung saan sa halip na ang mga sintomas ng sakit ang sinusubukang bigyang lunas,
maibibigay ng deliverance ang alternatibong paraan ng pagpapagaling na ang tinutugunan
ang ugat ng sakit at doon ito hinuhugot—sick souls at mga stronghold. Ang pagkawit ng
mga tao sa usaping espiritwal ay isang tanda ng isang mahabang kasaysayan ng bansa sa
iba’t ibang porma at gawi ng mga relihiyon at katutubong pamamaraan na siyang
nakaaapekto ng malaki hindi lamang sa buhay ng isa kung hindi sa buong komunidad.
Ngunit hindi pa rin maitatanggi na malaki pa rin ang tungkulin ng pamahalaan sa kaniyang
mga mamamayan. Sa kabila ng pagiging isang aksesible at walang kapalit na porma ng
pagpapagaling, hangga’t may mga taong pinipiling pumunta rito sa kadahilanang hindi
aksesible at/o abot-kaya ang pangunahing pangangailangan ng tao gaya ng tulong medikal,
sinasalamin pa rin nito ang pagkukulang ng pamahalaan sa pagbibigay ng mga serbisyo sa
mga komunidad lalong lalo na sa usaping mental, pang-aabuso, at karahasan na madalas ay
hindi napag-uusapan o kaya nama’y ikinahihiya ng mga nakararanas nito.

Hindi man mapatunayan sa ngayon ng empirikal at lohikal na datos ang mga salaysay
ng mga kalahok, ang bulto ng mga nakaranas at nakakita nito ang pansamantalang
magpapatunay rito.

Ang pagsandig ng mga tao sa praktika tulad ng deliverance ay mula sa pinaghalo-

halong aspekto ng kultura, relihiyon, politika, at ekonomiya. Ang kultura ng mga Pilipino
na siyang malapit sa mga alternatibong uri ng pagpapagaling ang siyang nag-uudyok sa
kanilang subukan ito. Ang kultura kung saan may paniniwala sa mga paranormal at mga
nilalang na hindi maipaliwanag ang nagtutulak sa kanilang maniwala dito. Ang kanilang
relihiyon na nagsasabing may mga banal ang kumukumbinse sa kanila na ito ay epektibo.
Ang mga problemang pampolitika at ekonomiya ay siyang mas nagtutulak sa kanila para
masubukan ito.

57 | 93
 Dahil dito, nakakapaglikha ng isang bagong porma ng pagbabago base sa inilalahad
ng mga bagong praktika tulad ng deliverance. Ang mga bagong porma na ito ay mga
pagkukunan ng bagong karunungan at mas malawak na kamalayan na maaaring maging ugat
ng mga panibagong ideya na siyang maghahatid ng panibagong pag-asa para sa mga tao at
sa komunidad para sa isang bansang malaya.

Ngunit ang mga ideang ito ay maaari ring pumigil sa kaunlaran. Dahil sa mga
pilosopiyang relihiyoso at paniniwala sa isang Diyos na kusang gagalaw sa buhay ng mga
tao, isang buhay na malaya ngunit walang kasiguruhan ang naibubunga. Nagiging malaya
ang mga tao sa mga bagay na umaalipin sa kaniya tulad ng kahirapan, sakit, kawalan ng pag-
asa, at iba pa ngunit maaaring maging isang porma na rin lamang ng dasal ang kaniyang
maging sagot sa mga usapin at isyung panlipunan na dapat ay kinakailangan ng konkretong
pag-agksiyon at pagkilos ng hanay ng masa.

58 | 93
 KABANATA VII

REKOMENDASYON

Kilalanin ang mga alternatibong paraan ng panggagamot

Marami na ang naging kaso kung saan ang deliverance at iba pang uri ng espiritwal
na panggagamot ay naging epektibo. Sa kabila ng mga ito, ang mga katulad na praktika ay
nananatiling naisasantabi bilang isang posibleng bagong praktika sa medisina. Ito rin ang
susi upang maging mas komportable at mas maging angkop ang porma ng medisina sa
kultura ng mamamayang Pilipino.

Palawigin ang mga serbisyo para sa mga biktima ng pang-aabuso at karahasan

Ang mga alternatibong gawi para sa espiritwalidad ng isang tao ay sinasabing

nakabubuti para sa mas mabilis nilang paggaling at pagbalik sa normal nilang
pakikipamuhay sa liipunan.

Magkaroon ng kolaborasyon ang iba’t ibang praktika

Ang pagkakaroon ng kolaborasyon ng iba’t ibang praktika ay maaaring makatulong

upang maging mas kolektibo ang pakikitungo ng bawat relihiyon sa bawat isa at buwagin
ang mga pader na mula sa pagkakaiba iba ng paniniwala.

59 | 93
 KABANATA VIII

LIMITASYON NG PANANALIKSIK

Ang pananaliksik na ito sa deliverance ay nakapokus lamang sosyo-kultural at

relihiyosong aspekto sa Rosario, Batangas. Kung may mga susunod pang pananaliksik,
maaaring bawasan ang limitasyon ng pananaliksik kung saan hindi bahagi na ang iba’t ibang
simbahan sa buong Pilipinas o kaya naman ay pag-aralan ang siyentipikong aspekto nito.

Ang pananaliksik ay may maliit lamang na bilang ng mga sinarbey. Mas nakabase
sa kalidad kompara sa kantidad ang mga datos ng pananaliksik. Ang mga pananaw mula sa
mga panayam ay nararapat din na mas sari-sari. Sa isinagawang pakikipanayam, karamihan
sa mga nakapanayam ay ministro mula sa JA1 Rosario at iilan lamang ang mula sa ibang
perspektiba. Mas mapapalawak ang kamalayan ng pananaliksik kung nagkaroon din ng
panayam sa iba pang tao tulad na lamang ng faith healers, espiritista, albularyo, at mga
eksperto sa akademya sa usaping espiritwal na praktika ng pagpapagamot.

Ang mga kaugnay na literatura ay sobrang limitado sa usapin ng deliverance.

Karamihan sa mga nakuhang literatura ay walang direktang paghahayag ng deliverance
ngunit ang mga gawi kung paano sila binabangga ay maaaring maihalintulad dito.

60 | 93
 KABANATA IX

MGA SANGGUNIAN

Libro

Alshenqeeti, H. (31 Marso 2014). Interviewing as a Data Collection Method: A Critical

Review. Tyne, United Kingdom: Sciedu Press. ISSN 1927-6028 E-ISSN 1927-6036
DOI: 10.5430/elr.v3n1p39
Ang, A. (2002). The Dark Side of Catholicism. ISBN 1500994154, 9781500994150.
Createspace Independent Publishing.
Asian Development Bank. (2009). Poverty in the Philippines: causes, constraints, and
opportunities. Mandaluyong City, Philippines. ISBN 978-971-561-857-1
Bantug, J. (1953). A short history of medicine in the Philippines: During the Spanis regime
1565 1898. Manila: Colegio-Farmaceutico de Filipinas, Inc.
Best, J. (1998). Research in education. University of Michigan: Ally & Bacon Pub. ISBN
0205186971, 9780205186976
Calano, M., Cornelio, J. and Sapitula, M. (2016). Introduction to World Religions and
Belief Systems. Quezon City, Metro Manila: REX Book Store, Inc.
Colligan, D. at Locke, S. (1986). The Healer within: The new medicine of mind and body.
Collis, J. at Hussey, R. (2003). Business Research: A Practical Guide for Undergraduate
and Postgraduate Students. Houndmills, Basingstoke, Hampshire: Palgrave
Macmillan.
Dormiendo, J. (1993). Doon po sa amin, may healer na magaling. Pasig, Metro Manila:
Anvil Publishing, Inc. ISBN 971-27-0263-4
Hamilton, M. (2002). The Sociology of Religion: Theoretical and comparative
perspectives. New York: Taylor & Francis e-Library
Haralambos, M. at Heald, R. (1980). Sociology: Themes and Perspectives. Slough:
University Tutorial Press.
Kim, U., Yang, K., at Hwang, K. (2006). Indigenous and Cultural Psychology:
Understanding People in context. New York, USA: Springer Science+Business
Media, Inc.
Marx, K. (1843). Critique of Hegel's 'Philosophy of right'. In-edit ni O'Malley, J. J. (1970).
Cambridge University Press.
Pangilinan, H. (2016). Handbook on Deliverance (Expanded Edition)
Sarkar S., Sakey, S. and Kattimani, S. (25 Hulyo 2014). Ethical Issues Relating to Faith
Healing Practices in South Asia: A Medical Perspective. 5:190. Doi: 10.4172/2155-
9627.1000190. Puducherry, India: Journal of Clinical Research & Bioethics.
Smith, L. (2008). Decolonizing methodologies: Research and Indigenous peoples.
Dunedin, New Zealand: University of Otago Press.
Syquia, J. (2006). Exorcism: Encounters with the paranormal and the occult. Quezon City,
Philippines: Shepherd’s Voice Publications, Inc.
Tan, M. (1987). Usug, Kulam, Pasma: traditional concepts of health and illness in the
Philippines.Traditional Medicine in the Philippines: Research Reports No. 3.
Quezon City: Alay Kapwa Kilusang Pangkalusugan (AKAP) ISBN 971-8565-21-3

61 | 93
Walker, B. (1 Oktubre 1995). Out Of The Ordinary: Folklore and the Supernatural. Utah,
USA: Utah State University Press.

Journal

Ally, Y., & Laher, S. (2008). South African Muslim faith healers perceptions of mental
illness: Understanding, aetiology and treatment. Journal of Religion and Health, 47,
45-56.
Arikan, G., Bloom, P. at Sommer, U. (28 Peb 2012). Does faith limit immorality? The
politics of religion and corruption. ISSN 1743-890X DOI:
10.1080/13510347.2011.650914
Ellison, C. G., & George, L., K. (1994). Religious involvement, social ties, and social
support in a Southeastern community. Journal for the Scientific Study of Religion,
33(1), 46-61.
Gergen, K.J., Gulerce, A., Lock, A., & Misra, G. (1996). Psychological science in
culturalcontext. American psychologist, 51, 496-503.
Grassel, E. at Schirmer, B. (2006). The use of volunteers to support family careers of
dementia patients: results of a prospective longitudinal study investigating
expectations towards and experience with training and professional support.
Zeitschrift Fur Gerontologie Und Geriatrie 39 (3): 217-226 Jun.
Harrington, A. (2010). God and Health: What more is there to say?. In Spiritual
Information 100 Perspectives on Science and Religion, Vol. 2, ed. C. L. Harper Jr.
Philadelphia: Templeton Foundation Press.
Johnson, M.P. (2006). Decision models for the location of community corrections centers.
Environment And Planning B-Planning & Design 33 (3): 393-412 May.
K. Ae-Ngibise, S. Cooper , E. Adiibokah, B. Akpalu, C. Lund, V. Doku, at ng Mhapp
Research Programme Consortium. (Disyembre 2010). ‘Whether you like it or not
people with mental problems are going to go to them’: A qualitative exploration into
the widespread use of traditional and faith healers in the provision of mental health
care in Ghana. International Review of Psychiatry. Ghana, South Africa: Institute of
Psychiatry. ISSN 0954–0261 DOI: 10.3109/09540261.2010.536149
Ellison, C. & George, L. (1994). Religious involvement, social ties, and social support in a
Southeastern community. Journal for the Scientific Study of Religion, 33(1), 46-61.
Perry, B. (1998). The relationship between faith and well-being. Journal of Religion and
Health, 37(2), 125-136.
Philippine Sociological Review: Special Issue on the Sociology of Religion. (2014).
Volume 62.
Uchugbue, C. (Nobyembre 2011). A critical evaluation of Marx’s Theory of Religion.
American Journal of Social Issues and Humanities. Calabar, Nigeria: University of
Calabar.

Online Journal Article

Adina, G. S. (2004). LONG-TERM EFFECTS OF ENERGETIC HEALING ON

SYMPTOMS OF PSYCHOLOGICAL DEPRESSION AND SELF-PERCEIVED

62 | 93
 STRESS. Alternative Therapies in Health and Medicine, 10(3), 42-8. Nakuha sa
https://search.proquest.com/docview/204828525?accountid=47253
Chapter 3: Research Methodology. (n.d.). Nakuha sa
http://wiredspace.wits.ac.za/bitstream/handle/10539/2195/ZengeleTG_Chapter3.pdf;
jsessionid=73664395D92B34C75CA6573C4D4BA222?sequence=6
Comerasamy, H. (2012 Mayo 10). Literature Based Research Methodology. United
Kingdom: University of Brighton. Nakuha sa
https://www.slideshare.net/huguette_comerasamy/literature-based-research-
methodology
Hodge, D. (Enero 2000). Spirituality: Towards a theoretical framework. Arizona State
University. Nakuha sa
https://www.researchgate.net/profile/David_R_Hodge/publication/233263657_Spirit
uality_Towards_a_theoretical_framework/links/54734e7c0cf216f8cfaee0fc/Spiritual
ity-Towards-a-theoretical-framework.pdf
Hodges, N. and Scofield, A. (Abril 1995). Is spiritual healing a valid and effective
therapy?. Journal of the Royal Society of Medicine. Nakuha sa
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1295164/
Delgado, K. (29 Setyembre 2004). Influences of Christianity to Filipino culture.
https://www.scribd.com/doc/20517008/Influences-of-Christianity-to-Fil-Culture
Horii, M. (Pebrero 2017). Contextualizing “religion” of young Karl Marx: A preliminary
analysis. Shumei University, Japan. Nakuha sa
https://www.researchgate.net/publication/313251746_Contextualizing_religion_of_
young_Karl_Marx_A_preliminary_analysis
Kirsch, A. (6 Mayo 2013). Faith Healing: A poet confronts illness and God. The New
Yorker. Nakuha sa https://www.newyorker.com/magazine/2013/05/06/faith-healing
Long, S. (7 Agosto 2014). Examining “reasons” for disbelief. Susquehanna church of
Christ. Nakuha sa http://susquehannachurchofchrist.org/?p=474
Manglos, N. at Trinitapoli, J. (Marso 2011). The Third Therapeutic System: Faith Healing
Strategies in the Context of a Generalized AIDS Epidemic. Journal of health and
social behavior. DOI: 10.1177/0022146510395025. Nakuha sa
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4015184/
Miller, J. (n.d.). Religion in the Philippines. Asia Society: Center for Global Education.
Nakuha sa https://asiasociety.org/education/religion-philippines noong 23 Enero
2018.
Reasons people choose atheism (22 Oktubre 2009). BBC. Nakuha sa
http://www.bbc.co.uk/religion/religions/atheism/beliefs/reasons_1.shtml
Tseng, W. at Streltzer, J. (2001). Culture and psychotherapy: a guide to clinical practice.
Nakuha sa https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/34119403/APP_-
_Culture_and_Psychotherapy__A_Guide_to_Clinical_Pratice_-
_2001.pdf?AWSAccessKeyId=AKIAIWOWYYGZ2Y53UL3A&Expires=1526291
550&Signature=FmSOKGvfmE8MyIsodBShlVS%2BjA4%3D&response-content-
disposition=inline%3B%20filename%3DCulture_and_Psychotherapy_A_Guide_to_
Cli.pdf#page=98
Schlitz, M. (2005). Meditation, Prayer and Spiritual Healing: The Evidence. The
Permanente Journal. Nakuha sa
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3396089/

63 | 93
Siedlicki, V. (Nobyembre 2013). Trauma and Spirituality: Healing the Wounded Soul.
Liberty University. Nakuha sa
https://www.researchgate.net/publication/258201854_Trauma_and_Spirituality_Hea
ling_the_Wounded_Soul
Zainal, Z. (Hunyo 2007). Case study as a research method. Universiti Teknologi
Malaysia. Nakuha sa http://psyking.net/htmlobj-
3837/case_study_as_a_research_method.pdf

Dokumentaryo

‘Albularyo’ reveals secret of ‘healing powers.’ (2013). ABS-CBN News. Nakuha sa

https://www.youtube.com/watch?v=QOgipMCt4lw
Brigada: Pagiging epektibo ng mga albularyo. (2016). GMA News TV. Nakuha sa
https://www.youtube.com/watch?v=JX8ky75z2_s
iJuander: Bilib pa ba si Juan sa powers ng albularyo?. (2012). GMA News. Nakuha sa
https://www.youtube.com/watch?v=bzo9vSg_q84
Tapatan ni Tunying: Faith Healing. (2015). ABS-CBN News. Nakuha sa
https://www.youtube.com/watch?v=816rNMGF9xE

Dyaryo, Magasin, at iba pa

Antonio, T. (3 Pebrero 2013a). Faith healer correctly diagnoses what ails me. Filipino Star
News: Column. Nakuha sa http://filipinostarnews.net/columns/plain-rice/faith-
healer-correctly-diagnoses-what-ails-me.html
Antonio, T. (3 Marso 2013b). Psychic helps cops solves cases, talks to the dead. Filipino
Star News: Column. Nakuha sa http://filipinostarnews.net/columns/plain-
rice/psychic-helps-cops-solve-cases-talks-to-the-dead.html
Dalisay, B. (23 Pebrero 2015). The other Filipino values. Philstar Global: Lifestyle.
Nakuha sa https://www.philstar.com/lifestyle/arts-and-
culture/2015/02/23/1426137/other-filipino-values
Degraw, K. (10 Disyembre 2015). What’s the difference between deliverance ministry and
an exorcism. Charisma Magazine: Empowering believers for life in the spirit.
Nakuha sa https://www.charismamag.com/spirit/supernatural/24576-what-s-the-
difference-between-a-deliverance-minister-and-an-exorcist
Duddu, V. (Disyembre 2016). Patients who seek traditional magico-religious treatments:
Are they different from patients who seek medical treatments? A case-control study.
Telangana Journal of Psychiatry, July-December 2016:2(2):86-89. Nakuha sa
file:///C:/Users/Patricia/Documents/Academics/DS%20199.1/References/magico-
religious-patients-treatment.pdf
Licauco, J. (8 Agosto 2017). When you feel somebody’s watching–even when you’re alone.
Inquirer Lifestyle. Nakuha sa http://lifestyle.inquirer.net/270280/feel-somebodys-
watching-even-youre-alone/
Magandang Balita Biblia. (2015). Lucas 4:18-19. Philippine Bible Society. Nakuha sa
https://www.biblegateway.com/passage/?search=Lucas+4%3A18-
19&version=MBBTAG

64 | 93
Morris, L. (24 Hunyo 2001). She feels sick. The doctor can’t find anything wrong. The
New York Times: Health. Nakuha sa
http://www.nytimes.com/2001/06/24/health/she-feels-sick-the-doctor-cant-find-
anything-wrong.html
Tejero, C. (29 Hulyo 2016). ‘Run while you have the light of day’—Sr. Mary John
Mananzan. Inquirer.net: Arts and Books. Nakuha sa
http://lifestyle.inquirer.net/233859/run-while-you-have-the-light-of-day-sr-mary-
john-mananzan/

E-Sources

Cariaso, B. (9 Mayo 2012). Albularyo, espiritista, magtatawas, atbp. Banderablogs.

Nakuha sa https://banderablogs.wordpress.com/2012/05/09/albularyo-espiritista-
magtatawas-atbp/
Caroll, R. (2015). Energy Healing: Looking in All the Wrong Places. The Skeptic’s
Dictionary. Nakuha sa http://skepdic.com/essays/energyhealing.htm
Deliverance. (n.d.). Merriam-Webster Dictionary. Nakuha sa https://www.merriam-
webster.com/dictionary/deliverance noong 4 Nobyembre 2017.
deliverance. (n.d.). Online Etymology Dictionary. Nakuha noong 30 Enero 2018 sa
Dictionary.com website http://www.dictionary.com/browse/deliverance
Deliverance. (n.d.). Total life ministries: Breaking down strongholds through Word based
counselling. Nakuha sa http://www.totallifeministries.org/Articles/Deliverance.htm
Toner, P. (1909). Exorcism. The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton
Company. Nakuha sa http://www.newadvent.org/cathen/05709a.htm
Philippines Demographics Profile 2018. (20 Enero 2018). Religions: 2000 census. Nakuha
sa https://www.indexmundi.com/philippines/demographics_profile.html
Stable Structures. (n.d.). Mythbusters: The Exhibition. Nakuha sa
http://www.mythbusterstheexhibition.com/assets/documents/uploads/02-MBedudoc-
Structures-03.pdf noong 4 Nobyembre 2017.

MGA TALAHANAYAN

Talahanayan 2. Kaugnayan ng mga layunin, instrumento, at kaukulan nito sa pananaliksik

MGA PIGURA

Pigura 1. Pagpapakita ng dami ng mga dineliverance

Pigura 2. Bilang ng mga nakaranas ng iba pang porma ng pagpapagamot
Pigura 3. Nagpapakita kung saan nalaman ng katugon ang praktika ng deliverance
Pigura 4. Pagpapakita kung kailan unang nasubukan ng katugon ang deliverance
Pigura 5. Mga rason kung bakit sumasandig sa deliverance

65 | 93
 KABANATA X

MGA APENDISE1

1 Ang mga apendiseng nakasama rito ay pili lamang mula sa kompletong listahan ng mga apendise

66 | 93
 Apendise A
Transkripsiyon ng panayam kay Maria Aurora Aguasin
Tungkol sa Deliverance
18 Marso 2018, Las Pinas

Patricia (P): Magandang araw po. Ako po si Patricia Gumpal from UP Manila. ang thesis ko is about epekto ng
deliverance sa tao saka sa community sa Rosario Batangas. Bilang bahagi po ng interview, ok lang po ba irerecord ko
yung sasabihin niyo?

Interviewee (I): yes. of course.

P: bilang bahagi rin po ng interview, pwede po ba kayong magpakilala and if hindi po kayo parte ng JA1 Rosario, paano
niyo nakilala ang JA1 Rosario.

I: ok. game? I'm Mau Aguasin. Tapos, naging part ako ng JA1 Rosario dahil sa deliverance. so common friends ang
nagdala, actually, ang nagpakilala sakin ng JA1.

P: bago po niyo nalaman yung deliverance ng JA1, ano po yung mga struggles niyo tapos ano yung naexperience niyo sa
deliverance and ano yung naging epekto nun sa inyo?

I: Parang ang pinakanaalala ko lang before was mga paranormal kahit simula bata ako ganyan. mga paranormal feelings,
experiences, tapos mga dreams, mga double dreams, mga... how do you call it pa ba? ano pa ba yun? more of.. tsaka yung
manifestations. yung, hindi naman talaga siya ghosts in a way pero may mga spirits na, parang encounter sa spirits,
ganyan. yun. meron pa ba? ang tagal na. yun lang yung pinakanaalala ko talaga tsaka ang madalas dreams. mga
nightmares. maraming nightmares actually. tsaka mga repetitive na nightmares. parang cloudy. parang cloudy days,
ganyan. tsaka parang.. oo cloudy, foggy yung mind ko. yun yung pinakaphysical siguro. tsaka marami akong years na
hindi maalala. mga highschool ko di ko maalala, mga college ko di ko masyadong maalala. tsaka mga early working
years ko di ko rin masyadong maalala. very selective lang ang naalala kong days. yun. that's it. yun yung mga
manifestations nun. ano yung isang question?

P: ano yung nangyari sa deliverance and ano yung epekto sayo after

I: sa deliverance, yung first, hindi kasi ako nabrief nun eh. nung dadalhin ako for deliverance. tapos.. iniisip ko kunga
nong nangyari. paanong anong nangyari? yung process?

P: yung kahit anong naaalala mo lang

I: ok. ano bang nangyari nun? inaalala ko kasi. ang naalala ko lang talaga, walang briefing. so parang second attempt
yung sa BAtangas. first attempt was sa mandaluyong. kaso, parang late na masyado. pero may mga nagmanifest na.
tapos, yung second day sa Batangas, parang after ng sunday service, tapos mininister lang ni pastor Eric. Nagminister si
pastor eric tapos nandun si precious, nandun si katrina, sila yung nagdala sakin dun kay pastor eric. pero mga 3 years ago
pa niyaya na ako ni katrina na pumunta kay pastor eric kasi nga feeling nga niya may mga gumugulo ganyan. tapos
mininister na. tapos may mga nakausap na spirits ganyan. parang naalala ko yung first batch, anim sila o walo. six or
eight. pero naalala ko yung conversations. naririnig ko yung conversations. tapos nakikita ko minsan kung ano yung point
of view nung spirit, kunwari tinitignan niya yung kamay niya, tinitignan niya yung legs niya. pero ibang realm na siya.
ibang kulay. tsaka parang puro itim lang yung area. itim tsaka parang reflective lang yung floor. tapos, nakausap. from
family member to stranger na nakuha ko on the way to the house, sa bukid. yung dun sa bukid parang tinanong niya"san
ka galing" ganyan. tapos "dun sa daan, dun sa daan". tapos nung sinasabi yun nung spirit, parang nagising ako tapos
nagpapantal yung wrist ko. nagpantal siya na yung parang may umangat na pantal. tapos sabi lang ni pastor Eric, "hindi,
galing lang sa karga yan" so balik tayo. so niresume yung deliverance. tapos tinanong nga kung tinorture yung spirit,
ganyan. tapos dating siyang sundalo, tapos tinali nga siya hanggang sa mamatay siya, ganyan. tapos ang naalala ko lang
din dun na interesting, kapag sinasabi na "tingin ka na sa pupuntahan mo" sa langit, iba iba sila ng version ng langit.
kunwari yung sundalo, ang version niya ng langit,yung may, yung parang sa cartoons na green meadows. na mga
mabababng hills tapos may mga butterflies. yun ang version nung sundalo. yung sa lolo ko nun was malaking gate na
mansion, na white house, na black yung gate pero white yung bahay. dun sa isang spirit naman, pintuan lang na wood ang
version niya ng langit. yung sa baby naman, may sumundo talagang, may sumundo na matangkad na ilaw. malaking ilaw
angs sumundo dun sa baby. talagang lumalapit yung... from my perspective, from my point of view, lumalapit yung ilaw
na matangkad tapos masaya na yung baby. tapos nagcross over na siya. tapos even the second session ng deliverance, iba
iba pa rin sila ng version ng langit. kapag sinabi na "oh tingnan mo nga yung pupuntahan mo", kapag tumitingala sila,
ang nakikita nila,... kunwari may isa dun na spirit na ang nakita ay pintuan na nandun yung asawa niya. meron namang
isa, lliwanag lang talaga yung nakita niya. yun ang mga naalala ko. yun yung nag-stick sakin actually na iba ibang
version ng langit yung inaantay ng mga tao. kunwari dun sa sundalo, since tinapon siya sa bukid, ang naging verson niya

67 | 93
ng langit, clean na, very clean na green meadows tapos talagang sharp yung grass, yung talagang trimmed yung grass,
malinis talaga yung version niya. tsaka sobrang sunny lang. very cartoons. ganyan yung naalala ko. tapos naalala ko din
nun sa deliverance, hindi sila makakacross over hanggang walang liwanag yung pintuan, yung gate, o kaya walang
sumusundo. kasi laging may sumusundo actually. may nagwewelcome or nakaabang dun sa gates. yun yung naalala
kong visions. tapos may vision din na pinapakita kung paano yung pain nila, kunyari kung sino yung huli nilang nakita,
kung paano yung.. tsaka nagmamanifest yung physical pain nila. kunwari namatay yung tao sa lungs, hindi makahinga,
hindi ako makahinga tsaka masikip yung dibdib. kapag naman namatay sa torture, parang may mga stabbing pains. tapos
meron silang sinasabi rin na, yung mga spirits, sinabi rin nila na sila yung naglagay nung sakit sa ulo, sila yung naglagay
ng mga sakit sa katawan, sila yung nag-inflict. yung second session, ang naalala ko sa kaniya, clingy na yung mga spirit.
pero more of nakukuha na sila sa, parang mga bagong pasok lang sila. di kagaya nung first na matagal na silang nandun.
parang usually yung nandun sa second na session, nakikita lang daw nila ako tsaka nakakapasok sila sa house so
napapanood nila ako. pag nagwowork ako, pag pagod daw ako, tsaka kapag... basta kapag mag-isa ako. parang
nacucurious sila. tapos dun na sila kumakarga. dun lang sila lumalapit. may isa akong spirit nun na, bago siya magcross
over, nagbabye pa siya. parang "oh Mau ba-bye ha." pero ayaw pa niyang umalis nung una. tapos tinatanong ni pastor
Eric "umalis ka na. nakita mo naman yung pupuntahan mo." kasi pinapakita yung vision sa kanila di ba na kung san sila
pupunta, ano yung better offering s kanila, tapos parang sinabi nung spirit na, " eh pano si Mau" ganyan. tapos umiiyak
siya, ganyan. kasi siya, wala siyang family nung.. parang tinatanong "nasan ang pamilya mo?" "di ko lam" "wala kang
pamilya?" "di ko lam" kasi wala siyang maalala. spirits kasi di ba wala naman silang memory. tapos nung triny ipaalala
sa kaniya, wala talaga. so parang lumaki talaga siya nang wala. as in wala siyang kasama talaga. so nung sa tinanong
"bakit ka dumikit kay Mau? bakit ka kumarga kay Mau?" nakita lang daw niya ako from the window tapos parang sabi
niya "parang gusto niya ng kasama" so lumapit daw siya. tapos sumama na siya. pero yun yuung time din na naalala ko, a
week or two weeks before, nagwowork ako ng madaling araw, tapos talagang may nafeel ako na lumapit. parang sabi ko,
parang may palapit. nung nagdeliverance na ako the next week, yun. siya na nga yun. kasi after, wala nang naonood
sakin magwork. dati kapag nagwowork ako, di ako makatingin sa monitor kasi feeling ko magrereflect na may katabi ako
ganyan. so di ako tumitingin. ishushutdown ko kaagad, ganyan. tapos yun yung second session. tapos after naman nun,
sinabi naman nila pastor eric, sini-seal ka pero hindi pa rin naman 100% na hindi ka na kakargahan ulit. kasi talagang
may mga tao na talagang kinakargahan. so parang "wag ka rin matakot na makrgahan ka ulit" ganyan. true enough,
nakargahan ako nung isang time na puyat ako. sa papuntang batangas, on the way. pero work yon. tapos wala akong
tulog. tapos nasa harapan ako ng van. nanaginip ako na may pumasok na girl... na parang humampas. parang may impact.
para akong nabangga, para akong nabundol. pero tulog ako tapos parang nagstruggle kami [nung karga]. sabi ko sa loob,
habang nasa dream ako, "karga ka lumabas ka hindi ka dapat dito. labas! labas!" tapos sabi nung girl "di ko lalabas. di
ako lalabas." nag-aaway kami dun sa body. sabi ko "labas! labas!" tapos feeling ko nagsasalita ako tapos nagising ako.
parang nag-jerk ako. nagising ako. tapos sabi ko dun sa mga kasama ko sa van, "hindi niyo ba ako naririnig?
nagsastruggle ako or bumibilis yuung hinga ko" sabi nila "ay hindi" wala daw. eh ang tagal ko nagstruggle. tapos may
time na mayy narinig lang daw yung isa na "uurrgh" gumaganon ako, na nanggigigil ako pero kala nila humihilik ako. so
yun yung isa. yung girl na yun. tapos punta kami ulit batangas for deliverance. tapos tinanong ko yung driver rin pala
nung van. sabi ko, "kuya may dinaanan ba tayong salvage area?" tapos sabi niya, "maam kakalagpas lang". sabi ko mga
one hour ago, mga thirty minutes ago. sabi niya "oo ma'am. yung sapa na nadaanan, dun tinatapon yung salvage." kasi
ang nakita ko nung pumasok siya, may tubig, may sapa. may mababang parang nagfoflow na river pero kita mo yung
bato bato. tapos pasok yung babae. tapos dineliverance siya. tapos yun pala parang religious na mag-ina sila tapos na as
in madasalin yung mom. pero yung anak niya, special. kapag kinakausap ni pastor Eric yung anak, ang sinasabi lang
nung bata, "Lord, Lord, Lord, Lord" ganyan. tapos umiiyak lang siya. tapos habang dinedeliverance yun, nagfaflash yung
apat na shadows ng lalaki. tapos yun pala, yung mom niya, parang sinalubong sila sa sapa tapos ni-rape sila ng armed na
lalaki, yung nanay, sa harapan nung bata tapos pinatay din yung nanay sa harap nung bata. tapos yung bata yung next. e
retarded yung bata so wala naman siyang masasabi. tapos tinanong, "kilala mo ba si Lord? nagdasal ka ba sa kaniya?"
parang nagalit yung bata kasi "dasal ako ng dasal! wala namang dumating!". parang silang mag-ina pa rin. pero yung
vision was mga 70's yung.. ay hindi 70's. naka-saya tapos sepia. sepia na yung kulay nung vision. so sabi ko nga kay
pastor eric, parang matanda naman na talagang sagrado katoliko. tas tinanong, "katoliko ba kayo maam?" ganyan. tapos
sabi oo araw araw sila nagsisimba, araw araw daw silang pumupunta dun sa pari, araw araw siya nangungumpisal. tapos
sabi rin niya, hinayaan niya na rape-in siya nung apat na lalaki kasi nga akala niya bubuhayin yung anak niya. tapos
pinatay din. nung nagcross pala sila to the other side, to the other life, magkahiwalay sila. so yung nanay, sabi niya
matagal niyang tinatakbo yung anak niya. tapos sabi "paano ka nakapasok kay Mau?" "nabangga niya ako" na yung
feeling ko dun sa dream, para akong nabundol. kasi di ba ang spirits, wala silang walls, wala silang sense of space and
time. so takbo lang daw siya ng takbo. "gaano mo na katagal hinahanap yung anak mo?" iyak lang siya ng iyak. matagal
na talaga. tapos nakailang punta na siya na ready na siya makacross over pero yung anak niya hindi niya mabitawan. so
kahit nung prinesent sa kaniya yung langit, pinakita sa kaniya yung langit, hindi niya, hindi siya makatawid. kasi
hinahanap yung anak niya. so pinahanap yung anak niya tapos kinausap yung anak niya. eh yung anak naman niya dasal
pa rin ng dasal pa rin daw. tas tinanong dun sa bata, "nakita mo na ba yung mama mo?" hindi daw. inaantay lang daw
niya. kasi alam niya hahanapin siya nung nanay niya. pero sabi sa kaniya "san ka na pumunta?" kung san san na rin daw.
pero alam niya hahanapin siya nung nanay niya. so hindi rin siya sumasama kahit kanino. so for hundred's of years,
parehas silang mag-isang nagbibiyahe kasi feeling nila makakasama pa rin naman, magkakahanapan sila. tas nahanap
nung mom yung anak niya tapos nagcross over sila.

68 | 93
P: how did it change your life?

I: ano ba effects nun... paano ko ba isasummarize..

P: yung immediate effect or long term effect.

I: ayun sige short term muna. oo nga no. magaling ka dun. game. recorded na ba? haha so yung short term effect. ang
pinakaalala ko instantly, yung mga physical manifestations, nawala. kunyari yung sa soldier, right after deliverance,
nagflat kaagad yung pantal. tapos even yung heart, yung sa chest pain, kasi before the deliverance siguro mga once a
week nasa ER ako lagi. tinetest ako for heart attack tsaka stroke kasi minsan para akong nagseiseizure, minsan naman
sobrang sikip ng dibdib ko tas walang kahit na anong physical test na nagsabi na magha-heart attack ako kahit yung
ECG, yung enzymes, kahit enzyme na yung pang heart attack, yung nag-iidentify if you're going into heart attack, kinuha
na nila yun, hindi pa rin. if i'm going into stroke, hindi pa rin. yung mga pain, yung migraines. yung frontal na migraines
ko na dumadating sakin every two weeks, ganyan. or every two weeks atleast darating yun for years. siguro mga 5 years,
4 years... working na ako. laging dumarating yun. nawala rin yun. yung nausea. nawala rin yun. yung shoulder pain ko.
kasi may shoulder pain ako sa right. tas tinanong yun dun sa baby na spirit. sabi "anong nilagay mo kay Mau?" tas
tinatapik lang niya yung sa shoulder. dun siya nakasakay. dun siya nakaangkas. so natanggal din yun. wala na akong
shoulder pain. dami kong pain meds. ang dami kong vitamins. ang dami kong sessions. kaya sanay ako sa hospital e. kaya
hindi ako.. minsan nga ako na nagsasabi sa doktor kung ano yung next nilang gustong i-test kasi parang o gusto niyo na
lang ba yung safety na test na ganito na para kung clear talaga. ang dami kong nafifeel nun na ano. tapos lahat yun, with
the first few weeks, wala. as in wala. sabi ko parang ang gaan. tsaka parang nawala yung pagkabingi ko. may time kasi na
parang bingi ako. parang kahit kausapin moko, nagzozone out ako sa bibig mo. tapos parang wala na akong naintindihan.
tapos may time rin na kunwari umiidlip ako sa car, tutulog ako sa car, may kumakatok saking, for example yung manager
ko. akala ko manager ko pero walang lumabas para katukin ako. may mga ganyan. yung mga sleep ko ang bababaw.
tapos mga, laging may gumigising sa sleep, actually, na parang "Mau". laging ganyan. so after nun nawala yun. nawala
yung mga nightmares. nawala yung... ang pinakanawala talaga yung nightmares, anxiety, tsaka yung physical. yung mga
ER nabawasan. parang year after wala. hindi ako na-ER. ano mom? [kausap yung mom niya] a year after deliverance
parang di na ako bumalik sa ER. except yung nag-keto na ako. yung first week ko nag-keto, na-ER ako. pero may reason.
kasi nagbrreakfast ako nun sobrang daming bacon. so parang may reason di ba. tsaka di ako nag-ER for a year going
from being in the ER ng mga every once a week or every 2 weeks, nasa ER ako. may ER kasi dyan eh. yun ang
pinakashort term na effect. tapos ano pa ba? sa temper daw. si mama nagsabi nun. kasi dati daw, kapag kunwari may
kinausap sakin, para daw akong laging galit. tsaka parang madali talaga akong pumitik sa tao, ganyan. eh yung lolo ko
kasi, pangit ang temper talaga. daddy ni mama yun eh. pero sabi ni mama maikli ang temper ng lolo ko. tsaka palasigaw.
so dati kahit mga yaya. mabilis. kunyari hindi ako naririnig, bubulyaw na ako. ganyan. pero sakin naman normal lang
siya. parang for me, ganun na talaga. pero kasi nung dati trinace namin, nung namatay yung lolo ko, ako yung nandun sa
room niya bago siya iembalsamo. so kinakausap ko siya na parang "o lolo, lahat ng issues niyo, iwan niyo na" ganyan.
parang nagprapray ako pero siya ang kinakausap ko. so nung nag advance school of deliverance, parang nagsnap sakin
yung realization na hindi mo kinakausap ang patay. ang sabi nga dun sa teaching, kapag kinausap mo ang patay, diretso
karga sayo. kasi ikaw ang connection. so naalala ko yun. nung bata ako, nung grade 6 ako, kinausap ko talaga siya sa
paanan niya. na "lolo" ganyan "go na sama ka kay lola" ganyan. tas true enough, siya yung nakakarga. tas from grade 6
ko nun, naalala ko yun from mga last year ko ng, mga last few months ko ng grade 6, hanggang buong high school, wala
akong masyadong maalala. kahit graduation ko hindi ko maalala, ng elementary. tsaka hindi ko maalala ang high school
ko. pag ngayon nagrereunion ang mga high school, wala akong maalala. nung mga sinabi ko daw, tsaka mga jokes ko
daw, tsaka mga... may mga naalala ako. yung mga big moments. pero yung mga everyday day to day, naalala nung mga
friends ko tsaka classmates ko, ako kahit recall wala. yung kunyari ita-try ko nang alalahanin, wala. so dun nagstart din
yun. atsaka yung mood nga, dun din nagstart dun sa high school. tas parang.. basta sa high school parang blurred lahat.
tsaka ang dami kong nararamdaman nung high school ng first year to fourth year. kahit yung bahay, nafifeel ko na parang
pinagkakaguluhan ako sa bahay. parang iniikutan ako, ganyan. kahit sa banyo. hindi ako naliligo na sarado ang pinto e.
dati hindi ako naliligo na sarado ang shower curtain. kasi feeling ko pinapanood ako tapos may mg abulong akong
naririnig. tas yung... tas dun nagstart yung mga high school classmates ko, naririnig nila may mga bumubulong sa kanila
sa house. parang dun sila naattract. after nun. nung mga elementary naman kasi ako, sobrang hina. naalala ko pa nung
mga nursery ako, preschool, may lumalapit saking matanda. pero yun lang. hindi magulo. hindi siya yung sabihin mo na,
tinatakbuhan ako paikot ikot, ganyan. after nung sa lolo ko, dun lang parang gumulo. parang laging may gustong
kumausap sakin. ganyan. eh wala naman. anyway. yun yung nawala. long term, tapos na yung short term no? yung
physical, yung clarity, yung sa hospitals,...siguro ano, hindi rin immediate yung effect eh. parang siguro mga six months
after pa. yung in terms of long term. parang yung magdecide maging active ulit sa church, tas yung decision na
magcommunity, parang October ako nadeliverance. nag-active lang kami march... ay april. march-april. so mga 6
months. nung una parang pa-once a month, once a month. visit visit lang. tapos naging weekly na siya. may time pa nga
talaga na hindi kami makapag-antay magweekend e. kasi di ba? naalala mo yun Prei? [kausap si Precious] oo parang
basta. midweek pa lang nagtetextan na, nagmemessagean na kami na sana saturday na ganyan. tas siguro ang difference
talaga na nakita namin, sakin personally, sa JA1 walang rules. wala namangexpectations sayo kaagad kasi inaantay

69 | 93
naman nila kung anong mabibigay mo. so kapag may mabibigay ka naman, diretso naman sila kaagad na, o game. pero
wala silang iniimpose. tas even expectations, hindi nila iniimpose. kasi kahit sa pastors naman e. kahit sa pastors or yung
leadership ang sinasabi nila, kung kaya mo na edi go na pero kung hindi pa, ok lang. parang member ka pa rin. ganyan.
so yun din yung naging malaking factor, actually. kasi dati pag tinatanong "nagdadasal ka ba?" pag yung mga pre-
deliverance. nagdadasal naman talaga ako. pero iba ang tone. it's more of, "ise-save mo ba ako? makikita mo pa ba ako?"
more of ganun. kasi typically pag nakikipag-usap ako sa catholic, ganun ang nagiging prayer. wala namang nagturo na
pari na magpray kayo ng out of takot or ano. wala namang paring ganun. lahat naman ng pari sinasabi rin na God loves
you. pero natutunan na prayer, kahit yung mga ka-age ko or generation ko, more of, wala namang, wala na. parang
kumbaga "lubog na ako sa kasalanan, lubog na ako sa lifestyle, lubog na ako sa ambisyon" parang nalamon ka na ng
system. so wala na. so ok na. papanindigan mo na lang di ba? kahit dun sa generation namin ganun. kahit ngayon kapag
may kumakausap sakin about church, kunyari may out of town ako, may karoommate ako na, or kateam ko, or ka-party
ko, minsan pag-uusapan namin yung sa church kasi macucurious sila. tas ganun lang din yung guilt nila. parang nilamon
ka ng guilt actually. e ang babait naman ng kasama ko. sabi ko kung yung ganun kabait may guilt e. pano pa yung
masama talaga na from bata siya sinabi sa kaniya na masama siya? so kung sa in terms of long term talaga, ang naisip ko
lang talaga na pinakamadali... hindi naman sa pinakamadali. pero pinakafeasible for me for now, is kung may
magtatanong, magsasalita ako about it. about deliverance. kasi meron din akong mga kabarkada na sabay kaming marami
kaming paranormal things na naexperience. hanggang ngayon, siya, ginugulo pa rin. sabi ko kung masheshare ko lang sa
kaniya kung gaano kadaling ma-stop, tsaka kung makikinig lang din siya, tsaka tatanggapin niya yung grace na yun, yung
message na yun through another person, through a friend, tapos kaagad eh. kaso maraming, you will be surprised na, kasi
siguro pag lumaki kang christian, feeling mo "e di ba madali lang yun. magprapray lang e di makikipag-usap lang ako
kay Lord" hindi madali for a lot of people. kasi kaya nilang makipag-usap pero walang connection. tsaka maraming guilt.
malakas ang guilt. wala namang nagturong magpray na magpray ka magmakaawa ka. walang ganun. pero yung
undeserving feeling, tsaka sa dinami dami ng tao, bilyon bilyon na tao, paano ka maririnig? di ba? so it's more of
restoring your relationship na yung access mo na diretso ang lines mo na matagl maniwala, for me lalo, hanggang sa na-
demo nung deliverance na may.. sabi ko ang galing din kasi malinaw yung experience in terms of visuals na its really
another place, it's really different energies, different spirit, different light, tsaka may gates. so parang sabi ko kung yun
lang talaga magproprove for me ng heaven, or na meron akong kailangang kausapin, yun na best way for me na pinakita.
sabi ko, kung ipakita lang sakin sa bible, madaling i-brush off. for me ha. kung ipakita sakin through a friend, madaling i-
brush off. pero yung deliverance experience kasi, harap harapan kausap mo eh. tsaka may friends akong dinala, black out.
wala silang narealize kung anong nangyari sa kanila. so sabi ko may purpose ka Lord kung bakit mo pinakita sakin one
by one. step by step. kasi alam mo, malamang sa malamang, yung utak ko, hindi naman maproprocess ang black out.
hindi naman ako maniniwala sa black out. so yun yung isa sa mga long terms na, it's more of parang finally after ilang
years of prayer tsaka pagmamakaawa, pinakitaan ako ng proof. parang nireveal na meron. may existent. so yun siguro
yung parang in terms of long term, may panghahawakan akong ganun. kasi wala naman akong pinanghahawakan dati eh.
parang word sakin, "word. sinulat naman yan eh." ng tao. ang tao may intention. ang tao may motivation. so siguro yung
deliverance kasi face to face. yun na yun. yung pinakalong term actually. tapos yung effect ng matulungan yung mga
ready na. kasi meron kang pwedeng tulungan pero hindi sila ready eh. so once na may ready, once na may mag-open ng
doors nila or magbaba ng walls nila, never ko inimagine yung sarili ko na, o diretso pasok ka na. pasok ka na Mau. push
mo na kung anong kailangan mong sabihin. yun ang long term siguro na nakaabang ka sa opportunities na ganun. na
never kong inimagine na magkakaganun actually. wala naman akong pakielam. parang sakin, kung hindi siya ma-save,
"care??" carebears haha yun yun. yun naman. that's it. may sense ba? ha? pramis?

P: yahhhh. thank you so much ate Mau.

I: Thank you so much.

Apendise B
Transkripsiyon ng panayam kay Fr. Nonette Legaspi
Tungkol sa Deliverance at Eksorsismo
8 Abril 2018, Batasan, Quezon City

P: Magandang umaga po ako po si Patricia Gumpal from UP Manila. Ang thesis ko po is all about deliverance focus po
siya sa Rosario kung paano po siya nakakaapekto dun sa community doon kasi mayroon pong isang Church doon na
openly nagpapractice ng deliverance

I: Saan iyang Rosario?

P: Sa Batangas po

I: Rosario, Batangas okay

P: So para lang po mas malawak ung perspective nung research inaayayahan ko po kayo na mainterview

70 | 93
I: Okay

P: So bilang bahagi po ng interview pwede po ba kayong magpakilala tsaka ano po yung position niyo dito sa simbahan

I: Ako si Father Nonette Legaspi ako na ordinahan noong 1989 ni Jaime Cardinal Sin sa Arch diocese of Manila noong
2002 humiwalay ang Novaliches area para maging Diocese kaya noong ako ay nagpa-assign dito dahil pinili ko naman at
nanatili dito kaya nandito kami ngayon. Ang lugar namin dito ay Diocese ng Novaliches, eventually mayroon narin
sumunod na mga ibang Dioceses na galing sa Arch Diocese of Manila katulad ng Cubao, Pasig, Paranaque mga iyan
atsaka Caloocan kami yung nauna ung Novaliches saka Cubao. Dito sa Diocese ako ay una sa aming lugar sa mga
Parokya sa anim na Parokya ako ang viper foreign. Ako yung nagcocoordinate sa mga Parokyang ito at ako din ang
simula ng 2002 ang in-charge sa mga bata at taong may kapansanan mayroon kaming ministry for persons with disability.
I started also sa Manila ang Manila ngayon ay iniwan ko ang Ministry doon at flowering naman sila nagboblossom na
yon ang ministry doon at sa buong Pilipinas parang iilang lang ang Diocese ngayon na mayroon ministry para sa may
kapansanan. Madalas ito ay nakabase lamang sa Parokya pero ito ay malaking hakbang parin para maging mulat ang
Simbahan sa mga pangangailangan ng tao tapos ako ay in-charge din sa Social communications and Media ng aming
Diocese and mayroon kaming gagawin na camp halimbawa sa darating na buwan atsaka mayroon pa kaming mga ilang
nagdaan na mga activities dahil napakahalaga din ng role ng Social communications saka ng Media, yung presence ng
simbahan sa mundo sa pamamagitan ng alternative means ng communication and noong 2015 ako ay ng Obispo namin si
Bishop Antonio Tubigas na mamuno sa isang Commission on Religious movements and Vicious and phenomena, ang
ibig-sabihin nito mayroon commission ang simbahan na or committee ang simbahan para mag investigate, mag sumuri sa
ilang mga alleged extraordinary phenomenon na nangyayari na nirereport lamang, ofcourse kapag ito ay tinawagan ng
attention ng Obispo at ito ay kailangan masuri kami yung nandito para maginvestigate kasama sa opisinang iyan ng
religious movements ay ang opisinang deliverance at ng exorcism. So 2015 yan ito tuloy ang bago kong tungkulin sa
Diocese ako ang naatasan na maging exorcist kaya ang aking papel ngayon ito ang background ko

P: Bilang bahagi din po ng interview ok lang po na irerecord po atsaka gagamitin for academic purposes

I: Sure, oo

P: Okay start na po tayo, So bawat simabahan po diba mayroon silang iba-ibang paraan o kaya naman tawagan naman sa
praktika ng pagpapaalis or pagpapalaya nang kaluluwa, sa inyong simbahan po ano ang tawag ninyo dito at paano niyo
po ito ipapaliwanag?

I: Ang tawag namin sa opisina namin ay Liberation and Exorcism Ministry ito ang tawag sa service at dalawang salita
yan Liberation at Exorcism magkaiba iyan. Ang Liberation kasi ay ofcourse generally ang ibigsabihin niyan ay
pagpapalaya tulad ng nabanggit mo ang exorcism naman ay pagpapalaya rin pero pagdating sa ritwal o pagdating sa
ginagawa na panalangin malaki ang pagkakaiba. Ang mga taong hindi naordinahan ay hindi Pari or hindi Exorcist ang
kanilang ginagampanan ay ang tawag ay Liberation ang Pari lamang ang mayroon authority of faculty or kapangyarihan
na mag exorcist. Bagamat pareho ang ibig-sabihin niyan magpalayas ng demonyo o magpalayas ng masasamang espirito,
malaki ang pagkakaiba dahil pag sinabing Liberation pag sinabing ito ay pagpapalayas ng demonyo nang mga Lyco by
Lyco we mean itong mga taong hindi naman tumanggap ng orden na sa sakramento ng orden sa Catholic Church ang
ibig-sabihin nito ang kanilang pagpapalayas nang demonyo ay nasa kapangyarihan lamang nang kanilang tinanggap na
binyag. Ang ibig-sabihin niyan sinabi ng Panginoon din sa huling kabanata niya San Mateo sa Ebanghelyo nang lahat ng
mga mananampalataya ay maliligtas at isa sa mga signs nang magaccompanied diyan ay ang kapangyarihan magpalayas
ng demonyo dahil sa kanilang tinaggap na binyag. So iyan ang kapangyarihan nating lahat, lahat ng mga bininyagan
actually kaya nga ito ay common sa lahat kaya nating palayasin ang demonyo. If we just resist in and solid in our faith
aalis iyon ang lahat Pari, Madre at ang mga Lyco kahit na mga bata na nananampalataya as long as we are in the true
faith. Ayan ang Liberation very general ang Liberation ngayon ang simbahan ay mayroon din pagkilala sa struktura na
iniwan din nang ating Panginoon so una may Pinili si Jesus na labing dalawang alagad. Sa labing dalawang alagad na ito
ay sinabi niya mayroon kayong kapangyarihan na iginagawad niya, authority dahil ito ay directly binigay niya sa alagad
kay Pedro at sa lahat ng Apostles sa ofcourse eventually sa 11 natira kasi nawala na si Judas. Ang pagpapalayas ng
demonyo ang Griego na salita doon ay "Ekbalo" ibig-sabihin niyan to cast out ang binigay niya sa 72 disciples ay
patayo ang griego sa ibig-sabihin ay "Huracan" binigyan ng kapangyarihan ang mga alagad ang disciples nang generally
na hurac tumapak o huracan ang ulo ng alakdan. Ibig-sabihin noon ang kasamahan na talunin sila ganun lang. Magkaiba
iyon sa binigay niya sa apostles na sinabi niya "May kapangyarihan kayo na palayasin" sa iba ay magpalayas sa iba'y
very different from huracan. So generally basta ika'y nabinyagan dahil protective ka dahil ikaw ay pinagsasangalan ng
Panginoong Jesus malakas ang iyong pananggala mo galing sa kanyang pag-ibig tayo naman ay nasa kanya tayo ay
ipinadadala bilang like sheep among wolves sabi niya "You will go unharmed" kasi may kapangyarahin ka by the
authority of your own baptism na mapaglabanan mo ito lahat, matapakan mo sila, matalo mo sila. Hindi binigay sakanila
ang authority na magcommand sa demonyo na lumayas kanino bingay iyon, sa 12 otherwise kung pareho ang
kapangyarihan niyan bakit mayroon pa tayong 12 Apostles kung kasi magkapareho yan binigay noon sa Matthew 16 na

71 | 93
sinabi ng Panginoon sa kanila na "Ikaw ay Pedro upon this rock I will build my Church and the gates of the Neither
worlds shall not prevail against it" Now kasama rin diyan ang kapangyarihan nang magpatawad ng kasalanan ang
sakramento ng Kumpisal at ang magpalayas ng demonyo kasama diyan. Bagamat ito ay directly binigay sakanila hindi
pwedeng sabihin na ganito rin ang binigay niya sa 72 sana hindi nalang siya, hindi nalang niya binigay iyon sa 12 kung
sa lahat pala nang bibinyagan ay pareho din yung ibibigay niya sa madaling salita yung 72 disciples sa Gospel of Luke
makikita natin ay hindi sila binigyan ng kapangyarihan na magpatawad ng kasalanan sa paraan nang parang ito ay
sakramento. Itong 12 Apostles ay sila ay parang in a way na ordane ibig-sabihin lang noon ay pinili specifally ng Diyos
ng Panginoong Jesus para magpalas ng demonyo. So malaking pagkakaiba, ngayon sa porma ng deliverance at nang
exorcism mayroon din malaking pagkakaiba, sa aming paguunawa at totoong paguunawa ng simabahan. Ang deliverance
na ginagawa ng mga tao na naglalay people ay ganito lamang, sila ay gumagamit nang Suplicative Prayer ang tawag
Suplicative or another term is Deprecative ang ibig-sabihin lang ng Deprecative or Involkatory pang prayers ito ay ang
pag tawag pag sumango sa Diyos upang siya ang magpalayas ng demonyo kaya sinasabi nang mga laid people the
Catholic laid people ang kanilang paraan nang pagpapalayas ay ganito ang sinasabi "Sa ngalan ng Panginoong Jesus, sa
iyong kapangyarihan o Diyos at sa tulong ng panalangin ng mahal na Ina na aming mahal na Ina palayasin mo po ang
demonyong ito ang masamang espiritong ito sa sumasapi na nambubuyo na naniniil sa taong ito" Ganyan ang ibig-
sabihin niyan siya ang Lyco ay nangungusap lamang sa Diyos wala siyang ibang kausap kasi prayer ito e so ayan ang
firm na ang Suplicatory, ang Involkatory or ang Deprecative form of prayer. Ano ngayon ang ginagawa ng Exorcist or
Pari, actually kahit Pari ordinaryong Pari or Obispo pwede. Sila lamang ang pwedeng magdasal nang tinatawag na
Imperative Prayer. Ano yung Imperative, ang Imperative ay pag-utos diba? Sa pangungusap pag ang isang sentence ay
nasa Imperative mode ito ay umuutos ang ibig-sabihin niyan ang Pari bagamat sa lahat nang kanyang mga dalangin ay
ang kanyang ang pwedeng gumagamit siya ng Suplicative katulad ng sa Lyco sa ngalan ng Panginoon nang isa iyong
Pangalan O diyos palayasin mo pwede iyon. Iyon ay common sa lahat pero siya lang ang pwedeng magshift nang porma
ng panalangin na pwede niyang utusan ang demonyo kasi delikado kasi kung walang kang authority na utusan ang
demonyo hindi mo pwedeng utusan ang demonyo so ang sa Roman Catholic Church ang mayroon lamang kapangyarihan
authority or faculty actually na mangusap sa demonyo o mag-utos sa demonyo ay ang Obispo, ang Pari at ang huli ang
Pari ang Jesus na ang Pari nang itininalaga ng Obispo bilang exorcist papaano iyon. Ang simbahan ang mga Pari ng
Catholic Church na exorcist actually mga Obispo or Pari pwede silang pwede nilang kausapin idirect ang demonyo,
direct command pwede syang magbigay. Ang ibig-sabihin niyan kasi pag kausap mo ang demonyo hindi na prayer iyon
ang prayer ay pakikipagusap sa Diyos pag ang kausap mo iba other than God hindi na prayer iyon, hindi na religious
prayer pero dito dahil inuutusan mo ang demonyo ang kausap mo demonyo. Now mahalaga iyan mahalaga iyan pag
kakaibang iyan dahil mayroon authority hindi ito ginagawa ng Pari sa kakayahan lamang sa kanyang kapangyarihan hindi
sakanya iyon ito ay binigay ni Jesus directly sakanya bilang Pari katuad ng nabanggit ko nung una ito ay binigay niya
kasama ang kapangyarihan na magpatawad ng kasalanan through the Sacrament of Confession or Reconcillition and
itong pagpaplayas ng demonyo therefore sa ating pananaog bilang sa aming pananaog bilang Christianong Katoliko ay
magkaiba ang Liberation or ang tawag pa ng iba diyan ay deliverance at ang exorcism magkaibang-magkaiba bagamat
ang common thread nila is that ofcourse by Liberation, deliverance or Exorcism ito ay walang iba kundi ang
pagpapalayas rin ng demonyo yung porma lang ang nagkakaiba, malaking pagkakaiba. Atsaka yung pinaggagalingan ng
kapangyarihan so tandaan natin ang when the Laid people in the Roman Catholic church drive away evil it is through the
authority of their Baptismal promises of their baptism. When the Bishop or the Priest and the Priest Exorcist exorcises or
cast away demons when they cast away then the human spirits they are doing this to the authority of the church dagdag
siyempre yung kanilang Baptismal authority ayan ang pagkakaiba

P: Yung practice po mismo nang exorcism paano po siya ginagawa paano po yung actual na pangyayari?

I: Mayroong 8 na hakbang and una ay individual preparation mahalaga yung individual preparation yung Pari
nagprepare Spiritually sa sarili niya ito ay sa paraan ng mayroon siyang dalangin hinahanda niya ang sarili niya para
wag siyang paghigantihan ng demonyo. pagkatapos ofcourse hindi lang iyon pati ang mga tao sa paligid pati ang
biktima hinahanda niya pinagcocompisal muna niya iyon ang ikalawa ang confession. Ang confession ay ang paraan
nang kasi ang pinakamalakas para lumayas ang demonyo ay through the sacrament of confession walang iba infact kahit
na mayroon ka nang isang daan na exorcisms na ginawa walang katumbas ang katumbas ang kapangyarihan ng
sakramento ng kompisal. Kapag nag kompisal na ang isang tao lumalayas na ang demonyo kaagad wala na yan
nawawala kasi napakahalaga ito sakramennto tandaan natin by the way ang sacrament ng Confession is a Sacrement is a
visible sign of uninvisible reality of the forgiveness of God. Samantala ang exorcism o ang deliverance o ang liberation
ito ay sacramental lamang, hindi siya saktremento kasi mayroon lang tayong 7 sakramento pero ang exorcism itong mga
ritwal na ganito sacramentals lang ano ba ang ibig-sabihin ng mga sacramentals into din naman ay mga bagay mga
gawain mga dalangin na nakasalalay ang kanilang efficacy doon sa disposition nung nagbibigay o nung gumagamit ng
isang sacramental halimbawa, nakasuot ka ng scapularyo ang scapularyo ay isang sacramental mayroon tayong devotion
sa Mahal na Ina o ang Rosario ay isang sacramental na na ginagamit na Catholic para pag pinagnilayan ang buhay ng
Panginoon ito ay hindi tungkol sa sa mahal Ina ito ay nakasentro ang rosaryo, bagamat sinasabi natin ito'y rosaryo nang
Mahal na Ina ito ay hindi tuingkol sa Mahal Ina ito ay papuri sa Diyos, sa Diyos mismo nakatuon iyan. Pinagninilayan
lang natin ang mga takbo sa buhay ni Jesus so lahat ng mga to sacramentals yan, walang saysay yan, walang saysay,
walang bisa ang itong mga ito kuing wala namang sa estado ng gracia yung gumagamit nito, pag wala siya sa estado ng

72 | 93
gracia walang saysay hindi katulad ng sacrament. Ang Sacrament kahit na itong Pari ay makasalanan at siya ay
nagpakumpisal sa isang tao dahil sa kapangyarihan na iginawad sakanya ng Diyos from his authority from the authprity
of the Lord himself ang epekto noong sakramentong iyon ay hindi nababago, iyon ang ibig-sabihin noon so magkaibang-
magkaiba yan so ang pagpapalayas ng demonyo napakahalaga sacramental kasi ito ang Pari ang lahat ng nandoon
nananalangin para dun sa nagpapalayas ng demonyo dapat nasa estado ng gracia dapat nandoon siya kasi pwede siyang
gantihan ng demonyo. Spiritual warfare itong pinapasok niya kasi pakikipagtunggali sa spirito ng kasamaan. So yan ang
malaking pagkakaiba sa pagkatapos noon nang individual preparation ay ang confession pagkatapos ay ang susunod na
step will be indivual preparation, confession kasama diyan pagkatapos ay mayroon tayong hakbang na we break itong
spells. Sinisira natin itong mga unholy ties breaking yan, bago iyan mayroon munang renouncement so magkaiba yung
confessions sa renouncement ano ba yung renouncement, ang renouncement ay napakahalaga pagkatapos niyang maging
examine ng conscience niya naikumpisal na niya lahat ofcourse kasama na doon ang pagexamine niya ng conscience.
Ang kumpisal pagkatapos ng kumpisal ay napatawad na siya halimbawa sinabi niya siya nagparticipate, siya'y gumamit
ng media board pakikipagusap niya sa kaluluwa infact sa kaluluwa ng demonyo walang iba yan hindi ka nakikipagusap
kay Jose Rizal diyan hindi ka nakikipagusap sa kaluluwa ng patay ng namatay mong mahal sa buhay kasi palagi 100% of
the time ang kausap mo ay demonyo hindi nangyari na ang kausap mo ay yung tatay mong nasa langit na or nasa
purgatoryo. Hindi yan pinapayagan ng Diyos except kung Saint ka katulad ka siguro kasing banal mo si Padre Pio kahit si
Padre Pio at ang mga banal din hindi sila magaattempt makipagusap kasi makasalanan iyon, kasalanan ang makipagusap
sa kaluluwa ng yumao. Pinahihintulutan lang ng Diyos na bumalik ang mga piling mga kaluluwa kung kailangan nilang
humiling ng Panalangin sa mga nabubuhay natural papayagan sila kung doon sila hihingi doon sa mga taong banal.
Siyempre kasi yung kanilang pagmimisa malaking tulong para makalaya yung kanyang kaluluwa sa estado ng purgatoryo
kung magpapakita lang siya sa isang taong ito na habang lasing ay nakita niya ang kanyang yumaong asawa at
sinesermonan siya ay hindi iyon ang asawa niya demonyo yan. Bakit sino ka ba para magpakita sa iyo ang kaluluwa at
kung magpapakita naman siya dito sa lupa hihiling lang siya ng panalangin e bakit ganyan sinesermonan ka? Iba yan sa
demonyo yan tandaan natin, yan ang aming hard and fast rule sa bagay na yan at mali an ikaw ay makipagusap sa
ganitong klaseng apparition dahil ikaw ay nagkakasala sa Diyos. Now itong mga kaluluwang ito hindi naman sila wala
silang ibang sadya kundi ang humiling lamang ng panalangin natin halimbawa ikaw ay naglaro ng Media board now
naikumpisal mo na yan sa confession o sa second part, pangatlong part kailangan mong irenounce magkaiba yon ang
renouncement ay talagang pagaako nang iyong pagkakamali at sinasabi mong itinatakwil ko ito. Hindi porket inamin ko
ay ako ay nagkasala, ako ay nakipagusap sa isang kaluluwa ng demonyo sa espirito ng demonyo pero inaamin ko yon
nagkamali ako sa harapan ng blessed sacrament na iyon sasabihin kong pinputol ko ang ugnayan ko sa demonyong ito.
Ayan ang ibig-sabihin ng renouncement formal yon kasi napakahala non parang ritwal yon na kailangan mong gawin
para malinaw sa demonyo at malinaw din sa Diyos at alam naman ng Diyos yan na you are formally tying your cuts
cutting yout bandages of your linkages, your ties with this wicked spirits so may renouncement official yon
renouncement. Pagkatapos non pagkatapos ng renouncement pang-apat na step na gagawin ng Pari ay ang breaking of all
the hexes, curses, spells lahat ng mga engkantong bulong na ginawa saiyo at mga consecrations na ginawa saiyo ng
demonyo. Bakit kailangan yon kasi formal yon e formal yan parang pagkatapos mong itakwil on your own tandaan mo
may ginawang ritwal marahil ang demonyo saiyo na depende kung ano ang history . Kung minsan mayroon tayong mga
ritwal na ginagawa halimbawa dahil sa kawalan ng sa ignorance natin mayroon construct papagawa ka ng bahay, tapos
itong mga karpintero may ginawang itong mga construction workers may ginawang padugo, lahat ng klase ng padugo
ritwal yan e, it is a ritwal now hindi maaring mawala lang yan tinatakwil ko ang ritwal na ginawang yan kailangan
mayroon diyan paraan na ritwal din formally na tatanggapin ng simbahan para mabura o mawalan ng kapangarihan o
makalagan ang mga ties na yan na create importante yon, so hindi sapat na sabihin mo lang laway lang na ayoko na sayo,
hiwalay na tayo. Hindi kailangan mayroon pormal na ritwal na gawin para mapawalang bisa ang kasalanan as it weat
ganoon yon, so parang proseso ng paghihiwalay o pagaannul ng marriage. Mayroon pang ganong ritwal na kailangan
niyang sabihin so yon ang breaking. Pagkatapos ng breaking pang-apat na yon pang-lima will be the exprcism proper
mayroon ng sinasabing mga liberation prayer saka exorcism prayers. Pagkatapos ng exorcism prayers pang-lima, pang-
anim ay mayroon tayong mga infilling prayers ano ung mga infilling prayers ito yung mga prayers na pagkatapos mong
palayasin ang demonyo napakahalaga ang pumalit ay ang espirto santo hindi pwedeng wala. Kasi pag nagpalayas ka ng
demonyo tapos wala naman siyang pinalit, babalik ang demonyo at mas marami pang akay na ibang legions of demonyo
mas makapangyarihan magsasuffer uli ang taong ito. Pagkatapos niyan so anim na yan ang seventh will be for the person
to consecrate ang Pari ikinoconsecrate ang tao, again another ritual prayers sacramental prayers kung saan hinihikayat ng
Pari itong napalaya na mula sa demonyo mula sa na italaga mo sa sarili mo sa Diyos para you get the protection of God
hindi sapat yung puno ka ng Espirito Santo pero hindi mo kinocommit ung sarili mo sa Diyos, wala kang consecration
importante yon and then ang pang-walo will be ang tawag natin ay ang cleansing atsaka ang concluding yung cleansing
prayers would be ito yung mga panalangin para malinis, mawala kung ano man ang naencounter natin during the
deliverance or the exorcism rights na mga demonyo pwede silang magattach sa atin, pwede silang mag attach sa priest,
pwede mag attach dun sa mga paligid, so we ask the Lord to protect us from this atsaka sa retaliation importante mawala
ang paghihiganti ang demonyo sa atin kasi pwede silang gumant, hindi sa akin personally kundi dun sa mga mahal ko sa
buhay naghahanap sila ng mga taong malapit sa puso kong nawala sa estado ng gracia. Ang huli ang kasama diyan nang
cleansing ay ang concluding rights ito na yung blessing ng Pari, ang pinakamaikli, mayroon tayong mga panalangin na
pagsasalamat ito na yung pagtatapos yun yung walo na steps na ginagawa para ang isang tao ay mapalaya sa masamang
espirito. Hindi madali yon kung minsan ang isang session tumatagal ng tatlong oras isa palang iyon at hindi umaalis ang

73 | 93
demonyo kaagad kasi kung minsan ang isang tao na sinasapian ng demonyo matalino ang demonyo at very coming as it
were na kaya niyang magtago at magsinungaling sasabihin niya na wala siya, tatahiimik akala mo nawala na pero hindi
siya umaalis, minsan humahaba ang mga sessions na yan kung weekly naming ginagawa `ang pinakamatagal ko since
itong sinimulan namin nitong 2015 hangang ngayon patuloy parin at unti-unting umaalis ang mga demonyo. Kasi marami
hindi naman nag-iisa palagi ang demonyo na nag-ooppress sa ilang tao mayroon mga legions ang tawag sakanila dami
nila, and depende yon pati sa pangangalaga nung tao na sinasapian hindi niya alam kung siya ay inaalagan na yan ayaw
niyang pakalawan kaya ayaw niyang umalis ganyan ang demonyo kasi kaya hindi madali yun hindi nakukuha sa isang
upuan lang o iuupo lang kita at taob ka na diyan at wala na, tapos na hindi na ganoon kadali

P: Parang pinapalayas niyo lang po sila doon sa katawan ng tao?

I: Actually hindi lamang siya sa katawan actually ang mga masasamang espirito nagattach sila sa katawan definitely sa
katawan, pero pwede nilang maapektuhan ang kaluluwa ng isa ang kanyang pag-iisip mayroon kasi mga iba't-ibang mga
hagdan o stages ang diabolic manifestations o influence, diabolic o demonic influences ang pinakamababang uri at
common na uri ay ang temptations kung saan ka mahina dun ka tinutukso specially sa kahinaaan ng tao ofcourse
common yan ang susunod ay ang tawag pag pinabayaan lang ito at palagi kang nahuhulog sa temptations, wala kang
pinaglalaban wala kang paninindihan bagsak ka lang ng bagsak pagkakatuwaan ka lang naman ng demonyo gusto nila
yun. Ang susunod na gagawin niya ay infestation ano yung infestation? Sa tagalog niyan pamumugat namumugat sila ang
paborito niyang atakin ikaw ang ibigsabihin niya kung saan ka naroroon dala mo yan kung misang angsasabihin ng
iba lalo na at kung higit ikaw ay sensitive at ikaw ay sa lenguahe ng secular media bukas ang third eye mo sensitive ka sa
mga ganitong pagpaparamdam ikaw talaga ang susundan niyan infact sumusunod satin siya kaya lang lalong matindi
ang paghihirap mo dahil ikaw tong nakakakita without us being aware of it kung ikaw ay hindi naman nakakaramdam,
wala rin naman talaga kung minsan nakasunod sayo wala ka sa state of grace. Nakasunod yan sayo pero dahil sensitive
ka alam mo, naramdaman mo at gusto nila lalo magparamdam dun sa mga nakakaramdam kung ikaw ay bulag wala ka
namang third eye kahit sumunod sila ng sumunod sayo kahit na hindi talaga sila umaalis dahil sa mga kasalanan natin
pamumuhay hindi ka binubuyo niyan kasi hindi mo napapansin, hindi mo nakikita nararamdaman pero mas mahirap ang
mga taong nakakaramdam so infestation ang tawag don ang infestation ay sa isang bagay, sa isang lugar o basta sa
labas ng tao maaring sa religous object siya kung minsan, kung infested siya namugad ang isang masamang espirito
diyan tapos dala mo halimabwa ang ating-anting ng mga tao common Pilipino hindi nila alam binubulungan yan kasi
lahat ng mga anting-anting kunwaring dinadasalan, kunwari sasabihin pa ng albularyo na nagbigay niyan dinasalan niya
daw yan siya daw ay namanata sa mahal na Ina siya ay may panata kay San Jose o kay San Benito pero alam mo akala
niya pinagdadasal niya at ang dasal niya ay catholic ang prayers niya sasabihin niya yung ibang mga kulto may iba pang
mga Latin na sinasabi pagkanarinig mo hindi naman Latin yan kasi nakakaintindi ka na ng latin sasabihin nila hindi
aramahic yan paano mo malalaman kung aramahic yan e hindi ka naman marunong mag bisaya. Alam mo yan marami
silang ganyan or greek out of some place bigla ka na marunong mag greek now hindi totoo yun puro kasinungalingan
lang yan pero hindi nila alam siguro sinasabi sakanila ng tinig na ito ay aramahe isulat mo nalang, parang ganyan tapos
pambihira ang dasal itong makikita mong mga sinaunang dasal na sinusulat nila sa anting-anting hindi naman
yan lenguahe na alam ng tao Latin, hindi yan latin magkahalong espanol, latin halo-halo nagwala e so inimbentong
salita mga ganyang klase and nakakalungkot kung minsan mayroong mga tao na dahil sa ganitong infestation or
pamumugat pinababayaan nalang nila, pinabayaan halimbawa na okay, alam mo pala yung bahay mo pinaduguaan
nagpadugo itong mga karpintero kahit walang paalam sayo pinabayaan mo nalang wala naman nangyayari kasi manhid
ka naman wala ka naman third eye now pag nagtagal-tagal yan yang infestation na yan magiging oppresion it is the
third stage ano yung oppresion, Oppresion is ayan na nasa labas mo parin yan katulad ng infestation nasa labas yan ang
infested na bahay biglang ang infested ang mga nangyayari ang mga gamit niya bat ganito biglang nawawala ang susi
ko dito ko lang naman yan nilagay. Tapos bukas makalawa nandoon uli pinaglalaruan ka lang hindi ka naman
gumagalaw o mayroon nagbubukas ng nakasara na gripo o ilaw kung anu-ano mang mga ganyan puro parlor
tricks gingulo ka infested ka sainyong lugar hangang may makaramdam, may makapansin iyon ang gusto nila hangang
mayroon natatakot kasi gusto nilang manakot ang demonyo kasi bully siyempre ang gusto niya kung bully siya dapat
kakatakutan ako ganun ang mga gusto ng bully maski sa school ganoon. yung mga bulliest, bully nga ako pero wala
naman takot sa akin pero dapat hindi e dapat takot kayo sakin ganon ang ginagawa ng mga yan nanankot. Dahil
pinabayaan mo yon magiging oppresion ano ung oppresion ang oppresion ay ang tawag natin diyan paniniil so una ay
pamumugad o ang una ay temptation, panunukso tapos pamumugad tapos pinabayaan mo ang pamumugad na yan nasa
paligo mo ang mga demonyo na yan iooppress ka na maniniil na sila ano ang ibig-sabihin ng paniniil ito ay sunod-sunod
halimbawa ang nangyayari sayo, sa labas kayo halimbawa bat ganito ang bait bait ko naman na nagtatrabaho, masipag
ako, binalita sakin ng boss ko sinisisante na niya ako hindi pa nakalilipas ng dalawang araw naghahanap ka ng trabaho sa
internet ayan naghihingalo ung aso mo namatay, nawalan ka ng aso nawalan ka ng hanap-buhay tapos hindi lang yan
yung anak mo nagkasakit the day after pagkatapos ung isang anak mo naaksidente, sunod-sunod pagkatapos the
following week ang asawa mo na mga ganon. So parang ano ba to bakit ganito tapos ikaw nagkasakit ka yung
pagkakasakit mo punta ka ng punta ng Doktor sakit sakit ng tiyan mo sakit sakit ng ulo ang sinasabi ng Doktor sayo wala
ka naman sakit pero alam mo mayroon. Hindi makita ng Doktor hindi nila mapagaling kasi spiritual yun. May mga
ganyang klase ayan ang tinatawag natin diyan oppression nasa labas mo parin yon kasi katawan mo sa mga relatioships
mo tapos hindi lang yan siguro within the span of 2 weeks inaway ka ng magulang mo pati kapatid mo, muntik na

74 | 93
kayong magkapatayan ganon nagaaway-away kayo and hindi mo maintindihan kung bakit kaya mahirap at ikaw
nadedepress ka nawawalan ka ng pag-asa, yung oppresion na yan ay ginagawa sa ibang demonyo sa labas mo sooner or
later makakaapekto sayo yung pagkakaapekto na yan sa brain mo, sa minds mo, sa mindset mo, sa emotions mo, sa
mental disposition mo yung oppresion nageescalate into another form of manifestation or influence ang tawag don ay
obsession ang obsession ay ang pagbubuyo dito mayroon ka nang nakakarinig maari ka ng makarinig ng mga auditorial
hallucinations, maari kang makakita visual hallucination kasi ang depression mo nadepress ka na sa oppression sobra na
yung depression na yan sooner or later sumaakay itong mga demonyo dun sa natural na tendency na iyong pag-iisip, ng
iyong kamalayan at yun ay ang dahil sa depression na mayroon ka na ng mga auditory and visual hallucinations mayroon
ka ng tinig na naririnig sinasabi sa iyong isip, wala kang kwentang tao, tumalon ka na diyan habang dumaan ang MRT
ganong klase pakamatay ka na wala kang saysay, walang silbi ang buhay mo ganyan. Naririnig mo na yan parang totoong
boses nakakaawa dahil hindi mo alam kung papaano gagawin dun, hindi mo alam wala namang gamot hindi kayang
magamot e kung minsan nagooverdose nalang sila ng mga gamot na to na binibigay ng mga psychiatrist pero wala, kung
walang spiritual intervention yung obsession na yan, during obsession nararamadaman ito na iba na para silang lalo na
kung ang kanilang kasalanan ay sexual nararamdaman nila at hindi lang nararamdaman, nagiging real that they are being
raped lalo na yung mga kababaihan rape by an evil spirit kung iyan ay incubus malivolent male spirit or asucubus or
female spirit na umaatake naman sa kalalakihan then real entity parang totoong tao and lalo ka ang madedepress lalo ka
lang matatakot at dahil sumosobra na yang ganyang trauma mo sa kanila darating ang punto pag hindi ka humingi ng
assistance sasapi na sayo ang demonyo. Ano ang pagsapi nila ofcourse sa katawan dahil inentertain mo sila yung wala
kang ginawa for the longest time para sakanila ito ang pag welcome mo sakanila. Parang nagising ka isang umaga
mayroon isang tao sa kwarto mo na hindi mo tinanong kung bakit sino ka, ni hindi mo pinalayas pinanatili mo siya ng
isang araw don natulog sa sahig so hangang tumagal aba feeling niya welcome pala ako dito, hindi na siya aalis kasi wala
kang ginawa e so ofcourse all the more dahil hindi mo nakikita itong mga kademonyohang ito dahil spirito yang mga yan
at insensitive ka ibig-sabihin wala kang, hindi bukas ang sensitivity mo wala kang third eye etc. Nandyan lang sila
dangerous diba? Tapos hindi naman tayo madasalin wala tayong personal relationship with God as our personal savior
wala tayong, hindi tayo nakikinabang sa pagsisimba, sa sacrament of confession, sa eucharist ang dali-dali nating
maoppress ng demonyo at ipossess so ayun yung final stage possession at totoo pumapasok sila sa katawan pero totoo
mayroon effect may influences sa pagiisip ng tao kasi may nauna na, naooppress na siya, naobsess na siya and eventually
bago pa yon infested na siya kasi ang dali-dali niyang mahulog sa temptation kasi ang dali-dali niyang mahulog sa
temptation so may influence talaga sa attitude ng tao. Ayan ang nangyayari sa possession

P: Sa tingin niyo po ba pwedeng maituring yung ibang manifestation na iyon bilang manifestation lamag ng mga ng mas
malalim at mas kompikadong probemang panlipunan?

I: Sa aking palagay malaking bagay iiyon totoo yan, hindi pero hindi siya exclusive sa ganon infact ang demonyo, ang
masamang espirito sumasakay yan sa lahat ng kahinaan sa struktura halimbawa sa siyudad ay siyempre kung talamak
siyempre ang graft and corruption ang pandaraya hindi kapansin-pansin na hindi magpapakita ang demonyo diyan na
mayroon sungay, mayroon buntot, may mapulang mata, maitim ang anino wala kasi talamak na ang kasalanan ang
contempt hindi na siya magpapakitang gilas na ganyan kasi buhay na siya dun sa ugaling ng mga nasa paligid so totoo
yan sa struktura mas malawak yan infact ang sa isang sosyodad na walang pagkilala sa Diyos hindi sila nakakaramdam
niyan hindi sila, hindi totoo ang demonyo kasi ang buhay nila wala naman sa Diyos hindi yan napapansin hindi
sinasapian ng demonyo na alam natin ang mga criminal itong mga nasa kuta ng mga murderers, mamatay tao halimbawa
itong mga assassins for hire. Hindi sila sinasapian ng demonyo, hindi nagwawala, wala talaga e bakit? Kasi mayron
tayong tinatawag na partial atsaka full possession kapag ikaw nagcommit ka na sa kasamaan hindi na simple ka nalang,
pwede kang maghanap buhay yayaman ka pa nga para ang normal na professional Doktor, pwede ka pang maging Pari,
maging Madre wala kang reaction pero mayroon kang pero dahil isunuko mo ang kaluluwa mo sa demonyo kay satanas
hindi ka niya iniistorbo, may mga tao lang na kakilala na hindi nila alam na sila ay sinasapian ng demonyo kasi normal
it's not active pa simbahan yan, magseserve magcocommunion, hindi siya nagrereact walang reaction pero the moment
na mayroon kang idalangin na exorcism prayer sa harapan niya nagrereact siya. Nagrereact siya ibigsabihin nagwawala.
Aha mayroon itong sapi totoo pala so ano bang nangyayari dito. Totoo yan sinasabi mo sa tanong mo ito ba ay maaring
sanhi lamang ng mas malawak na problema ng lipunan. Hindi ito exclusive na sanhi lamang ng kalamayan ng lipunan
infact hindi kasi kung ganon edi parang si Jesus nagpalayas lang ng demonyo na yung demonyo yon was only creaated
by the society, mali bago pa dumating ang mundo nilikha ng Diyos ng tao ay nandoon na ang mga anghel mayroon na
sa, mas nauna na sila sa atin di hamak. They were there God created the angels for the Lord for Christ, The Son. Hindi
nilikha ng Diyos ang mga anghel para sa tao hindi everything was created through Christ in Christ and for Him. Lahat
pati ang mundo was created by God for the Son for the Lord himself bagamat sila ay equal now ofcourse alam ng
demonyo na teka muna bakit magkakatawang tao itong si Jesus o itong Diyos at ang anak ng Diyos only begotten pag
ito nagkatawang tao gagamit yan ng babae hindi dapat ganon hindi dapat ielevate ang humanity na mas mataas pa kesa sa
mga anghel ang pinakamataas tayo kaya nga si lucifer ang sarafin ang pinakamataas, pinakamalapit sa harap ng Diyos si
lucifer light bearer bakit alam niya itong may plano ang Diyos ama na bumaba magkatawaang tao si Jesus ang kanyang
anak nagrebelde siya doon. Ang kalokohan ay hindi pwede yan sa kayabangan yan, ofcourse nagkaroon nga ng spiritual
battle and ang tumalo sakanya ay si Miguel, si San Miguel nung sinabi ni lucifer kasi I'm God I am Like God, so
tinanong ni Miguel "Who is like God?" So yun ang ibig-sabihin ng pangalan ni Micheal is who is like God yun yung

75 | 93
kanyang battle name, so tandaan mo si San Miguel is only an arch angel mayroon 9 choires of angels. Ang pinakamalapit
sa atin sa lupang ibabaw ay si ang mga Guardian Angels natin ang susunod sa Guardian Angels ay ang Arch Angels now
mayroon pang powers presipalities, dominions, virtues and charubins and seraphins pinaka mataas ang seraphins si
lucifer ay seraphin ang nasa number 8 na position ay si Micheal pero ang tumalo kay lucifer ay si Micheal kaya pag
tinawagan mo palang si Micheal takbo na kaagad tong si lucifer kasi walang nananalo sa kanila kahit a little guardian
angel can throw this hair them away. Ganon ka lakas ang protection ng Diyos sa atin so hindi totoo na invention lang ito
ng society sa lahat ng societies even the most perfect of societies in the time of the Lord hangang sa ngayon talagang real
and very real ang demonyo hindi siya mental and social concept at the greatest temptation, the greatest trick the devil
ever pulled is to make people believe that he does not exist sumasakay ang demonyo sa karamdaman ng pagiisip sa mga
ills ng sociodad, ng community, ng politics, lahat ng kalokohan na pwede mong isipin nandun siya.

P: Sa tingin niyo po sa mga nakita niyo ng sinasapian sino po yung vulnerable na masapian kung ang paguusapan po
natin ay class or socio-economic status

I: Wala, pambihira yun actually akala ko nung una kung ano to e Class C and D mga ganon nasa masa, infact hindi halo-
halo sa ngayon mga average yung nasa itong mga nagpupunta sa amin, itong mga kasong ito wala, walang ganon e ang
pinakamahirap lang ay halimbawa itong taong to ay pinahihirapan ng demonyo pero wala na nga siyang means wala na
siyang kabuhayan rejected na, may trauma pa etc. Wala ito sa social strata na nakikita ko kung minsan nga itong mga
nasa depressed areas very deppressing yung mga lugar nila pero masasaya sila hindi sila nakakaramdam niyan. Hindi
katulad ng mga mamayaman dahil ang dami na ng dahil sa influence nila mas malakas ang temptation therefore mas
malakas ang possibilty na infested yung lugar nila mas malakas ang possibility na itong mga taong ito na may material
means sila itong mas attach sa mga bagay sa mga spirito rin na hindi nila alam. So kung minsan sila itong may mas
dahilan para mapossess kasi they have everything in the world sa aking palagay pero ganun din kung minsan itong mga
tao parin ang siguro halimbawa nasa Class C and D dahil na nga sa kanyang kasalanan dahil sa kanya a upbring ang tatay
niya ay sex maniac, siya din ganun tapos lasingero pa siya tapos nagdodroga pa siya natural. Gagawa at gagawa ng
krimen yan at ayun nga lalo pag pag siya nagkaroon ng diabolical possession napakahirap so sa aming palagay kung
mayroon bang anu bang sino ang vulnerable dito ang aking ang pinaka ang one answer for that is ang pinaka vulnerable
is the person who does not believe in God as person on God as savior pag wala niyan siya ay napakavulnerable hindi lang
siya basta ganon itong taong ito na hindi naniniwala sa Diyos at the same time ay mayroon pang sensitivty sa spirits mga
bukas ang third eye tapos gusto pa niyang palawigin yung kanyang ESP gagamit ng kung anu-anong mga paraan, mga
pamamaraan na new age mayroon pang paniniwala sa anting-anting, may paniniwala sa talong card, may paniniwala sa
witch craft ito ang candidate for diabolical possesion

P: In addition po pala dun sa kanina sa practice mismo mayroon po ba kayong ginagamit na bagay to perform exorcism?

I: wala, ang ginagamit lang namin siyempre would be yung the usual prayer books that we have kasi kailangan ng prayers
pagkatapos ofcourse the crucifix ang mga tawag namin diyan is sacramentals na. Generally mahalaga din to na
maintindihan dahil itong mga gamit na ito ay sacramentals ay I mister cows plus ayan na yung acronym ko. I would be
incense mga incenso na ginagamit ng simbahan na mga karanyan tapos letter C for candles we exorcise them and we use
them also ofcourse only white candles pagkatapos O for olive oil ito kasi ang ginagamit din sa crism annoiting of the sick
and pure ang olive oil so pagkawalang olive pwede namang coconut oil wag lang yung motor oil. Hindi ginagamit yan so
ayan ay very common even the time of the apostles, pagkatapos water exorcise water we perfom exorcism of water para
magamit ito sa paginom pagless ng mga bagay tapos S for rock salt lang ang ginagamit sa Old Testament si Elysius ay
sinabihan ni Yahweh sa harapan ng river na hindi nagbubunga na dead sabi niya lagyan mo ng asin yan and naging
fruitful yung tubig so ayun ang gamit natin sa tradition since ancient times as sacramental rock salt. Pagkatapos ng rock
salt PLUS is the cross the crucifix mahalaga ito St Benedicts medals yung MR pala kasi Mr Cows diba incense I M
will be Medals and R would be rosaries importante kasi sacramentals yan. Yan ang ginagamit natin ofcourse mayroon
kaming stola, stola na violet and ayun.

P: Sa mga experience niyo po isa sa mga tumatak sainyo na inexcocise niyo

I: Ang pinakamahaba namin hangang ngayon kasi ito ay nandyan sa amin. Ang una naming case is yung 2015 palang this
is a lady a very young person na dinedicate ng kanyang magulang sa isang kulto na nakabase sa probonsya pero ang kulto
na to they consider it tatlong magaama na ito as their eternity and this is the PBMA cult itong culto ng Philippine
Benevolent Mission Association. Dito kasi parang ang Diyos nila ay tatlong tao. Ang manifestations sa babaeng ito (23
years old) mayroon siyang bodily cord halimbawa nung nag iinterview ako sakanya nandito siya katabi ko kaharap ang
magulang niya habang nagsasalita siya habang nakaharap ang magulang niya. Yung bibig niya nakaharap sa akin titignan
kong ganyan ayun medyo scary yon, scary dahil siyempre iniisp ko kawawa naman itong babaeng ito masakit yon yung
mga assistant ko nga pagkatapos non nung first interview pumunta sa CR tinitignan kaya ba nating gawin yon? Possible
ba yon? Physically possible ba? Impossible pero that's it pero nawawala yon and the only one part mayroon kasing klase
ng sakit na mayroon ganong bodily twitching when you lack potassium ika nga hindi ko alam kung anong klaseng sakit
yon pero sakanila it is always half of the body so kung left lang ang twitching mo palaging left lang sa kanya hindi kapag

76 | 93
nasa kabila ka lilipat din yung bibig niya atsaka hindi lang yon pati mayroon siyang twitchings sa katawan na parang
makakapagkanapanood mo ang sakit sa utak kasi ano ba yan hindi ba nababale ang buto mo diyan pero desired the
manifestations so after 3 years pray over her malaking improvement na infact ngayon nakakapagwork na siya ulit. Kaya
lang kailangan ng follow-up yon kasi nagpunta na siya sa Maynila just to seek out our help ang katulong naman pero
umabot ng dalawang taon at kalahati so kailangan na niyang bumalik sa probinsya so kami naman ako kailangan
maghanap ako ng exorcist doon, officially trained kaya yan very memorable sa akin dahiil nanghihinayang talaga ito
namang exorcist sa probinsiya nila ay natuto ng maling exorcism parang mga albularyo magexorcist nagaalsa ng atay ng
isda "Huh?! Hindi kailangan niyan wala yan sa libro hindi naman yan catholic exorcism bakit kailangan mag alay ng
ganito ganyan parang mga albularyo ata tong mga Paring to " Tuloy itong mga taong ito, itong mga pamilya wala silang
tiwala dun sa catholic exorcist na yun kasi annoited by the church sakanila namin kasi kailang iendorse e ang malungkot
don wala na silang ibang mapuntahan hindi naman pwedeng pumunta dito sila uli ang layo layo ng probinsya nila
mamamasahe pa, mageeroplano pa, gagastos pa ulit pangatlong months uli so wala siyang trabaho. Yun ang
nakakalungkot kapag walang malapitan na catholic exorcist priest sa lugar nila na matino ayan. So for the mean time
nagsasuffer patuloy ang suffering nitong mga taong and ayan very memorable yan. kawawa sila dahil sa awa, wala akong
magawa e alangan naman magpunta ako ron medyo malayo layo yung probinsiya na yon another case is a person who
have been traumatize dahil sexually molested kasi 17 year old by her own uncle and when she reported this to the mother
ng brother nitong uncle niya siya pa ang pinagalitan siya pa ang alam mo yun, inalipusta etc. wala siyang matakbuhan
she was rejected even the parents even themother and ofcourse ung mother and very questionably ung buhay dahil
bagamat mayroon na siyang step father meron pang boyfriend na dalawa so lalakero. And talagang rejected na siya she
feels so dumb and now may manifestation sakanya kasi ako napansin ko ako very vulnerable ka na ano pag tinatanong
yung vulnerability pinakakawawa e kapag mayroon molestation may trauma e mga batang may trauama, sexual trauma,
other kind of trauma at sumasakay ang demonyo dun pambihira. Kaya naging memorable yon dahil infact yun kanyang
yung the demon has been manifesting sakanya everytime na nandun siya pag nadedepress siya pag nalulungkot siya
nandun sa room niya inaalog ung kama niya, hinihila ung kumot niya may mga ganyang manifestations sa kanya. And
ofcourse first hand account lang naman yan kwento-kwento lang yan until. I experience all of the sudden nagtetext siya
sakin ng father sorry hindi na kita iistorbohin bakit, bakit bigla kang nagbago bat mo sinabing di mo na ako iistorbohin. E
kasi father nagtext ka sakin e. Huh anong tinext ko sayo sabi ko daw sakanya sa text " pwede ba wag mo na akong
istorbohin" ayon tagalog ofcourse ako nagtetext ako ng tagalog pero ang pagkakaiba don at yung mga text messages
itong text message na to nanggaling daw sakin using my number all caps. tapos sabi ko pwede bang icopy mo yan tas
ipadala mo sakin. So I got hindi ako nagpadala sayo nito, so sa madaling salita even yung demonic presence can use our
cellphones, pambihira ganon. and then mayroon din case niya na ganyan na oo nga no. nangyayari ito mayroong
ganyang case kasi sa manila kinukwento sakin na when I talked about this mayroon silang case na nasa witch craft and
she want to be exorcist habang siya ay prinepray over itong mga si Father Josi itong mga assitants niya nakakatanggap ng
text message coming from the cellphone nitong pinepray over nila samantalang hindi naman siya nagtetext so pagdating
ng text sakanila nakita nila at the same time kasi nakarecord naman yung time, minumura sila so demonic yun tapos
using her own number she was texting herself itong witch ofcourse hindi rin niya alam yun so ganung kasinister at parlor
tricks ng demonyo para matakot ka hindi yan ttumatalab pero ayon very memorable first time ko kasi yung mayroong
ganon. Yun ang aking mga very memorable

P: When you talk to them po paano siya is it one way conversation or as in sumasagot po talaga?

I: Sa prayers kasi mayroon kaming prayers sa simula when we prepare ang aming team saka itong biktima, we command
lucifer for the demonic spirits not to speak when not spoken to. To just obey our words because ang obedience na yan we
demand not from our own authority na kasalanana kami but the authority of Christ and fortunately sumusunod sila hindi
sila ganon so mahalaga lang, mayroon kaming tawag diyan na prayer to take authority kasi kung minsan hindi, kapag
kawala hindi naman ganyan wala palipat-lipat lang sila ang gulo-gulo naglalaro lang pinaglalaruan ka saka maingay.
Mayroon silang ganyan kaya kung misan when we go back to praying to take authority tumatahimik na sila they are
remind kasi kung nasaan sila e kung ano yung kanilang style so maroon kaming prayers where we ask ang Pari lang na
exorcist ang dapat yon, where we ask the name of the demonic spirit so in that sense we dialogue with the person with the
evil spirit at wala na kaming ibang tinatanong hindi namin tinatanong kung anong numerong tatama sa lotto, hindi ganon
hindi pwede yon kalokohan yon saka we ask the demon kung anong name niya, kung papaano siya nakapasok, at kung
kailan siya aalis yun lang wala ng iba so may dialogue so in a sense mayroon ganong conversation madali din naming
malaman kung itong taong ito ay psychological lang, ang una naming requirement is makipagkita ka muna sa doktor
baka mamaya yung nararamdaman mo is psychological problem lang yan or psychiatric case so pagdating samin kung
mayroon siya father ganito sabi ng doktor etc, then we start the intervention kung minsan kahit hindi pa napupunta sa
doktor we already start the intervention pero we encourage them to continue seeing a doktor to int the future to see a
doktor importante yun e otherwise pabaya kami sa aming obligations

P: Yung mga sumasailalim po sa exorcism paano niyo po sila ineempower afterwards?

I: Mahalaga to no we reinstitute them sa community nila sa family nila at higit sa lahat sa church, we ask them to
participate halimbawa maging lector, kumanta sa choir o magserve sa church just so yung social life nila can be regained

77 | 93
kasi for a while nagkakaroon sila ng stigma nakakatakot yan na mapupunta dito yan baka sumapi satin etc. Hindi ganon,
so far sa aking community kaya napakahalaga ng I dont want, I prevent them ever from coming every sunday sa misa.
Sana kung pwede sa ibang simbahan sila kasi kung dito baka magperform ako ng exorcism at matatakot yung mga tao
hindi sana ganon so kung kayang makaiwas sa ganon ayaw nating manakot ng ibang tao so baka mamaya hindi
magsimba tong mga to dahil mayroong sinasapian, parang lumipat sa anak ko ayoko hindi kaya samin diba even if you
try correcting that hindi mo pwedeng pigilan ang taong for what they feel emotions are a moral wala namang moralidad
ang emotion natin lalo na kung may takot ka hindi ibigsabihin nun nagkasala ka hindi, tandaan natin emotions are a
moral walang moralidad yan infact dapat nga magpasalamat ka at nakakaramdam ka niyan dahil kung hindi naku may
sakit ka ibigsabihin manhid ka, so kung mayroon isang bagay na nakakatakot tas hindi ka natakot, kung mayroong isang
bagay na nakakainis at hindi ka nainis, may isang bagay na dapat mo ikagalit hindi ka nagalit, something is wrong with
you. Ayoko din naman na sila halimbawa itong mga parishoners ko when they see na ganito may sinapian during sunday
mass I dont want that happening ofcourse ayokong magkaroon ng mag generate pa ng other fears sa mga tao kung
minsan hindi naiiwasan yun so again ang exorcism is not done in public they should be done in a place na intimate lang,
kayo lang so mali. Nung unang panahon ang exorcism ginagawa sa church mga cathedrals, shrines so mayroon mga
nanunuod hindi ganon ngayon e mali kasi yung stigma nga ng tao and it is not good so ang napakaprivate nito so even
share were cases ng tao with names and other,

P: Ano po yung kadalasang reasons nung mga tao kung bakit sila pumupunta sa church? Para magpaexorcist
when mayroon naman pong hospitals, scientific pratices

I: kasi ang alam mo at a certain point in their oppresions or obssession nagtataka na sila bakit ganito pabalik balik na
ako ng doktor nagpunta na ako ng china etc, mayroon na akong vasectomy etc, madami ng surgery sa katawan pero bat
ganito mayroon parin akong sakit. Hindi nila maintindihan tong mga to until someone suggest sa kanila baka oppresion
na iyan, baka obsession na yan diabolic yan, okay so they start entertaining thoughts of pray over tayo kay father yung
mga ganon usual yon and that is usual case infact no one right away would think of nako baka demonyo to, may arthritis
ka lang e, demonyo kaagad diba. Ang problema hindi umaalis ang dam daming ng gamot and kung minsan
nakakalungkot dahil hindi niyo na kaagad naalala ang simbahan, ang Diyos sa mga bagay na ito hinihintay pa nilang sana
na sa ICU na, hinihintay pa niya lang yan naghihingalo na at saka niya ipapatawag si father its too late. Hindi na
makapagsalita tong patiente hindi na makapagkumpisal etc. E mali din kung minsan napakaignorant ng mga tao so wala
tayong magagawa, pinipili nila yung ganon pero again hindi madali to answer the question kung bat sila pumupunta sa
church I just want to believe na maybe because it is their last hope sana nga hindi ganon e sana nga talaga it is their first
hope of salvation God himself, kung minsan hindi last resort yun e. Infact may takot sila na pag may sakit yung asawa
mo, pag nagpatawag ka ng pari baka mamatay, diba? Mali. Infact yung annoiting of the sick nga dapat yung pagpapahid
ng langis would be it is suppose to grant them healing and restore them to helf, yun naman talaga yung ginagawa pero
again nasa fears ng tao. Anong magagawa natin alisin nalang natin yung fears niyo kung maalis and change your mindset

P: Nasabi niyo po kanina na yung naging part kayo nung sa media, yung sa chruch ano po yung, paano nakakaapekto
yung pinapalabas ng media regarding the practice sa mismong practice saka dun po sa mga taong nakakakita non?

I: Ofcourse kung mayroon mang ginawa itong hollywood exorcisms it is only to generate fear, ofcourse certain very
little percentage of it is awareness kasi exagerated ang presentation ng media syempre gusto nila yan. Yung umiikot
ung ulo, ung bumubula ang bibig naglelevitate, this are possible yan infact itong we started pretty much noong 70's yata
ito kay William Blatist the Exorcist, Celine the blayer. Certain portion of it are true na nangyayari kasi totoo naman batay
yan sa totoong experience sa isang lalaki totoo yan. mayroong possesion. Pero ofcourse dinagdag nila for theatrical
purposes itong mga gori details siyempre naging takot yung tao lalo silang, lalong umatras ang mga bagay na ito at the
same time a certain population of the audience naging interested, siguro interested in the sense na naging mas aware sila
ng spiritual need for a relationship with God ang mahalaga mayroon kang faith at mayroon kang love sa puso mo mga
ganyan. Hindi ko alam kung gaano kadami ang mga ganyan but definitely hollywood is the one responsible for
generating all this again kasi pati even in the seminary ang tagal tagal infact hangang ngayon hindi pinagaaralan sa
seminaryo yan yung ang demonology, hindi ko alam kung bakit wala kaming ganyan, hindi ko natutunan sa seminaryo
tong mga to kung paano mag dim demons sa exorcism wala yung pari nalang ako natuto on my own. Learning on my
own through readings walang magandang maidudulot ang media ang hollywood cases when they publicize this I dont
watch even any of this isang warning ko is magiingat ang kabataan ang tao na palaging nagsiseek ng entertainment
watching this horror films why? Halimbawa there aare so many films during their production and their post production
and during the showing and after the showing may mga nakaattach na parang curses one of the is sa aking experience
naman ay ang I met evil horror infact we have a case here when I entered the room air-conditioned naman to this is a
class 1 village so ang mga bahay dito ay nakaaircon. Mayroon pa sa labas ofcourse may mga squaters kami dyan I pay
more attention to them pero dito kung ganito ang bahay mo para kang palasyo, nakaaircon pa, sa iyong library, bakit ang
daming langaw dito. Ofcourse infested kasi yung lugar langaw, so ayan yung pala yung may ari ng bahay ay nakahiram
ng book ng evil horror gusto niyang basahin pero hindi niya nabasa at hindi niya naisauli nandun lang sa library niya sabi
ko baka curse na tong book na ito cursed, tapos ofcourse ang dami nilang nararamdan sa bahay kaya nga ako nagpunta
roon kasi marami slang hindi mapaliwanag sabi ko get rid of this book surrender mo nalang, sunugin mo anywell nawala

78 | 93
yung mga langaw nung sinunog na hindi nila malaman kasi kung bakit ang dami daming langaw dito ano ba ang
nangyayari dito. Yung kanilang katulong parati nalang nagsspray ng kung anu-ano infact nung pumasok nga ko.
Paglabas ko amoy baygon na ako. Pero hindi naman sila nawawala demonic kasi, spiritual yu. So sabi ko sabi ko
magiingat tayo sa mga ganito kasi ang demonyo very legalistic and posessive kapagka nagpaentertain ka sakanya
bagamat nagbayad ka na sa sinehan. Sisingilin ka niya kasi ang tingin niya "ayan a inentertain kita, pagbabayran mo yan"
yan ang demonyo itong mga taong mahlig sa ganyan, sa horror movies like conjuring, kung anu-ano and then for wrong
reasons they simple watch them "Aha! Babalikan kita" hindi lang yan ang hollywood is responsible to portraying a lie
halimbawa the movie said. "Bucky the Vampire Slayer" pwede pala maging cute at lovable at ang mga vampire na to
there are such things as good vampire, good werewolves and charned itong mga witches pala can be good ayan ang
kanilang portrayan itong mga hollywood-ish style when you do that you're communicating a lie pwede pala maging
lovable ang demons, pwede pa pala silang mag bago, they can fall in love, they can marry and they can be good spirits,
kalokohan yan that doesn't happen. Itong vampires they are no such things as vampires, so such things as werewolves all
those things are demons. So nothing good can come out from demons, nothing even if they perform healing don't be
decieve na "Their good they are doing charting to ibang tao, ang daming gumagaling, the act that they do is always
motivated by evil in the bigger picture" so magiingat yan ang role ng media only to deceive people until now very sikat
itong pagka may
weddings na naririnig ko yan itong pagkamay weddings itong " A thousand years" sikat na song yan e maganda kasi
siguro. Pero literaly say please do not sing that in church not even in weddings why? Yan ang theme song nung twilight,
mga vampires it is a vampire singing to another vampire saying I have been waiting for you for a thousand years, sino ba
namang tao naghihintay ng thousand years na buhay parin hangang ngayon. Puro kademonyohan na yan so dont even
bring that to church you're foolish doing that. You're desegrading the church and people like it because "wow ang ganda
ng love song to ah" Kalokohan, so ganun ang mga nagagawa ng media kita mo, nabbrainwash tayo to doing certain
things ignorantly, ayon.

P: So yung nireresearch ko po kasi ngayon na yung nagdedeliverance sa Rosario hindi sila catholic, born again po sila so
ang sakanila naman po parang openly silang nagdedeliverance nung mga tao so very open yung practice sa church
ganyan so, how do you react po regarding sa ganon.

I: Alam mo, itong mga born again christians na ito for one being being a born again christian is a big opening for the
demon alam mo kung bakit? Itong mga born again christians they are fundamentalist kailan ba nagsimula yan? 1980's it
is a breakaway group from protestantism mayroon kasing mga nagreklamo na itong protestantist, itong mga protestiants
na to napakalacks, wala silang mga they lack the fundamentals of reading the bible etc. So when they came up with a
book they called the fundamentals of christianity may mga writters dyan, talagang very old conservative writters na
protestants and since then itong mga writters na to at lahat ng mga taong naniniwala sa teachings na tong 12 writters .
They are called the fundamentalist so ang fundamentalist dito ang breakaway at ang tawag sa kanilang sarili Christians,
born again christians fundamentalist mayroon silang they believe in this protestants at ang born again christians mayroon
silang profession of faith katulad ng catholic mayroon catholic creed we are believing God kung ano yung mga
pinaniniwalaan, sila mayroon silang ang tawag sa kanilang creed ay yung pang sinauna noong 16th century pa for 17th
century when they started growing it up ang tawag ay ang west minister creed, ang west minister sa place ay England
and they grew up the creed isa sa mga laman ng creed na yan we believe that the Pope of the the Roman Catholic church
is the anti-christ si Pope daw so ngayon si Pope Francis is an anti christ he is the son of perdition and is the doer of evil
yun ang kanilang paniniwala, they also believe that the catholic celebrations of the sacraments is idolatry, they believe
that our use of the saint, images, is idolatous, the mass is a abomination mga ganyan, the eucharist now, they are full of
lies and hatred sa catholic church and that's why yun ang gusto ng demonyo, gusto niya yan na patuloy na sisirian na
wala ang it's a abomination gusto nila na they do not recognize the eucharist the real presence of Christ in communion so
ayun ang gusto ng demonyo now, hindi nila alam na since 16th Century mayroon isang girl, well this happen sa France in
17th Century ang siya si Nicole Audrey si Nicola Audrey ay was 17 year old girl na may asawa na siya and she was
possess by the demon yung mga magulang they consulted the Priest catholic and she was possesend naexorcise siya pero
eventually itong mga calvinies, itong mga protestants they criticize protestants, they criticize yung priest sa kanyang
ginawa na pagpapalayas ng mga exorcist priest na nagpapalayas ng demonyo superstitious lang daw kung anu-anong
ginamit lang, may superstitious beliefs lang, hindi totoong lumayas ang demonyo etc so sumapi uli ang demonyo duon sa
girl, at itong mga calvinies they wanted to exorcise itong catholic girl so itong mga magulang nitong girl "sila ay
pumayag" para lang gumaling na kaagad kung saka-sakaling kasi akala siguro again ang demonyo hindi lumalabas sa
isang session lang ng exorcism in my own experience in all the experience of exorcism hindi yan nakukuha sa isang pray
over lang submitting 3 hour session, hindi ganun kadali yun. Kasi ang demonyo malakas, possesive so ayaw na niyang
pakawalang itong kanyang alaga then si Nikola Audrey pinuntahan ng calvinies itong mga calvinies, mga protestants yan
dala yung kanilang mga healing books, dala yung kanilang pastor they started singing the hymns written by Luther,
written by the protestants para palayasin ang demonyo, nagsalita ang demonyo sabi sa kanila "Wag niyong kantahin sakin
yan, hindi niyo ba alam ako sumulat yan" yan ang sabi ng demonyo, sa madaling salita sinasabi ng demonyo "ako ang
inspiration ng prostestantismo" ako ang nagdivide sa church kaya ngayon gaya nito born again christians na to
nagpupunta sa Rosario they are not really from God, ito ay produkto ni satanas, dividing the church, ilang mayroon sect,
denomination ang christianity according to Steve Reg mga 2 to 22,000 sila everyday may nadadagdag na isa and that was

79 | 93
many years ago baka mga 30,000 na sila ngayon kasi paghindi ka nagagree sa sinabi nitong taong ito sa bible
interpretation pwede ka ng humiwalay si Eli Soriano ganyan, hindi siya naniwala sa sinabi ng Manalo, alam ko yata yan
kabisado ko rin ang bibliya at hindi ko type yang sinasabi mo, tayo akong sarili ko. Ito ang produkto ng demonyo, diablo
comes from the greek word "Diabolayne" means to divide so pag nagdidivide ng nagdidivide ang isang grupo something
is truly wrong there , there is the presence of demons somewhere ano ba ang style ko diyan opening yan palagi, opening
ang pagiging born again christian they have so much hatred sa catholic priest hindi ko alam kung bakit ofcourse,
naiitindihan ko kung bakit pero hindi ko alam bat ang stubborn nila palagi nalang sasabihin nila "sumasamba kayo sa
diyos diyosan etc, " Kahit ipakita mo sakanila yan ok bakit mayroon tayong mga evilness, kasalanan daw yan labag yan
sa first commandment of Yahweh sasabihin ko nalang sa kanila alam mo puntahan mo lang yung 3 chapters away from
that commandments sa book of exodus. Yahweh commanded the Israelites to create an arc of the covenant sa arc of the
covenenant anong sabi niya "Lumilok kayo na mga ecrubin mga anghel" Ano kinocontradict ba ni Yahweh ang sarili
niya? kasi dun sa arc the convenant on top of it will be angels na statue so ano kasalanan ba yon? So nagkasala si
Yahweh sa sarili niyang salita ang problema dito makitid ang isip, hindi sila makiking pare-pareho ang sasabihin, hindi
kami sumasamba diyan, kahit na sunugin niyo yan hindi sinusunog ang Diyos namin kasi hindi yan ang Diyos
namin. Para isang taong makitid ang isip lahat ng maliliit na bagay pinalalaki para isang taong makitid totooo namang
makitid ang pananaw nila dahil ang catholic faith is based on 3 sources ng revelation. The scriptures, traditions and the
systemic teaching authority. Para sakanila scriptures ang to. So, mayroon akong mga cases for infact parang dalawa they
make him born again christians and catholic before. Dahil itong lalake ang kanyang napang-asawa ay born again christian
pinagpalit nila yung kanyang faith sa pagiging born again christian ang problema itong si lalake ngayon ang may sapi.
Walang magawa ang pastor nila sakanya tas nagpunta sa akin tapos sasabihin kung alam mo ang una kong dapat kong
gawin irenounce mo ang pagiging born again christian hindi makakatulong ang prayers ng catholic church sa iyo. If youa
re apostate, you gave up the catholic faith this is the one true faith, you give it up at dahil even the Pope even vicker of
Christ, sorry hindi makakatulong ang catholic faith sayo. Magpunta ka sa pastor mo kasi baka sila mayroong solusyon.
Hindi siya natulungan naooppress parin siya ng demonyo sa gabi, hindi siya makatulog, he started sensing na "papaano
nangyari to katabi ko naman ang misis ko bakit ako lang nakakaramdam na yung kama ko gumagalaw" So bumalik
nanaman siya then sinasabi ko na sayo wag matigas ang ulo mo kung hindi ikinoconvert sa pagiging katoliko pero
sasabihin ko sayo walang maitutulong sayo ang catholic faith, ang catholic church if you abandoned the catholic
church. He decided to leave tong born again faith na ito. Ngayon magaling na siya hindi makakatulong talaga kasi you
will have to understand na ang gracia na Diyos andun na sa pagkukumpisal sa eucharist, itong mga born again christians
they are actually kahit hindi nila alam yun hindi sinasabi yan ng mga members ng sa Rosario na pastor nila na we abhor
the eucharist, wala silang eucharist, may mga kaibigan akong born again ang sabi dito sa kanilang crossroads sa
kumpisal, mayroon silang church dyan sa taas ng auditorium. Mayroon silang tinatawag na chapel ang tawag nila sa
chapel nila is solaring, so diba anong klaseng lugar to parang pwedeng lounge ng mga drivers kasi may mga benches sa
harap, sa ilalim mayroon lang maliit na lalagyan tapos andun na yung bible and that's it I went to pray wit my bible I
cannot even talk to God who is present in the sacrament kasi wala pwede tong belief. So, pwede rin naman akong
magbible sa bahay ko, ano naman ang pinagkaiba dito sa bahay nalang ako. Anyway ganun sila bible lang pero san ba
nagsimula ang bible isinabuhay ng mga taong ito for many years ang teaching of the Lord before they commit to the right
thing. So many years they were first practicing the faith, yung practice of the faith na yan is what we call the traditions.
Handed out from one generation to the next until the earliest is 70 years after the birth of Jesus at saka lang nacommit ang
gospel of Mark so between ng panahon ni Jesus hangang sa bagong sinulat ito ni Mark yung kanyang gospel of Mark.
Anong nangyari salita ng Diyos? Wala, walang salita ang diyos except on testament so that is impossible and bible alone
kayo diyan walang bible alone. No such thing as a bible alone the bible was not even compiled together when St Paul
says "Scriptures alone suffices is enough for the upliftment of the christian faith" He is not defying to the new testament.
Wala pang new testament non, by scriptures he mean the Tora the old 5 books of the old Testament lang, so mali ang
kanilang pagkakaintindi dun, maling mali ang letter of Paul to Timothy was not reffering to kasi wala pang new
testament. Kailang lang ba nacompile ang bible ang dami nilang kasinungalingan about so again I will not believe that
the born again christian say and infact. Nakakalungkot dahil blinded sila by this they will always, so ano ang masasabi ko
sakanila pagpapalayas, dangerous. They are endangering they own spiritual lives and they cast. Successful kasi even
then evangelist mayroon silang mga public exorcisms. Madali yung makita sa youtube maraming ganyan mga born again
christians nageexorcise and succesful sabi they televised it. Ito ang gusto ng demon yung magpakitang gilas the
catholic would never since the time new moria ginagawa itong for public just for exhibition don't this is a very personal
thing between God and the person being possess bakit mo gagawin yan in public kawawa ito, inoopen mo tong kaluluwa
ng tao sa publiko, ayaw nga to ng simbahan kasi gusto nga niya after nung healing umalis itong tao sa church tapos
ipapublicize mo pa na may sapi siya mali. Anyway everything is wrong about their understanding of deliverance now.
Bakit ganon possible na yung kailang pinepray over totoong naliliberate si satan. Wala akong judgement dyan except the
two if some principles: 1. Divine spirits cannot, there is no such thing as divine possesion, hindi nagpopossess ang spirit
of the spirit of the divine Trinity the spirit of Mama Mary, the spirit of the Angels, Saints hindi nagpopossess yon. Ang
ibigsabihin ng possess someone takes over your freedom your intellect and will that is a very important principle sa
madaling salita ang ikalawang bagay na principle is this 2. God however can grant a special grace to a person to persons
who have an intimate relationship with God ano yung special grace na yon? In mystical theology sa catholic faith ang
tawag don ay Ecstasy it is an ecstatic union na someone reaches the heights of mystical union God can grant you that this
position that the mind were God does not possess you. You are just in contact with him as if para kang yung, I will

80 | 93
contact with you right now, tayo lang naguusap and wala akong ibang destruction focus ako and I do not feel invaded
malaya akong ginagamit ang freedom ko, ang intellect ko at ang will ko because that is ecstatic unuin ang tawag. Kung
tutuusin sa ecstasy na yan that is given by God. Para akong intrans and yet im not intrans in the sense na im in control of
my freedom, intellect and will no one possesses me. Mahalaga yang ecstasy na yan now sinabi na natin na there is no
such thing as divine possesion. A third D is this there is only Diabolic Possesion ano yung ibigsabihin non ang demonyo
lang ang gumagawa ng mawawala ka sa sarili mo, matutumba ka, biglang mawawala yung control ng demonyong
magsasalita ka even languages, even magkakaroon ka ng superhuman knowledge, superhuman powers and strengths all
of the sudden mayroon kang gift of prophecy etc. Things like this only the demons can do that napaimportante niya and
hindi lang yon when the demons do this sa isang tao the person falls into trans na parang ecstacy pero ibang iba kasi sa
trans sa demonic trans, parang hypnotic trans they are artificially contrive, artificially caused. The person is not
incontrol of his freedom, intellect and will ibang iba sa ecstacy. Ecstacy kasi a person who is in lean with God it is
like the prayer in the Lord's prayer "your will be done on earth" A person who has God will in his heart is very strong
willed person kaya lahat ng Saints ganon, they enjoy it, they enjoy the will of God as theirs noon God does not take over
our will pero iba ang demon the demon the moment he enters into us parang nasasabi nung isa parang wala akong
magawa kundi ganito e. Hindi ko macontrol yung dila ko, hindi ko macontrol if this is the Holy Spirit has begone to Holy
Spirit at hind lang yon kung minsan someone ito yung mga ginagawa ng mga pentecostals, ginagawa ng parish priest,
very scematic satin nainfluence siya ng protestantism or itong mga born again christians na ito they start praying over
somebody tapos matutumba ka, or they start rolling their tongue and they call it speaking tongues. It is the Holy
Spirit there is no such thing as divine possesion only the demons do that so yung speaking tongues nila yung being
slayed with the spirit these are not from God sadly and yet they enjoy it kasi they feel energize, they feel like wow this is
the presence of God in my life, God is using my mind, my body as it. Hindi ganyan ang Diyos hindi nakikielam ang
diyos sa ating freedom, intellect and will ever kapag ginawa niya yan it is violation of his own God head he never did
that sino lang gagawa niyan sa atin. All of the sudden bigla siyang matutumba ito si Benhin for example winawagayway
niya yung kamay ng ganyan yung mga tao sa harapan niya natutumba, hindi mo alam kung totoo pero mukhang hindi
naman fake kasi kung minsan hindi lang kamay pati yung amerikana lang niya, natutumba sila nakakatakot yon kasi hindi
ginagawa ng Diyos yon ever kasi kung ginaawa ng Diyos yan bakit si Mama Mary nung nagpunta sakanya si Angel
Gabriel hindi naman siya nawalan ng malay kasi kung nag transcend lamang si Mama Mary kasi hindi na sa sariling kusa
yan nainfluence ka na ng Diyos niyan because God really possess you hindi ganun ang ginawa ng Diyos kay Mama Mary
freely she had chosen to be the mother of God at ang tawag natin don the whole spirit dwelt on her mayroong indwelling
hindi possesion. Ang isang may trans nakita natin sa scriptures ay si Peter the message was itong food na to is not
supposed to be eaten etc. at pinakita sakanya na dapat na kainin dapat etc. But remember Peter what happened to him
was ecstasy why because he is already one with God he had grown to be a holy person hindi trans yon it is ecstasy, he
was not possessed he was simply focus and then mayroon siyang will otherwise walang possesion sa scriptures mayroon
tayong alam na possesion inaalay yan ng demonyo na pinalayas ng Diyos so napakahalagang prinsipyo yan even if you
have a catholic healing priest and this catholic healing priest even if he was a roman catholic the moment he starts
praying over you and natumba ka, magduda ka, san galing to, bakit ganito, hindi dapat nangyayari to if it from God, if it
is from the Holy Spirit this should not happen to me because God will always respect my freedom, my intellect and will
only satan will dishonor those gifts of freedom intellect and will, magduda ka don. If someone after sometime of praying
and worshiping starts uncontrollably mouting, gibberish languages sasabihin niya this is the language of the angels.
How can that come from God kasi kung totoo to galing sa Diyos bakit kaya hindi magsama-sama itong mga pastor na ito
tapos ipray over nila tong mga ISIS para matumba nalang sila habang pinupugutan nila ng ulo tong mga christians na ito
ipray over natin matutumba yan. Hindi matutuloy ang kanilang crime diba? They don't do it why kung ang mga ISIS na
to demons ang nagpopossess sa kanila and tayo we are working by the power of the demons paano magpapalayas ng
demonyo ang kapwa demonyo, hindi aalis yan but they don't do that because this is just what for show so kailangang
magiingat anything that violates us, is not from God so I doubt kung mayroong mga born again sects or denominations
that they do this nagpapalayas ng demonyo. It is always the devil in control it is always the devil in control isang
malaking opening for diabolical manifestation and diabolical manipulations ang mga paniniwala ng mga christians na ito
at they are the true faith ayan ang gusto ng demon, remember si Luther was inspired by satan sabi nga niya ako gumawa
ng hymns niyo, wag mong sabihin sakin yan ako ang inspiration diyan. Im writing a book actually pero sa sa Pilipino
pero sa book on deliverance on exorcism sa tagalog kasi mahalaga tong, kung minsan nagppray over ako itong pinepray
over ko nasa class C and D. na 2nd year high school lang ang tinapos hindi niya naintindihan yung sinasabi namin na
english kasi yung mga parents kasi is sa english so kailangan tagalugin para maintindihan niya maya't-maya magkaroon
sila ng participation sa healing bagamat wala namang maliit lang naman ang effect non kasi ang kausap namin dun
demonyo infact kahit maglatin kami naiintindihan ng demonyo kung totoong may demonyo pero mahalaga din yung
participation nung may katawan para maintindihan niya na ito ang kailangan sakin, ito ang humility ito ang, this is
what I mean so the prayers na dalawang volumes yun e yung manual saka yung handbook. So, ayun magandang
mayroong tagalog

P: Is it similar po sa mga riding ni Father Syquia?

I: In the sense yes, yung sakanya naman kasi mayroon siyang experiences madami na e, parang apat na pero mayroon
siyang handbook ng prayers. Yah, isa yan sa mga inspirations ko yan kasi siya yung nagttrain sakin bagamat kasi ang

81 | 93
tagal nasa ministry na yan nasa 20 years na yata siya. So ako bago lang so I need to learn from this masters and saka si
Father Wynston. Si Father Wynston may sinulat naman na only for Priest so ayun ang aking source pero we have that
big difference na yung prayers ko pagsasabihin na nila ay para sa lyco kasi mayroong portion may chapters for the lady
itong lyco ang prayers ko lahat ay deprecative prayer, supplicative walang lyco na maguutos sa demonyo sa ibang mga
prayers nila kasi mayroon e for the lay, nakakalito yun e ako lang just to be sure wag tayong mangahas na magutos sa
demonyo kasi pagutos ka ay babalikan tayo niyan wala tayong magagawa except ang lapitan naman ay exorcist ay
marami naman ng ginawa ang exorcist so ayun.

P: So in general sa isang malawak na pananaw ano po yung ambag nung praktikang ito yung exorcism, ganyan sa
lipunang pilipino

I: Ito ang pinakamalaking ambag I think napakahalaga na maretrieve ng mga tao, ang iglesia ang simbahan ay nakikinig
we are a listening church we are listening people of God kasi itong ministry na ito na liberation this is not just
about casting out the devil or the demons. This about healing at itong healing na to comes about because we listen, akala
natin kasi because of the terms, liberations, deliverance and exorcism parang napakaverbous, ibigsabihin parang its a
very deveric terms palang parang action word na kaagad e deliverance, you deliver and you exorcise hindi kaya this is
first and foremost a healing ministry a listening ministry bago mangyari yung magpalayas ka, makinig ka muna that is I
think the very big contribution in this ministry, ang dami ngayong sinasapian ng demonyo sa kanilang palagay, sa
kanilang pananaw, simply because they dont have anyone to listen to them simpleng bagay lang, simpleng bagay rejected
by the parents abuses the child, molested the adults, harrassed yung ganito oppress na pala sila wala silang masabihan e,
wala naman kwentuhan kung minsan sa kwentuhan palang save na sila tapos sa interview palang hindi na sila bumalik e,
kasi Father magaling na ako salamat nakinig ka, wow. ayun ung contribution kaya nga napakahalaga din na sana mas
amrami pang mga tao, christiano ang walang ibang gagawin kundi makinig, kaya kung minsan hindi namin maintindihan
yung sinasabi nitong kausap na to kasi antok na antok ka na. Nandyan ka lang makinig ka na sakanya alam mo
pagkatapos nun pasasalamatan ka niya. "bat ka nagpapasalamat?" "wala lang malaking tulong ka". That happens many
many times that happens, kung minsan ang ginagamit nila sacrament of confession tapos they feel so great why kasi
gusto lang nilang magsalita, gusto lang nilang sabihin we have forgotten this very important secret of the church, we are
supposed to be a listening church. I created a little circle the opening hearts para itong mga councilors, mga tao na hindi
naman taga an counsels, yun lang handang makinig we need it, even the issue na halimbawa bakit itong mga gay people,
mga lesbians they feel rejected by the church samantalang all we have to do is to listen to them. We probably will not be
able to restore yung kanilang masculene nila, ung feminine nila ang mahalaga lang they feel healed because someone
listens to them, importante yan ito ang contribution ng minister na ito gusto natin pabalikin sa simbahan ang bayan na we
are listenong to people. I think that should translate sa lahat ng areas ng buhay natin, politics kung ang presidente mo
walang ginawa kundi manisi, magdictate ito ang solution sa aking pagiisip at dapat ang solution sa hindi nakikinig, sorry
walang mangyayari diyan. Even if all the ancient rules of the world ayunang kanilang formula because it work for them,
dadalin, ibababa, wala lang taga sunod lang tayo, mali ang pinaka procedure sana is for us to be together in the ministry,
to be together in running this world because we are a listening people and I envy that alam mo nung last sunday lang to
the Gospel in the catholic mass ay itong transfiguration of Jesus. Yahweh spoke to Peter, James and John and ang
sabi niya " He is my beloved son on whom I favors him the gospel of Matthew" pero sa Mark "He is my beloved son"
simply lang tapos sinabi niya imperative command, listen to him. Hindi sinabi ni God the father love him katakataka yun
sana sinabi niya love Him para love natin si Jesus. Magandang commandment yun romatic bakit mo love si Jesus sabi ni
God the Father love him okay, pero hindi yun yung sinabi niya e sabi niya listen to him bakit ganun kasi napakahalaga
nun even when Yahweh communicated with Moses with abraham with all the patriachs pag may command siya palagi
yung kanyang command was predicated by a command "listen Israel the Lord your God is your Lord alone" therefore
you should love your Lord your God with all your mind, all your heart, all your soul etc lahat ng kanyang
commandments, even the 10 commandments bago niya binigay yan sinabi muna niya "listen Isreal", bakit importante yun
kasi the first condition of loving is listening, you cannot say you love somebody if you cannot even listen to the person.
Nagpakain ka ng maraming bata ni wala kang nakikala sa kanila ni isa, ni hindi ka nakinig sa kanila, hindi yan ang love
the first condition that use is to listen and everything will follow, so alam ni Lord yan alam niya yan and alam niya that is
were we miss, that is were we lack so much and I think itong listening, itong liberation and exorcism is just that is just
listening ministry

P: So yun na po yung last question mayroon pa po ba kayong gustong idagdag

I: Wala na, umay ka na

P: Thank you somuch po

Apendise C
Transkripsiyon ng panayam kay Cha-Cha Sandoval
Tungkol sa Deliverance
8 Abril 2018, Rosario, Batangas

82 | 93
P: ok lang po ba irerecord ko?

I: oo naman

P: bawat simbahan po, may iba iba paraan ng or practice ng pagpapaalis or pagpapalaya ng espirito or sa tao, ganyan. sa
church niyo po, sa inyong sariling pananaw, paano ninyo ieexplain yung concept ng deliverance?

I: deliverance ay ano, tagalog ba ang dapat kong sagutin?

P: kahit english po

I: deliverance from the word itself ay nadedeliver. so, saan ka nadedeliver? lumalaya ka sa gawa ng kaaway. so, someone
is being possessed or demonized. so, kasi ang tao kasi yan ay tripartite being yan eh. may spirit, soul, and body. ok? pero
dahil tayong mga tao ay, sa spiritual realm kasi ang deliverance. so, ang church natin sa JA1, isa sa mga callings natin ay
magpalaya ng mga taong inaalihan ng masamang espiritu, kinakargahan ng mga ligaw na kaluluwa. so that's typically the
definition of deliverance.

P: Paano, ano po ang pinagkaiba niya sa ibang practice ng church like faith healing, exorcism,

I: malaki ang pinagkaiba. kasi pag sinabi kasi nating exorcism, base sa mga napapanood natin, sa youtube, sa TV,
sinasaktan sila. tinatali, as in pag nawawala. as in, physically, nasasaktan yung tao. pag sinabi nating deliverance, we're
not doing any physical thing sa kanya. wala kang ginagawang, hindi mo siya tinatali, hindi mo siya pinapalo, as in may
contact man, ipagppray mo lang. yung kamay mo, ilalapat mo lang sa ulo niya. pero hindi para itulak. i mean, kahit nga
hindi mo ilapat eh, kahit ganun lang eh. that's deliverance. so yun yung pinagkaiba. padalawa, ang deliverance we are just
asking the name of jesus. so walang ibang pangalan. unlike sa ibang religion na gumagamit ng ibang pangalan. 'di ba
ganun yung ibang churches, na for example, "sa pangalan ni maria". we're not against maria. love natin si maria. pero
kasi sabi sa bible walang ibang pangalan na binigay sa silong ng langit kundi ang pangalan ni Jesus. so, wala kaming
ibang ginagamit na name kundi "in Jesus name". yun ang malaking pinagkaiba.

P: ano po ba yung history ng deliverance? paano siya, like, paano siya nagstart sa church niyo?

I: ok. may... hindi ganun kaparticular pero ang tanda ko lang, dati kasing JIL ang JA1. Jesus is Lord. Tapos si bishop Art,
ang founder ng JA1, na president ngayon ng JA1 ay ano siya, siya ay tinatawag ni Lord sa deliverance. So nasa JIL pa
lang siya, may pinagpray siya na napopossess tas biglang lumaya. so isyu sa JIL kasi hindi sila nagdedeliverance. ayaw
nila actually ng deliverance. so, ilang testimonies na o ilang practices na ang nagawa nibishop Art na nakakapagpalaya
siya ng kaaway, ng karga. nakakapagdeliver siya. so umalis siya sa church, at nagtayo siya ng JA1. Ang JA1 talaga, pag
sinabing JA1, automatic nagdedeliverance yan. isa yun sa historical background ng deliverance sa church.

P: yung mga nadeliverance mo, ate Cha, mga ilan na yun? sa tingin mo?

I: madami na girl.

P: more than 100?

I: oo more than 100 na yun kasi pag ako'y nagstart magdeliverance ay 2011. yes. mga ganun. going 2012. so mga ilang
taon na yun. mga 5-6 years na. so di ko na mabilang. lalo pag MGR [moment with God Retreat], tapos pag nagpapatawag
ng crusade, deliverance yun.

P: pag kunyari, sa isang nonbeliever tapos meron siyang karga, paano mo ieexplain sa kaniya yung process ng
deliverance na ano paano ang gagawin?

I: ganito yan. so hindi lahat ng, hindi lahat ng may obvious na karga ay idedeliverance mo ng sapilitan. hindi mo
madedeliverance ang isang ng hindi, unang una, nang hindi niya gusto. so kailangan siya mismo ang lalapit sayo para "ui
ipagpray mo naman ako" kasi maling mali practice na halimbawa may nakita kang tao, o may kakilala ka na nakakakita
ng demonyo for example, "hui pagppray kita" tas ayaw naman niya, hindi rin yun. kasi, own will mo dapat. so kailangan
gusto niya. hindi kasi, kahit anong pray mo diyan, nasa miniminister pa rin yun kung gusto niya. so isa yun. padalawa,
kailangan muna mabreak lahat ng strongholds. pag sinabi nating strongholds, ito yung pinanghahawakan ng demonyo o
ng kaluluwa, ng karga. so para siyang may, diba sabi ko kanina, tayo ay may tatlong parts, spirit, soul, and body. kapag
ang kaaway may nakitang butas sa tao at may stronghold, pag sinabi kasi nating stronghold, something na, "ay terotoryo
ko to. di moko mapapaalis dito." alamo mo yon? parang sa palabas na "akin ang tondo iyo ang cavite". totoo yon. kapag
siya'y alam niyang may kapit siya, parang naka-rugby ba siya. hindi siya aalis dun. ano yung stronghold? so unang una,
majority sa mga nadedeliverance namin, hindi pagpapatawad. so someone talaga na galit na galit na hindi pa siya

83 | 93
nagpapatawad. isa sa mga dahilan yun na kung bakit siya nakakargahan. so kailangan, di ba kanina sabi ko, kailangan
gusto niya magpadeliverance. padalwa na process, kailangan malam yung stronghold, entry point. so, ineexplain natin
yun. mas maganda babae sa babae, lalaki sa lalaki. usually. at kung babae sa lalaki, may kasama naman na iba na babae
din. so, ethical yun, ah i mean, sa ethics yun ng pagdedeliverance. isa sa process yun. so kapag nadetermine na yung
strongholds, ibbreak yun, tapos pagkatapos nun, diretso na deliverance na. so in short, hindi madedeliverance ang isang
tao na ayaw pa rin niyang pakawalan ang strongholds niya. halimbawa, ang isa dun sa strongholds ay, diba kanina galit,
so pwede din ang madalas na stronghold ano, occultic practices. alam mo yung pag-aalbularyo, yun. are you familiar,
yung mga yun. kung mahilig ka magpahula, mahilig kang maniwala sa horoscope. so, ano ba yun, yung sa ouija board
mga ganun. so pag ano yun, isa sa mga strongholds yun. so kapag ready ka nang isurrender yun, yun na yung time na
wala ng teritoryo yung kaaway. "halla wala na akong kakapitan" so wala na siyang choice kund aalis na siya. kapag
karga, pag demonyo. pag soul, pinapatanggap natin, diretso langit. kung tatanggap siya kay Christ. kasi diba, going back
to the basic principle of salvation, pupunta tayong langit dahil sa biyaya ni Christ. hindi dahil umattend ka ng church,
hindi dahil nagpatawad ka lang, hindi. it's because of Christ. biyaya. so, isa yun.

P: anong nagyayari pag dinedeliverance? kakausapin mo yung karga niya?

I: ah oo. so for example pinagpray natin si pedro. automatic yun lalo't kargado siya, ok? majority sa mga, sa mga... i
mean, aggressive na agad, nagreract na agad yan. so automatic ang kausap mo na ay hindi yung kinargahan kundi yung
karga. so for example, "blood of Jesus flow now". tas yan, nagsalita na siya ng ano, pwedeng ano na yun, kausap mo na
mismo yung karga. may times naman na pipi. ayaw magsalita, nahirapan ka, patience lang. patience ang nagiging step. so
may naexperience ako na ako'y nagpray, bata yung karga niya. so baby. wala, di pa nakakapagsalita yun dahil siya ay
naabort ng nanay. usually sa mga nakakargahan ng baby, ang dahilan kung bakit siya kumarga sa mommy niya, kasi galit
siya sa mommy niya. kasi inabort siya. 'di ba may mga inaabort? so one time yung estudyante sa BSU [Batangas State
University], pinagpray ko. ang karga niya ay baby. so galit siya sa mommy niya. knowing the fact na baby yun, bakit
nagalit agad? so totoo talaga na kahit baby ka pa lang, may emotions ka na. padlwa, pwede ka na magkasala. kaya hindi
siya nakapuntang heaven kasi may hindi siya pagpapatawad. so paano magsasalita yun? sa nagmiminister, edi pinaisip
sakin ni Lord na ang pinagpray ko nun sa karga, "Lord binibigyan ko siya ng kakayahang magsalita." tapos nagsalita
yung baby. pero ang nagsasalita yung ano [tao]. i mean, yung ginagamit niyang bibig, yung kinargahan, yung tao.

P: ano ang pinaka-ano mo ate Cha, pinakamemorable na experience mo ng deliverance? pinakatumatak sayo.

I: isa sa mga pinakamemorable kong experience ng deliverance ay yung sa ano, yung ang karga niya ay mga
mambabarang, are you familiar with mambabarang? sa wansapanataym. nung una hindi ako naniniwala dun. para siyang
aswang, mangkukulam. yan. yan ang mga memorable sakin. aswang. kasi bakit memorable? akala ko demonyo sila. but
they are not. tao sila. buhay sila. na kaya sila naging ganun, kasi nasumpa sila. so alam niyo yung dumadaloy yung
sumpa? so kung may makikita kayong bundok dito, memorable sakin yan. kasi dun sila nakatira. hindi naman ako
umakyat haha

P: anong bundok yun?

I: ito. itong nakikita niya agad diyan. Tombol hill. kilala yan sa Rosario. paglabas niyo kita niyo agad diyan.

P: ah nakita ko yun kanina.

I: oo Tombol hills. so alas onse yun ng gabi may pinagpray ako kasi yung cell ko yun actually. lagi siyang nagkakapasa.
alam niyo yung pasa? lagi siyang nagkakapasa. tapos iregular yung menstruation niya. yun pala, ang karga niya, ay ang
entry point niya ay hindi pagpapatawad. galit kasi siya sa tatay niya. iniwan sila. tapos sa nanay niya, sinasaktan siya,
ganyan. sa madaling sabi, may inner wound siya. so nagpatawad siya. so pagkatapos niya magpatawad, madali nalang.
"sino ka?". to make the long story short, ang karga niya ay mambabaranga at aswang. alam niyo yung sa pag gabi, yung
nagtitiktik? diba uso yun sa probinsya noon? "ahhh may buntis, may nagtitikti. nung una hindi ako naniniwala dun. eh
nung nadeliverance ko yun, ay totoo. tapos ano sila, bat sila kumakarga? kasi yun ang giinagawa nilang kapangyarihan.
yun ang ginagawa nila, nag-uuli sila. nag-uuli sila.

P: ano yun?

I: ah, nagwawander, nagroaroaming, nagroroam around. sorry sorry batangueno. ah, come and go. basta nagsstroll. yon.

P: pagala-gala?

I: pagala-gala in short. so kumarga siya dun sa cell kong yun tapos sabi ko "bakit ka kumarga?" [karga:] "hindi siya
nagpatawad" [ate Cha:] "eh ngayon nagpatawad na siya wala ka nang hawak" sabi nung karga, "oo nga eh" tapos ayun. in
short nainterview ko sila. alam niyo ba mineet pa namin ni pastor Eric yun. kasi tao sila buhay sila. so tinanong ko sila

84 | 93
"bakit hindi kayo bumaba diyan sa bundok?" kasi binabato daw sila ng tao kaya gumaganti sila sa tao. alam mo yun? kasi
yung itsura talaga nila, tipikal na hindi pangbayan, hindi pangbaba. yon, isa sa memorable ko iyon. padalawa, yung sa
aswang. sa church ko pinagpray yun. ang karga niya ay aswang. alam niyo ba sabi ko, ano, kaya siya kumarga dun sa
dinedeliverance ko kasi naiinggit siya dun. magkaklase ata i think sila. buhay yung aswang.

P: panong buhay?

I: kasi kumuha siya ng anting anting. alam mo yung anting anting? 'di ba bata pa lang naman tayo may m ga anting
anting na. totoo yun.

P: yun sa quiapo ang dami

I: until now. everywhere. lalo sa Quiapo, syempre. nagpapalakas lalo pag mahal na araw. so isa yung sa memorable
experiences ko kasi madaling sabi, umalis na siya sa tao. sabi ko, umattend ka ng church. eh taga-dito lang sa Rosario
yun. tapos kilala ko kasi kapatid pala siya nung kakilala ko. kasi nagkatagpo tagpo sa usapan. "Uy umattend ka ng
church" eh dun pa sa maliit na church yun. alam niyo ba umattend siya ng church iyon na iyon siya. sabi ko "paano ko
malalaman na ikaw yun?" "dalawa lang po yung ngipin ko dito. dalawang pangil." pagbukas niya, ahhhh. medyo natakot
ako pero "ah ikaw ba yan" hahaha um-attend siya. pero one time lang siya umattend. kasi nung time na yun di pa
masyadong uso ang pagfafollow up eh. tsaka nahihiya rin siya. pero umattend siya. kaya ko naconfirm na siya yun,
kapatid siya nung umaattend sa church. gets mo? so hindi siya istorya kasi na-confirm ko dun sa isang leader ng church
na "kapatid niyo?" "oo. ano nga yan eh, aswang nga yan." nag-aaswang daw. gets niyo?

P: paano yung nag-aaswang.

I: ano nga siya, anting nga siya.

P: basta may anting-anting ka?

I: oo. tsaka may ritwal.

P: ah parang lowkey satanism, ganun?

I: oo ganun. pero mababang from of satanism yun. ang mas matitindi edi yung mga satanista talaga. so yun. isa yun sa
mga memorable experiences ko.

P: sa tingin niyo, yung ibang nagpapadeliverance, bakit sila nagpapadeliverance eh meron namang ospital, ganyan

I: gusto ko yang tanong mong yan. hindi, ang spiritual sicknesses, spiritual oppressions ay hindi kayang gamutin ng
medical field. hindi siya kayang gamutin. example, ako ay may cell, kaya sabi ko sayo gusto kitang makasama may mga
cell ko mamaya, bata pa, pero ngayon 18 years old na siya. grabe nagdedeliverance din yun. 15 years old siya, pumunta
siya samin. sabi niya, hindi siya makaimik. alam niyo yung Bell's palsy? alam niyo yun, yung ano ba yun. anyway, hindi
siya makaimik. hindi ko magaya. so, hindi siya makaimik. sabi ko, "anong nangyari sayo?" syempre hindi pa rin naman
natin inaalis ang signs. kasi may mga sakit naman talaga na kailangan gamutin ng ospital kaya sabi ko "magpacheck up
ka, magpacheck up ka." pumunta siya sa dalawang ospital. ang sabi i-cCT scan kasi may bell's palsy siya. kailangan
gamutin yun. kailangan ma-laser ata, i think o i just forget the exact term. so nagpacheck up siya, eh malaking pera ang
kailangan. sabi niya, eh bata pa yun, broken ang family niya, so walang magsusuporta sa kaniya. tas pinagpray ko siya.
sabi ko ok, ipagppray kita nak. pinagpray ko, alam niyo ba ang karga niya? ang karga niya ay kaluluwa na nakita nung
cell kong iyon, third eye, nakita niya dun sa campsite na pinuntahan nila. namatay iyo at yun ang kinamatay. nung
pinagpray ko ang karga niya, "paano ka nakapasok diyan?" "nakita niya ako eh" nabuksan yung third eye kasi hindi
nagpatawad yung cell kong iyon. so sabi ko sa inyo eh. isa talaga, isa sa mga malakas na strongholds ng kaaway pag di
nagpapatawad ang tao. ok lang naman satin magalit. hindi naman issue yun na parang, "ay ayoko nang magalit" sige sige
na ninakawan ka na, "ok lang ok lang". i mean yun alam mong galit na galit ka yung hindi ka magpatawad na ang tagal
tagal na galit ka pa rin. grade 1 pa nangyari sayo until now tanda mo, grabe naman ano. so ayun yung mga strongholds.
anyway, balik sa istorya. pinagpray ko yung cell ko. "ok sino ka?" "ako yung nakita niya, ni Jorgie, sa ano, sa campsite."
"ano kinamatay mo bakit ka nagkaganto?" "eh yan yung kinamatay ko eh, gusto kong maranasan din niya."

P: ah may bell's din siya

I: oo. usually, pag may kumargang kaluluwa, kaluluwa, we're talking about kaluluwa not demonyo ha. kasi pag demonyo
no mercy yan. pasabugan mo yan ok yan. pero pag kaluluwa, you talk to them as persons. kasi tao sila. kasi tao sila so
nangangailangan sila ng ano. so "paano ka nakapasok jan?" "may galit siya eh" ganyan ganyan. ang kinamatay niya bell's
palsy. so alam niyo, immediately, after kong ipinagpray ng ganun, umayos yung cell namin. nawala. di niya na kailangan

85 | 93
magbayad sa doktor. so, isa yun. isa yun sa mga dahilan kung bakit nagpupuntang ospital, hindi rin magaling ng gamot.
Another, hindi naman ako ito. Yung isa sa mga cell leaders natin sa Rosario, si JayAnn. secretary sa church. may
pinagpray siya, mangkukulam yung karga. alam niyo ba yung bata, yung batang kinargahan, so yung batang pinagpray,
siya ay may, na-diagnose na may cancer, may leukemia stage 3 or 4? so in short mamamatay na. 16 years old siya nun.
alam niyo nung pinagpray, mangkukulam lang pala yung karga. so kinukulam siya. papakilala ko sa inyo. napakaayos
niyang bata. magcocollege na siya. kaya pala yung buhok niya, gulo-gulo. alam niyo yung kahit magparebond, parang
ano, parang... what do you call this, wire ang buhok. ganun katigas. pero ngayon, ang gandang bata. isa yun. so may mga
pinagpepray tayo, and again, may mga kailangan i-ospital pero minsan, madalas, spiritual sicknesses yan dala ng karga
kaya nagkakasakit. so isa yun.

P: sa tingin niyo ba, ate Cha, factor din dun, accessible ba dito yung hospital? kunyari, pag barangay, lalo pag probinsiya
mahirap yung, minsan walang tao sa barangay health center,,,

I: ah hindi. itong Rosario, napakaraming hospital dito. ito ngang likod natin hospital na ito. diyan, dun sa church, isang
hospital, dalawang pedia, dalawang paanakan. Barangay hall, ok naman. hindi naman siya yung talagang probinsiyang..
pag sinabi kasi nating probinsya, layo sa ospital, layo bayan, may mga ganun. totoo yan. ito kasing lugar na to, bayan to.
hindi to city pero bayan to. papunta dun, mga bukid bukid. yun ang sinasabi mong hindi accessible. kailangan pang
tumawid ng sapa, mga ganun.

P: may mga ganun kayong mga member sa church?

I: yes. pinupuntahan natin yun. isa sa mga pastor, sila pastor Eric, pumunta dun sa Palakpak. ay sorry sorry girl sorry.
Kalantas, I mean. malapit na siya sa Palakpak. alam niyo ba bakit siya tinawag na Palakpak? unang una, yun talaga ang
pangalan. padalwa, mapapapalkpak dahil nakarating ka dun, "yes sa wakas" totoo yun. ang layo. so hindi kaya ng mga
bata eh ang daming naalihan ng masamang espirito. so talagang, madaling sabi, pumunta tayo dun. may pinagpray tayo,
yung isa sa ating mga pastor, si pastor dex. alam niyo ba, yung karga, ginamit yung katawan ng bata at nagbasag ng ano,
ng jalousie. so anong tendency sa kamay?

P: ano yung jalousie?

I: Jalousie yung bintana na.. yung highschool days. yung parang.. in short babasagin. nag-ano siya dito, ginanun niya. eh
siyempre anong tendency? duguan to [kamay]. alam niyo immediately nawala. pinagpray, healing flow wala nang sakit
sakit. walang.. in short parang walang nangyari. grabe yun. so yun. meron din tayong pinupuntahan mga taga... pero sila
minsan, kasi nowadays naman may mga jeep jeep na naman, napunta sila sa church. for example nagpapatawag ng
crusade, yan. pag may crusade sa church punta kayo. makakakita kayo dun ng mga, may pinagpray si pastor Ito dun na
not necessarily naman na.. kasi may tinatawag tayong healing and deliverance di ba. may mga tao naman wala naman
siyang karga pero may sakit. gumagaling yan. si pastor Ito may pinagpray, hindi siya makalakad nung pumunta siya sa
church. nakawheelchair. pinagpray. alam niyo ba nangyari? immediately tumakbo sa church. literal. grabe. si bishop Art,
yung kinukwento ko awhile ago, may pinagpray two years ago, bata. born na blind. talagang pinanganak na bulag.
nakakita yung bata, immediately. yun yung mga immediately grabe yun. so mga bagay na masarap balikan.

P: sa tingin niyo, ano yung nagiging epekto noon dun sa tao?

I: epekto dun sa tao na kinargahan? nagkakasakit siya, isa yan.

P:yung after po ng deliverance.

I: ah after ng deliverance. dapat pala dinala ko yung libro ng, papahiramin kita ng libro. ang ibibigay ko sayo yung
advance school of deliverance. mababasa mo dun yung mga tanong mo sa deliverance nandun. si bishop Art ang author.
tsaka hindi basta sagot yun. based on experience. may mga churches kasi, born again churches hindi naniniwala. ok?
bakit? "wag nang galawin yan kasi lalong kakargahan yan" hindi. takot kasi sa demonyo. e ang sabi sa bible the enemies
are under our feet. hindi sila naniniwala kasi doctrinal sila. eh tayo naman maraming panlaban jan kasi may mga
doktrina. example sa bible ng mga deliverance. si Jesus mismo ay nagdeliverance. may disciple siya pinagpray niya,
alam niyo sabi niya, "yung karga lumipat sa mga baboy". lumipat. pakita ko sa inyo sa bible. para pag may nagtanong sa
inyo na "ay kulto yan. kulto". hindi. hindi tayo kulto. kasi based on bible pa rin. kaya kulto, hindi nangyari sa bible. hindi
biblical yung principle mo. pero hear not. kasi padalwa, nangyayari talaga. nangyayari talaga siya. ok pakita ko sayo.
listen to this ha. "so they came to the other side of the lake to the region of Gerasenes. Just as Jesus was getting out of the
boat, a nun with an unclean spirit..." inshort possessed, demonized, unclean, madumi, demonyo, "...from the tombs and
meet him". grabe. mula sa libingan. yung mga spirit na galing sa libingan, i mean yung man, yung tao, kargado, yung
karga niya galing sa libingan. gets niyo ba? "he lives among the tombs and no one could bind him anymore. not even
with a chain." walang makapag-ano sa kanya. walang makapigil talaga. di ba usually pag nagwawala, "itali yan. itali" ito
hindi magawa kasi supoer lakas niya. "for his hands and feet had often been bound with chains and shackles but he has

86 | 93
teared the chains apart" grabe to ah. nakakarga, nakatali na pero naganun niya parang hame hame waves. "so no one was
stron enough to subdue him. each night and every day among the tombs and in the mountains, he would cry out and cut
himself with stones" eto, "when he saw Jesus from a distance," yung taong may karga. pangalanan na natin yung may
kargang James kunwari. si James nakita niya si Jesus sa malayo. anong ginawa niya? "he ran and bowed down before
him" si Jesus yun eh. diyos yun. pag di ka pa naman nagbow down sa Diyos, ganun kasi sa deliverance. once you say in
Jesus name, wala nang magagawa ang mga iyan. so labanan na lang, agawan na lang ng authority yan. kaya lagi nating..
kita mo, hindi sinabi dito "when they saw mary" hindi sinabi dito. "when they saw Jesus, when he saw JEsus" so Jesus
talaga. "then he cried out with a loud voice, leave me alone. Jesus, Son of God, most high God, I implore you god. do not
torment me." again, nakikita nung kargado si Jesus. so sinabi niya "lumayo ka sa akin. lumayo ka sa akin!" hindi yung
may karga ang nagsasabi dun. yung karga. gets mo ba ako? hindi yung kargado ang nagsasabi dun, yung karga. kasi
kapag nakita ng demonyo si hesus, takot na ang mga yan. hindi sila kayang lumapit sa Diyos kasi banal ang diyos. so
sinabi lang ni Jesus, nagdedeliverance si JEsus. si JEsus mismo nagdedeliverance. "for Jesus had said to him, come out of
that man, you unclean spirit. come out." labas, labas. anong nangyari? "he begged Jesus repeatedly not to send them out
of the region. there on the hillside, a great herd of pigs" babuyan. "and the demonic spirits begged him, send us into the
pigs. let us enter them. Jesus gave them permission. so the unclean spirits came out and went into the pigs." so yung mga
demonyo, umalis. pumuntang baboy. gets niyo? pero nowadays wag niyo namang gagawin yan. are namang noong
panahon na, napakatagal na panahon. kaawa awa naman yung may babuyan ano. kaawa awa yung may ari ng baboy kaya
pala namamatay. ang ginagawa natin, "labas, labas". magroroam lang sila. maghahanap ng pwedeng puntahan na may
open entry, na may entry point. gets mo. so for example, nawalan siya, tanong, pwede bang bumalik sa kaniya? pwede.
kapag yung taong yun nagpaulit ulit sa kasalanang ginawa niya. gets niyo. halimbawa, may pinagpray ako, ang kaniyang
entrypoint ay siya ay nagpapaalbularyo. inulitn ulit. mas dadami pa yun. kasi sabi sa bible, pag umalis yan at hindi siya
nagpatuloy kay Lord, double double pa ang babalik sa kaniya. kaya advice sa mga nadeliverance, lumapit kay Lord.
lumapit. talagang draw nearer to God. so yun. yung sinasabi ni ano, ni Juls, yung sinasabi ng kapatid niya na magbasa
siya ng bible, actually kahit di ka magbasa ng bible. i mean, isa sa tools yun. magbasa ka ng bible. ang ibig sabihin lang
siguro ng kapatid niya, lumapit ka kay Lord,. palakasin mo yung spirit mo. kasi pag weak ang spirit, delikado. pero not
to the point na mapaparanoid na "halla di ako nagbasa ng bible" kaya nakargahan, naparanoid.may mga ganun. paranoid?
yung feeling niya lagi kakargahan siya. nasagot ko ba ang tanong mo girl?

P: meron pa ate Cha... :)

I: oo naman kahit maghapon pa tayo.

P: ano na yung mga natatanggap ng church na criticism tungkol sa deliverance?

I: yung sinabi ko kanina na kulto, gawa-gawaan. from normal people and even other churches na naarte lang daw yung
tao. sino naman daw kaya ang magpapakaarte arte "ah ako'y kinakargahan" sino ga nalolokang magpapakaarte arte e isa
sa mga, dahil tayo biyaya ni Lord, christ-like pa rin. hindi natin sila pinapatulan. "eh kayo." basta ito yung
pinaniniwalaan. at biyaya ni Lord, may fruits. napakaraming, sa church natin napakarami. we are around 1,000 plus.
napakarami dun nadeliverance. kaya lumapit kay Lord, lumaya. sino magsasabi na ano, paano mo masasabing totoo yung
binabato nilang kritisismo eh may gumaling. di ba? may gumaling eh. padalwa, may nabuhay ng normal, may naayos
ang pamilya. isa sa mga dinadala ng kaaway, ng karga, ay sirain ang pamilya. merong instance sa ibang church, Batangas
city, may pinagpray. alam niyo ba yung karga niya, pinakain siya ng dumi ng tao, pinakain siya ng.... yuck ano? tapos
kakain tayo mamaya. pinakain siya ng damo. pinaiinom siya ng ihi, yuung mga ganun. karga kasi eh. alam niyo nung
lumaya siya, edi syempre hiniwalayan siya ng asawa kasi pano mo kakasamahan yun, ano yun naluluka ganun ganun.
nadeliverance. alam niyo ba, isa sa mga maaayos na pamilya ngayon sa Batangas. their relationships were restored. so isa
yun. ang gagawin na lang natin sa mga nagccricriticize e di magpray sila at papuntahin sila mismo dun. kasi may
instances lalo pag march, may seminar yun, seminar ng inner healing and deliverance. actually school yan eh. school of
inner healling and deliverance. may mga ibang churches pumupunta dun para malaman nila. talagang hindi mo siya
pwedeng sabihing hindi totoo kasi nangyayari.

P: ano po ang response ng catholic church?

I: may mga hindi naniniwala kasi knowing catholics, di ba? sila ay more on ano yan, wag mong gagalawin ang demonyo.
di ba? hayaan mo na lang siya. in short, kaibiganin mo yung karga. ganun. meron namang mga catholics na sila mismo
ang pumupuunta sa church para magpapray. so iba't iba, mga ganun. ako may mga friends ako na catholic sila pero pag
usapang deliverance, napunta sa church [JA1]. ginagawa nilang albularyo ang JA1. kaya bakit sila kinakargahan uli, kasi
hindi sil anagpapatuloy. yan ang sinasabi ko kanina. so for example, kahit pa ilang pray mo jan, pag hindi yan nagpatuloy
kay Lord, hindi pa rin siya gagaling.

P: parang pag ang purpose lang niya, gumaling siya pero hindi para makilala si Lord?

87 | 93
I: that's the ultimate objective of deliverance. lumapit ang tao kay Lord. secondary lang ang lumaya. unlike dun sa ano na
ginagawang, "ay sige dalhin mo yan doon at baka gagaling". pag hindi ano yan, babalik at babalik. again, that's the
ultimate objective of deliverance, lumapit ang tao kay Lord. padalwa ay lumaya.

P: sa palagay mo, ate Cha, paano siya nakaapekto sa culture, religion, sociology, politics, dito sa lugar?

I: una muna paano nakaapekto sa culture. di ba pag sinabi nating culture, group of people having different kinds of
beliefs. nakaapekto siya, nakakaapekto, kasi kultura ng mga pilipino ang magpa, ang sumangguni sa mga albularyo.
kultura yan. lalo sa probinsya. "ay may sakit. ah palahiran mo" yan di ba. lalangisan mo. uso yan dito. may tinatawag
tayo ditong, may kilala dito si Tuklaw. oo ang pangalan niya si Tuklaw. si tuklaw pinupuntahan ng mga taong na-rabies,
nakagat ng ahas, nakagat ng aso, at may karga. sinasapian. puntahan yan si tuklaw ng mga taong hindi naniniwala na si
Lord ang nagpapagaling. isa sa naging epekto ng inner healing at ng deliverance ng Ja1 ay kahit papaano naman, ok,
kahit papaano, ay may mga taong hindi na sumasangguni doon. so may mga taong pumupunta na lang sa church at
nagpapapray. example niya, nagpapray sila sa albularyo, hindi pa rin gumaling. dadalhin sa church. tapos dun
napatunayan na si Lord ang nagpapagaling. isa yun . sa ano naman natin, sa relihiyosong aspeto o religious aspect, ang
epekto ng deliverance ay, or ang relevance ng deliverance sa religion ay malaki. kasi may mga religion na hindi
naniniwala sa deliverance. di ba? again ang born again kasi hindi religion yan e. being born again is a relationship. diba
pag sinabi nating relihiyon, may membership. i mean, ikaw ay kabilang doon. kaya may tinatawag tayong baptismal
certificate. ganyan diba. so kung matatanong mo, "e bat ayaw mong umattend?" "halla baka ako'y binyagan diyan" di ga
may ganun. sa church natin walang ganun. walang binyagan. may binyagan siya pero for the sake ng proud to be born
again. pero kahit di ka magpabinyag, di issue yun. so yun yun. anyway, so isa sa kaugnayan o relevance ng deliverance sa
religious aspect ng tao, may mga relihiyong hindi naniniwala sa deliverance. so isa yun. yung mga relihiyong tumutuligsa
sa deliverance. so may mga relihiyon naman na supportive sa deliverance. pagdating natin sa sosyolohikal, di ba pag
sinabi nating sosyolohikal, pakikipag-ugnayan sa tao. right? maganda yan kasi may mga tao tayong nagiging kaibigan
because of deliverance. example na lang natin sila Mau, sila Gretchen Fullido, di ba alam mo naman yung istoryang yun.
si gretchen fullido nagpapray yun. ang nakita ko dun sa kaugnayan ng social area sa deliverance, kahit pala mga artista,
eh kaya ni Lord, palayain. si lord hindi pumipili na ay ito na lang mga grupong ito ang ideliverance natin, ka-lebel natin...
kahirap kaya magdelivernace ng mataas na mataas sa iyo. pero hindi e. si lord kasi ang nagdedeliver kaya anyone, walang
boundary pagdating sa uri ng tao. kahit presidente pa yan. pwede nating ipagpray yan.

P: may mga nadedeliverance na po ba kayo na politiko dito?

I: politiko.. oo meron. sila pastor Ito. may napagpray na silang mga politiko na may karga. so in short walang boundary.
lahat ng aspeto pwede. physical, social..

P: sa tingin niyo po, dahil yung open practice niyo ng deliverance, syempre madaming naattract, yung mga napagppray
niyo ba, sa tingin niyo nakakdagdag siya para sa less crime o parang sa sarili na madevelop yung tao na hindi ng..

I: oo naman. kasi di ba sabi ko nga sa inyo a while ago, kung anong karakter nung karga, siya yung nagiging tao. siya
yun. may isang instance na ano siya, gusto niyang patayin yung kaniyang magulang. eh karga lang pala yun. kasi gustong
sirain nung... yung kumarga, sira ang pamilya. so gusto niya ganun din ang mangyari dun sa kinargahan niya. so
paghihiganti. hindi naman, not necessarily naman na 100% crime free ang lugar. not necessarily. pero nababawasan. so
isa yun. may isang karga, ang karga niya ay magnakaw. pagnanakaw. mababawasan yuun. hindi na niya ginagawa yun
lalo't yung tao talagang totally delivered na lumapit kay Lord, diba may tinatawag tayong may sakit na, klepto, karga
yun. yung hindi niya mapigilan na kumuha ng gamit. karga yun. may isa tayo sa mga experiences na ganun na hindi niya
mapigilan ang mangupit. eh hindi naman siya yun, karga yun.

P: kung kayo ang tatanungin, paano niyo irerelate yung deliverance sa development? development ng sarili, development
ng community, or development ng buong country.

I: malaki. malaki ang pwedeng maging role ng deliverance, inner healing and deliverance pagdating sa... wag na tayong
lumayo. sa pamilya muna. o sa tao muna. unang una madedevelop siya as a whole, yung tao. kasi lalaya siya sa sakit.
pag lumaya siya sa sakit, pwedeng pwede siyang bumalik sa trabaho.yung pag yung trabaho niya makakatulong sa
pmailya niya, and definitely sa bansa becaus eof taxes. so isa yun. development ng pamilya kasi gaya ng sinabi ko
kanina, isa sa mga ginagawa ng kaaway o karga e sirain ang relasyon ng pamilya. so nadedevelop ang relasyon sa
pamilya. narerestore. kasi wala na siyang karga eh. so pagdating sa inner healing, napatawad na niya eh. isa yun. so, may
pinagpray kami, may pinagpray ako na cell ko uli. ang karga niya ay mga ahas.

P: pwede kang magkarga ng hayop?

I: oo beasts of theearth ang tawag sa kanila. di ba satan is ahas.in short ay kumbaga species of the earth. ang demonyo ay
beasts. ang kaluluwa ay tao. wag kang malilito dun. so pag pinagprapray natin ang demonyo, no mercy jan. pwede mong

88 | 93
gamitan yan ng "pinapalaso kita". kasi biblically may mga weapons. so pwede mo siyang "nostrils of God.
pinahihingahan kita sa diyos ngayon." tapos literal. pwede kang gumamit ng ano, "pwede po ba akong gumamit ng wala
sa bible?" oo. faith mo naman yun eh. pwede mong, ang madalas kong gamitin, "pinapadaananan kita sa truck"
tugutugutugutug. so naunlad talaga. kaya may mga tao hirap ang pamilya, dahil ng karga yun. may mmga kakilala ako,
yung mga nadeliverance, even sila pastor Ito, after nilang lumaya, yumaman. kasi ano na eh, nagkaroon sila ng, may
humahadlang. pag kasi may karga, may humahadlang sa blessing. kaya pala yung blessing na yan na dapat kanya, bakit
hindi maging kanya? may humahadlang. so nadedevelop ang kaniyang financial stability. grabe no yayaman ka
dinedeliverance ka. si Mau, ang daming projects ngayon. kinompara daw niya dati. dati marami siyang projects pero
pagod siya. ngayon, hindi siya masyadong ganun kapagod pero andami niyang projects, andami niyang pera.

P: pag ano naman po, ate cha, development ng church

I: development ng church, naeempower yung mga members. so hindi lamang, di ba nung unang panahon, kailangan pari
o pastor lang ang... hindi. nadedevelop ang church pagdating sa pagproproduce ng leaders. na kahit pala ikaw ay hindi
pastor, pwede kang magdeliverance.

P: so wala na siya sa hierarchy?

I: walang hierarchy tama. walang organizational boundaries. anyone. kasi sabi naman sa bible e. lahat ng tinanggap si
kristo at naniwala sa pangalan ni hesus pwede kang magpalaya ng demonyo. all authority has been given to everyone to
trample down the works of the enemies. biblical yan.

P: sa community po?

I: sa community ano, for example sa community ng Rosario, ang JA1 Rosario kilala yan sa pagdedeliverance. so
nagkakaroon siya ng development sa community kasi ano, alam na nila pag, hindi ko naman nilalahat, nagiging talk og
the town siya e na "may karga yan". for example dito sa academy, isa sa mga private schools ng high school dito sa
Rosario, dun talaga lantaran. sinapian yung mga bata. sinong pinatawag? JA1 Rosario. of course may hindi naniwala pero
may mga lumaya at ngayon umaattend na sila ng church. so hindi naman natin lahat mapiplease. so ang maganda may
bunga. may mga tao pa ring nadala. so naapektuhan ang community.

P: sa palagay niyo, di ba dati mayroong "religion as opium of the masses". galing yun kay Karl Marx. na sabi niya, yung
religion ginagamit kasi dati siya nung mga mayayaman para manatili yung mahihirap sa slavery

I: totoo yan

P: para hindi sila aangat, para hindi nila kwestiyunin yung nasa posisyon. sa tingin niyo ba yung deliverance, nkalinya pa
ba siya dun or outside na siya dun na parang nagiging counterhegemony siya nung sinabi ni Karl Marx?

I: uhm hindi. kasi unang una, hindi tayo religion. being born again is not a religion, ok? padalwa, ang ating church, o the
deliverance itself ay hindi para mang-alipin o hindi para agpush sa tao na may naangat at may nababa. ang deliverance,
pinapaangat niya lahat. everyone is capable to be reached. everyone is capable to be leaders, everyone is capable or
destined para maglevel up. so hindi siya opium. hindi siya dahilan para maenslave ang ibang tao. kaya nga deliverance e.
lalaya ka. hindi ka lang lalaya sa kaaway, lalaya ka sa kahirapan, lalaya ka sa emotional bondages, lalaya ka sa galit. so
that's deliverance. so in short, everyone, ang objective ng deliverance, ang tao ay maggrow pataas. so hindi siya hilahan.
unlike dun sa ibang country, of course, di ba.

P: for example, kunyari may worker, tapos yung employer niya, parang ginigipit siya, na yung working conditions niya,
medyo harsh. in line with deliverance, ano yung sa tingin mong dapat niyang gawin?

I: not necessarily naman lahat ng may nangyayari sayo ay dahil sa karga. hindi naman ganun. may mga tao na "ay baka
naman kaya ako naghihirap ay dahil sa karga". minsan kasi magagalit na ang demonyo. joke ito ha pero ano to.. "di ga
lagi ako ang sinisi mo. di ba pwedeng tamad ka lang kaya ka ganyan". so not necessarily. pwede din. may mmga
instances na kaya di siya mapromote, dahil sa karga. pero i-assess pa rin ung tao na hindi naman porket... pwede naman.
may tinatawag tayong generational curse. halimbawa, pamilya niya hindi talaga yumaman. nasa lahi yan. pwedeng
madeliverance yun. "espirito ng kahirapan, labas". that's deliverance already. kasi yung family ko, yung background dati
ano talaga, idolatrous. so nung nadeliverance ako, [nagsuka], pero conscious ako. so after nun, yung blessing dirediretso.
ano siya, dun nagsimulang makapunta ako ng ibang bansa, bagay na hindi ko akalain. yun yung time na
nakakapagpagawa ng bahay dahil biyaya ni lord. so isa yun. you can cut the poverty mentality. kasi ang kahirapan, curse
yan e. kaya pansin niyo, may mga pamilya na, buong pamilya niya e mahirap. pwedeng maputol. buong pamilya niya
ano, lalakero at babaero, pwedeng putulin yun. so isa kasi sa dahilan yun kung bakit hindi maggrow yung tao di ba? we
have no right actually to blame other people kasi sabi nga ni ano, change must start within ourselves. ang pagbabago ay

89 | 93
sa atin. may mga tao, lalo't UP ka pala ano. sabi kasi sa bible, kung sino ang nasa posisyon, submit to them. kung sino
yung nasa authority, you need to submit to them. kasi sila yung binigay ni lord. "weh kahit ganun kasama?" inallow ni
lord kasi still, si lord ang sovereign god. walang nangyari sa mundo na hindi niya pinahintulutan. so for example dito sa
ROsario, hindi si mayor Alvarez na nakaupo ngayon ang binoto namin. iba. pero dahil siya ang nanalo, ginagalang
namin. sumusunod kami. pinagprapray sa church. so kung may nakikita kang mali, edi just pray at sila na ang magtatama.
in short, wag mong sisisihin ang paligid mo dahil sa nangyari sayo.

P: so yung accountability parang kay lord mo na ipapasa?

I: oo kay lord.

P: sa palagay niyo bakit kailangan ang deliverance?

I: Luke 4:18 and 19. yan ang calling verses ng JA1. "the spirit of the lord is upon me because he has sent me to heal the
broken hearted" kaya yung mga kaklase niyong hindi makamove on. "the spirit of the lord is upon me because he has
annointed me to proclaim the good news to the poor, he has sent me to proclaim release to the captives and regaining of
sight to the blind. to set free those who are oppressed, to proclaim the year of the lord's favor." so yun yun. bakit
mahalaga ang deliverance? una, para iproclaim ang good news sa mga poor. sinong poor? mahihirap? hindi. poor in
spirit. lahat ng hindi kilala si lord. kaya yung sabi ko sayong ultimate objective ng deliverance. di ba? makilala si lord.
padalwa, he has sent me to proclaim release to the captives. lumaya ang tao sa karga. patatlo, regaining of sigth to the
blind. may mga tao physically bulag, may mg ataong spiritually bulag, hindi niya nakikita ang tama. and to set free those
who are oppressed. lumalaya. so in short, importante talaga ang deliverance. kasi yun ang kailangan, yun yung kailangan
ng tao para lumaya siya. from the word itself, kaya siya lumaya, hindi siya malaya. kaya minsan may mawiwitness kayo
sa mga banda banda riyan dineliverance, agkatapos niya lumaya, gumagaan yung mukha niya, literal. hindi ko pa
nararanasan, gusto kong maranasa. pinaprepray ko maranasan ko. si bishop Art may pinagpray sobrang laki. mataba.
alam niyo pinagpray niya, biglang pumayat. literal. gusto ko yun. biglang pumayat. karga kasi. at that moment. ang
ginamit niyang weapon, "vinavacuum ko yan". may mga ano, ano bang example, may isa kaming member sa church,
nagswimming, patay na yung tao. medically speaking, 15 minutes, medically dead na daw yan sabi ng mga doctor. eh
ano na siya, 30 minutes na siyang hindi humihinga, patay na. nalunod na. pinagpray. buhay. graduate na ngayon.
nagwowork na. kakaexcite kaya yun di ba? "eh hindi naman po ako pastor" hindi. hindi mo kailangan maging pastor. you
can pray. maniwala ka lang. kasi ang kalaban kasi sa deliverance ay hindi ka naniniwala. "weh? ako naman ay
makasalanan eh" hindi. kalaban yan. kailangan mong ano, maniwala ka. again, labanan ng authority, agawan ng
authority. ang demonyo nananakot yan. usually pag nagdedeliverance ng karga ay demonyo. magwa-wild yan. pero
nagtatapang-tapangan lang yun. takot yan sayo. nagpahalata ka lang kaya nanakot. pero pag hindi yan halata, hindi
mananakot. may pinagpray si pastor Eric. ang karga niya ay si Winona. kapre, at dwende. Si winona yung dwende. di ko
maalala yung kapre. pumasok yung dalawang yun kasi natakot yung babae. natakot siya. kaya siya natakot kasi takot siya
sa lalaki. kaya pala hindi siya nagpapaligaw, takot siya sa lalaki. takot siyang maloko ng lalaki kaya, "ay ang ganda
gandang babae hindi siya nagpapaligaw." edi after madeliverance edi nagkaasawa na. wala pang isang buwan. hindi,
nakagraduate naman pero nag-asawa agad. so madaling sabi, ano, si winona, yung lalaki pala, yung kapre, may gusto kay
winona. pero hindi siya gusto ni winona. ayaw kasi umalis nung kapre kasi ayaw niyang iwan si winona. gusto ko siyang
makasama sabi ni, pag kapre kasi iba yung boses. depende sa karga. paano mo masasabing niloloko mo ang deliverance
eh hindi naman niya kaya yun [mag-iba iba ng boses]. napakahinhin nung, nung batang yun. pagkatapos ng deliverance
biglang nag-gagay-on. si winona naman naman gandang ganda sa sarili. nagfashion. nagpaganun ganun siya. sabi nung
kapre "winona sama ka na sakin" sabi ni winona "heh ayoko sayo ang pangit pangit mo" [kapre] "di ba girlfriend kita?"
[winona] "ha wala akong sinasabi" asumero pala itong kapre. gets mo ba? something like that. nakakatawa siya. madaling
sabi, lumayas. lumayas na yung karga. kasi wala naman siyang magagawa eh in the name of Jesus. may mga deliverance
na nakakatawa. yun lang.

P: Thank you so much ate Cha.

90 | 93
 DevStud at Ako

Elitista, walang pakielam sa politika, puro mainstream ang pinapaniwalaan, galit sa

mga nagrarally—ako lahat ‘yan bago ako pumasok sa kursong Development Studies. Bago

ako pumasok ng kolehiyo, pangarap kong maging accountant para kinalaunan ay papasok sa

law upang maging isang corporate lawyer na siya sabi ng aking mga magulang dahil doon

daw ay malaki ang kita. Ngunit sa kursong Development Studies ako nakapasok. Noong una

ay ginamit ko ang oportunidad na ito para sa susunod na taon ay makalipat ako sa kursong

accountancy ngunit hindi ako natanggap.

Pinagpatuloy ko ang isang pagiging DevStud. Dahil sa kursong ito, natutunanan

kong malaman at intindihin ang sitwasyon hindi lamang ng mga taong katulad ng aming

pamilya na medyo may-kaya, kundi pati na rin ang mga maralitang Pilipino. Hindi nagtagal

ay sumali ako sa mga organisyong pang-masa tulad ng UP Minggan. Dahil sa DevStud at

UP Minggan ay nawili akong sumama sa mga community immersion o pakikimuhay at

minsan ay pumupunta rin ako sa mga rally. Dahil sa DevStud, nakita ko kung gaano karumi

at kawalanghiya ang ating pamahalaan lalo na sa mga mahihirap at pati na rin sa ating mga

katutubo. Napaisip ako kung paano nila nakakayang mabuhay ng marangya at taas-noo sa

kabila ng pagtapak sa karapatan ng ibang tao at minsan ay pati na rin ang pagwasak hindi

lamang ng kalikasan kundi pati na rin ng mga komunidad. Akala ko dati ay perwisyo lang

ang naidudulot ng mga rally. Ngunit dahil sa kursong DevStud, nakita ko ang mas malaki at

malalim na perwisyo na dulot ng ating pamahalaan sa mga Pilipinong dapat nitong

pinagsisilbihan.

91 | 93
 Malaking sahod, makapagpatayo ng maayos na bahay, kampante sa opisina, sariling

kotse, sunod sa luho—‘yan ang mga bagay na pinapangarap ko bago ako pumasok sa kurso.

Akala ko kasi ay doon ako makakahanap ng tunay na pagiging kuntento. Ngunit itinuro sa

akin ng DevStud na ang pagtulong at pagmamahal sa bayan at mamamayan ang higit na

importante dahil ang pagkamit ng tagumpay ng masa ay amin ring tagumpay bilang kaisa

ng masa.

Sa mga nakaraang mga taon, hindi gaanong napagtutuunan ng pansin ng pamahalaan

ang tunay na pangangailangan ng mga Pilipino. Sa umpisa ay bibitbitin nila ang

platapormang ‘para sa masa’ o kaya naman ay ‘pagbabago’ para iboto sila ng mga Pilipino

ngunit ‘pag sila na ay nakaluklok sa pwesto, ang mga ganoong pangako ay napapako na.

Tinuruan ako ng kursong ito na magkaroon ng bias sa masa. Dahil ang mismong umiiral na

sistemaay nakapanig sa mga nasa kapangyarihan, nararapat lang na ang mamamayang mulat

ay pumanig sa mamamayang Pilipino at hindi sa mapang-aping estado.

Sa practicum at sa iba pang pakikimuhay na aking napuntahan, natuto akong

intindihin ang sitwasyon ng mga mahihirap. “Kasalanan nila kung bakit sila mahirap,”

mahirap man aminin pero ganiyan ang aking pananaw bago ako naging DevStud. Ngunit

dahil sa mga pakikimuhay sa masa, napagtanto ko na sobrang mapalad ko pala. ‘Yung mga

batang maralita, kinakailangan nilang magtrabaho para lang makapasok sa eskwelahan at

minsan ay wala pa silang karapatang mamili kung mag-aaral ba sila o hindi dahil sa

kakulangan sa pera. Minsan ay doble-kayod pa sila at hindi dahilan ang pagkakasakit para

lumiban sa eskwelahan man o sa trabaho. Kahit kakarampot na pamasahe ay kinakailangan

nilang pag-ipunan at kung manghihingi sila sa kanilang mga magulang ay baka mas lalo pa

silang hindi papasukin sa paaralan. Samantalang ako, sobra sobra pa ang binibigay na baon.

92 | 93
 Natuto akong pahalagahan ang mga simpleng bagay dahil sa DevStud at sa mga

tinuturo sa akin ng aking mga propesor. Dahil dito, nais ko na maging instrumento ang aking

pagsulat ng tesis upang makatulong sa mga taong higit nangangailangan. Para sa mga

magsasakang naghihirap magsaka para sa bayan, para sa mga mangingisdang ilang oras at

araw ang ginugugol sa laot, para mga maggugugulay na nagpapakahirap magbungkal ng

lupa, para sa mga katutubong pilit na prinoprotektahan ang lupain ng ating inang bayan, at

sa iba pang Pilipinong pinabayaan ng ating gobyerno—kayo ang aking inspirasyon para sa

sulating ito.

93 | 93