You are on page 1of 44

Talaan ng Paggamit

Paaralan:

Purok:

Sangay:

Rehiyon:

Kailan natanggap sa paaralan:

Pangalan ng Kailan
Kondisyon Kailan Isinauli Kondisyon
Humiram Ipinahiram

Gamitin ang sumusunod na titik sa pagtatala ng kondisyon ng modyul:

A (Bago)
B (Gamit na ngunit maayos pa)
C (May kaunting sira)
D (Maraming sira)
1

Matia Tanu
Ukit sa Kagkataw sa
Basa Maguindanaon

Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang


na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga
publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o
unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang
nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang
puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa
action@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at


mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
Matia Tanu
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon
Unang Edisyon, 2013
ISBN: 978-971-9990-02-4

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas


Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang akda
ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa
pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing
ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang
pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin
ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon


Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dr. Yolanda S. Quijano
Kawaksing Kalihim: Dr. Elena R. Ruiz

Mga Bumuo ng Ortograpiya

Mga manunulat: Armela I. Bansil


Rahima A. Salik
Coordinator: Rosalina J. Villaneza
Mga tagasuri Abdulmaguid S. Mohamad
Gumuhit ng mga larawan: Amphy B. Ampong
Kiram T. Altawan
Jayson O. Villena
Naglayout: Allan R. Thomas

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)


Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex, Meralco Avenue.
Pasig City, Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com
Mensahe
Bro. Armin Luistro

iii
Manga Dalem nin

Pekasan............................................................................ iv
Manga Batang endu Ukit lun sa Kasulat endu Kabatia
............................................................................................1
Pangitaban sa kausal sa basa
......................................................................................... 12
Kitab-basa nu Kadsalilidan a manga Kadtalu
.............................................................................................................. 20
Manga Batang
endu
Ukit lun sa Kasulat
endu Kabatia
Manga Batang sa Maguindanaon

Batang Atulan sa Kadakel nu Kadakel nu batang


kapedsembay sa batang ‘a
batang ipembalis

17  Stress marks should be 4 13


included in a diction- b - babak
ary as a normally ex-
pected function of the a—ay
dictionary d—dila

 Proper nouns, days of


the week and names e—seda g—gansu
of the months should
begin with a capital k—kayu
letter. i - isa

 Words such as nin, l—lansuk


nengka, should not be
u—ubal
attached to the pre-
ceding word, or made m—manuk
enclitic to it. Words
should be written in n—nanas
full, representing their
underlying form, even
through we know that ng—ngilung
the are not pro-
nounced that way.
p—papanuk
 The allophone (ey) of
the phoneme /ay/ s– susu
should be written in all
cases as ‘ay’, never as
‘ey’ or ‘ei’. t—tatalu

 There is no need for


any symbol to repre- w—walu
sent the glottal stop,
since it occurs seldom
y—saya
in Maguindanaon.

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 2


MANGA BATANG

Aa Ee

ay seda

Ii Oo

isa ubal
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 3
Bb Dd

babak dila

Gg Kk

gansu kayu
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 4
Ll Mm

lansuk manuk

Nn NGng

nanas ngilung
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 5
Pp Ss

papanuk susu

Tt Ww

tatalu walu
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 6
Yy

saya

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 7


MANGA BATANG SA MAGUINDANAON
Language Maguindanaon
Alphabet 17
4
Vowel Maguindanaon English
asu dog
ama father
Aa amay-may later
egkadsalilidan common
edtindu shooting
Ee egkenu give attention
ig water
iket string/rope
Ii ikam mat
ulan rain
unta camel
Uu ulunan pillow
13
Consonant Maguindanaon English
sapi cow
sikulati brown
Ss salidut spoon
nadadag lost
natutung burn
Nn niug coconut
kambing goat
kayu wood
Kk kuda horse
palia ampalaya
pipilek eyelashes
Pp pused navel
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 8
13
Consonant Maguindanaon English
leman egg
lebag inflamation
Ll lana oil
tatalu caterpillar
tebek safety pin
Tt tian abdomen
duti poison
dumpaw mouse
Dd dalepu cobra
gamut medicine
gatas milk
Gg gansu goose
mata eyes
malalas spicy
Mm malendu long
bulusu bracelet
bias forehead
Bb bubun thigh
walay house
walian traditional midwife
Ww walu eight
ngiyaw meow
ngali mouth
NGng ngelay arm

Yy saya skirt
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 9
Pangitaban sa Kausal
sa Basa
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 11
FILIPINO MOTHER TONGUE
I.PANGALAN I.NGALA
Kailanan Kadakel

Isahan Enggagadsawalu

kapatid suled

Dalawahan Enggagadua

magkapatid edsuled

Maramihan Madakel

magkakapatid edsusuled

Kasarian Edsusunan

Pambabae kana babay


ina ina

ate kaka a babay

tiya babu

Panlalaki kana mama

ama ama

kuya kaka a mama

tiyo bapa

Di-tiyak Di-matantu

pinsan edtenged/watu na

magulang lukes

kapatid suled

Walang Kasarian Dala Edsusunan nin

lapis pencil/pansum

mesa lamisan

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 12


FILIPINO MOTHER TONGUE
Paggamit ng ang Kausal sa su
Ang bata Su wata
Ang mga bata Su manga wata
Si kuya Si kaka a mama
Sina kuya at ate Sila kaka a mama endu si kaka a babay

Kay kuya Kani kaka a mama


Kina kuya at ate Kanila kaka a mama endu kani kaka a ba-
bay
II. PANGHALIP II. IPENGGANTI
Ako saki
Ikaw seka
Siya sekanin
Kayo sekanu
Kami sekami
Tayo sekitanu
Sila silan
Ito Nia ba
Iyan Namba
Iyon entu ba
Dito Sia ba
Diyan Sam ba
Doon Lu ba
III. PANDIWA III. GALEBEK
Panahunan Manga gay a kinanggula kanu galebek

Nakaraan Nanggula
Hal. Kumain, sumulat, Umaraw Upama: kineman, sinemulat, sinemenang

Kasalukuyan Penggulan
Hal. Kumakain, sumusu- Upama: pegkan, pedsulat, pedsenang
lat,umaaraw
Panghinaharap Dala pan Manggula
Hal. Kakain, susulat, aaraw Upama: keman, semulat, semenang

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 13


FILIPINO MOTHER TONGUE
IV. PANG-URI IV . PAPATA
Antas Tamanan
a. Payak- hal: ganda a. Asal – upama: kanisan

b. Lantay- hal: maganda b. Palenan – upama: manisan

c. Pahambing- hal: mas c. Kasulagid – upama: mani-


maganda san gaid

d. Pasukdol- hal: pin- d. Midtaman – upama: manisan


akamaganda sa langun

V. PARIRALA AT PANGUNGU- V. MANGA KADTALU ENDU USAYAN


SAP NIN
Mga Uri Manga Embalangan

1. Pasalaysay 1. Panudtul
Hal. Ang malakas na hangin Upama. Sinemagad su mabagel a sambel.
ay dumaan.
2. Pananong 2. Pagidsa
Hal: Ano ang dumaan? Upama: Ngin i sinemagad?

3. Padamdam
Hal: Naku! Dumaan ang 3. Pakedu
malakas na
hangin. Upama: Alala!Sinemagad i mabagel a sam-
bel.
4. Pautos 4. Pedsugu
Hal: Pigilan mo ang malakas Upama: Kua ka su payupas.
na hangin.
5. Pakiusap 5. Pamitiala
Hal. Paki pigil ang malakas Upama: Kua ka pan su payupas.
na hangin.

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 14


PANGITABAN SA KAPAMBATANG ENDU USTU A KASULAT
1. Vowels – pamales - Maguindanaon vowels are represented by the symbols a,
e, i and u, where e represents the high central vowel. These letters are used to
represent all allophones of these vowels.

2. Consonants – panguni—Maguindanaon consonants are b, d, g, k, l, m, n, ng, p,


s, t, w, and y. Additionally, the letters h, r and z appear in some borrowed
words.
3. Vowel sequences (VV, VS, SV) -
a. The semivowels are written as vowel-semivowel/semivowel-
vowel sequences
i. Word-initially and word-finally (e.g. wata ‘child’, yug ‘saliva’, pagetaw
‘ask permission’, walay ‘house’, with the following exceptions:
 If i- is the verbal inflectional prefix (e.g. iawa ‘remove’ [“object focus”])
 If -i is the verbal inflectional suffix (e.g. tangkai ‘distance-
yourself’ [imperative, or potentially expected past event that did not
occur])
 Certain nouns with ka- -i form (e.g. kakakai ‘rights of eld est’, kama-
mai ‘manhood’)
 Certain borrowings of proper names
 The word bai ‘princess’

ii. When a series of three or more vowels would otherwise result


(e.g. kuayan ‘to take from’)

Iii. When the verbal inflectional suffix -en is applied to a verb stem ending in y
or w, in which case the central vowel undergoes deletion and the verb form
is therefore written with the terminal sequence –yn or –wn, respectively,
again in order to preserve the verb stem (e.g. ilay ‘to see’ + -en ‘object fo-
cus’ —> ilayn)These and other vowel sequences are written as vowel-vowel
sequences in all other environments

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 15


b. These and other vowel sequences are written as vowel-vowel sequences in all
other environments
i. Intra-syllabically where a C interpretation would introduce a CC se
quence within a syllable (e.g. gaid ‘very’, laun ‘leaf’, sia ‘here’)
Ii. Across syllable boundaries (e.g. mapia ‘good’, kua ‘get’)
Iii. Across morpheme boundaries, where this is necessary for preserva-
tion of the verb root (e.g. maka- + uma ‘to arrive’ —> makauma ‘will
be able to arrive’; pa- + it ‘load’ —> pait ‘cause to be carried, send’;
mapa- + suli ‘take revenge’ + -an —> mapasulian ‘to take revenge
on’; bedtu ‘name, call’ + -an —> bedtuan ‘the one named/called’).

C. In certain words, because of extant community practice and preference, what


could be interpreted as a V.V sequence across a syllable boundary is instead
written as a V-S-V sequence, where the first vowel (semivowel) in the sequence
is repeated in consonantal form (e.g. uway ‘yes’).

4. Verbal inflectional prefixes – Verbal inflectional prefixes assimilate to the ho


morganic point of articulation of the verb-stem (e.g. miC- + talu ‘to say’
àmidtalu ‘said’; miC- + kaleben ‘to live, dwell’ à migkaleben ‘lived’; miC- + balin
gan ‘to return’ —> mimbalingan ‘returned’). These morphophonemic alterna
tions are spelled as they are pronounced.

5. Plurals - The pluralizer is written manga instead of the Tagalog abbreviation


“mga”.

6. Stress - Stress is not marked in normal prose.

7. Proper nouns - Proper nouns, days of the week and months of the year are
capitalized.

8. Enclitic pronouns and n-initial markers of noun-phrases - Cliticized n-initial pro


nouns and markers are attached to the preceding word in contracted form,
with an apostrophe replacing the deleted n, only when the word preceding the
enclitic ends in a consonant other than n, w or y. Otherwise, such critics are
written as separate words.

9. Particles and other markers – Markers and particles other than n-initial
markers of noun phrases are written as separate words in order to distinguish
them from certain verbal affixes and enclitic pronouns that would otherwise be
identical in spelling.

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 16


10. Penultimate <le> - The short, often silent (or nearly so), e that follows l in some
words is usually written (e.g. galebek ‘work’, not *galbek) except in certain
borrowed words where the Anglicized spelling is widely used (e.g. sultan
‘regional ruler’, not *suletan).

11. Punctuation generally follows English/Tagalog punctuation in that the end of a


sentence is marked with a period, question mark or exclamation point. Use of
the comma differs from English/Tagalog in that when a marker (typically na, i
or sa) which marks or encompasses a quote that immediately follows the
marker, the comma is not used. If there is no marker immediately preceding
the quote, then a comma is used. Additionally, the particle na replaces the
comma between some clauses that would be separated by a comma in
English, since the na in that environment is interpreted by speakers as a pause
or transition. Use of the semicolon, colon and dash are minimized since many
do not seem to be familiar with the meaning. Quotes are enclosed in quote
marks as per standard English practice. The apostrophe is used to mark
deletion of the letter-n in contractions when pronouns or markers are written
as enclitics attached to the preceding word. The apostrophe also precedes b
and g in incomplete aspect verbs that begin with bp or gk, respectively, and so
marks these forms as pre-glottalized-b and -g, respectively.

11. Capitalization follows English standards, with the first word of a sentence,
proper names, and days of the week being capitalized.

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 17


Kitab-basa nu Kad-
salilidan a manga
Kadtalu
KITAB-BASA NU BASA A MAGUINDANAON

KADSALILIDAN A SALAMENDUA ENDU PALIBASAN

Kabpagalit lun sa basa

Maguindanaon Filipino English


Pangkalahatang pagbati sa
Assallamu Allaikum mga muslim/maguindanaon
kahit ano pang oras
Mapia mapita Magandang umaga Good morning

Mapia magabi Magandang gabi Good evening

Mapia maudtu Magandang tanghali Good noon

Mapia malulem Magandang hapon Good afternnon

Mapia kapendadalakaw Maligayang paglalakbay Happy Trip

Mapia kinauma Maligayang pagdating Welcome

Ngin i betad nengka? Kumusta ka? How are you?

Kabpagalit lun sa basa


Maguindanaon Filipino English
ulu ulo head
buk buhok hair
bias noo forehead
pipi/beneng pisngi/mukha face
kilay kilay eyebrow
ngilung ilong nose
pipilek pilik-mata eye lashes
mata mata eyes
bibil labi lips
tangila tainga ears
baka baba chin
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 19
Kabpagalit lun sa basa
Maguindanaon Filipino English
kadis bilow dimple
lig leeg neck
waga balikat shoulder
ngelay braso arm
lima kamay hand
kemel daliri finger
laleb/ladeb dibdib chest
tian tiyan stomach
pused pusod umbilical cord/navel
bubun hita thigh
lisen binti leg
ay paa foot
kanuku kuko finger nail
tangila na ay alak-alakan ankle
Palad a ay talampakan sole
aleb tuhod knee
siku siko elbow
awitan balakang waist
pudit puwit buttocks
kasadan baywang waist
pangamuan pupulsuhan wrist
budtul puson abdomen
tengu batok nape
bigkugung likod back
susu suso breast
ilek kili-kili armpit
pipi pisngi cheek
pesu na ngilung butas ng ilong nostrils
awitan balakang hips
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 20
MIMBELU NU PAMILIA
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
ama tatay father
ina nanay mother
babu tiya aunt
bapa tiyo uncle
wata anak child
kaka a babay ate elder sister
kaka a mama kuya elder brother
ina a tua lola grand mother
ama a tua lolo grand father
ali sa langun a wata bunso youngest child

MANGA GUMAGALEBEK NU INGED

KABPAGALIT LUN SA BASA


MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
ebpamandu/gulu guro teacher
wakil abugado lawyer
walian komadrona midwife
panday na bulawan alahero/alahera goldsmith
panday na putaw panday blacksmith
taliagud hilot massager
panday na kayu karpentero carpenter
taliawid magsasaka farmer
padadagang tagapagbili salesmen
ebpamagagulugan tagaluto cook
ebpamimipi labandera laundress
ebpamamanay mananahi dressmaker/sewer
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 21
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
ebpamangkilu bangkero boatman
kunsial konsehal councilor
pabibintula pintor painter
Patutuges/ mangingisda fisherman
ebpanginseda
patutuganul sa ayam Tagapag-alaga ng hayop animal raiser
draiber tsuper driver
taligamut albularyo quack doctor

MANGA BINATANG

KABPAGALIT LUN SA BASA


MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
asu aso dog
bedung/puting pusa cat
dumpaw daga rat
kambing kambing goat
kuda kabayo horse
sapi baka cow
kalabaw kalabaw carabao
papanuk ibon bird
ubal unggoy monkey
lumalagit agila eagle
tinggalung lobo fox
teki butiki lizard
malapati kalapati dove
itik itik duck
patugial pato duck
manuk manok chicken
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 22
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
kalasan a manuk tandang rooster
upa a manuk inahin hen
pipis a manuk sisiw cheek
baw pagong turtle
lawa-lawa gagamba spider
liwati bulati earthworm
buaya buwaya crocodile
nipay ahas snake
nipet alitaptap moth
rabit kuneho rabbit
pamugun maya maya
kadangag loro parrot
talaung tagak heron
gansu gansa goose
saladeng usa deer
unta kamelo camel
sawaga bayawak monitor lizard

MANGA KASANGKAPAN
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
salidut kutsara spoon
lampay plato plate
basu baso glass
kuden kaldero rice pot
ikam banig mat
kaluda sandok ladder
ulunan unan pillow
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 23
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
talumpa sapatos shoes
pensil/pansum lapis pencil
puyutan duyan cradle
baul baol clothes trunk
banggala/balegkas kasuotan dress
kala kawali frying pan
Panapu/payupas walis broom
kendi takuri kettle
lamisan mesa table
binangga banga water pot(clay)
palitan ilaw lamp
gelat kutsilyo knife
lilus orasan clock

MANGA PAMULAN/KASAPADAN/EGKAKAMUN
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
ulak bulaklak flower
laun dahon leaf
pamulan halaman plants
tebu tubo sugarcane
saging saging banana
suli gabi gabi plant
ubi kamote sweet potato

lansuna sibuyas onion

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 24


KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
luya luya ginger
kasila sili hot pepper
kamantis kamatis tomatoes
paku pako fern
salay tanglad lemon grass
kamais mais corn
ubi kapuk/ubi banggala kamoteng kahoy cassava
likuay okra okra
lilit alugbati malabar nightshade
badak langka jackfruit
linggay sitaw stringbeans
saikua patola patola
sagutung talong eggplant
babasal kalabasa squash
digausen/gubek saluyot spinach
waluy kabute mushroom
dabung labong bamboo shoots
lansuna laun sibuyas dahon onion leaves
Lansuna sa kapal bawang garlic
tandag atsal bell pepper
bangkuangan kulitis nettle
bayabas bayabas guava
nanas pinya pineapple
rambutan rambutan evergreen bushy fruit

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 25


KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
buan lansones lansones
kapaya papaya papaya
pananggitan pakwan watermelon
dulian durian durian
bulugkut/ pega suha pomelo
mangga mangga mango
tisa alindanaw egg fruit
bayabanu guyabano soursoup
abukadu abukado avocado
kalumamis dalandan orange
santul santol santol
palia ampalaya bitter melon
kangkung kangkong water spinach

MANGA LAMA-LAMA SIA SA WALAY


KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
walay bahay house
paliaungan bintana window
padsudan harapan front yard
kansad kusina kitchen
pala-pala balkon veranda/porch
panikan hagdan stairs
tulugan silid-tulugan bedroom
dapulan/tulang lutuan stove

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 26


KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
pegkanan kainan dining room
bengawan pintuan door
katilias palikuran toilet
ebpamaiguan paliguan bathroom
MANGA LAMA-LAMA SIA SA ISKWILA
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
ebpangagian paaralan school
lamisan mesa table
pagalungan salamin mirror
ayanan upuan chair
pendalemetan palaruan playground
pegkanan kainan canteen
upisina opisina office
ebpangineman inuman drinking area
ebpangidtugan sa puput basurahan garbage area
bilik a ebpangagian silid-aralan classroom
katilias palikuran comfort room
MANGA LAMA-LAMA SIA SA INGED
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
masgit simbahan church
padian palengke market
pantalan pantalan port
pendagangan tindahan store
uspital ospital hospital
padagang nagtitinda vendor

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 27


MANGA WALENA
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
maliga pula red
binaning dilaw yellow
gadung luntian green
maitem itim black
maputi puti white
bilu asul blue
malalag tsokolate brown
kasumba rosas pink
lambayung lila violet
magaw Kulay abo gray
kulit kahel orange
buleg abu gray
lanes kupas pastel color

MANGA ALUG
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
pat-pasagi / patsulung / kuwadrado/parisukat square
edsulung-sulung

malibpuluk bilog circle/round


telusulung/telupisuk tatsulok triangle
matilendu i kapasagi nin parihaba rectangle
matidtu tuwid straight

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 28


BAW, NANAM ENDU MAGEDAM
MAGUINDANAON KABPAGALIT LUN SA BASA
FILIPINO ENGLISH
mamut mabango fragrance

madu mabaho odorous

masenggi mapanghi purgent

madsem maasim sour

matimus maalat salty

mamis matamis sweet

mapeled mapakla bitter

mapait mapait bitter

masambel mahangin windy

magatel makati itchy

matenggaw malamig cold

magaget/mailut masikip tight

mayaw mainit hot

maluwag maluwang loose/spacious

MANGA KUTIKA
MAGUINDANAON KABPAGALIT LUN SA BASA
FILIPINO ENGLISH
magabi gabi night
mapita umaga morning
kagay hapon afternoon
maudtu tanghali noon
edsukilep palubog ang araw sunset

luk i gay hating gabi midnight


magan mapita madaling araw dawn

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 29


Manga gay
Akad Linggo Sunday
Isnin Lunes Monday
Salasa Martes Tuesday
Aleba Miyerkules Wednesday
Kamis Huwebes Thursday
Giamat Biyernes Friday
Sapetu Sabado Saturday
Manga ulan-ulan
Muharram Enero January
Safar Pebrero February
Rabiul Awal Marso March
Rabiul Akhir Abril April
Jamadil Ula Mayo May
Jamadil Akhir Hunyo June
Rajab Hulyo July
Sha’ban Agosto August
Ramadhan Setyembre September
Shawwal Oktubre October
Zulkhaida Nobyembre November
Zulhijah Disyembre December
MANGA ULA-ULA NA GAY

MAGUINDANAON KABPAGALIT LUN SA BASA


FILIPINO ENGLISH
mayaw mainit hot
matenggaw malamig cold
malalabendaw maalinsangan warm/humid
ebpagulan umuulan raining
pedsenang umaaraw sunny
magabun maulap cloudy
ebpanalitik umaambon showering

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 30


MANGGEDAM—GEDAM
MAGUINDANAON KABPAGALIT LUN SA BASA
FILIPINO ENGLISH
masakit masakit painful
malipedes mahapdi prickly
magalang magaspang rough
matilak makinis smooth
egkapia i ginawa maligaya joy
magatel makati itchy
magalaw masaya happy
malimeng malungkot sad
malugkug malumbay lonely

LUMILU GEMANAT SA DALA TAMAN SA MAGATUS

KABPAGALIT LUN SA BASA


MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
siru/dala wala zero
isa isa one
dua dalawa two
telu tatlo three
pat apat four
lima lima five
nem anim six
pitu pito seven
walu walo eight
siyaw siyam nine
sapulu sampu ten
sapulu endu isa labing-isa eleven
sapulu endu dua labindalawa twelve
sapulu endu telu labintatlo thirteen

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 31


sapulu endu pat labing-apat fourteen
sapulu endu lima labinlima fifteen
sapulu endu nem labing-anim sixteen
sapulu endu pitu labimpito seventeen
sapulu endu walu labimwalo eighteen
sapulu endu siyaw labinsiyam nneteen
dua pulu dalawampu twenty

dua pulu endu isa dalawampu’t isa twenty-one


dua pulu endu dua dalawampu’t dalawa twenty-two
dua pulu endu telu dalawampu’t tatlo twenty-three
dua pulu endu pat dalawampu’t apat twenty-four
dua pulu endu lima dalawampu’t lima twenty-five
dua pulu endu nem dalawampu't anim twenty-six
dua pulu endu pitu dalawampu't pito twenty-seven
dua pulu endu walu dalawampu't walo twenty-eight
dua pulu endu siyaw dalawampu't siyam twenty-nine
telu pulu tatlumpu thirty
telu pulu endu isa tatlumpu't isa thirty-one
telu pulu endu dua tatlumpu't dalawa thirty-two
telu pulu endu telu tatlumpu't tatlo thirty-three
telu pulu endu pat tatlumpu't apat thirty-four
telu pulu endu lima tatlumpu't lima thirty-five
telu pulu endu nem tatlumpu't anim thirty-six
telu pulu endu pitu tatlumpu't pito thirty-seven
telu pulu endu walu tatlumpu't walo thirty-eight
telu pulu endu siyaw tatlumpu't siyam thirty-nine
pat pulu apatnapu forty
pat pulu endu isa apatnapu't isa forty-one
pat pulu endu dua apatnapu't dalawa forty-two
pat pulu endu telu apatnapu't tatlo forty-three
pat pulu endu pat apatnapu't apat forty-four
pat pulu endu lima apatnapu't lima forty-five
pat pulu endu nem apatnapu't anim forty-six

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 32


pat pulu endu pitu apatnapu't pito forty-seven
pat pulu endu walu apatnapu't walo forty-eight
pat pulu endu siyaw apatnapu't siyam forty-nine
lima pulu limampu fifty
lima pulu endu isa limampu't isa
fifty-one
lima pulu endu dua limampu't dalawa
fifty-two
lima pulu endu telu limampu't tatlo
fifty-three
lima pulu endu pat limampu't apat
fifty-four
lima pulu endu lima limampu't lima
fifty-five
lima pulu endu nem limampu't anim
fifty-six
lima pulu endu pitu limampu't pito
fifty-seven
lima pulu endu walu limampu't walo
fifty-eight
lima pulu endu siyaw limampu't siyam
fifty-nine
nem pulu animnapu
sixty
nem pulu endu isa animnapu’t isa
sixty-one
nem pulu endu dua animnapu't dalawa
sixty-two
nem pulu endu telu animnapu't tatlo
sixty-three
nem pulu endu pat animnapu’t apat
sixty-four
nem pulu endu lima animnapu’t lima
sixty-five
nem pulu endu nem animnapu’t anim
sixty-six
nem pulu endu pitu animnapu’t pito
sixty-seven
nem pulu endu walu animnapu’t walo
sixty-eight
nem pulu endu siyaw animnapu’t siyam
sixty-nine
pitu pulu pitumpu
seventy
pitu pulu endu isa pitumpu't isa
seventy-one
pitu pulu endu dua pitumpu't dalawa
seventy-two

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 33


pitu pulu endu telu pitumpu't tatlo
seventy-three
pitu pulu endu pat pitumpu't apat
seventy-four
pitu pulu endu lima pitumpu't lima
seventy-five
pitu pulu endu nem pitumpu't anim seventy-six
pitu pulu endu pitu pitumpu't pito seventy-seven
pitu pulu endu walu pitumpu't walo seventy-eight
pitu pulu endu siyaw pitumpu't siyam
seventy-nine
walu pulu walumpu eighty
walu pulu endu isa walumpu't isa eighty-one
walu pulu endu dua walumpu't dalawa eigthy-two
walu pulu endu telu walumpu't tatlo eighty-three
walu pulu endu pat walumpu't apat eighty-four
walu pulu endu lima walumpu't lima eighty-five
walu pulu endu nem walumpu't anim eighty-six
walu pulu endu pitu walumpu't pito eighty-seven
walu pulu endu walu walumpu't walo eighty-eight
walu pulu endu siyaw walumpu't siyam eighty-nine
siyaw pulu siyamnapu ninety
siyaw pulu endu isa siyamnapu’t isa ninety-one
siyaw pulu endu dua siyamnapu’t dalawa ninety-two
siyaw pulu endu telu siyamnapu’t tatlo ninety-three
siyaw pulu endu pat siyamnapu’t apat ninety-four
siyaw pulu endu lima siyamnapu’t lima ninety-five
siyaw pulu endu nem siyamnapu’t anim ninety-six
siyaw pulu endu pitu siyamnapu’t pito ninety-seven
siyaw pulu endu walu siyamnapu’t walo ninety-eight
siyaw pulu endu siyaw siyamnapu’t siyam
ninety-nine
magatus isang daan one hundred
sangibu isanglibo One thousand

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 34


PANEMBU
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
salangaw Isang dangkal One foot
salepa Isang dipa a fathom
sasangkad Isang hakbang One step
mitelu Isang metro One meter
litelu Isang litro One liter
saka supa Isang tsupa
saka saku Isang sako One sack
kaugat bigat Weight
kalendu haba Length
pababa maiksi/maikli Short
kalambeg tangkad Height
kadakel dami Quantity
paidu kaunti few
Tenga/ sabad kalahati One-half
Tenga sa tenga isang-kapat One-fourth
Sabad sa telu bad isang-katlo one-third
Dua bad sa telu bad dalawang-katlo Two-thirds
Isa enggu tenga isa at kalahati One and one half
sawanay isang pulgada One inch
satakap isang-bilis One pace
sanaya dalawang talampakan Two feet
saka ubab One measure of a coco-
nut shell
sapindit isang kurot One pinch
sakegkem isang dakot One handful
Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 35
dua kegkem dalawang dakot Two handful
Saka-kilatis isang miligram One milligram
Saka-ulandang dalawang miligram Two milligram
Saka-gantang isang ganta One ganta
Saka-supa isang tsupa One chupa
Saka-tugan isang tuhog One skewer
Saka-pumpungan isang buwig One bunch
sakalad isang hati slice

TABIBI
KABPAGALIT LUN SA BASA
MAGUINDANAON FILIPINO ENGLISH
aday aray ouch
mustakil pambihira impossible
uway ba Oo nga Oh yes!
benal totoo Is it true!
samaitu Ganun ba Really?
kadenan ku! Diyos ko! Oh, my God!

Ukit sa Kagkataw sa Basa Maguindanaon 36


REFERENCES:

Diksyunaryong English-Maguindanaon-Filipino,

Cotobato City State Polytechnic College.

Summer Institute of Linguistics (SIL)


Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

DepEd-Bureau of Elementary Education, Curriculum


Development Division

2nd Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex (ULTRA)


Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 638-4799 or 637-4347

E-mail Address: bee-deped@pldtdsl.net,


bee_director@yahoo.com

ISBN: 978-971-9990-02-4

You might also like