Barayti at Baryasyon ng Wika Sosyolek mula sa Dimensyong Sosysal

Baryasyon - Ang tawag sa pekyular na katangian mayroon sa isang Ang sosyolek ay wikang ginagamit ayon sa edukasyon, trabaho,
wika o kaanyuang pangwika. edad, kasarian at iba pang pamantayang panlipunan pangwika.

- Katangiang taglay ng mga salitang nabuo sa pagsasama-  Wika ng Katayuang Sosyolek-edukasyonal.

sama ng mga pantig sa iba’t ibang salita. Pormulasyon o
( Ang mga wikang ito ay pinangkat ni Dr. Jose Villa Panganiban (1965)
katangian maaring pekyular sa partikular na domeyn.
batay sa edukasyong nakamit ng grupo bilang pamantayang
Barayti - Ang aktuwal na wika o kaanyuang pangwika na panlipunan, kaugnay rito ang mga sumusunod:
nagtataglay ng mga partikular na katangian tangi sa iba.
1. Balbal O Slang – ay pinakamababa at sinasalita umano ng mga
(Ayon kay Dr. Femin (2OO5) sa kanyang akdang Mga Varayti at hindi nakapasok sa paaralan.
Varyasong Antropolohiko: Pagsilip sa mga Hibla’t Habi ng Wika,
Halimbawa:
Kultur, Lipunan.)
Nag-123 ang magbro sa sinasakyang kab.

2. Lalawiganin O Provicialism – ay mataas taas. Inuuri rito ang

Mga Bayti ng Wika
mga di gaanong nakapag-aral at may kakaunting karanasan sa
Ayon kay Fishman (1971) sa Varayti at Varyasyon ng Wika: paglalakbay at pakikisalamuha. Bunga nito, nananatili ang
Historya, Teorya, at Praktika ni Dr. Pamela C. Constantino (2OO5), pagiging lalawigariin umano ng paggamt sa wika.
nabubuo ang mga barayti ng wika mula sa bawat indibidwal na may
Halimbawa:
kani-kaniyang paggamit na nagsasam-sama upang makabuo ng
bagong anyong wika sa Dimensyong heograpiko (Diyalekto) at Si Inday ay matahum. ( ilonggo o hilagaynon)
Dimensyong Sosyal (Sosyolek).
3. Kolokyalismo – kasunod na mataas taas. Nahahati sa dalawang
Diyalekto mula sa Dimensyong Heographiko uri. Una Kolokyalismong karaniwan na binubuo ng mga
talasalitaang halo halo na maaring alam ng nagsasalita, hiram,
Inuuri ang barayting ito ayon sa lugar, panahin at katayuan sa
katutubo, biglang pili ng walang pagsasaalang alangsa
buhay ng mga taong nagsasalita at kabilang sa isang heyograpikal na
gramatika. Ang ikalawa na tinatawagna kolokyalismo ng may
komunidad. Batay sa estedastikang inilabas ng KomisyongWikang
talino ay higit lamang na maingat sa repinado sa paggamit ng
Filipino (may 16O-17O wika) at sa saliksik ni Constantino ( may 1OO
wika. Iyon lamang sa abot nilang edukasyon ang naiuusal.
na wika at tinatayang 4OO na diyalekto.) pinapatunaya nito na
multilinggiwal ang bansang Pilipinas. Halimbawa:

Meron ba akong sinasabing ganun kagahapon.

Nandyan lang siguro ‘yung mga banghay- aralin na ginawa ko.

 4. Pamanitikan o Literary level – pinakamataas ang pamantayan Baryasyon Halimbawa
nito. Ayon pa kay Panganiban bilang mag-aral, magsanay at Kombinasyon ng mga pantig o  Kantutis (kanin, tuyo,
magkadalubhasa upang magtaglay nito. kaya ay salita kamatis)
 Kapnayan (sangkap
Halimbawa:
hanayan)
Nais kong lumiad kasama mo sa iyong pangangarap.  Punlay (punla ng buhay)
Akronim  FB
Lumuha ang langit sa kanyang pamamaalam.  YM (yahoomail)
 OL (online)
Panghihiram at pagpapaikli  Apir (up here)
 Jargon – mula sa pamantayang okupasyonal. Ang mga  Spag (spaghetti)
salitag ito ay gamit sa isang tiyak na grupo para sa pag-  Imba (imbalance sa sang
unawa ng mga katawagan tulad ng forex, chat, laro sa computer)
pedixing, download, online at iba pa. Panghihiram at pagbibigay ng  Salvage (sa kultura ng
 Argot o Sikretong lingo - sagrado ito sa isang tiyak na bagong kahulugan bansa ay patayin)
lipunan tulad ng mga gay lingo o bekimon at jejenese  Trapik ( anumang mabagal
para sa layuning ang mga kapangkatlamang ang sa paggalaw
magkaunawaan.
 Euphemism - ginagamit ito bilang pamalit sa mga Pagbibigay ng bagong kahuugan  Tulak ng bato
salitang may dalawang masakit at sensitbong (pagbebenta ng
kahulugan. Hal. Magdalena ipinagbabawal na gamot)
 Hataw (magaling
sumayaw)
Neolohismo sa Wika Pagbabaliktad  Etneb
 Erap
Ang neolohismo ay paglikha ng mga salita. Mula sa  Astig
etimolohiya sa wikang griyego na neo na nangangahulugang bago, Paglalapi  Pa-tag
ang terminog ito ay tumutukoy sa bagong salita na nilikha upang
 Mag-tweet
maglahad ng bagong konsepto, magbigay-ngalan sa bagong sa bagong
 Mag-textan
bagay o magbigay ng bagong kahulugan mula sa kombinasyon ng mga
Paggamit ng pangalan  Noranian
pantig o kaya ay salita, akronim, panghihiram, at pagpapaikli ,
paglalapi, paggamit ng pangalan, at paggamit ng ngalan ng produkto.
( eponyms)  Rizalista
(Batnag & Petras, 2OO9). Paggamit ng pangalan ng  Pampers
produkto
Paggamit ng ngalan o pamagat ng  I-youtube (hanapin sa
programang pangmidya youtube)
Ang Jejemon at Bekimon sa Dimensyong Sosyal 2. Jutay- maliit

Jejemon 3. Kalerki- kaloka

•Ang salitang jejemon ay nagmula sa teknolohiyang ginagamit ng marami o
pangkat ng tao at nagtataglay ng Jejenese bilang kanilang sosyolekto. Ang
baryasyon nito ay makikita sa pagdaragdag ng h, j, x, z bilang paningit sa
bawat pantig/titik, pagpapalitan ng case ng titik (maliit-malaki-maliit), at
pagtutumbas ng bilang para sa alpabeto at alpabeto para sa bilang.
•Namutitik ang computer at cellphone ng sosyolek ng mga Jejemon nitong
2010 na nagbigay daan pa upang kilalaning Salita ng Taon sa SAWIKAAN ng
Filipinas Institute of Translation.
Halimbawa:
1. Hu u?
2. Wer k n b? D2 n me
3. 3ow Ph0w, mUsZtAh nA? (Hello po, Kamusta na)
4. Ditey, ditich- dito
5. Itich, itichlavu- ito
Rehistro ng Wika at ang Domeyn Pangwika
Maituturing ding barayti ng wika ang rehistro at ang mga kaugnay nitong
moda at tenor/estilo. Kung ang idyolek, dayalek at sosyolek ay nagpapakilala
sa latayuan ng tao, ang rehistro naman ay patungkol sa kung ano ang
ginagawa ng tao, ang rehistro ay tumutukoy sa gamit ng wika sa isang tiyak
na larang.
Tinitingnan ang rehistro ng wika ayon sa moda o ang paraan kung paano
ginagamit ang wika. Ito ay maaaring pagsulat o pagsasalita. Dagdag pa ang
pag-unawa sa tenor/istilo o sa kapormalan o hindi ng paggamit ng wika.

4. eEoW pFhUeEhsxz Ang tiyak na larang o disiplinang gumagamit ng wika ay tinatawag na

domeyn.
5. jAjaJa, jeJejE (Tawa)
Halimbawa
Bekimon
Domeyn/Larang at Rehistro
•Gay lingo/gay speak, itinuturing ang mga “bekimon” na bagong mukha ng Halimbawa
salitang bakla sa Pilipinas. Mula ito sa salitang kolokyal na “beki” na Moda Tenor/Estilo
nangangahulugang bakla, habang ang salitang “mon” ay nanggaling sa mga
Akademiko Pasulat at pasalita Pormal
nausong “jejemon”, o mga taong mahilig gumamit ng mga special
characters sa pagtetext. Ang baryasyon ng barayting ito ang paglalagay ng (Dulog, metodo,
panlapi, pag-uulit, paggamit ng ngalan, pagbibigay ng bagong konsepto, at pamaraan,
pagpapaikli. estratehiya,
teknik)
Halimbawa
Entertainment- Pasulat at pasalita Pormal at di-
1. Jowa, jowabella, jowabelles- karelasyon, girlfriend, boyfriend
showbiz pormal 1. Ang wika ay Instrumental kung tumutugon sa pangangailangan sa isang
gawain tulad ng pagsulat ng liham pangangalakal. Kasama rin ang pakikiusap.
(Commercial, on-
cam, greetings, Halimbawa:
taping/shooting,
Pakidala rito ang mga hiniling kong papel.
cut, flop)
Nakikiusap akong huwag ipagliban ang halalan.
Sports,
pagbabalita 2. Ang paggamit ng Regulatori ay pagkontrol at paggabay sa kilos o asal ng
iba. Ito ay kinabibilangan ng pagbibigay-panuto, paalala, babala o direksyon.
(Umistor,
namayani, Halimbawa:
pinataob,
nakapagtala, Tunguhin lamang ang kabilang silid para sa iyonh panayam.
napanagsak)
Ang gawing likuran ng papel ay iyong sulatan.
Relihiyon Pasalita Pormal
3. Tumutukoy sa relasyong sosyal ang Interasyunal. Kasama rito ang
(Komunyon, pangungumusta, pagbibiro, pagbati, pagpapakilala, pagpapasalamat, at
kaligtasan, paghingi ng paumanhin.
rosaryo, alak,
Halimbawa
tinapay)
Mabalos. (Bicol-Salamat)
Social Networking Pasulat (pag-type) Pormal at di-
Site at pasalita pormal Paano ano ikaw? (Hiligaynon- kumusta ka?)

(I-like, upload, 4. Kapag nagbabahagi ng sariling damdamin, ang gamit ng wika ay Personal.
post, i-block, Kasama rito ang pagsang-ayon, pagsalungat, pagpuri, paglibak at paninisi.
timeline,
shoutout, bulletin) Halimbawa:

Pinatototohanan ko ang iyong mga sinasabi.

Gamit ng Wika Bilang Koda ng Komunikasyon
Upang mas maunawaan ang rehistro ng wika sa isang tiyak na domeyn,
kailangang alamin ng nakikipagtalastasan kung paabo ito ginagamit.
Taas-noo ang lahat ng mga nagpapakadalubhasa sa Filipino sa iyong
nagawa.
5. Ang gamit Imahinatibo ay pagbuo o paglikha ng imahe. Ang malikhaing
pagbuo ng iba't ibang genre ng panitikan o leterari ay kasama rito.
Halimbawa:

Dumating-umalis ang panahon. Hindi ko man lang nahakap ang

pagkakataon.

Ang kahapon ay kapatid ng ngayon at bukas.

6. Sa pagkala o pagkuha ng impormasyon sa pamamagitan ng

pagtatanong, pagsasagawa ng sarbey at pagsasaliksik, ang gamit ng
wika ay Heyuristiko.

Halimbawa:

Ilan ang sumagot ng hindi?

Anu-ano ang mga dahilan ng pagkakabuo ng iba't ibang barayti ng

wika?

7. Kung nagbibigay ng impormasyon sa pamamagitan ng pag-uulat,

pagtalakay at pagpapaliwanag, ang gamit ng wika ay Impormatibo.

Halimbawa:

Ang taong 2008 ay idineklarang pandaigdigang Taon ng mga wika.

Si G. Cruz ay nahalal bilang pangulo ng samahan.