LUMBAN, LAGUNA

MGA NILALAMAN Pahayagang Pangkasaysayan at Pangkultura ng Lumban

 HUNTAHAN, Inilunsad
B I L A N G 1 | I S Y U 1 H U L Y O 2 0 1 8

sa Casa Ibayiw

 Araw ng Kalayaan,
HUNTAHAN, Inilunsad sa Casa Ibayiw
Ipinagdiwang
Inilunsad ang Huntahan hinggil sa Ang Huntahan ay isinagawa Casa Ibayiw. Tinalakay naman ni
Kasaysayan at Kultura ng Lumban na ganap na ika-2 ng hapon at tum- Bb. Iris Ladiana ang naging ma-
 Kilala mo ba ang
pinagunahan ni Reb Padre. Philip agal ng higit-kumulang pitong halagang ambag ng mga Fransis-
iyong bayan? B. Atienza sa Casa Ibayiw, Brgy. oras. Ang layunin ng Huntahan ay kano sa hilig at galing sa musika ng
Concepcion, Lumban, Laguna noong matipon ang mga personalidad na mga Lumbeno. Ayon sa kanya, ang
 Fiestang Lumban Hulyo 15, 2017. mayroon bahagi o adbokasiya sa Fransiskanong pari na si San Pedro
mga makasaysayang pangyayari na Bautista ang unang nagturo ng
 10 Dapat Gawin „Pag Dinaluhan ang kauna-unahang
naganap sa bayan ng Lumban. musika sa mga tagalog. Ang banal
Huntahan ng mga kilalang personali-
nasa Lumban dad na may adbokasiya sa kasaysa-
Bago magbahagi ng kanilang mga na martir na si Juan de Santa Marta
naging saliksik, ipinasyal muna ni naman ang nag-organisa ng unang
yan katulad nina Atty. Wilfredo Parai-
 Pamana ng so, G. Peter Uckung, Tagapamuno ng
Reb. P. Philip Atienza ang mga koro para sa mga lalaki.
miyembro ng Huntahan sa Museo
Pananampalataya History, Arts & Culture Division ng Ituloy sa p2.
na kanyang binuo sa loob ng
opisina ng LTCAT Pamahalaang Pan-
kanyang bahay na tinawag niyang
 “CASA lalawigan ng Laguna, Bb. Iris La-
diana, Kgg. John Albert Rana, G.
IBAYIW”
Rommel Estrella, G. Jayson Lagrada,
(A Folk Museum) Bb. Estelita Rana, G. Mel Anthony
P. Liboon At Gng. Kaye Liboon.
 Burdang Lumban,
Ipagmalaki at
Ikarangal
Araw ng
Kalayaan,
ipinagdiwang
PAHINA Matagumpay na ipinag-
diwang ng Bayan ng Lumban ang
ika-120 Anibersaryo ng Kalayaan ng Pagpupulong para sa Kasaysayan.Nagtipon ang mga taong
Balita 1-2 Pilipinas na may temang “Kalayaang may adbokasiya sa kasaysayan upang mapalaganap ito sa mga
Ipinaglaban, Alay sa Masaganang mamamayan.
Kinabukasan” sa pangunguna ng
Editoryal 3 pamahalaang bayan at ng panguna- KUHA |Kaye Liboon
hing tagapagsalita na si
Reb. P. Philip B. Atienza noong
Lathalain 4-8 Punumbayan Rolando G. Ubatay
Hunyo 12, 2018 sa Liwasang Bayan Bagaman maulan ay
ng Lumban, Laguna. at mga kasamang konsehal
ipinagpatuloy ang programa na
gayundin ang pangunahing ta-
Sinimulan ang palatun- gapagsalita. Sinundan naman ito dinaluhan ng mga kawani ng
tunan sa pag-aalay ng bulaklak sa ng mga kawani ng pamahalaang pamahaalang bayan at …
bantayog ng mga bayani na bayan at ng iba’t ibang mga sama-
pinangunahan ng butihing hang pansibiko ng bayan. Ituloy sa p. 2
 2|HUNTAHAN
mula sa pahina 1
ng DepEd Family suot
ang kanilang mga naggagandahang
mga barong tagalog at filipiniana.
Sinimulan ang programa sa pama-
magitan ng pagbibigay ng pambu-
ngad na pananalita ni Kgg. Belen B.
Raga. Ika nga niya’y ang “Ang
kalayaang ating tinatamasa sa nga-
yon ay tanging alaala na ibinigay ng
ating mga bayani kung kaya’t atin
itong pahalagahan.”
Matapos nito’y nagbigay
rin ng pananalita ang tagapangulo
ng pagdiriwang ng araw kalayaan
na si Dr. Melba R. Real na sabi nga
niya ay patuloy ang DepEd Family
sa pagsuporta sa pamahalaang
Parada ng Kasaysayan. bayan ng Lumban. Iniwan niyang
Nakiisa ang mga guro at mga mensahe sa lahat na patuloy na
mag-aaral kasama ang mga pagyabungin pa ang kalayaang ipi-
kawani ng munisipyo sa para- naglaban ng mga bayani sa pama-
da ng kasaysayan.
magitan ng pagbabahagi ng tunay
Kuha| mula sa Lumban na kahulugan nito sa mga kabataan.
Tourism Fb
Nagpasalamat din siya sa mga taong
“Ang
kalayaang ating
tinatamasa sa
ngayon ay tanging
HUNTAHAN, Inilunsad
alaala na ibinigay ng Ibinahagi naman
ating mga bayani
Historian at Dalubguro II na si
kung kaya’t atin
Dr. Melboy Liboon ang kanyang
itong pahalagahan.”
nakuhang saliksik ukol sa kal-
-Kgg. Belen Raga
alagayan ng Lumbang noong
dumating ang mga
Kastila. Ayon sa
kanya, ipinahayag
ni Dr. Zeus Sala-
zar na
hinango ang pan-
galan ng Lumbang
sa pangalang
M’dang . Nabang-
git din niya na
ayon sa kanyang
mga nabasang
saliksik, maaari
ring nagmula ang
Lumban sa pan-
Iniugnay ni Fr. Atienza ang Huntahan bilang paraan
ng bagong ebanghelisasyon kasabay ng pagsusugsa galan ng puno ng
nakaraan
Lumbang o Aleu-
rites Mouluccana.
Nagbahagi rin
kanyang mga nalalaman bilang
B A L I TA
Araw ng Kalayaan,
nakiisa at naging bahagi ng mga
gawain katulad ng Slogan Making
Contest, Poster Making Contest at
Essay Writing Contest.
Lubos naman ang
pasasalamat ng butihing
punumbayan na si Kgg. Rolando
G. Ubatay sa taos-pusong pag-
suporta ng mga taong nakiisa
upang maging matagumpay ang
nasabing pagdiriwang.
Pagkatapos nito ay binig-
yan na ng pagkakataon ang panau-
hing tagapagsalita na makapag-
bigay ng kanyang mensahe sa
katauhan ni Reb. P. Philip Atienza
na isang pari at isa sa tagapag-
taguyod ng Huntahan na inilunsad
sa Casa Ibayiw. Pumaksa ang
kanyang talumpati sa isang salitang
“Comfortability” na kung saan
iniugnay niya ito sa kalayaan na
mula sa pahina 1
ng tagapamuno ng History, Arts &
Culture Division ng opisina ng
LTCAT Pamahalaang Panlalawig-
an ng Laguna si G. Peter Uckung.
Ayon sa kanya, ang orihinal na
Laguna Copper Plate na natagpu-
an sa ilog ng lumban ay nasa pan-
gangalaga ng National Museum.
Ibinahagi naman ni G. Rommel
baka Estrella ang ilang mga kwentong
naisalin sa kaniya ng kanyang ina
tungkol sa ilang kwentong bayan.
Sa tulong ng ilang mga
koneksyon at kakilala, nangako si
Kgg. John Albert Rana na gaga-
win ang kaniyang makakaya na
magkaroon ng Marker o Pal-
atandaan ang ilang makasaysa-
yang lugar sa bayan ng Lumban
tulad ng munisipyo,at mga lugar
na pinagganapan ng mga labanan
noong panahon ng mga kastila at
mga Amerikano. Bilang pinuno
ng ng Pambayang tanggapan ng Tur-
ismo, ipinahayag ni G. Jayson
BILANG 1| ISYU 1
patuloy nating tinatamasa sa kasa-
lukuyan. Marami ang naantig sa
kanyang makahulugang mensahe
na patuloy na mahalin ang pagka-
Pilipino at patuloy na pahalagahan
ang kalayaan na patuloy na nata-
tamasa ng bawat isa.
Kaalinsabay ng pagdiri-
wang na ito, pinasayaan din ang
logo ng Pagdiriwang ng Sansiglong
taong Anibersayo ng Pagkatatag ng
Bahay Pamahalaan ng Lumban. Ito
ay sa pangunguna ng isa rin sa
miyembro ng Huntahan na si Kgg.
Abet Rana.
Nagtapos ang programa
sa parade na kasaysayan na kung
saan nilahukan ito ng mga kawani
ng pamahalaan at ng Deped
Family.
-Nico G. Osio
Lagrada na magiging kabahagi ng
Huntahan ang Pamahalaang Bayan
sa layunin nito na huwag makali-
mutan ang mga makasaysayang
kaganapan sa bayan ng Lumban.
Bilang dating punong-
bayan at isa ring Historian, pinaala-
lahanan ni Atty. Fredy Paraiso na
dapat magkaroon ng ilang mga
pagkilos upang mapanatiling mai-
bahagi ang mayamang kultura at
makasaysayang bahagi ng Bayan
ng Lumban sa bawat isipan ng mga
mamayan at mga skabataan.
Itinakda ang susunod na
Huntahan na gaganapin muli sa
Casa Ibayiw Brgy Concepcion
Lumban, Laguna at mag-iimbita pa
ng ilang mga personalidad na
makapagdaragdag pa ng mga im-
pormasyon at kwento para masa-
riwa ang ilan pang mga pangyayari
na naganap sa maalamat at ma-
kasaysayang Bayan ng Lumban.
-Kaye V. Liboon
3|HUNTAHAN E D I TO RYA L BILANG 1| ISYU 1

Kilala mo ba ang bayan mo?

Ang Lumban ay magandang mamalaki natin.
bayan, may kaparangan, may kabun- Kilala mo ba ang bayan mo?
dukan, may ilog, may lawa sa dulong Maipagmamalaki mo ba na ikaw ay taga
ibaba (Laguna de Bay) at maging sa iba- Lumban?
baw (Caliraya Lake) ng bundok. Ang
mga ito ay tangi sa Lumban na maipag- Sa kasaysayan, ang Lumban ay
kilala na isa sa mga matatandang bayan sa
buong kapuluan.
Maraming mga una
sa ating bayan, mga
unang maipagma-
malaki natin bilang Atty. Wilfredo O. Paraiso
isang Lumbeño. upang
Ngunit sa kakulan- ipagmalaki niya ang ating bayan at ipagmalaki
gan ng mga aklat na siya ay taga Lumban.
hinggil sa ating
Ito ang hamon sa Huntahan, ipakilala
kasaysayan, sa ating
sa bawat isang Lumbeño na siya ay naninirahan
kalinangan, sa ating
sa isang bayan, na may maningning na kasaysa-
kultura at mga
yan, may mayamang kalinangan, marangal na
tradisyon, hindi
tradisyon at sariling kultura at ipagmalaki na
lubos na nakatanim siya ay taga-Lumban. Tinatanggap ng huntahan
sa isipan ng bawat ang hamong ito. At naniniwala ang Huntahan na
isang Lumbeño ang sa tulong ng bawat isang Lumbeño, maipagma-
mga katangiang ito malaki natin na tayo ay taga-Lumban, na ang
naninirahan ay gumagalang sa batas at may
banal na takot sa Pangingoong Diyos.

Obra Maestra ni G. Joerge Abadier na naglalarawan ng

kultura, tradisyon, pamumuhay at pananampalataya
ng mga Lumbeño.

PATNUGUTAN “naninirahan sa

PUNONG PATNUGOT| Dr. Mel Boy P. Liboon isang bayan, na

may maningning
KATULONG NA PATNUGOT| Fr. Philip Atienza
na kasaysayan,
TAGAPANGASIWANG PATNUGOT| Atty. Wilfredo O. Paraiso TAGAKUHA NG LARAWAN| Gng. Kaye V. Liboon
may mayamang
PATNUGOT NG BALITA| Gng. Kaye V. Liboon TAGAGUHIT NG EDITORYAL| Nef Maestre (Grade12 ABM)
kalinangan,

G. Nico G. Osio TAGA-ANYO NG PAHINA| Gng. Alica Ann A. Yasto marangal na

MGA KONTRIBYUTOR| G. Jayson Lagrada tradisyon at

PATNUGOT NG LATHALAIN| Bb. Iris G. Ladiana
sariling kultura
Kgg. Abet Rana G. Daryl Garcia
at ipagmalaki na
G. Rommel Estrella
siya ay taga-
Lumban..”
-Atty. Paraiso
 4|HUNTAHAN
Fiesta ng Lumban: Paligong Poon at Lupi, Viva San
Ang bayan ng Lumban
isang maalamat na komunidad na
nababalutan ng mga kwento ng
katapangan , pagmamahal sa
bayan at higit sa lahat ang banal
natakot sa Diyos at marubdob na
debosyon sa patron at pintakasi ng
bayan ng ang Martir na Si San Se-
bastian . Likas sa mga tao rito ang
pagiging masayahin , mapagbiro ,
palakaibigan at mabuting pakiki-
tungo sa mga bisita at panauhin .
Ayon sa tala ng kasaysayan , sa
10 Dapat Gawin ‘Pag nasa Lumban ni Kon. Abet Rana
Kung ikaw ay tubong Lumban o may
mga bisita kang gusto mong ipasyal, di mo na
kailangan pang lumayo. Dito lang sa atin,
maraming pwedeng gawin na siguradong mage-
enjoy ka at ang tropa maski taga saan pa sila.
Madalas pa nga, na-appreciate mo lang ang mga
bagay/lugar na ordinaryo at nakasanayan kapag
taga ibang lugar pa ang napahanga.
Maaaring alam mo na ang mga lugar/
bagay na to at walang kadating-dating sa iyo,
pero kung titignan mo sila sa mata ng isang bisi-
ta, makikita mo ang taglay nilang ganda.
Heto ang sampu.
1. Caliraya Lake -bibihira ang lawa na nasa itaas
ng bundok. Mas pambihira pang paniwalaan na
ang ganitong luntian at payapang tanawin ay
gawang tao lamang pala. Malamig at malakas ang
hangin bupng taon. Sarap tumabay. Ika nga ng
kaibigan kong taga-Maynila, mas gusto niiya ang
Caliraya kesa sa Tagaytay/Taal dahil di lang nya
natatanaw sa malayuan kundi nasa gilid lang
mismo ng daan.
2. Balubad/Saludsunan Falls- kung trip nyo ma-
ligo sa falls
maski biglaan
pa, eto ang
sagot. Pwedeng
lakarin na may
konting trek-
king. Di
kailangan
mountaineer
ka. Maski naka
tsinelas o
yapak, kaya.
Kung hindi mo
alam kung
paano papunta,
L AT H A L A I N BILANG 1| ISYU 1
panulat ni Fr. Felix Huertas na Estado
Geografico, Topografico, Estadisatico
Historico Religioso ang bayan ng Lum-
ban ay nasa ilalim ng titular na patron
na si san Francisco ng Asissi na ang ka-
pistahan ay ipinagdiriwang ang ka-
pistahan tuwing ika-4 ng Oktubre.
Minarapat marahil ng mga paring
Pransikano na ipangalan at itagubilin
ang kaunaunahan simbahang bato sa Dr. Mel Boy Liboon
labas ng Maynila sa kanilang ta-
gapagtatatag ng ordeng Pransikano. San Francisco de Asis. Bagama’t di-
Sa paglipas ng panahon , unti narayo ng maraming tao , deboto
unting nagbago ang pistang bayan at mangangalakal , nakikipamista ang
ito ay nailipat sa ika -20 ng Enero ka- araw na ito sapagkat balita sa buong
pistahan ni San Sebastian Martir , lalawigan ang magarbong kapistahan
hanggang sa mga taong 1980’s ay at masasarap na handa sa bawat ta-
tuluyang nakalimot ang bayan ng hanang Lumbenyo…
Lumban sa orihinal na kapistahan na
petsang Oktubre 4 sa karangalan ni Itutuloy sa pahina 6
sasamahan ka ng mga bata sa lugar para mag-guide. umpukan o lugar huntahan ng mga kababsyan nating
Dala kayo pagkain para mag-boodle fight. mahilig sa kasaysayan.
Siguruhin lang na wag magiiwan ng kalat bago
8. Mga Burdadera - marahil ay ordinaryo na lang sa
umuwi para mapanatiling malinis ang lugar.
iyong makakita ng mga kababaihang nagbuburda sa
3. Lumban Food Trip - pag dating sa pagkain, kanilang tahanan, ngunit subukan mong magsama ng
ipinagmamalaki natin ang ginataang hipon, kesong bisita para manood at tiyak na mamamangha sila
puti at espasol. Wala pa ata akong bisita na pinati- gaano katiyaga at kairap ang pagbuburda sa kamay
kim ng mga ito na di nagustuhan at nag take-home. ng ating mga kababayan
Idagdag pa natin ang ginataang susong pilipit sa
9. Ilog Lumban- isa pang ordinaryong tanawin sa
Caliraya. RAPSA!
atin ay ang ilog. Ngunit pumunta ka sa parteng
4. Hanging Bridge- ito sobrang simple pero enjoy Wawa o Concepcion ng makita ang anyo nito katabi
ako sa tuwing napapadaan muna pa noong ng luntiang tanawin. Pwede mag boating o swim-
pagkabata. Adventure na para sa akin ang dumaan ming. Para mas sulit, dalhin mo ang bisita sa araw
dito kasi umaalog sa bawat hakbang. Di na nga lang ng “Lupi” para makisaya, at paniguradong di pa
pwede idaan ang motor ngayon upang mapangala- tapos ang okasyon, pinaplano na nila ang kanilang
gaan ang tulay na gawa lamang sa kahoy at kable. pagbalik sa susunod na taon para mamanata.
5. Lumban Church/Lumbang tree - alam natin na 10. Sunset at Lumban Marker - kung sa Maynila ay
ang ating simbahan ay ang kauna-unahang batong may tinaguriang “Sunset at Manila Bay”, ito ang
simbahan sa buong Laguna. At alam din natin na ang pwede nating pantapat. Bukod sa dambihalang mga
letra, tanaw sa lugar ang lawak ng Laguna de Bay at
pangalan ng ating bayan ay hango sa isang puno na
ang kabayanan ng Lumban sa ibaba. Tanaw din ang
ang ngalan ay Lumbang. Akala ng iba na wala ng
planta na nagbababa/nagaakyat ng tubig sa pama-
puno ng Lumbang sa ating bayan. Ngunit ang mala-
laking puno sa harapan ng ating simbahan ay Lum- magitan ng malalaking tubo sa bundok upang lumi-
bang. kha ng kuryente. Pag kinwento mo yan sa bisita mo,
6. Munisipyo - itonayo ng panahon ng
Amerikano noong 1918, ang arkitektura ng
ating Bahay Pamahalaan ay ang tinaguriang
bahay na bato. Halos hindi nabago ang
itsura nito maski pa sandaang taon na ang
lumipas.
7. Casa Ibayiw - ang ibig sabihin ay “Bahay
sa Ibayo” ito’y isang bagong bahay na
mukhang luma. Lingid sa kaalaman ng mara-
mi nating kababayan, ito ay may isang
munting museo sa loob na sumasalamin sa
ating bayan kung ano tayo noon. Ipinatayo
ni Fr. Philip Atienza, ang lugar na ito ang
 5|HUNTAHAN
Pamana ng Pananampalataya
Iris G. Ladiana
Sa talaan ng ka-
saysayan, ang
paglaganap ng
Kristiyanismo sa
Pilipinas ay nag-
simula sa pag-
dating ni Ferdi-
nand Magellan at
ng ibang
Kastilang
mananakop noong ikalabinlimang daanta-
on. Ito ang naging daan upang yakapin ng
mga katutubo ang bagong pananam-
palataya, na nananalig sa isang maka-
pangyarihang Diyos, na siyang lumikha ng
tao, at siyang namamahala at pumapat-
nubay sa kapalaran ng tao tungo sa buhay
na walang hanggan. Ang pananampalata-
yang ito ay tumatak sa isipan at tumimo sa
mga puso ng bawat Pilipino, tangi ang mga
Lumbenyo na likas na masipag, mapag-
bigay, matatag at higit sa lahat may mati-
bay na pananampalataya.
Ang taong 2018 ay itinakda bilang
ika- 443 taon na pagdiriwang ng Kristi-
yanisasyon ng Lumban na pinararangalan
ang Patrong San Sebastian Martir, na pi-
nahirapan at ipinapatay noong panahon ng
pamumuno ni Emperador Diocletian , taong
303 A.D.
Ang parokya ng San Sebastian ay
itinuturing na sentro ng mga misyon sa
lalawigan ng Laguna noong unang
panahon ng Kastila. Ang katotohanang ito
ay nagsimula nang ang mga misyonerong
Fransicano ay naghasik ng Kristiyanismo
sa bayang ito nang itatag ang isang munt-
ing bahay dalanginan. Ito ay ipinagawa ni
Padre Juan de Plasencia, OFM na siyang
unang Kastilang misyonero na dumating
noong 1578.
Noong 1586, humingi ng pahintulot si Pa-
dre Pedro Bautista, OFM mula sa Goberna-
dor Heneral upang makapagtayo ng sim-
bahan at kumbento sa Lumban, Laguna; at
itinayo ang simbahang bato. Subalit ang
pagsasagawa ay napakabagal, at noong
1589 humingi siya ng tulong mula kay Go-
bernador Santiago na itinalaga ang isang
"Burlon" at inatasan ang mga manggagawa
na madaliin ang paggagawa. Noong taong
1600, ang unang simbahang bato sa labas
ng Maynila ay naitatag sa Lumban ng mga
Franciscano.
Si Padre Pedro Bautista, OFM,
ang siyang unang Kura Paroko ng Simba-
hang Katoliko ng Lumban at isa na nga-
yong ganap na santo. Isa siyang napaka-
husay na musikero at siyang unang nag-
turo ng sining ng musika sa mga Tagalog.
Nagtatag siya ng koro na binubuo ng 400
na batang lalaki na pawang taga-Lumban
at tinuruan ng mga liturhiya gayun din ng
paggamit ng mga instrumentong
pangmusika.
L AT H A L A I N BILANG 1| ISYU 1
Kaugnay nito,
kinikilala ang
Pinagpalang Padre Juan de Santa Marta
na siyang nanguna sa unang koro ng mga
lalaki. Ang probinsya ni San Gregorio ay
marubdob ang nais na maturuan nang
mabuti ang mga katutubo sa larangan ng
musika. Isa siyang dalubhasa at ipinadala
siya sa Lumban noong 1606 upang mag-
turo ng musika at ito na rin ang naging
simula sa paggawa ng mga instrumentong
pangmusika.
Iniatas ni San Pedro Bautista sa
kaniyang mga katulong sa pananam-
palataya at mga gawaing pamparokya na
pumili ng tatlong kabataan at ipinadala …
-itutuloy sa pahina 8
Casa Ibayiw (A Folk Museum)
Fr. Phil Atienza
Ano ang ibig sabihin ng ibayiw?
Bakit ibayiw? Isang malaking palaisipan
marahil sa mga tao ang salitang ito ka-
pag nababanggit ang Casa Ibayiw.
Makatutulong na malaman natin na
may ilang matatanda noong araw sa
bayan ng Lumban ang gumagamit ng
bibihira ang gustong tumira roon. Una, dahil
salitang“ibayiw”. “Tena sa ibayiw!”.
Iyan ang pangkaraniwan nilang sinasabi may kalayuan kung ito ay lalakarin buhat sa
kabayanan, at pangalawa, may mga pagkakata-
kapag nag-aanyayang pumunta sa ka-
bilang dako ng ilog. Sa madaling salita, on daw na bumabaha sa lugar na iyon o di
itinutumbas nila ang paggamit ng kaya ay maputik kung minsan ang daan lalo
na kapag panahon ng tag-ulan.
ibayiw” sa salitang“ibayo”.
Kung ating papansinin, ang salitang
Itutuloy sa pahina 7
ugat ng mga ito ay “bay”. Isang salitang
inglesz na ang kahulugan ay “shore” or
“coastal”. Sa wikang Filipino ito ay may
katumbas na mga salita na “baybayin”,
“baybay-dagat”, o “tabing-ilog o lawa”.
Kung gayon, tugma ang mga salitang
ibayiw o ibayo sa tunay na katuturan
nito sapagkat batay sa heyograpiya, ang
itinuturing na ibayiw o ibayo ng mata-
tanda noong araw ay ang bahagi baran-
gay Concepcion sa bayan ng Lumban
na nasa tabi nga ng isang ilog.
Batay pa rin sa kasaysayan, ang ba-
haging iyon ng ibayiw sa barangay Con-
cepcion ay isang lugar na hindi
madaling marating ng mga tao noong
araw. Dahilan iyon marahil kung bakit
Casa Ibayiw: Pinaggaganapan ng Huntahan
6|HUNTAHAN L AT H A L A I N
Fiesta ng Lumban….
mula sa pahina 4
na maaring makikain at
dumalo maging ang hindi kum-
bidado , nananatili paring
palaisipan kung papaano nabago
at araw ng piyesta sa Lumban .
Naging bukang bibig na ng
mga karatig bayan na tuwing bu-
wan ng Enero na lubhang napaka-
lamig ng panahon at hindi ma-
kuhang makapaligo ng mga tao
ang katagang “ hindi pa lilipas ang
lamig hangga’t hindi pa nakakapa-
ligo ang poon sa Lumbang “ Ang
tinutukoy nila ay ang prusisyon sa
ilog ng Lumban kung saan binaba-
sa at binubuhusan ng tubig ang
imahen ni San Sebastian. Hindi
pangkaraniwan sapagkat ang
salibanda sa ilog ay tangi lamang
sa kapistahan ni San Juan na nag-
binyag kay Hesus.
Paaano nagsimula ang
debosyon ng mga taga Lumban
kay san Sebastian ?
Ayon sa tala ni Fr. Huertas
mayroon ng ermita sa dakong ilaya
ng Bayan at ito ay nakaalay kay
San Sebastian , mayroon na ring
nagaganap na prusisyon sa ilog na
nilalahukan ng mga debotong
naksakay sa Bangka kahit noong
ika 18 siglo . Sa brgy. Primera Pa-
rang na ang dating pangalan ng
barangay ay Barrio San Jose dito
matatagpuan ang isang ermita na
pinaglalagakan ng imahen ni San
Sebastian Martir.
Ayon sa mga kwento ng
matatanda , ang mahimalang
pagkatagpo ng imahen ni San Se-
bastian sa lugar na kinatatayuan
ng ermita ang nagging simula ng
pagdiriwang ng taunang Piyesta
na Enereo 20 at ang lupi ng ka-
pistahan na ginaganap 9 na raw
pakalipas ng pista o sa huling
Linggo ng Enero . Ang nabanggit
na imahen ay sianasabing nag-
mula sa bayan ng Pagsanjan sa
Barrio ng San Bastian kung saan ito
ang pinipintuho at pinipintakasi .
Ayon sa kwento ang imahen ni San
Sebastian ay natangay o naanod
ng baha dahilan sa malakas na
bagyo at napadpad ito sa pam-
pang ng Ilaya na nababalot ng
mga damo at hinlalaboy na mula
BILANG 1| ISYU 1
sa ilog. Ito ay natagpuan ng mga –araw ay may patay , pagkatapos ng
naninirahan sa barrio at nilinis at isang libing. Ang kakilakilabot na
muling isinaayos upang isauli sa Bar- salaot at pesteng ito ay kumitil sa
rio San Bastian sa Pagsanjan . Sa- buhay ng 70 katao at may kaga-
kay ng mga bangka inihatid ng napan pa na halos 30 katao ang sa-
mga taga ilaya ang imahen sa Pag- bay sabay na namatay sa isang araw,
sanjan na tila isang solemneng bagay na labis ikinatakot ng buong
prusisyon na may pagbigkas ng pa- bayan. Ditto ay muling hiniling ang
nalangin at saliw ng banda at ito panalgin at intersesyon ni San Sebas-
ang unang prusiyon sa ilog na tina- tian Martir mula noon ang debosyon
tawag na Pagoda o Salibanda. sa patron ay lumaganap mula sa Ilaya
Pagkatapos ng pagbalik sa hannggang sa buong bayan hang-
Pagsanjan ayon sa matatndang gang sa kinilala siaya na Pinatakasi at
kwento ay muling nawawala sa Er- titular ng parokya .
mita ng San Bastian ang imahen at Ang pagdiriwang ng lupi ( Lupi
natatagpuan sa ilaya ng bayan ng ibig sabihin ay itupi / to fold ) ay ang
Lumban na tila napaampon at paguulit ng nobenaryo pagkatapos
magbibigay ng potekyon sa mga ng araw ng pista at ang pistang lupi
mamimintuho dito. ay itinatapat sa araw ng Lingoo ay
Ayon sa tala ni Don Luis tangi lamang sa barangay Primera
Remedios na nakatala sa novenario parang bilang pasasalamat sa pama-
ni San Sebastian na inilimbag at malagi at pananahan ng santo sa ka-
inilathatla noong 1889. Taong 1884 nilang barangay, ngunit sa kalaunan
ay nagkaroon ng sunog sa dakong ay nilahukan na ito ng buong Ilaya at
ilaya at halos maubos ang mga ba- hanggang sa ngayon ay ng buong
hay at katulad ng mga sunog na bayan ng Lumban. Ang Lupi ng ka-
naganap sa ilaya noong mga ta- pistahan ay inihahandog din naman
ong 1869 at 1876 ang intersesyon ni ng mga taga Lumban na sa anumang
San Sebastian ay hiniling ng mga kadhilanan ay hindi nakauwi ng mis-
taga Barrio sa pamamagitan ng mong araw ng pista . Bilang patron ng
pagbubuhos ng tubig sa imahen ni mga pulis , sundalo at mga atleta Si
San Sebastian . San Sebastian ay patuloy pinipintuho
Taong 1882 nagkroon ng ng mga kalalakihan ng buong bayan.
malawakang peste sa bayan ana
ipinapalagay na kolera na nangma- Itutuloy sa pahina 7
matay ang mga tao na halos araw
BURDANG LUMBAN,
IPAGMALAKI AT
IKARANGAL
Ang bayan ng Lumban ay ika-tatlong
(3) klaseng bayan sa lalawigan ng laguna. Ayon
sa senus, ito ay may populasyon na 24,423 sa
7,350 na kabahayan. Ika-apat (4) na pinaka-
malaking bayan ang Lumban sa Lalawigan ng
Laguna. Jayson Lagrada
Ang Lumban ang tanging bayan sa laguna
kung saan umunlad ang pagbuburda bilang pangunahing pinagkukunan ng han-
apbuhay. Humigit kumulang na 70 porsiyento ng populasyon sa Lumban ang lumala-
hok sa pagbuburda.
Ayon sa mga lokal na naninirahan dito, pinakamababa na ang bilang ng isa sa
nagbuburda sa bawat pamilya. Ang mga Lumbeños ang gumagawa ng pinakamahusay
at pinakapinong disenyo ng Barong Tagalog at Filipiniana sa Pilipinas ….
Itutuloy sa pahina 7
7|HUNTAHAN L AT H A L A I N BILANG 1| ISYU 1

Burdang Lumban…. ating bayan. Isa itong selebrasyon Fiesta ng Lumban….

bilang pagpupugay sa sinaunang
sining ng pagbuburda upang ipa- Mula sa pahina 6
malas ang natatanging galing at Noong taong 2012 sa
pagdiriwang ng Simbahan ng
pagiging malikhain ng naturang taon ng mga layko at ng ika-
mamamayan ng aming bayan. Itina- 435 na pagdiriwang ng
tanghal sa pagdiriwang na ito ang parokya ay minarapat ng
noong kura paroko Reb. P.
iba’t-ibang kasuotan na gawang Rene Bron M.F. na maihatid
burdang Lumban, kung kaya’t ito ang debosyon sa mahal na
ay tinaguriang “The Embroidery Capi- patron sa bawat panig ng
bayan , maging sa mga paar-
tal of the Philippines” at “The Home of the alan , piitan , tanggapaan
Finest Hand Embroidered Barong Taga- pribado at pampubliko at
maging sa maga pinaka-
log.” malalayong barangay sa lab-
Ngayong darating na Setyembre as ng bayan . Dahil dito nasi-
mula sa phina 6 19-23, 2018 ipagdiriwang ang Ika-17 layan at ng buong bayan sa
malapitan ang antigo at
Tuwing ikatlong linggo ng Taon ng Burdang Lumban kasabay ang matandang imahen ng pa-
Setyembre ipinagdiriwang ang Bur- Ika-100 Taong Pagkakatayo ng Bahay tron, gayundin ang mabilis na
dang Lumban Festival kasabay ng Pamahalaan ng ating bayan. Halina po pagdami ng grupo samahan
na nagpatala sa simbahan na
pagdiriwang ng Pagkakatatag ng kayo! Tuklasin at damhin ang katangi- namimintuho kay San Se-
Casa Ibayiw…. tanging karanasang “Tatak Lumban”. batian at lumalahok sa ka-
pistahan hanggang lalong
higit sa taunang lupi at prusisy-
mula sa pahina 5 on sa ilog.
Kaya nga naging kasanayan ng mga tagabayan ang paggamit ng bangka sa Tunay na pinagpala
tuwing pupunta sa kanilang sakahan o di kaya naman ay magsusuga ng kanilang mga
ang ating bayan sa pagka-
alagang hayop sa dakong iyon ng barangay Concepcion. Mula na rin sa kanilang mga
hindi matatawarang kwento ang tungkol sa kanilang makapigil-hiningang pagsakay sa karoon ng mga patron at ta-
bangka para tawirin ang ilog kapag malakas ang alon. At kapag matindi ang ulan, ang gapagtangkilik na sina San
pagsakay naman sa paragos na hinihila ng kalabaw ang alternatibong paraan para Antonio Abad , San Francisco
makarating sa ibayiw. de Asis at San Sebastian
Samakatuwid, hango sa isang bahagi ng mayamang kasaysayan ng bayan ng ngunit huwag sana nating ka-
Lumban ang pangalang CASA IBAYIW na itinatag ni Padre Philip Badillo Atienza noong
limutan ang ating mas
2010 sa bahaging iyon ng barangay Concepcion mismo. Hindi kaila sa mga nagdaraan
na ang pangkalahatang kaanyuan ng bahay ay may impluwensya ng arkitekturang marubdob na pananalig sa
kastila. Ang interyor o ang bahaging-loob naman nito ay batay sa sariling konsepto at lumikha na siya ang gabay at
inspirasyon ng naturang pari. Sa kanyang paglulungsad ng isang maliit at payak na patnubay ng bawat pamilya
museo sa silong, hinahangad ni Padre Atienza na imulat ang mga kabataang Lumbeño sa loob at labas ng bansa.
ukol sa kasaysayan at kultura ng kanyang bayang sinilangan.
Itinuturing ni Padre Atienza na mahalagang pinagkuhanan niya ng inspirasyon sa pag-
tatayo ng Casa Ibayiw ay ang isang kwento sa Bibliya kung saan binanggit ni San Lukas sa
kanyang ebanghelyo na minsan isang araw, dahil sa sobrang dami ng mga tao, ninais ni Hesus na
anyayahang sumandali ang kanyang mga alagad na pumunta sa ilang na lugar para maka-
pagpahinga sila roon, “kaya sumakay sila ng bangka at sinabi Niya sa kanila, pumunta tayo sa
kabilang ibayo ng lawa. At sila ay pumalaot.” (Lk 8:22) Ang marubdob na paanyayang iyon ng
Panginoong Hesus sa Kanyang mga alagad ang nagpaigting ng mga mithiin ng lingkod-pari para
sa Casa Ibayiw.
Kaya, kung paanong ang pagtungo ng mga alagad sa ibayo kasama si Hesus ay naka-
pagdulot ng pagkakataon na magkausap sila ng sarilinan at ng puso sa puso, pangarap din ni
Padre Atienza na ang Casa Ibayiw ay maging isang daan ng pagsasa-ngayon ng paanyayang iyon
ni Hesus sa ….
Itutuloy sa pahina 8

Lumang larawan ng pagoda sa ilog

 8|HUNTAHAN
Pamana ng….
Mula sa pahina 5
kay Padre Juan de Santa Marta sa Lumban,
kung saan sila ay tinuruan umawit at tu-
mugtog, partikular ng instrumentong
pangmusika.
Naganap din sa Lumban ang isang
mahalagang pangyayaring ritwal noong
Oktubre 1660 nang ang unang Pagtataas ng
Banal na Sakramento ay ginanap sa labas
ng Maynila. Isang banal na prusisyon ang
idinaos at hanggang sa ngayon ay isinasa-
gawa. Ang mga misyonerong Franciscano ay
itinalaga si San Fransico ng Assisi ang banal
na patron subalit, noong ikalabingwalong
daan taon ay hinirang si San Sebastian Mar-
tir ang maging patrong pintakasi ng Lumban.
Pinagpala ang bayang ito dahil sa pag-unlad
ng pananampalatayang Kristiyano at nag-
bunsod sa isang mayamang kulturang itina-
tangi ng bawat Lumbenyo.
Ang Lumban ay kinikilalang
"Embroidery Capital of the Philippines". Ang
kasaysayan ay nagpapatunay na kasabay
ng pagsulong ng Kristiyanismo ay tinuruan
din ng mga misyonero at mga Sekular na
Franciscano ang mga tao ng sining ng pag-
buburda.
Sa patuloy na paglipas ng
panahon, ang pagiging relihiyoso ng mga
Lumbenyo ay di mapapantayan. Sa bawat
buwan ay idinadaos ang kapistahan ng isang
banal o santo. Sa maraming paraan ay ipi-
nahahayag ng mga mananampalataya ang
kanilang taos na pananalig sa pamamagitan
ng pagnonobena, pagdarasal, prusisyon at
iba pa.
Ipinagdiriwang ang Bagong Taon
kaalinsabay ng kapistahan ni Maria, ang
Banal na Ina ng Diyos. Ang tradisyong ito ay
isinasagawa kung saan isang piniling
"Ninong" ay magkakalong sa Nino Jesus
upang sambahin ng lahat. Masaganang
pananghalian ang inihahanda ng napiling
Ninong. Pagkatapos ng salusalo ay pipiliin
na ang susunod na magiging ninong sa pa-
mamagitan ng palabunutan. Marami ang
naghahangad na mapili sa paniniwalang ang
mapipili ay pagpapalain at kakasihan upang
magkamit ng biyaya ng Diyos.
Sa Enero 18,19, at 20 ay ipinadiri-
wang ang Pista ng Bayan sa karangalan
nina San Antonio Abad, San Francisco ng
Assisi at San Sebastian Martir. Ang
"Paligong Poon" ay idinadaos kung saan ang
imahe ni San Sebastian ay pinapaliguan sa
ilog. Ito ay tinatawag din traslasyon kung
saan ang imahe ay ihahatid mula sa ka-
pilyang nagsisibilbing tahanan nito patungo
sa malaking simbahan para sa siyam na
araw na nobena bago ang araw ng kapista-
han. Ang okasyong ito ay dinarayo at ang
mga tao ay masayang nakikisaya sa prusisy-
on sa ilog, sa paniniwalang nakagagaling ng
mga karamdaman at nagdudulot ng biyaya.
Inuulit ang gawaing ito sa huling Linggo ng
Enero at tinatawag itong "Lupi". Ito ay bilang
paggunita din sa pagkakita sa imahe ni San
Sebastian na nakalutang noon sa ilog.
Ang "Mahal na Araw" ay isa pang
tradisyon na kakikitaan ng masidhing
debosyon at pananalig nga mga Lumbenyo.
Maging ang mga naninirahan na sa mga
banyagang bansa ay nagsisiuwi upang
makapiling ang mga kaanak at makibahagi
sa mga gawaing naikintal sa atin ng mga
ninuno tulad ng "Pabasa" na nagpapagunita
ng mga hirap at sakit na pinagdaanan ni
Kristo, gayundin ang "Hampas Du-
L AT H A L A I N
go" (penitensiya) bilang isang paraan ng
pagsisisi. Sa ngayon ay hindi na ito tina-
tanggap ng simbahan. Sa panahon pa rin ng
Semana Santa ang simbahan ay bukas para
sa lahat ng nais mag "Visita Iglesia" lalo na
sa Linggo ng Palaspas. Karaniwang sa bu-
wan ng Marso hanggang Abril nagsisimula
ito sa Miyekules ng Abo hanggang Biyernes
Santo. Lubos din ang kasiyahan ng mga
Lumbenyo sa tuwing sasapit ang Linggo ng
Pagkabuhay na sinisimulan sa pamamagi-
tan ng "Salubong" isang prusisyon na gina-
ganap tuwing ika-4:00 ng umaga sa patio ng
simbahan kung saan ginigunita ang muling
pagtatagpo ng Mahal na Birhen Maria at ng
Panginoong Hesukristo na muling nabuhay.
Makulay na pagdiriwang ang gina-
ganap kung buwan ng Mayo sa karangalan
ng Banal na Ina at Reyna ng mga Birhen,
Ina ng Diyos. Tinatawag din itong Buwan ng
mga Bulaklak. Sa bawat araw ay may mga
piling "hermana" at "hermanos" na mangan-
gasiwa sa pag-aalay ng papuri at naggagan-
dahang bulaklak para sa Mahal na Birhen.
Sa huling araw ng Mayo, isang prusisyon
ang isinasagawa na nagtatampok sa mga
piling mutya o "sagala".
Sa isang "Santa Cruzan" naman
ay isinasaysay ng mga tauhan ang pa-
ghahanap sa tunay na Krus ni Jesus. Itina-
tampok dito ang mga tauhan sa Bibliya at
ang pinakamahalagang reyna ay si Reyna
Elena na siyang nakatagpo ng tunay na
krus, kaagapay ang anak na si Constantino
na naging hari sa pamamagitan ng pag-
gamit ng krus bilang sandata ng kanyang
pananakop.
Sa kabilang dako, ang "Flores de
Mayo" ay nagpaparangal sa Mahal na Bir-
hen Maria. Ang mga piling reyna ay
nagpapakilala sa iba't ibang titulo na iniang-
kop sa kanya. Tampok dito ang Rosa Mysti-
ca, Reyna delos Angeles, Reyna ng Santo
Rosaryo, at ang Reyna delas Flores. Ang
iba pang tauhan ay kumakatawan sa kaba-
nalan, sa kabutihan at kadalisayan ng Mahal
na Ina. Kung buwan ng Setyembre ay ginu-
gita ang pagsilang ng Banal na Ina. Higit na
makulay ang pagdiriwang sa kanyang kalin-
is-linisang paglilihi tuwing ika-8 ng Disyem-
bre. Sa mga gawaing ito, pinanatili natin ang
lubos na pananalig sa kanya.
Kabahagi ng pagdiriwang kung
buwan ng Mayo ang pagdaraos ng kapista-
han ng patron ng mga magsasaka at mang-
gagawang si San Isidro Labrador. Ang
kanyang imahe ay iginagala sa buong
bayan. Pagkakain ng tanghalian, lahat ng
nadadaanang kabahayan ay naghahagis ng
mga kakanin, tinapay, gulay, prutas, at iba
pang bunga ng mga ani. Ang imahe ay pa-
san ng mga debotong magsasaka at ang
ganitong pagdiriwang ay pinaniniwalaang
patuloy ang mga biyaya at masaganang ani
sa tulong ni San Isidro Labrador. Muli, ito ay
pagpapakita ng matibay na pananam-
palataya ng mga Lumbenyo.
Marami pang mahahalagang pag-
diriwang bilang parangal sa mga banal. Sa
buwan ng Agosto ang kapistahan ni San
Roque, ang Oktubre ay pagpaparangal kay
San Fransisco ng Assisi at pagpapahalaga
sa Santo Rosaryo at ang unang araw na-
man ng Nobyembre ay pag-alaala sa mga
banal at kaluluwa ng mga yumaong mahal
sa buhay.
Ang pinakahihintay, at tunay na
pinaghahandaan at siya paring pinakamaha-
bang pagdiriwang, ay ang Araw ng Pasko,
ang kapanganakan ng Hari ng mga hari
tuwing ika-25 ng Disyembre. Tampok sa
panahon ng kapaskuhan ay ang tradisyon
BILANG 1| ISYU 1
ng "Simbang Gabi" na nagsisimula sa madaling-
araw ng ika-16 ng Disyembre. Sa mga mananam-
palataya, sila'y naniniwala na ang sakripisyo sa
pagbangon sa oras na ito, sa loob ng siyam na
araw ay magdadala ng biyaya. Maririnig ang mga
awiting Pamasko at ang bawat tahanan ay nabibi-
hisan ng mga palamuting angkop sa pagdating ng
kaarawan ng Nino Jesus. Pinakamahalagang
gayak ang "Belen" na nagpapagunita ng kaba-
baang-loob ng Dakilang Mananakop. Mayroon
ding " Christmas Tree" na sa paanan ay may mga
regalong para sa mga mahal sa buhay. Isang
masaganang hapag na puno ng iba't ibang
pagkain upang pagsaluhan at ibahagi sa iba
bilang pasasalamat sa mga biyayang natanggap.
Ito ay paraan upang ipamalas ang pagmamahalan
na siyang tunay na diwa ng Pasko at para na rin
ipadama sa Makapangyarihang Diyos na panana-
lig. Pagkatapos ng Pamaskong Misa, ang imahe
ng Nino Jesus ay pinahahalikan sa sa mga tao,
bata o matanda. Ito ang paraan ng kanilang labis
na pagsamba sa Dakilang Mananakop.
Ang tunay na diwa ng Pasko ay ipinaha-
hayag sa sumusunod na berso:
"Sapagkat gayon na lamang ang pag-ibig ng
Diyos sa sangkatauhan, kaya't ibinigay niya ang
kanyang kaisa-isang Anak, upang ang sinumang
sumampalataya sa kanya ay hindi mapahamak,
kundi magkaroon ng buhay na walang hanggan."
Juan 3:16
Tunay na tayong mga Lumbenyo ay
nagpapasalamat sa Pamana ng Pananam-
palataya na ibinigay sa atin ng ating mga ninuno.
Ang pagpapanatili ng pananampalatayang ito ay
magpapatuloy hanggang sa susunod na salinlahi.
Casa Ibayiw….
Mula sa pahina 7
Alinsunod sa kaisipang ito ang dahilan
ng paglulungsad ni Padre Philip Atienza
ng mga gawain na ginaganap sa loob ng
Casa Ibayiw: (1) Ang “Huntahan” (Ukol sa
Kultura at Kasaysayan) ay isang pagtitipon
ng mga lokal na mamamayan na nagka-
kaisa sa hangarin na magsaliksik upang
pagyamanin ang kultura at kasaysayan ng
bayan ng Lumban; (2) ang “Coffeechat” ay
isang payak subalit makabuluhang pag-
bibidahan ng mga kabataang propesyonal
ukol sa kani-kanyang mga karanasan, at
maging ang ilan sa kanila na mga alagad
ng sining at musika ay masayang nagbaba-
hagi ng mga sariling katha o komposisyon;
at ang pinakahuli, (3) ang“Spiritual Recol-
lection” ay gawaing pangkabanalan para sa
maliliit na grupo (pangsimbahan man o
sibiko) ng mga mananampalataya sa bayan
ng Lumban.
Kaya lubos ang pasasalamat ni Padre
Philip B. Atienza, sampu ng kanyang ina
at mga kapatid sa patuloy na pagtangkilik
ng mga kababayan alang-alang sa ikapag-
tatagumpay ng mga adhikain ng Casa
Ibayiw.