1 • INTRODUCTION

Long before the 1600s, the fertility of the Western Visayas region in the Philippines permitted the
Hiligaynon people to develop one of the archipelago's most advanced societies. They engaged in
international trade (as evidenced by large finds of Chinese porcelain) and created fine work in
gold and semiprecious stones.

Large-scale sugar production for the world market created a small group of elite citizens, most of
whom were mestizo (mixed race). They enjoyed an opulent lifestyle on vast plantations. With the
drop in the price of sugar in the 1980s and 1990s, the region entered a steep economic decline

2. LOKASYON
Kasama sa Western Visayas na rehiyon ng Pilipinas ang isla ng Panay, Negros Occidental, at
Romblon. Ang populasyon ng rehiyon ay may bilang na 5.4 milyon noong 1990, lahat ng mga
nagsasalita ng Hiligaynon Ilongo o malapit na mga kaugnay na diyalekto. Ang mga tagapagsalita
ng Hiligaynon ay bumubuo ng humigit-kumulang na 10 porsyento ng pambansang populasyon.
Naninirahan sila sa isa sa mga pangunahing lugar na gumagawa ng bigas sa Pilipinas. Ang
tanawin ay binubuo ng malawak na kapatagan na lumalawak sa pagitan ng mga saklaw ng
bundok. Ang mga malalaking ilog ay naglalagay ng mga sediment ng bulkan na gumagawa ng
mga mababang kapatagan.

3 • WIKA

Ang wikang Hiligaynon ay ang wika ng lalawigan ng Iloilo, na napag-usapan sa buong rehiyon ng
Kanlurang Kabisayaan. Ang iba pang mga rehiyon ng Panay ay may sariling natatanging mga
form sa pagsasalita (Capizeño, Aklanon, at Kiniray-a, ang huling pinagsasalitaan sa mga panloob
na nayon), ngunit ang mga ito ay kapwa may kaalaman sa Hiligaynon (ang mga nagsasalita ay
maaaring maunawaan ang isa pa). Ang intonation ng Hiligaynon ay nabanggit para sa malumanay
nitong lilt sa ilalim nito, sinasabing, ang isang sumpa ay maaaring hindi makilala. Ang makitid na
mga guhit ay nag-uugnay sa Panay at kanlurang Negros, at ang Hiligaynon ay sinasalita sa
parehong baybayin. Ang mga bundok ay magkahiwalay sa kanluran mula sa silangang Negros,
kung saan ang mga tao ay nagsasalita ng Cebuano, isang wika na hindi madaling maunawaan ng
mga mamamayan ng Hiligaynon

4 • PAGSULAT
Ang epiko ng Maragtas, isang haka-haka na ikalabinsiyam na siglo na muling paggawa ng mga
alaala ng Panay folk, ay nagsasabi tungkol sa paglipat sa Pilipinas noong AD 1250 ng mga datos
ng Bornean (pinuno) na Puti, Sumakwel, Bangkaya, Balakasusa, Paiburong, Dumangsil, Lubay, at
Dumalogdog. Pinangunahan nila ang kanilang mga tagasunod doon upang makatakas sa paniniil
ng imperyong Srivijayan. Ang datus ay bumili ng mga lupain ng baybayin ng Panay mula sa mga
katutubong (katutubong) tao na may ginto, perlas, at iba pang mga burloloy (ang mga katutubong
tao ay lumipat ng lupain)

5. RELIHIYON
Kabilang sa Hiligaynon, isang sistema ng paniniwala na pre-Kristiyano ay magkakasamang
kasama ang Katoliko na dinala ng mga Espanyol. Ang dalawang impluwensyang kapwa
impluwensya sa bawat isa, tulad ng kapag ang Santo Niño, ang imahe ng Bata Jesus bilang World
Sovereign, ay naliligo upang ipatawag ang ulan o maakit ang magandang kapalaran. Hinahati ng
mga katutubong paniniwala ang uniberso sa tatlong bahagi: ang upperworld, middleworld, at
lowerworld. Ang mga bahay sa itaas ay nasa tuktok nito ang udtohanon, na siyang Diyos at ang
kanyang mga paboritong anghel na magpapasa sa panghuling paghuhukom ngunit kung hindi man
ay malayo sa mga gawain ng tao. Bumaba sa upperworld naninirahan ang langitnon, mga anghel
na nilalang na nakatira sa itaas ng mga ulap. Sa cloud-awan (sa pagitan ng mga ulap at mundo
ngunit nasa itaas pa rin ng mundo) nabubuhay ang mga espiritu ng hangin, ulan, kulog, kidlat,
bagyo, at mga alimpulos; ang pinakamataas sa kanila ay ang tagurising na naninirahan kung saan
sumisikat ang araw. Ang middleworld (ang lupa) ay tahanan ng dutan-on, mga espiritu na
pinalayas mula sa itaas-mundo para sa pagrerebelde laban sa Diyos; kinilala sila ayon sa kung
saan sila unang nakarating, halimbawa, sa mga puno, ilog, o dagat. Kasama sa ilalim ng daigdig
ang impiyerno, sa harap ng pintuan nito ay isang guwang na hukay kung saan ang engkanto, ang
mga malevolent (masasamang) espiritu, nakatira kasama ang kanilang mga reptilian na hayop; ang
mga rehiyon sa ilalim ng lupa ay konektado sa gitna ng mundo sa pamamagitan ng isang lagusan
na tinatawag na bungalog.

Ang bawat komunidad ay may mga dalubhasa na nakikipag-ugnayan sa mga espiritu at

nagpapagaling ng mga sakit na naisip na sanhi ng mga espiritu. Nakukuha rin nila ang mga
nawawalang bagay, hinuhulaan ang hinaharap, at tuklasin ang mga sanhi ng mga kasawian. Ang
pinakamahalaga sa mga dalubhasa na ito ay ang baylan, isang daluyan na ang isang espiritu ay
nagkakaibigan at binigyan ng kapangyarihan. Upang madagdagan ang kapangyarihan ng kanyang
mga ritwal, ang baylan ay madalas na nagdaragdag ng mga panalangin sa Latin at sagradong
bagay ng Katoliko.

6 • MAJOR HOLIDAYS
Ipinagdiriwang ng Hiligaynon ang Santacruzan kasama ang mga parada at pagdiriwang tuwing
Mayo. Ang holiday ay paggunita sa oras kung kailan natuklasan ni St. Helena (c.248 – c.328) ang
krus kung saan pinaniniwalaang ipinako si Cristo

7 • RITES NG PASSAGE
Ang mga taong nais mag-asawa ay kumunsulta sa kanilang mga kapatid at iba pang kamag-anak
bago lumapit sa kanilang mga magulang para sa pahintulot at suporta. Ang pamilya ng batang
lalaki ay nag-aayos ng isang pulong sa pamilya ng batang babae upang matuklasan kung ang
batang babae ay nangako na sa ibang; nagsisilbi itong pampublikong anunsyo upang
mapanghihina ng loob ang iba pang mga suitors. Ang pamilya ng batang lalaki ay gumagamit ng
isang tagapagsalita upang malaman kung tinanggap ng mga magulang ng batang babae ang
panukala. Kung mayroon sila, ang mga pagsasaayos, kasama na ang termino ng serbisyo sa
kasintahang lalaki ng kasintahang lalaki, ay nakaayos sa isa pang pagpupulong, ang padul-ong,
pagkatapos kung saan ang pakikipag-ugnay ay nagiging nakatali at ang batang babae ay hindi na
makikita sa kumpanya ng iba pang mga batang lalaki.

Sa gabi bago ang kasal, ang magkabilang panig ay dumalo sa isang pagdiriwang sa bahay ng mga
magulang ng nobya. Ang seremonya ng simbahan mismo ay may kasamang ritwal na kilos na
inilaan upang matiyak ang pag-aalaga at pagkamayabong ng asawa. Dating, isang sinulang (isang
sayaw ng machete) ay sinamahan ang mag-asawa sa labas ng simbahan. Pagdating sa bahay, ang
mag-asawa ay dumiretso sa altar ng pamilya upang masiguro ang hinaharap na kasaganaan;
kasunod ang isang pista. Ang kasal ay hindi natupok hanggang sa ikalawang gabi sa bahay ng mga
magulang ng mag-asawa; sa ikatlong araw, ang mag-asawa ay bumalik sa bahay ng mga magulang
ng babaeng ikakasal.

Kapag ang isang tao ay namamatay, ang mga kamag-anak ay nagsasabi ng mga panalangin para sa
kaligtasan ng kanyang kaluluwa at upang mapaglaban ang mga masasamang espiritu (ang mga
lalaki ay nag-alon ng mga machetes sa bakuran). Ang katawan ay hugasan ng tubig na halo-halong
may luya o bark ng balat at inilatag sa bahay sa tabi ng isang improvised na altar at isang lata na
kung saan naglalagay ng mga nag-aambag ang mga nag-iisa. Ang pamilya ng namatay ay
pumipigil sa paggawa ng labis na ingay, labanan, pagsusuklay ng kanilang buhok, at naligo
hanggang tatlong araw pagkatapos ng libing. Tanging ang mga walang asawa ay maaaring
kumuha ng katawan sa labas ng bahay; ang tubig ay inihagis sa threshold upang hindi sumunod
ang isa pang kamatayan. Ang buong proseso ng libing ay dapat bumalik sa bahay ng namatay at
hugasan ang kanilang mga kamay at paa.

Siyam na araw ng panalangin ay sumusunod sa libing; ng siyam na higit pang mga araw ay
maaaring maidagdag, depende sa yaman ng pamilya (dahil ang lahat ng pagdalo ay dapat ihain ng
pagkain at inumin). Sa isang seremonya ng hatinggabi sa ikasiyam na gabi, dapat magising ang
lahat ng mga miyembro ng pamilya upang magpaalam sa diwa ng namatay. Sa anibersaryo ng
kamatayan, siyam na araw ng panalangin muli na naganap. Sa ikasiyam na gabi, isang patay-patay
(isang dummy ng patay) ang naka-set up, na binubuo ng mga unan na nakalagay sa isang kahoy na
puno ng kahoy kung saan inilalagay ang damit ng namatay

8 • KAUGNAYAN
Ibinahagi ng Hiligaynon ang mga pangkalahatang pagpapahalagang Pilipino tulad ng hiya (huya
sa wikang Hiligaynon). Ang paglabag sa mga kaugalian (tulad ng pag-insulto sa mga espiritwal na
medium) ay makakakuha ng gaba, supernatural na parusa. Ang mga nakakahiya sa iba ay
magdurusa ng parehong halaga ng kahihiyan, na tinatawag na ulin

9• MGA KONSISYON NG BUHAY

Ang mga bahay ay nakataas 9 hanggang 13 talampakan (3 hanggang 4 metro) mula sa lupa; ang
mga dingding ay gawa sa kawayan (may braided) na kawayan, at ang mga bubong ay mga nipa o
dahon ng palma o damo ng cogon. Ang Sulay, kawayan, o timber props, ay inilalagay laban sa
lahat ng panig ng isang bahay upang maiwasang mapasabog ng mga bagyo. Ang silid para sa
pagtanggap ng mga bisita ay nahihiwalay mula sa natitirang bahagi ng bahay sa pamamagitan ng
isang pader; isang sofa at dalawang upuan sa gilid ay sinakop ang puwang kaagad sa loob ng
pintuan sa harap. Ang mga maliliit na bata ng parehong kasarian ay natutulog nang magkasama,
ngunit kapag sila ay mas matanda, ang mga batang lalaki ay natutulog malapit sa pintuan at ang
mga batang babae ay natutulog sa isang silid-tulugan sa likuran. Ang mga hayop ay pinananatiling
nasa ilalim ng bahay, at ang kanin ay nakaimbak doon (kung hindi sa isang hiwalay na istruktura
ng butil). Ang lote ng bahay ay nakapaloob sa isang bakod na kawayan o isang bakod ng mga
halamang ornamental; malapit ang mga puno ng prutas at hardin.

10 • BUHAY NG PAMILYA
Ang istruktura ng pamilya ng Hiligaynon ay tumutugma sa pangkalahatang pattern ng Pilipino. Sa
mga mayayamang pamilya, ang mga salitang Espanyol na papa at mama, o maging ang English
mommy at daddy, ay mas pinipili sa katutubong tatay at nanay. Ang mga edukadong tao ay
maaaring talakayin ang kanilang mga asawa sa gayong mga ekspresyong Ingles bilang honey o
darling (madalas na pinaikling sa "ling") kaysa sa katutubong nonoy (para sa asawa) o neneng
(para sa asawa). Ang mga siklo at tiyahin ay tinalakay bilang "tay + [pangalan]" (Papa +
[pangalan]) at "hindi + [pangalan]" (Mama + [pangalan]), ayon sa pagkakabanggit.

Ang isang mag-asawang magsasaka ay nagbabahagi ng mga responsibilidad sa trabaho.

Halimbawa, ang isang asawa ay dumararo habang ang asawa ay nagtatanim; isda siya ngunit
ipinagbibili niya ang mahuli. Ang mga asawang lalaki ang nangingibabaw na kasosyo sa labas ng
bahay (sa publiko o sa bukid), samantalang ang mga asawa ay naghahari sa kataasan sa loob ng
bahay. Ang mga asawa ay huwag magpakita ng pagmamahal sa publiko, nagpapalitan lamang ng
mga kaswal na pagbati. Habang ang mga tao sa nayon ay hindi sumasang-ayon sa isang lalaki na
kumukuha ng isang ginang, na nagsasabing magdadala ito ng masamang kapalaran, ang mga
piling tao ay kumuha ng mga mistresses para sa kapakanan.

Ang mga miyembro ng pamilya ay nagbigay pansin ng isang bata ngunit din disiplinahin siya
mula sa murang edad. Ang mga bata ay mang-gang sa isang kapatid na pinapaboran ng mga
magulang. Habang tumatanda sila, ang mga anak na lalaki ay mas pormal sa kanilang mga ina, at
mga anak na babae sa kanilang mga ama. (Sa pagbibinata, ang mga anak na babae ay naging
malapit sa kanilang mga ina.) Sa edad na pitong, isang batang lalaki ay magsisimulang tulungan
ang kanyang ama sa pagsasaka o pangingisda.

Dinidisiplina ng mga magulang ang mga bata sa pamamagitan ng pagsasabi sa kanila ng

nakakatakot na mga talento (binabanggit ang aswang o mga pangalan ng mga matandang tao) o sa
pamamagitan ng paglalakad o pagsipa sa kanila ng isang patpat. Ang lahat ng mga bata ay
pinarusahan, kahit na isang bata lamang ang nagpasimula ng maling pag-uugali

11 • PAGPAPAKITA
Para sa gawaing-bukid, ang mga kalalakihan ay nagsusuot ng mga pantalon na maikli ang
pantalon at madalas na walang shirt. Sa pormal na okasyon, gayunpaman, nagsusuot sila ng
mahabang pantalon, kamiseta, at sapatos (kung hindi man ay walang sapin).

Ang mga babaeng may asawa ay nagsusuot ng alinman sa isang bestida (damit) o isang patadyong
(palda ng tubo) na may blusa. Ang tradisyonal na paghabi ay halos wala na, ngunit naging isang
maunlad na industriya bago ang ikalabing siyamnapu't-siglo na pag-import ng tela ng British. Para
sa pangalap (proteksyon ng mahiwagang), maraming mga matatandang lalaki ang nagsusuot ng
mga tattoo (isang krusipot, inisyal, o mga babaeng tauhan). Sa pagdating ng mga Kastila, ang
lahat ng mga taong naninirahan sa rehiyon ng Visayan ay nagsuot ng masalimuot na mga tattoo, na
kinita sa kanila ang pangalang Pintados, "ang mga ipininta," mula sa kanilang mga mananakop

12 • PAGKAIN
Ang pattern ng pagkain ay alinman sa tatlong pagkain sa isang araw o dalawang pagkain (sa 10:
00–11: 00 AM at 4: 00-5: 00 PM). Ang mga meryenda sa pagitan ng pagkain ay binubuo ng mga
cake ng bigas, pinakuluang ugat, o saging. Ang mga miyembro ng pamilya ay kumakain sa
kanilang sariling kaginhawaan ngunit hinikayat na kumain nang sama-sama. Karaniwan,
kumakain ang mga tao gamit ang kanilang mga kamay habang nakaupo sa sahig; ang mga
kagamitan sa pilak at lamesa ay inilaan para sa paggamit ng mga panauhin. Ang mga kalalakihan
ay hindi kumakain ng agahan maliban kung, bilang isang kilos ng mabuting pakikitungo, sumasali
sila sa mga bisita na pinaglilingkuran ng agahan.

Bandang 6:00 PM, ang mga lalaki ay nagtitipon para sa mga tuba (palma ng palma) sa mga sesyon
ng puno sa pagitan ng mga bahay (ang ilang mga kababaihan ay maaari ring sumali sa kanila).

13 • EDUKASYON
Halos lahat ng Hiligaynon ay marunong magbasa (maaaring magbasa at magsulat). Karamihan sa
mga bata ay nag-aaral sa elementarya, na libre, sa loob ng anim na taon. Nagbibigay ang high
school ng apat pang higit pang taon ng edukasyon. Lamang tungkol sa 70 porsyento ang nagpunta
sa high school, dahil hindi lahat ng pamilya ay kayang magbayad ng mga kinakailangang bayad.
Ang pagpasok sa high school ay maaaring magsama ng paglalakbay sa isang paaralan na medyo
malayo.

14 • HERITAGE NG KULTURA
Ang Hiligaynon ay may isang epiko, ang Hinilawod.

15 • EMPLOYMENT
Ang rehiyon ng Western Visayas ay pinangungunahan ng dalawang magkakaibang magkakaibang
uri ng agrikultura: ang paglilinang ng palay sa pamamagitan ng maliliit na may hawak, at
paglilinang ng asukal sa mga malalaking plantasyon. Ang pagsasaka ng Swidden (paglilipat) ay
isinasagawa pa rin sa mga mataas na lugar.

Ang tabako ay lalong naging mahalaga. Ang iba pang mga pananim na lumago ay kinabibilangan
ng mais (mais), saging, coconuts, kamote, cassava, singkamas (katulad ng mga turnip), kalabasa,
kamatis, beans, at pulang paminta. Ang pangingisda ay isang alternatibong paraan ng kabuhayan.
Ang ilang Hiligaynon ay nakikibahagi sa iba't ibang anyo ng maliit na kalakalan: libog, ginagawa
ang pag-ikot ng isang nayon, nagbebenta ng isang produkto; pahumay, nagbebenta mula sa isang
bahay; tinda, nagbebenta sa mga fiestas at iba pang lokal na kaganapan; at tiyanggi, nagpapatakbo
ng isang maliit na sari-sari store (sari-sari sa Tagalog-Pilipino).

16 • SPORTS
Ang Tumbang patis, na tanyag sa parehong mga batang lalaki at babae, ay nagsasangkot ng
dalawa o higit pang mga bata na nagtatapon ng mga bato sa isang lata habang ang isang tao na
"ito" ay nagbabantay sa lata, inilalagay ito pabalik sa lugar kapag na-hit; kung ang isang manlalaro
ay nahuli makuha ang bato na itinapon niya, siya ay naging "ito." Ang iba pang mga tanyag na
laro ay kinabibilangan ng: "gunfighting" na may mga popguns ng kawayan; salagubang-at spider-
fighting; at huyup-huyup, pamumulaklak ng mga bandang goma sa isang bilog para sa mga taya.
Nahuli ng mga batang bata ang mga dragonflies, naghukay ng mga butas sa lupa, pile sticks,
sukatin ang buhangin na may mga takip ng bote, at hilahin ang mga walang laman na shell ng
niyog o lata ng sardinas sa mga string.

17 • RECREATION
Ang Hiligaynon, tulad ng lahat ng mga Pilipino, ay nasisiyahan sa panonood ng telebisyon at
pagpunta sa mga pelikula. Ang mga bata ay naglalaro ng mga larong board at mga sports team
tulad ng chess at soccer.

18 • CRAFTS AT HOBBIES
Isinasagawa ng Hiligaynon ang paghabi ng mga basket, lugar ng banig, at tela.

19 • SOBROSYONG PROBLEMA
Ang mga mamamayan ng Hiligaynon ay tiningnan ang gobyerno at ang sistema ng hustisya bilang
tiwali, dahil ang mga mayayaman ay nag-suhol ng mga opisyal upang matanggap ang mga hatol
na nais nila.

20 • BIBLIOGRAPHY
LeBar, Frank M., ed. Mga pangkat etniko ng Insular Timog Silangang Asya. Tomo 2, Ang
Pilipinas at Formosa. New Haven, Conn .: Human Relations Area Files Press, 1972.

Mga WEBSITES
Embahada ng Philipines, Washington, D.C. [Online] Magagamit na
http://www.sequel.net/RpinUS/WDC/, 1998.

Gabay sa Paglalakbay sa Daigdig. Pilipinas. Magagamit na [Online]

http://www.wtgonline.com/country/ph/gen.html, 1998.