Professional Documents
Culture Documents
Aluga
Aluga
BERUNIO
I. Panimula
II. Buod
1. Tauhan
2. Tagpuan
3. Banghay
A. Simula
“Ako ay may ibang paniwala, kaibigan,” ang sabi niya sa akin bago
nabuksan ang kay Rudyard Kipling. “Ang palagay ng mga taga-Kanluran
ay binigyan sila ng maputing balat ng katalagahan upang maging
Kayumangging sumilang sa Kasilanganan. Ang kasaysayan ng
sangkatauhan ay aking pinag-aralan. Ngunit kailanman ay hind nabanggit
sa mga aklat kong napagaralan ang mga tagumpay sa panitikan ng isang
Rabindranath Tagore at ng mga tagumpay sa karunungan ng mga
dalubhasang Hapones na kinukusa nilang itago. Balang araw ay naasahan
kong isa namang Pilipino ang maririnig nating magwawagi kung di sa
pulitika ay sa kabuhayang pandaigdig. Makikita mo kaibigan!”
C. Papataas na Aksyon
“Ginoong editor,” ang sabi niya sa kaibigan ng kanyang ama, “Hindi ako
uuwi na di kasama si Noemi.”
D. Kasukdulan
“Ano kaya ang sasabihin ni Ama, kung malamang nag-asawa ako sa isang
hindi namin kalahi, sa isang kayumangging Kanaka?”
E. Pababang Aksyon
“Nakita mo na!” ang sabi ni Merton kay Noemi. “Hayun ang awto namin. At
hayun si ama sa loob. Hinihintay tayo!”
Isang ngiting may kahulugan – ang ngiting may pangamba at alinlangan -- ang
itinugon ni Noemi sa malaking galak at lukso ng puso ng kanyang asawa. At
sino naman ang hindi malulugod?
“Sa bahay, at nang makapagpahinga kami agad!” ang utos ni Dan sa kanilang
tsuper, na gaya ng karaniwang pag-uutos kung ginagamit niya ang nasabing
kotse kung siya ang nagpapalakad.
“Hindi!” ang sigaw ng matanda. Ikukuha ko kayo ng isang bungalow sa Sta.
Monica beach, malapit sa bahay ni Bebe Daniels!”
“Mabuti nga’t nasa tabi ng dagat.” salo ni Dan. “Hindi na maninibago si Noemi,
dahil sa katulad din ng Waikiki beach. Makalalangoy kami kahit anong oras!”
Napatingin sa kanila ang matanda na tila sinusukat ang ibig na sabihin. “Bilang
pasalubong sa inyo,” sabi ng matanda, “ay magdaraos doon ng partyngayong
gabi. Pinaanyayahan ko na ang lahat ng dalaga’t binata sa Hollywood,
karamihan ay mga artista sa sine, upang masiyahan kayo sa pagsisimula sa
pagsisimula ng isang bagong kabuhayan.”
“Pasintabi sa inyo,” ang pakli ni Noemi, “inaasahan kong ang nasabing party –
ay hindi katulad ng mga wild party na ikinamatay ng isang artista nang
magdaos si Fatty Arbucle o kaya’y ng nangyari kay Miss Pringle nang
magdaos naman si Pantages.”
Tatangu-tango ang matanda na tila noong lamang niya nakilala kung gaano
kataas ang napag-aralan ng kanyang manugang. Ibig sabihin ng kanyang
sarili ay “Mahigit pa sa roon” subali’t iba ang binigkas ng kanyang bibig:
“Marahil ay mahuli-huli roon.”
“Nguni’t, Ama!” ang agaw ni Dan, “ang asawa ko ay marangal na babae. Tila
hindi dapat sa kanya ang gayong pasalubong.”
V. Paningin
VII. Tunggalian
1. Bisang Pangkaisipan
2. Bisang Pandamdamin
IX. Simbolismo
X. Teoryang Pampanitikan
Ang tanawing ito’y pangkaraniwan sa pasigan ng Waikiki, kung laki ang dagat at
nagngangalit ang alon. Isang sport ito ng mga taga-Haway na sariling-sarili lamang nila.
Bawat isa ay may mga dalig na tatlong dipa ang haba at kalahating dipa ang lapad na
taluhaba ang hugis. Sa ibabaw ng mga dalig na itong sumasalunga sa ibabaw ng alon ay
doon sila tumitindig na nakadipa ang dalawang kamay at kung minsan nama’y itinutukod
ang kanilang ulo na unat na unat ang katawan na ang dalawang paa naman ang tuwid
na tuwid na tila itinuturo sa langit. Ang “pangangabayong ito sa alon ng mga taga-Haway”
ang ipinagmamalaki sa akin ni Dan Merton, Amerikanong mamamahayag sa Honolulu
noong ako’y maparaan doon.
Iyan ang dahilan kaya’t noong hapong yaon ay magkaharap kami sa veranda ng Waikiki
Tavern. Palibhasa’y nagtapos sa Unibersidad ng Southern California sa Los Angeles, at
lipi ng isang angkang milyonaryo sa Hollywood, si Merton ay isang tunay nagentleman na
wala kang sukat ipintas sa pakikihrap kanino man.
Nalalaman ni Dan Merton ang sakit ng kanyang mga kalahi, at hindi lamang ng mga
Amerikanong katulad niya, kundi lahat ng kakulay nila ... ng lahat ng puti.
“Ako ay may ibang paniwala, kaibigan,” ang sabi niya sa akin bago nabuksan ang kay
Rudyard Kipling. “Ang palagay ng mga taga-Kanluran ay binigyan sila ng maputing balat
ng katalagahan upang maging Kayumangging sumilang sa Kasilanganan. Ang
kasaysayan ng sangkatauhan ay aking pinag-aralan. Ngunit kailanman ay hind nabanggit
sa mga aklat kong napagaralan ang mga tagumpay sa panitikan ng isang Rabindranath
Tagore at ng mga tagumpay sa karunungan ng mga dalubhasang Hapones na kinukusa
nilang itago. Balang araw ay naasahan kong isa namang Pilipino ang maririnig nating
magwawagi kung di sa pulitika ay sa kabuhayang pandaigdig. Makikita mo kaibigan!”
“Kung ang langit at lupa’y maaaring paglapitin,” ang giit niya sa akin nang mahulaan
niyang ako’y may pag-aalinlangan sa kanyang sinabi, “ay ang Kanluran at Silangan pa
kaya?”
Halos ay sundan siya sa kanyang kamarote ng mga kasama niyang mga debutante sa
bapor. Hindi lamang dalawang dosenang “aklat ng mga lagda” ang napaglagyan ng
kanyang pangalan at lilimampung pamaypay ng mga pasahera ang kanyang nasulatan.
Minsang ipininid niya ang pinto ng kanyang kamarote, ang maluwang na laylayan ng
isang paa ng “pajama” ng huling humingi sa kanya ng lagda ay naipit pa.
“O, ang mga babaing ito!” ang nasabi na lamang niya, “bakit kaya ayaw akong
patahimikin?”
Kung nag-iisa na si Merton sa kanyang silid, ang gayong tila paghanga sa kanya ng
karamihan ay nagiging paksa ng kanyang dilidili. Akala niya’y sa isang Rudolph
Valentino o isang Ramon Navarro lamang maaaring “masira” ang mga dalaga. “Hindi
pala’t sa isang bagong labas sa kolehiyong gaya ko ay mayroon ding maaaring
mahaling.”
Natatawa lamang si Merton sa harap ng nangyayari sa kanya. Kung hindi kaya siya si
Dan Merton, na kapitan ng koponan ng football sa Unibersidad ng Southern California at
angkan ng milyonaryong Merton sa Hollywood, ay pintuhuin kaya siya ng sinuman na
gaya ng ginagawa sa kanya sa bordo ng bapor Malalo? Palibhasa’y mapag-aral siya ng
ugali ng mga tao, kaya’t ang kilos ng kanyang kapwa ay pinag-aalinlanganan pa rin
niya. Naniniwala siya hangga ngayon, na ang sangkatauhan ay sumasamba pa rin sa
diyus-diyusan, hindi lamang sa ayos-bakang pintakasi ng mga taga-Ehipto, kundi sa
gintong sangkap sa katawan ng nasabing baka. Kabalintunaan!
Bago siya nagtungo sa Haway ay wala siyang anumang yaring palatuntunan ng kanyang
dapat gawin. Maliban sa kanyang nababasang polyeto na ipinamamahagi ng mga
turista tungkol sa nasabing “Paraiso ng Pasipiko” ay wala siyang anumang nalalaman
tungkol sa nasabing lupaing sakop ng Amerika. Nasa sari-saring pagmumuni siya sa loob
ng kanyang kamarote nang sa butas ng lagusan ng hangin sa bapor ay tila kalatas na
ibinalita sa kanya ng taginting ng musika ang pagdaong nila sa Honolulu. Noon niya
nasukat na may limang araw na pala siyang naglalayag, hindi man lamang siya nainip,
at dumating na siya sa kanyang patutunguhan.
Agad niyang binuksan ang kanyang traveling trunk at sa isa sa mga kahon ay kinuha ang
tarhetang bigay sa kanya ng kanyang ama na kinaroroonan ng pangalan ng isang taong
sasalubong sa kanya.
Pagbaba niya sa andamyo , isang lalaking may kagulangan na, mapuputi ang buhok at
may kunot na ang mukha, ang biglang sumunggab sa kanya.
Hindi pa nakasasagot man lamang ng “salamat po!” si Merton ay isinabit sa kanyang liig
ang isang mahabang kuwintas ng mga bulaklak na sariwang kilala sa tawag na lei.
May isang buwan na si Dan Merton sa Royal Hawaiian Hotel sa Waikiki. Isang
magandangsuite de luxe ang sa pamamagitan ng kable ay ipinahanda ng kanyang ama
buhat sa Hollywood upang kanyang matirhan. Nagsawa na siya sa lahat ng sinasabing
ganda ng Honolulu. Napagod na siya sa paglangoy sa War Memorial Natatorium at sa
Waikiki. Hindi miminsang nagdaan-daan siya sa matayog na Pali, nadalawa na niya
ang templo ng mga Mormon na may bughaw na tubig ukol sa mga binibinyagan, at
makailan na ring nagpalipas siya ng gabi sa sayawan sa Kailuwa, kung nagsasawa na
siya sa bulwagan ng kanyang otel. Nakadalawa na rin siya sa Hilo at sa Molokai, sa
pamamagitan ng eroplano, nakita na niya ang kumukulong laba ng bulkan, saka ang mga
“buhanging tumatahol”. Ano pa ang nalalabi sa kanyang hindi nakikita sa “Paraisa ng
Pasipiko”?
“Ginoong editor,” ang sabi niya sa kaibigan ng kanyang ama, “Hindi ako uuwi na di
kasama si Noemi.”
Nang umuwi si Merton, halos ang mga kasabay rin niya sa malalo na
mga debutanteang kanyang kasamang umuwi, ngunit hindi na gaya ng dati. Kahit na siya
nag-iisa sa kubyerta kung ayaw lumabas ni Noemi, ay maanong sulyapanman lamang
siya. Kung pagmasdan niya’y tila pa nasusuklam sa kanya, dahil sa nanghahaba ang
kanilang mga labi, at nagsisitalim ang kanilang mga mata sa pagtanaw sa kanya.
“Ano kaya ang sasabihin ni Ama, kung malamang nag-asawa ako sa isang hindi
namin kalahi, sa isang kayumangging Kanaka?”
“Nakita mo na!” ang sabi ni Merton kay Noemi. “Hayun ang awto namin. At hayun
si ama sa loob. Hinihintay tayo!”
Isang ngiting may kahulugan – ang ngiting may pangamba at alinlangan -- ang
itinugon ni Noemi sa malaking galak at lukso ng puso ng kanyang asawa. At sino naman
ang hindi malulugod?
“Hindi!” ang sigaw ng matanda. Ikukuha ko kayo ng isang bungalow sa Sta. Monica
beach, malapit sa bahay ni Bebe Daniels!”
“Mabuti nga’t nasa tabi ng dagat.” salo ni Dan. “Hindi na maninibago si Noemi, dahil sa
katulad din ng Waikiki beach. Makalalangoy kami kahit anong oras!”
Napatingin sa kanila ang matanda na tila sinusukat ang ibig na sabihin. “Bilang
pasalubong sa inyo,” sabi ng matanda, “ay magdaraos doon ng party ngayong gabi.
Pinaanyayahan ko na ang lahat ng dalaga’t binata sa Hollywood, karamihan ay mga
artista sa sine, upang masiyahan kayo sa pagsisimula sa pagsisimula ng isang bagong
kabuhayan.”
“Pasintabi sa inyo,” ang pakli ni Noemi, “inaasahan kong ang nasabing party – ay hindi
katulad ng mga wild party na ikinamatay ng isang artista nang magdaos si Fatty Arbucle
o kaya’y ng nangyari kay Miss Pringle nang magdaos naman si Pantages.”
Tatangu-tango ang matanda na tila noong lamang niya nakilala kung gaano kataas ang
napag-aralan ng kanyang manugang. Ibig sabihin ng kanyang sarili ay “Mahigit pa sa
roon” subali’t iba ang binigkas ng kanyang bibig: “Marahil ay mahuli-huli roon.”
“Nguni’t, Ama!” ang agaw ni Dan, “ang asawa ko ay marangal na babae. Tila hindi dapat
sa kanya ang gayong pasalubong.”
Tutugunin pa sana ng matanda ang pasalubong ay siya ang may handog, nguni’t biglang
tumigil ang awto sa tapat ng isang gusali sa tabi ng dagat.
“Narito na ang inyong bahay!” ang sabi sa kanila. “Lahat ay nakahanda na para ngayong
gabi!”
Ipikit at idilat ni Noemi ang dalawa niyang mata ay hindi niya mapaniwalaan ang kanyang
nakikita, gayong mag-iikaapat na ng madaling-araw. Ang mga babaing panauhin at halos
wala nang damit, sapagka’t punit-punit na ang kanilang mga kasuutan sa
pakikipagbatakan sa mga lalaki. Ang mga lalaki naman ay kusa nang nag-aalis ng
kasuutan nila at wala nang natitira sa katawan kundi ang kahuli-hulihang inaalis bago
matulog.
Ang lahat ay lasing. Lasing na ang lahat na ang mga mata’y nakulabaan na ng matapang
na sugapa ng alak, kung kaya’t hindi na napapansin ang kahiya-hiyang kalagayan ng
lahat. Si Dan ay lasing na rin. Apat na kilalang artista sa Hollywood ang nagpupulupot ng
katawan nilang halos ay bilad nang lahat sa kanyang matipunong katawan.
“Ano, Noemi?” ang bati sa kanya. “Hindi ba nanghihinawa ang pag-ibig mo kay Dan? Ibig
mo ba ng ganyang buhay? Hindi ka ba nasusuklam? Kung ibig mong tumakas ngayong
gabi ay nariyan ang kotse. May bapor na tutulak bukas. Pababaunan kita ng sampung
libong dolyar. Ano, sumagot ka?”
Sa gayo’y tila nagising ang mga lalaki. Ang kanyang katawang katutubo ang
pagkakayumanggi at hindi sinunog sa araw, paris ng mga Amerikana, nguni’t walang
iniwan sa kumikiwal na ahas ang galaw ng katawan, pati ng dalawang bisig at ng
dalawang paa, ang damdaming makahayop ng mga lalaki ay nagising. Iniwan ang mga
kapiling nilang babae at ibig nilang yakapin, lingkisin at kung ano pa, nguni’t maliksi
naman nitong naiwasan.
Sa gayong ayos nadilat ang mga mata ni Merton. Nakita niya ang babaing “una at huli”
niyang inibig ay nasa bunganga ng mga halimaw na lasing na hindi nalalaman ang
ginagawa. Bigla siya nagpupumiglas sa apat na babaing “namumulupot” sa kanya at
humadlang sa nagsisihabol kay Noemi.
“Mga alibugha,” nakadipang wika niya sa paghadlang sa lahat. “Madudurog ang liig ng
sinumang mangangahas humipo sa katawan ng asawa ko!”
Nang marinig ito ni Noemi ay napahalakhak ng tawa sa kanyang tagumpay. Noon din ay
lumapit siya sa piyano, sinimulan niyang saliwanang kanyang sarili sa pagawit ng Aloha,
awit ng tagumpay! Awit ng luwalhati!
Nang lumingon siyang muli ay wala nang ibang tao sa bulawagan. Pati ang biyenan niya
ay wala na rin. Walang natira kundi si Dan Merton na hawak sa kamay ang isang tsekeng
$500,000. Nguni’t yaon man ay pinagkasunduan nilang ibalik sa matanda.
“Babalil uli tayo sa Honolulu!” ang may pagdaramdam na sabi ni Dan Merton. “Iniwan ni
ama ang pabaon niya sa atin!”
“Nasabi ko na sa iyo,” ang ulit ni Noemi. “Kahit saan ay masisiyahan ako, nasa piling
lamang kita, aking hari!”
Tila nga naman totoo ang sabi ng mamamahayag[180] na Amerikanong ito. Idinugtong
niyang kung itinaboy man silang mag-asawa sa Paraiso sa Hollywood ay lalong
paraiso[181]sa kanya ang Honolulu, palibhasa’y nakikilala niyang “may katinuan ang mga
Amerikanong” naroon, kaysa mga aristokratikong[182] nasa baybayin ng Pasipiko.
Sa katunayan, nang magbalik sila, ang editor ding kaibigan ng kanyang ama ang
nagbigay sa kanya ng tungkuling makasama sa staff ng pahayagang kanyang
sinusulatan matapos tukuyin sa kanya ang “Sinasabi ko na nga ba!”
“Maganda nga sana ang aking bayan,” ang sabi pa ni Merton, “datapuwa’t lumabis nang
totoo ang yabang na balang araw ay mahuhulog din sa kanyang sariling bigat.”
-WAKAS-