SADRŽAJ

Uvod ………………………………………………………………………..…………………… 3
1.OSNOVNE POSTAVKE UREĐENJA PUTNE MREŽE ………………...………………….. 4
1.1. Prostorni razvoj i koncentracija izvora i ciljeva …………………………...……………….. 4
1.2. Funkcionalne karakteristike drumskih saobraćajnica ………………………...…………….. 4
1.3. Definisanje putnih i uličnih ukrštanja …………………………………………...………….. 5
1.4. Klasifikacija saobraćajne mreže …………………………………………………...……....... 6
2. KLASIFIKACIJA PUTEVA …………………………………………………………...……... 8
2.1. Funkcionalni kriterijum ………………………………………………………………..……. 8
2.2. Administrativni kriterijum …………………………………………………………….…… 10
2.3. Saobraćajni kriterijum (prema nameni) ………………………………………………..…… 11
2.4. Geotehnički kriterijum …………………………………………………………………..…. 12
3. KATEGORIZACIJA PUTEVA ……………………………………………………………... 14
4. ZAKLJUČAK ………………………………………………………………………………... 18
LITERATURA …………………………………………………………………………………. 19
POPIS SLIKA …………………………………………………………………………………... 20

1
- kontrole pristupa i
- određivanje prioriteta na ukrštanjima
Nadovezujući se na vangradske puteve i povezujući delove naselja ulice se razvijaju po teritoriji naseljenih
mesta u vidu sloţene i guste mreţe koja je splet međusobno izukrštanih raznorodnih saobraćajnica - gradskih
i prigradskih arterija, gradskih magistrala i autoputeva, glavnih, sabirnih i ulica lokalnog karaktera, a isto
tako i ulica sa posebnom namenom, kao što su :
pešačke ulice, biciklističke staze i ulice namenjene za javni saobraćaj. Na mreţi gradskih saobraćajnica
odvija se raznovrstan tranzitni i početno završni saobraćaj koji se prigradskim pravcima sliva sa
vangradskih puteva, gradski i prigradski saobraćaj kojima se obavlja lokalni prevoz putnika i robe unutar
gradskog područja, a takoĎe i raznovrstan saobraćaj po vrsti korisnika i svrhama putovanja - saobraćaj
putničkih vozila, vozila javnog prevoza putnika u gradskom, prigradskom i meĎugradskom saobraćaju,
kao i teretnih vozila za prevoz, dovoz i odvoţenje robe i dobara.
Na gradskoj mreţi se javljaju najteţa saobraćajna opterećenja koja su sloţena i po strukturi toka (putnički
automobili, autobusi, laki, srednji i teški kamioni), i po svrhama putovanja (radna, poslovna, zabavna i
rekreativna kretanja putnika i kretanja u svrhu snabdevanja robom i dobrima).
Putna i ulična ukrštanja - čvorovi i raskrsnice, na gradskim područjima su veoma česta pojava, a saobraćajni
tokovi su obično velikih, često ekstremnih gustina. Vršna opterećenja su jako izraţena sa više vrškova u
toku dana, a značajnije saobraćajnice po pravilu su preopterećene usled povratnog uticaja zagušenosti
raskrsnica.

1.3. Definisanje putnih i uličnih ukrštanja

Ukrštanja puteva i ulica dele se prema reţimu saob. i načinu regulisanja u 3 osnovne grupe :
(1) Ukrštanje puteva bez presecanja tokova - raskrsnica rampi i prepleti
Na raskrsnicama rampi i prepletima odvija se saobraćaj manervima ulivanja, izlivanja i
prestrojavanja po saobraćajnim trakama. regulisanje saobraćaja vrši se statičkom saobraćajnom
signalizacijom i opremom.
Raskrsnice rampi su ukrštanja jednosmernih puteva koji se razvrstavaju na:

 ulazne rampe - ulivanje sa sporednog puta

 izlazne rampe - izlivanje sa glavnog puta
 spojnice - slivanje puteva istog značaja
 bifurkacije - razkivanje puteva
Prepleti su raskrsnice rampi spregnute na malom rastojanju :

 ulazna i izlazna rampa

 ulazna i izlazna bifurkacija
 spojnica i izlazna rampa
 spojnica i bifurkacija
(2) Ukrštanje dva puta u nivou

2
Nesignalisane i signalisane raskrsnice, na kojima dolazi do presecanja tokova u središtu raskrsnice usled
manevara prolaska kroz raskrsnicu ili levog skretanja, dok se desna skretanja realizuju manervom ulivanja.
Raskrsnice se prema obliku dele na krstaste i T - raskrsnice, a prema načinu regulisanja saobraćaja
razvrstavaju se na :
Nesignalisane ili prioritetne raskrsnice na kojima se regulisanje saobraćaja vrši davanjem prava prvenstva
prolaza jednom putnom pravcu (glavnom putu) primenom statičke saobraćajne signalizacije -
obeležavanjem kolovoza i saobraćajnim znacima.
Signalisane raskrsnice na kojima se vrši regulisanje i kontrola prava prolaza primenom svetlosnih signala.

(3) Složena ukrštanja

Tu spadaju: petlje, čvorovi, kruţne i spregnute raskrsnice
Petlje su složena ukrštanja autoputeva koja se sastoje od sprege rampi i prepleta. Saobraćaj na petljama
odvija se bez presecanja tokova, a reguliše sa statičkom signalizacijom i opremom. Čvorovi su složena
urštanja autoputa sa putevima niţeg ranga komponovana od rampi i prepleta na kontaktu autoputeva sa
putevima nižeg ranga. Kružne raskrsnice su specifična ukrštanja dva ili više puteva na kojima se saobraćaj
odvija kruženjem oko središnjeg elementa, tzv. " ostrva ", manervima ulivanja, prestrojavanja i izlivanja.
U zavisnosti od saobraćajnog opterećenja prilaznih puteva i geometrijskog rešenja raskrsnice regulisanje
saobraćaja se vrši primenom statičke i/ili svetlosne signalizacije. Spregnute raskrsnice su sloţena ukrštanja
komponovana od raskrsnica (nesignalisanih i/ili signalisanih) na malom rastojanju.

1.4. Klasifikacija saobraćajne mreže

Mreţa drumskih saobraćajnica na kojoj se vrši regulisanje saobraćaja definiše se na osnovu dva
funkcionalna kriterijuma. 1
Prema:
• Karakteru saobraćajnih tokova ( neprekidni i prekidni tokovi, čime se opredeljuje režim saobraćaja
i funkcionalni rang saobraćajnice)
• Tipu, odnosno vrsti elemenata drumske mreţe ( deonice i ukrštanja, čime se opredeljuju način i
kontrole saobraćaja
Drumske saobraćajnice svrstavaju se u sledeće funkcionalne kategorije :
a) Saobraćajnice sa neprekinutim saobraćajnim tokovima:
I AUTOPUTEVI
(1) Osnovne deonice autoputeva
(2) Raskrsnice rampi

1
Grujić Ž., Jokanović I., Klasifikacija i kategorizacija puteva – koparativna analiza regulative, 2013.

3
(3) Prepleti
II VIŠETRAČNI PUTEVI
III DVOTRAČNI PUTEVI
b) Saobraćajnice sa prekidanim saobraćajnim tokovima:
IV SIGNALISANE RASKRSNICE
V NESIGNALISANE RASKRSNICE
VI GRADSKE I PRIGRADSKE ARTERIJE
U osnovne elemente mreţe drumskih saobraćajnica spadaju : deonice puteva i ulica, čvorovi i raskrsnice.
Deonice se definišu kao delovi puta ili putnog pravca na kojima nema bitne promene saobraćajnog
opterećenja; čvorovi kao ukrštanja na kojima nema presecanja sukobljenih saob. tokova na kojima se pravo
prolaza kroz raskrsnicu reguliše na poseban način.
U okviru funkcionalne kategorizacije drumskih saobraćajnica osnovne deonice autoputeva, višetračni i
dvotračni putevi svrstavaju se u kategoriju deonica odgovarajuće klase puteva sa režimom neprekinutih
tokova. Rasksnice rampi i prepleti spadaju u kategoriju ukrštanja bez presecanja tokova, a signalisane i
nesignalisane raskrsnice u kategoriju ukrštanja sa presecanjem koje izaziva prekid toka. Prelaznu kategoriju
predstavljaju gradske i prigraske arterije koje se sastoje od sukcesivnog niza signalisanih raskrsnica na
relativno malom rastojanju ( od 150 – 3000 m ).

4
2. KLASIFIKACIJA PUTEVA
Putni pravac, osim jasno sagledljive geometrije na terenu, preciznije definiše i niz karakteristika koje,
posmatrane kao celina, daju prioritetan značaj saobraćajnoj mreži u razvoju cele države. Za postizanje
konačnog rezultata, tj. rangiranja važnosti puta, neophodno je induktivnom metodom sabrati sve njegove
dostignute nivoe u različitim sferama uticaja. U tu svrhu se provodi proces klasifikacije, odnosno
svrstavanje deonica, tačnije kompletnih poteza putne mreže u grupe sa zajedničkim karakteristikama. 2
Države nastale na teritoriji bivše SFRJ nemaju jedinstven sistem klasifikacije, već je on ustanovljen prema
aktuelnim potrebama i mogućnostima pojedinih mreža, te specifičnostima pojedinih država, iako u velikoj
meri postoje sličnosti kao posledica zajedničkih osnova.
Vrši se iz nekoliko razloga i prema mnogim kriterijumima (uprava, saobraćaj, namena, tehni čka rešenja,...).
Predstavljaju neku iskustvenu osnovu pomoću koje određujemo potrebne ulazne podatke za bliže
definisanje uslova eksploatacije, geometrije puta i projektovanje konstrukcija.
Osnovna podela drumskih saobraćajnica je na:
Vangradske puteve i Gradske saobraćajnice
Četiri osnovna područja (vrste) klasifikacije su:
1. Funkcionalna
2. Administrativna
3. Saobraćajna
4. Građevinsko – tehnička.

2.1. Funkcionalni kriterijum:

1. Daljinski putevi (tranzitni) - povezivanje makrocentara u okviru jedne države ili između država
2. Vezni putevi (konekcije) - povezuje glavne centre u okviru neke oblasti i ostvaruje konekciju sa
daljinskim putevima
3. Sabirni putevi - sakupljaju i distribuiraju saobraćaj, služe za povezivanje sa saobraćajnicama višeg reda
4. Pristupni put - omogućavaju dostupnost objekata ili drugih prostornih celina

Putevi koji spadaju u funkcionalne kriterijume:

1. Magistralni putevi
- povezuju najveće centre u državi
- čine primarnu mrežu saobraćajnica

2
2.cas_-_klasifikacija_puteva%20(1).pdf

5
 Slika 1. Magistralni put
Izvor: Google

2. Regionalni putevi
- povezuju bliske privredne centre
- obično su povezani na magistralne puteve

Slika 2. Regionalni put

Izvor: Google

6
3. Lokalni putevi
- opslužuju opštinske centre
- služe za prikupljanje saobraćaja koji se kasnije preliva na regionalne odnosno magistralne puteve

Slika 3. Lokalni put

Izvor: Google

2.2. Administrativni kriterijum

1. Državni putevi I reda
- najznačajnije saobraćajnice u državi
- povezuju putnu mrežu države sa evropskim koridorima
2. Državni putevi II reda
- povezuju centre sa mrežom puteva I reda
- povezuju turističke centre sa glavnim saobraćajnicama
3. Opštinski putevi
- povezuju mesta na području jedne opštine i opštinske centre sa mrežom puteva I i II reda

7
2.3. Saobraćajni kriterijum (prema nameni)
1. Javni putevi
- putevi u naselju
- putevi van naselja
2. Turistički putevi
3. Poljoprivredni putevi
4. Šumski putevi
5. Industrijski putevi
6. Rudnički putevi

Saobraćajni kriterijum (prema intenzitetu saobraćaja):

1. Putevi I razreda (PGDS veći od 12.000 voz/dan)
2. Putevi II razreda (PGDS od 7.000 do 12.000 voz/dan)
3. Putevi III razreda (PGDS od 3.000 do 7.000 voz/dan)
4. Putevi IV razreda (PGDS od 1.000 do 3.000 voz/dan)
5. Putevi V razreda (PGDS do 1000 voz/dan)

Saobraćajni kriterijum (prema vrsti saobraćaja)

1. Autoputevi
- najviša klasa javnih puteva
- velike brzine (120-140 km/h)
- fizički razdvojene kolovozne trake
- najmanje po dve trake po smeru i jedna zaustavna
- nema ukrštanja u nivou

8
 Slika 4. Autoput
Izvor: Google

Saobraćajni kriterijum (prema vrsti saobraćaja):

2. Putevi za motorni saobraćaj
- saobraćaj motornih vozila
- savremeni kolovoz
- većina puteva magistralne putne mreže i najopterećenijih regionalnih puteva

Saobraćajni kriterijum (prema vrsti saobraćaja):

3. Putevi za mešoviti saobraćaj
- saobraćaj svih vrsta vozila
- samo na pojedinim deonicama regionalnih puteva i lokalnoj putnoj mreži

2.4. Geotehnički kriterijum

1. Prema topografiji terena:
- Ravničarski
- Brdski
- Planinski
Topografija terena ima značajan uticaj na troškove gradnje, saobraćajne parametre, geometrijske elemente
trase i troškove održavanja puta

9
2. Prema vrsti kolovoznog zastora:
- Savremeni (bitumen sa agregatom)
- Ostali (šljunak, makadam, tucanik, kaldrma…)
Vrsta kolovoznog zastora utiče na troškove izgradnje puta i na uslove odvijanja saobraćaja

3. Prema nosivosti kolovoza:

- Putevi sa kolovozom za veoma težak saobraćaj
- Putevi sa kolovozom za težak saobraćaj
- Putevi sa kolovozom za srednji saobraćaj
- Putevi sa kolovozom za lak saobraćaj
- Putevi sa kolovozom za veoma lak saobraćaj
Nosivost kolovoza se određuje na osnovu kategorije puta i strukture saobraćajnog toka

4. Prema stepenu kontrole pristupa:

- Putevi bez kontrole pristupa
- Putevi sa delimičnom kontrolom pristupa
- Putevi sa potpunom kontrolom pristupa

5. Prema broju kolovoznih traka:

- Putevi sa jednom kolovoznom trakom (dvotračni, trotračni, četvorotračni putevi)
- Putevi sa dve kolovozne trake (autoputevi, višetračni putevi – jedna traka po smeru)

10
POPIS SLIKA
Slika 1. Magistralni put ………………………………………………………………………....………… 9
Slika 2. Regionalni put ………………………………………………………………………….………… 9
Slika 3. Lokalni put ……………………………………………………………………………….……… 10
Slika 4. Autoput …………………………………………………………………………………….……. 12
Slika 5. Međunarodna mreža E- puteva ……………………………………………………………..…… 15
Slika 6. Planinski prelaz na jugu Francuske ka Alpima …………………………………………….….... 16
Slika 7. Kružni put u Nemačkoj ……………………………………………………………………..……. 17

11