Filipino 9 Aralin 1 - MELC Bassed

G9-FILIPINO/UNANG MARKAHAN/Aralin 1 – Maikling Kuwento
2 | Division of Tarlac Province

I. Mga Kasanayan sa Pagkatuto:

F9PU-Ia-b-41 Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa akda
F9PB-Ia-b-39 Nabubuo ang sariling paghatol o pagmamatuwid sa mga ideyang nakapaloob sa akda
F9PN-Ia-b-39 Nasusuri ang mga pangyayari at ang kaugnayan nito sa kasalukuyan sa lipunang
Asyano batay sa napakinggan/napanood/nabasa na akda.
II. Paksang Aralin:

Tahanan ng Isang Sugarol
Kuwentong Malaysian
Salin ni Rustica Carpio
Sanggunian: Ikalawang Edisyon, Pinagyamang Pluma 9

Phoenix Publishing House
pp. 7-23
III. Pamamaraan
A. Pagsisimula ng Bagong Aralin (Gawain 1.1)
Kumusta! Handa ka na bang
tumuklas muli ng isang bagong
kuwento? Ang ating akdang
tatalakayin ay may kaugnayan sa
pamilya at kalagayan bilang isang ina
at asawa. Ito’y isang maikling
kuwento mula sa Malaysia na
tumatalakay sa isang napapanahong
paksa; ang pagmamalupit ng mga
lalaki sa kanilang kabiyak o tinatawag
na “domestic violence”. Sa akdang ito makikita rin ang masaklap na kinahahantunagn ng mga
kabataang babaeng ipinagkakasundo sa kasal sa napakamurang edad. Nakapagmumulat ang
akdang ito kaya nararapat basahin ng sinuman lalong-lalo na ng mga kabataan upang
magabayan silang huwag munang sumabak sa mga seryosong desisyon tulad ng pag-aasawa
nang wala sa tamang panahon.
B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin (Gawain 1.2)

Isa sa mga lumalalang suliranin sa ating lipunan ang pang-aabuso sa kababaihan sa loob
mismo ng kanilang tahanan o iyong tinatawag na domestic violence. Ang pang-aabuso ay walang
pinipiling kalagayan sa buhay. Maaari itong mangyari sa isang babae, mahirap man siya o
mayaman, may pinag-aralan o wala.
Bilang isang kabataan, ano-ano ang mga maaari mong maimumungkahi upang masugpo
ang suliraning ito? Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling
Kuwento - Gawain 1.2.

Kung sakaling ikaw o isang bata o babaeng kakilala mo ang maging biktima ng iba’t ibang
uri ng pang-aabuso, maaaring makipag-ugnayan at humingi ng tulong sa mga sumusunod:
 Sa opisina ng barangay kung saan kayo nakatira
 Women and Children’s Desk ng bawat estasyon ng pulisya sa buong bansa
 Hotline for Domestic Abuse +632-922-5235 0 +632-926-7744
 Department of Social Welfare and Development (DSWD) Tel. No.: (02) 931-8101 to 07 o
ang local na opisina ng DSWD sa inyong lugar
 DSWD-NCR Ugnayan Pag-asa Crisis Intervention Center Tel. No.: (02) 734-8639/ 734-
8654/ 734-8626 to 27
 PNP – Women and Children Protection Center (WCPC) Tel. No.: 410-3213
 NBI-Violence Against Women and Children Desk (VAWCD) Tel. No.: 523-8231 to 38 /
525-6028
C. Pag-uugnay ng Halimbawa sa Bagong Aralin (Gawain 1.3)

Paano ba dapat ang pagtrato sa isang babae? Maglahad ng apat na paraan at
pagkatapos ay ipaliwanag ang iyong mga isinulat. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa
taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.3.
Para sa akin ang babae ay dapat . . . dahil …
Paano kung sa halip na ang mga paraan ng pagtratong isinulat mo ay makakita ka ng

babaeng malapit sa iyo (maaaring kapamilya o kaibigan) na sinasaktan o minamaltrato ng mga
taong dapat ay nagmamahal at nagmamalasakit sa kanya? Ano ang gagawin o sasabihin mo?
Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain
1.3.1.
D. Pagtalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #1 (Gawain 1.4)

Basahin at unawain ang maikling kuwento na pinamagatang . . .
Tahanan ng Isang Sugarol

salin ni Rustica Carpio
Ang maputing ulap sa maaliwalas na langit ay matingkad na nakukulayan, parang

bahaghari. Mabilis na papunta sa kanluran ang lumulubog na araw.
Dahil tapos nang magalaba, mabagal na tumayo si Lian-chiao sa tabi ng balon.
Sandali siyang napapikit nang maramdamang tila may mga bituing lumilipad sa harap
niya, gustong mawala ang mga bituing nakahihilo.
Si Siao-lan, ang anak niyang babae na tatlong taong gulang ay hubad na nakaupo
sa tabi ng palanggana at naglalaro ng tubig.
“Inay, tapos na po ba kayong maglaba? Ako na ang magsasampay.” Si Ah Yue
iyon na mas matanda kay Siao-lan nang mga tatlo o apat na taon. Nagdidilig siya ng mga
gulay na Chai-sim sa kabilang gilid. Nang makitang tapos nang maglaba ang ina, mabilis
siyang tumakbo para kunin ang mga labada at isampay sa alambreng nakatali sa
dalawang poste sa loob ng kubong walang dingding.
Hindi sinagot nipLian-chiao si Ah Yue. Tumango lamang siya, nakatayo pa rin at
nakapikit—nagpipilit na mabawi ang lakas. Payat siya at maliit, mga biente-singko anyos,
at naksuot ng kupas na asul na sam-fu. Medyo nakangiwi ang kanyang mga labi. May
pangit at nagingitim na bukol sa kanyang noo. Halatang napalo siya ng isang matigas na
bagay kamakailan lamang. Malaki ang kanyang tiyan. Madaling mapansing
nagdadalantao siya at malapit nang manganak.
Nang dumilat si Lian-chiao, nakatayo na si Ah Yue sa isang bangkito at isa-isang
isinampay ang mga damit sa alambre. Dahil mataas ang alambre, kailangang
tumingkayad siya at tumingala. Habang minamasdan ang maliit na katawan niyon at ang
alanganing paraan ng pagsasampay ng mga damit sa alambre, biglang nahabag si Lian-
chaio. Mahina niyang sinabi, “Ah Yue, mag-iingat ka. Baka ka mahulog!”
“Opo!” sagot ni Ah Yue. Bigla iyong pumihit, nangangambang tumingin at
nagtanong, “Inany, luto na ba ang hapunan? Kung hindi, kagagalitan at bubugbugin na
naman tayo ni Itay!”
Nakapukaw kay Lian-chiao ang huling sinabi niyon. Bigla siyang kinabahan. Kahit
mayroon pang kaning lamig na natira sa pananghalian, lulutuin pa ang mga gulay. Kapag
walang nakain pag-uwi ang asawa niyang sugarol, tiyak na may mangyayari. Hindi
sinasadya’y nahipo niya ang namamagang bahagi ng noo. Tuamahip ang kanyang puso.
Nagmamadali siyang naligo sa tabi ng balon at pagkatapos ay tinulungan si Siao-lan sa
paglilinis ng katawan nito. Pinuno niya ang dalawang balde ng tubig at kinarga ang mga
ito sa pingga pauwi.
Ang nakahilis na sinag ng lumulubog na araw ay tumama sa kanyang katawan, sa
malaki at bilog na tiyan, sa dalawang umuugang balde ng tubig sa pingga, sa umiika
niyang paa, at sa hubad na si Siao-lan na naglalakad sa kanyang likuran, palinga-linga.
Pagod na si Lian-chiao sa walng tigil na pagtatrabaho, ngunit hindi siya
puwedeng magbagal ng kilos. Mabilis niyang sinidihan ang apoy sa pugon, hiniwa ang
mga gulay, pikulo ang tubig, nilinis ang mga kawali at iba pang kasangkapan sa kusina.
Ang pugon ay yari sa luwad at may mga gatla na sa iba’t ibang bahagi. Sa tabi ng
pugon ay may maliit na lalagyan ng panggatong. Wala na iyong laman. Kinakailangang
isaintabi muna ni Lian-chiao ang sipit ng kalan para manguha ng panggatong. Tumulong
si Siao-lan at may dalang isa o dalawang piraso tuwing papasok, ikinakalat sa lahat ng
lugar.
Abala sa gawain si Lian-chiao. Tinanglawan ng liwanag na nagmumula sa apoy
ang mga guhit ng pagod at puyat sa kanyang mukha. Walang makasisisi sa kanya. Mula
ala-sais ng umaga, nang bumangon siya para maghanda ng almusal, hindi na siya natigil
sa paggawa hangga ngayon, maliban sa sandaling pahinga noong tanghalian. Noong
umaga’y nanguha siya ng mga punla ng palay at itinanim sa bukid, at noong hapon ay
nagsibak siya ng kahoy na panggatong at namitas ng ta-feng-ho isang damong
panggamot na gagamitin niyang pampaligo pagkapanganak. Malapit nang isilang ang
sanggol at hindi maaaring hindi siya handa. Kung hindi niya ihahanda agad ang mga
kailangan, anong mangyayari sa bahay kung bigla na lang siyang ipasok sa ospital?

Walang alam ang sugarol niyang asawa kundi humilata sa kama sa kuta ng opyo at
magmadyong araw-araw sa Hsiang Chi Coffee Shop. Kung hindi niya aasikasuhin ang
mga bagay-bagay ngayon, sino ang tutulong sa kanya? Bukod sa gawain sa bahay,
kailangan niyang lagyan ng pataba ang mga gulay at pipino na nakatanim sa gilid ng
bahay, at bunutin ang ligaw na damo. Kung hindi ay bubugbugin siya ng kanyang asawa
kapag naging masama ang ani. Masakit pa nga ang kanyang noo dahil sa suntok nito
dalawang araw na ang nakararaan dahil nagkamali siyang sagutin iyon.
“Sssst . . .” Inilagay niya sa kawali ang mga dahon ng kamote. Ang buong bahay
ay napuno ng bango ng nilulutong gulay.
Nakaupo si Siao-lan sa loob ng bahay, dinidilaan ang mga labi at tinitingnan ang
nakatatandang kapatid na nakatayo pa rin sa kuwadradong bangko sa labas.
Di kaginsa-ginsa’y isang tinig na tila tunog ng basag na kampanana nagbuhat sa
labas ng pinto. “Ah Yue! Hindi ka ba natatakot mahulog diyan? Ang taas ng naaaakyat
mo, ha? Gusto mo na bang dalawin ang hari ng kadiliman?”
“Itay . . . nagsasampay lang ako. . .” kiming sagot ni Ah Yue.
Halos kasimbilis ng kidlat, isang parang-kawayang lalaki ang pumasok sa bahay at
sandaling tumayo, galit. “Lintik! Gabi na’y hindi pa luto ang hapunan. Umali ka ba para
hanapin ang kalaguyo mo?”
“Sandali na lang . . . maluluto na . . . Ipiprito ko na lang ang inasnang isda.
Pagkatapos . . . pagkatapos ay puwede na tayong . . . maghapunan.” Walang lakas ng
loob si Lian-chiao na tumingala man lamang. Inilagay niya sa isang palto ang pinipritong
talbos ng kamote at naglagay pa ng ilang patak na langis sa kawali. Bahagyang
nanginginig ang kanyang mga kamay habang hinuhugasan ang inasnang isda. Hindi siya
naglakas-loob na tumutol sa ingay ng kanyang asawa.
Si Li Hua, ang asawa ni Lian-chiao, ay larawan ng isang tunay na manghihitit ng
opyo: payat at matangkad, may maiitim na ngipin at namumulang mga mata. Matapos
nakapamaywang na sigawan ang bawat isa, nagsimula siyang maghubad, at marahas na
nagtanong, “ Handa na ba ang tubig na pampaligo?”
“Ihahanda ko na ang tubig, ihahanda ko na . . .”
Mabilis niyang itinabi ang siyansi, ibinuhos ang isang kaldero ng kumukulong
tubig sa isang balde na kauuwi lamang niya. Pagkatapos ay binuhat iyon nang dalawang
kamay sa luma at sira-sirang banyo. Yukung-yuko siya dahil sa bigat ng tubig. Umaalog
ang malaki niyang tiyan, at nakangiwi ang maputlang mukah, nagpapakita ng hirap at
marahil ay kawang-pag-sa.
Sumagitsit sa kawali ang inasnang isda dahil sa init ng mantika.
“Masusunog na ang inasnang isda. Hindi mo ba naaamoy? Napakabagal mong
kumilos. Wala kang alam kundi kumain!” Walang tigil sa pagmumura sa asawa si Li Hua
habang ang babae’y papunta sa banyo.
Nagtago sa isang sulok ng bahay ang dalawang bata, nanginginig sa takot. Hindi
sila nagkalakas-loob na magsalita. Kabisado na nila ang nangyayari, baka natalo na
naman sa sugal si Li Hua.

Pagkatapos kumain at habang pinupunasan ang namamantikang nguso, kinuha

ni Li Hua ang lalagyan ng tsa. Humigop siya ng kaunting tsa at pagkatapos ay, “pwe!”
lumura sa lupa. Niligis ng kanan niyang paa ang malapot na laway sa sahig.
Inaakalang aalis na naman ang lalaki, mabilis na ibinaba ni Lian-chiao, na
kumakain pa, ang mangkok at chopsticks, at nagkakandautal na , “Ama ni Ah Yue, aalis
ka na naman? Ako’y . . .”
“Ano? Hindi ako aalis?” Napakalakas ng boses ni Li Hua. “Natalo ako ng beinte
dolyar ngayong hapon sa Hsiang Chi Coffee Shop. Bakit hindi ako babalik para mabawi
ang natalo sa akin? Pag hindi ako nanalo ngayong gabi, hindi ko na tatawagin ang sarili
kong eksperto sa madyong!”
“Puwede bang bigyan mo ako ng ilang dolyar? Nag-order ako ng dalawampung
itlog kay Ying… malapit na akong manganak. Kailangang bumili ako ng ilang itlog para
lutuin sa luya at alak.” Minasdan ni Lian-chiao ang malaki niyang tiyan. Masyadong
mahina at mababa ang kanyang boses.
Nang marinig na kailangan niya ng pera, biglang nagtaas ng kilay si Li Hua. Lalong
pumula ang mga mata niyang dati nang namumula. Ibinuka niya ang bibig, ipinakikita
ang dalawang hanay ng bungi-bungi at maiitim na ngipin. “Hindi! Hindi! Sinong may sabi
sa iyong bumili ka ng masarap na pagkain kung wala kang pera? Kung kaya mong mag-
order, bakit hindi mo kayang magbayad?”
Lumura na naman sa sahig ang lalaki at dinilaan ang nguso. Humakbang ang
mahahaba niyang binti at lumabas ang tila-kawayan niyang katawan.
Nakatayo sa gitna ng bahay si Lian-chiao, nakabuka ang medyo laylay na bibig,
natitigilan at hindi makakilos.
Mahangin at maginaw nang gabing iyon. Habang nakahigang walang tinag sa
matigas na higaang kahoy, hindi makatulog si Lian-vhiao. Naglalakbay ang kanyang isip.
Kahit pagod na apagod siya at mabigat na ang mga mata pagkatapos ng maghapong
pagtatrabaho, gising na gising pa rin ang kanyang isip.
Ang mga lumipas na pangyayari ay parang ulap sa bundok na mabagal na
pumapailanglang sa lambak, naaanod, naaanod – kasinggaan ng usok. Sa lahat ng mga
taong patay na o buhay pa, ang larawan ng kanyang ina ang namumukod na lumalantad.
Sa kagustuhang magkaapo kaagad, pinag-asawa nito ang tila bulaklak na anak niya – si
Lian-chiao na kinse anyos pa lamang noon. At ang masama pa, sa kasabikang magkaroon
ng mainam nabuhay pagtanda niya, at laban sa payo ng mga kamag-anak at kaibigan
nila, pinili niya para maging manugang si Li Hua, na anak ng noo’y isang mayamang
negosyante. Lahat ng kanyang pag-asa ay nabigo. Isang taon pagkaraang makasal si Lian-
chiao at lumipat ng bahay, ang ina’y namatay sa kanser sa dibdib. Paano niya malalaman
na dahil sa ipinagkasundong kasal, mawawala sa kanyng anak ang katahimikan at
kaligayahan sa buong buhay nito?
Nagbuntung-hininga nang malalim si Lian-chiao. Nanlabo ang kanyang mga mata
dahil sa luhang napigil ang pagpatak. Ngayon, ang taong lumilitaw sa isip niya ay ang
kanyang asawa, ang walang silbi at tila kawayang si Li Hua. Winaldas niyang lahat ang
manang iniwan ng ama niya. Marami siyang bisyo: pagsusugal, paglalasing, paghitit ng
opyo, pagpunta sa bahay-aliwan… eksperto siya sa lahat ng ito. Ang pinakamalakas na

dagok kay Lian-chiao ay ang pagkamapamahiin ni Li Hua. Naniniwala ito sa

manghuhulang nagsabi na pulos babae ang isisilang ni Lian-chiao at hindi ito kailanman
maghahatid sa kanya ng yaman o suwerte. Sa madaling sabi, si Lian-chiao ang
pinanggagalingan ng kasawiang-palad. Dahil dito, napakasama ng pakikitungo niya kay
Lian-chiao.
Walang magawa si Lian-chiao kundi tahimik na pagtiisan ang hindi makatuwiran
at kung minsan, ay malupit na pakikitungo nito sa kanya. Kung nagkaroon siya ng lakas
ng loob na magmaktol at mangatuwira, mandidilat agad iyon, at luluran siya sa mukha
mismo, humihiyaw, “ Ikaw ang sumpa ng pamilya! Sinong may sabi sa iyong magpakasal
ka sa akin? Luka-luka! Kung gusto mong lumayas, puwede ka nang umalis ngayon din.
Alis! Alis! Sinong pumipigil sa iyo? …”
Tumulo sa pisngi ang luha ni Lian-chiao. Dahan-dahan siyang bumaling.
Nasipa na nina Ah Yue at Siao-lan ang kumot, Mahimbing na natutulog ang
dalawa, magkayakap. Kinuha ni Lian-chiao ang kumot at itinakip sa kanila. Pumikit siya
ngunit hindi pa rin makatulog. Nag-aalala siya. Malapit na siyang manganak. Makukunan
kaya siya? Mahirap sabihin. Sa kabila ng kanyang pagbubuntis, kailangan niyang
magbuhat ng mabibigat na bagay – kasimbigat ng animnapu o pitumpung katies araw-
araw. Mga ilang araw pa lang ang nakararaan ay bumagsak siya habang nagsisibak ng
kahoy na panggatong. Sino ang gagarantiyang hindi naapektuhan ang bata sa loob ng
kanyang tiyan? Halimbawang malaglag ang bata, at mamatay siya, sino ang mag-aalaga
sa dalawa niyang anak na babae? At kung maayos siyang makapanganak, ano ang
mangyayari kung iyo’y babae na naman? Hindi kaya siya palayasin ng kanyang asawa?
Ang inam sana kung sa pagkakataong ito’y lalaki naman ang isilang niya. Sa gayon ay
hindi na siya gaanong pagmamalupitan ng asawa niya. Kahit paano’t gaganda na ang
hinaharap. Alam na alam niyang habang buhay nang magiging meserable ang kanyang
buhay. Ang tanging pag-asa na lamang niya ay ang kanyang mga anak. Malupit ang
buhay.
Unti-unti, nagdilim ang paningin ni Lian-chiao. Inaantok na siya. Pero biglang
naging kakaiba ang pakiramdam niya sa kanyang tiyan. Sumasakit na iyon.
Natanto niyang lalabas na ang bata. Pero gabing-gabi na, at wala pa sa bahay ang
asawa niya! Ano ang gagawin niya ngayon? Naisip niyang papuntahin si Ah Yue sa
Hsiang Chi Coffee Shop para sunduin ang kanyang ama, ngunit nang makitang
nahihimbing ng tulog si Ah Yue, nag-atubili siyang gisingin ang bata. Naisip niya: hindi ba
si Ah Yue ay nagdaranas din ng hirap sa buhay tulad niya? Bagamat bata pa, si Ah Yue ay
nagbubuhat na ng mabibigat na bagay at gumagawa ng trabahong para sa matanda
lamang. Bakit hindi bayaang matulog muna siya? Bukod doon, mahangin sa labas. Kung
gigisingin niya ito at palalabasin, tiyak na sisipunin ito. Kung magkasakit si Ah Yue, sino
ang mag-aalaga sa kanya? Sino ang mag-aalaga kay Siao-lan? . . . Wala nang malamang
gawin si Lian-chiao.
Tumitindi na ang hilab ng kanyang tiyan. Nanlalamig na sa pawis ang mga palad
niya.
Wala na siyang magagawa. Nagpumilit siyang bumangon. Hawak ang isang
gasera, nagpasiya siyang magtungo sa Hsiang Chi Coffee Shop para hanapin ang asawa.

Pagbukas niya ng pinto, nahagip siya ng malakas na hangin. Nanginig siya at

halos mamatay ang ilaw niya. Isinara ni Lian-chiao ang pinto at mabagal na lumakad
papunta sa kapihan.
Bagamat hindi kalayuan sa bahay nila ang Hsiang Chi, sa katayuan niya’y parang
kung ilang milya ang layo noon.
Walang buwan nang gabing iyon, iilang bituin ang kumikislap sa langit.
Napakadilim at walang makikita sa lampas sa sampung yarda. Basa ng panggabing
hamog ang daan at madulas.
Idiniin ni Lian-chiao ang kaliwang kamay sa akanyang tiyan, umuusad ng mga
dalawa o tatlong hakbang. Sa malamlam na ilaw, ang mukha niya’y ninenerbiyos sa sakit
at butil-butil na pawis ang tumutulo mula sa kanyang noo.
“Kokak, Kokak….” Umiiyak ang mga palakaa sa mga pilapil sa gawing kaliwa ng
maliit na kalsada. Binasag ng malungkot nilang pagkokak ang katahimikan ng gabi.
Muling bumugso ang hangin. Tuluyan nang namatay ang ilaw sa gasera. Si Lian-
chiao, at ang lahat ng bagay sa kanyang paligid, ay dagling nakulong ng kadiliman. Hindi
siya makasulong at hindi rin siya makaurong. Ilang sandali siyang tumayo roon, walang
tinag at hindi malaman ang gagawin. Parang hinihiwa ng isang matalim na kutsilyo ang
tiyan niya. Natutuliro siya at nahihilo. “Kras”. Nalaglag ang gasera mula sa nanginginig
niyang mga daliri, nagkapira-piraso. Hindi na maisip ni Lian-chiao kung ano ang
nangyayari. Sinapo niya ng dalawang kamay ang kanyang ulo, nagpupumilit na manatili
siyang nakatayo.
Pagkalipas ng ilang sandali, medyo nanumbalik ang lakas ni Lian-chiao, at unti-
unting nasanay ang mga amata niya sa dilim. Lumakad siyang muli, mabagal, hindi
matatag. Kung ilang beses na halos madapa siya dahil sa madulas na kalsada. Madalas
siyang huminto dahil sa sumusumpong na sakit. Tatayo siya, yuyuko nang mababa
hanggang ang sakit ay humupa… ngunit ilang sandali lamang.
Narating din sa wakas ni Lian-chiao ang Hsiang Chi Coffee Shop. Napakaliwanag
sa loob at maingay: ang kalantog ng mga pitsa ng madyong sa mesa, ang maingay na
boses ng mga sugarol, umuungol o tumatawa. . . .
Nanghihinang itinaas ni Lian-chiao ang kaliwang kamay at kumatok sa pinto.
Marahil ay buhos na buhos ang isip ng mga tao sa pagsusugal, o baka naman
napakahina ng katok niya. Walang lumapit para buksan ang pinto. Hindi na matiis ni
Lian-chiao ang sakit, at kumatok uli siya nang buong lakas.
Isang matabang babae ang nagbukas ng pinto. Iyon ang may-bahay ng may-ari ng
kapihan. Si Lian-chiao na nakasandal nang husto sa pinto, ay bumagsak sa loob.
Noong una ay nagulat ang matabang babae sa biglang pagpasok niya. Ngunit
nang matanto niya kung sino ang babae, maliksi niya iyong tinulungan at inakay
papasok.
Si Li Hua, na dadampot na lamang ng pitsa, ay namangha rin sa biglang pagdating
ni Lian-chiao. Ngunit nakapagpigil siya at mabagsik na nagtanong, “Anong nangyari?
Bakit gabing-gabi na’y narito ka pa? Pung! Teka, teka! Red Centre ba ‘yon? Ha!

Maganda!” Magaganda ang pitsa niya at medyo ninenerbiyos siya, matamang

nakatingin sa mesa.
Tinulungan ng maybahay ng towkay si Lian-chiao na maupo sa silyang rattan.
Sapo ng dalawang kamay ni Lian-chiao ang kanyang tiyan, humahalinghing, “Ang ityan
ko … masakit… dalhin agad… dalhin ninyo ako sa ospital…”
“Ano? Ngayon na? Mananalo ako sa larong ito. Sandali. Pung! Ang galing! Ang
gandang pitsa nito. Ito talaga ang kailangan ko. Ha, ha! Quadruple! Unang apat,
pangalawang apat… Isang libo dalawang daan at walumpu at dalawang libo limang daan
at animnapu!”
Malaki ang panalong iyon. Nagsimula siya sa ilang chips lamang, ngunit ngayon
ay isang bunton na ang nasa harap niya. Tuwang-tuwa si Li Hua at hindi niya mapigil ang
katatawa, maluwang na maluwang ang nangingitim na bibig. Habang sinasamsam at
inaayos ang mga chips, ngumiti siya sa taong nakaupo sa harap niya. “Ha, ha, Lumpong
Chun! Napakagaling nitong siyamnapung libong galing sa iyo! Napakagaling! Ha, ha. . .”
“Ai-yo… yo…”
“Hoy lumakad ka na. Manganganak na ang misis mo!” may humimok kay Li Hua.
Walang magawa si Li Hua kundi hilingin sa isang miron na maglaro para sa kanya.
Galit na tiningna niya si Lian-chiao at nag-aatubiling tumayo. Pumayag ang maybahay ng
towkay na ipaarkila sa kanya ang Morris Minor nito sa dalawang dolyar bawat oras, at
dodoblehin sa gabi.
Tinulungan ng maybahay si Lian-chiao na makasakay sa kotse. Si Li Hua, na
umuungol pa, ay nagpunta sa kasilyas sa likod ng kapihan.
Bagamat hindi na gaanong humihilab ang tiyan niya, balisa si Lian-chiao. Bigla
siyang nakakita ng ilaw na mabilis na papalapit sa dako nila. Bahagyang kumislap ang
munting ilaw, dahil marahil sa hangin. Habang papalapit iyon, ay nakita niya si Ah Yueng
pangku-pangko ang nakababatang kapati. Kapwa sila umiiyak at namumula na ang
kanilang mga mata.
“Ah Yue, Ah Yue! Bakit dinala mo rito ang kapatid mo? Sisipunin kayo!” Lumabas
sa kotse si Lian-chiao, nilapitan ang maliliit na batang babae, hindi malaman kung ano
ang gagawin.
Humagulgol ng iyak si Siao-lan…. Kaagad siyang inaliw ni Lian-chiao.
Habang pinapahiran ang luha at ilong, marahang nagsalita si Ah Yue, “Nagising
ako sa iyka ni Siao-lan. Hianahanap niya ang Nanay. Hindi ko makita si Nanay sa bahay.
Naisip kong baka narito kayo, kaya dinala ko siya rito…”
Nang malaman ni Ah Yue na papunta sa ospital ang kanyang ina, kumibot nang
kaunti ang ilong niya at ang bibig niya ay lumaylay sa mga sulok. Luhaan ang mga mata
niya.
“Ah Yue, huwag kang umiyak. Mabait ka di ba? Alagaan mong mabuti ang
kapatid mo. Uuwi ang Nanay pagkaraan ng dalawa o tatlong araw. Pagkahatid sa akin sa
ospital, uuwi ang Tatay ninyo…” Habang inaaliw si Ah Yue, napaiyak na rin si Lian-chiao.
Hindi niyang makayang isipin na aalis siya ng mga ilang araw, iiwan ang dalawang
munting bata sa bahay na walng mag-aalaga sa kanila.

Ibinaba ni Ah yue ang nakababatang kapatid, at sa pagutan ng mga hikbi, “Inay,

dadalawin ko kayo bukas, kasama ang kapatid ko. Sasabihin ko kay Itay na isama kami
roon. May isa pang dolyar sa aking lata ng sigarilyo. Dadalhin ko iyon para magamit mo
muna…”
Magiliw na hinawakan ni Lian-chiao ang munting ulo ng anak. Hindi siya
makapagsalita dahil sa pag-aalala.
Lumabas si Li Hua. Kinagalitan ang dalawang bata gaya ng dati. Pagkatapos ay
pumasok sa kotse, binuhay ang makina at pinatakbo.
Patuloy ang madyong sa Hsiang Chi. Ang gabi ay ginulo ng mga tunog ng pitsa,
“Khe-ta…khe-ta…” at paminsan-minsan, ng malakas ng pung!
Malamig na kumislap ang mga bituin sa langit. Malakas ang hihip ng hangin.
Isang munting ilaw ang mabagal na kumikilos sa daan. Si Ah Yue, pangko sa likod ang
umiiyak at inaantok na kapatid, mabagal at atubiling naglalakad patungo sa kanilang
luma at hungkag na bahay. . . .
Mga Link:
Panonood: https://www.youtube.com/results?search_query=tahanan+ng+isang+sugarol
Pagbasa: https://pdfslide.net/documents/tahanan-ng-isang-sugaroldoc.html
E. Pagtalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #2 (Gawain 1.5)
Talakayin ang mga sumusunod na tanong. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa
1. Ano ang naging kalagayan ni Lian-chiao sa piling ng asawang si Li Hua? Ano-anong pang-
aabuso ang napagdaanan niya sa kamay ng malupit na asawa?
2. Paano siya napasok sa ganitong kalagayan?
3. Sa iyong palagay, mali bang ipagkasundo ng magulang ang kanyang anak sa isang taong
inaakala niyang makabubuti para rito? Patunayan.
4. Ano kayâ ang mararamdaman at gagawin ng ina ni Lian-chiao kung hindi agad siya
namatay at nakita pa niya ang kalagayan ng anak dahil sa ipinagkasundo niyang kasal?
5. Sa iyong palagay, may magbabago ba sa buhay ni Lian-chiao kahit ipinagkasundo siya ay
hindi Siya agad nag-asawa sa edad na labinlima? Ano ang kinalaman ng edad niya nang
magpakasal sa kalagayan niya sa kasalukuyan? Ipaliwanag.
6. Kung ikaw si Lian-chiao, ano ang gagawin mo kung ikaw ay malalagay sa katulad na
kalagayan?
7. Kung patuloy na magtitiis si Lian-chiao sa piling ng kanyang asawa, ano kayâ ang
mangyayari sa kanya at sa mga anak nila sa hinaharap?
8. Anong damdamin ang naramdaman mo habang binabasa ang akda? Bakit ganito ang
naramdaman mo?
9. Kung may kakilala kang may halos katulad na kalagayan kay Lian- chiao, ano ang
sasabihin mo o gagawin upang matulungan siyang makaahon sa kanyang kalagayan?

Pangalan:_________________________ Seksyon: __________________
F. Paglinang sa Kabihasaan (Tungo sa Formative Assessment) (Gawain 1.6)

Ang pananakit at pang-aabuso sa isang babae at sa mga anak niya, kailanman ay hindi
magiging katanggap-tanggap lalo na kung ang nananakit o nang-aabuso ay mismong ang asawa
o ama ng mga bata. Pagkatapos mong mabasa ang kuwento ni Lian-chiao ay kausapin mo ang
mga tauhan at magpaabot ka ng sarili mong mensahe para sa bawat isa sa kanila kaugnay ng
ideyang taglay ng akda at nakalahad sa unang pangungusap.
 Para sa iyo Lian-chiao, _____________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
 Para sa iyo Li Hua, ________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
 Para sa iyo Ah Yueh, ______________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
G. Paglalapat ng Aralin sa Pang-Araw-araw na Buhay (Gawain 1.7)

Sa paanong paraan maaaring mahinto ang pang-aabuso sa kababaihan sa loob ng
tahanan o ‘yong tinatawag na domestic violence? Bakit dapat mahinto ang ganitong uri ng pang-
aabuso sa kababaihan o kabataan?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
H. Paglalahat ng Aralin (Gawain 1.8)

Ayusin ang mga pangyayari sa akda ayon sa tamang pagkakasunod-sunod sa
pamamagitan ng paglalagay ng bilang 1 hanggang 10 sa mga linya. Pagkatapos ay gamitin ang
iyong nabuo upang ibuod ang binasa. Isulat mong muli sa isang buong papel ang mga pangyayari
nang nakaayos na sa tamang pagkakasunod-sunod. Maaari pang magdagdag ng ilan pang
pangyayaring inaakala mong higit na magpapalinaw sa iyong pagbubuod.
_____ Kahit hirap na hirap dahil sa sunod-sunod na paghilab ng tiyan ay tinungo ni Lian-chiao
ang Hsiang Chi Coffee Shop para magpatulong sa asawang nadatnan niyang abalang-
abala sa pagsusugal.
_____ Kinagalitan ni Li Hua ang mga batang sumunod sa kanilang ina at pagkatapos ay
pinaandar ang inarkilang sasakyan para madala sa ospital si Lian-chiao.
_____ Habang abala at hindi magkandaugaga si Lian-chiao sa pagluluto ay naghanap ng
pampaligo ang kanyang asawa kaya't mabilis niyang iniwan muna ang iniluluto at sakâ
inihanda ang inigib na tubig para pampaligo ni Li Hua.


_____ Maya-maya'y dumating si Li Hua. Malakas ang boses habang sinasabihan ang
nagsasampay na si Ah Yue. Pagkatapos ay mabilis na pumasok at nagalit dahil hindi pa
luto ang hapunan.
_____ Habang inihahanda ang pampaligo ng asawa ay sumagitsit sa kawali ang inasnang isda
kayâ minura at sinigawan ni Li Hua si Lian-chiao dahil napakabagal daw nitong kumilos at
hindi naamoy ang nasusunog nang isda.
_____ Naglalaba ang buntis na si Lian-chiao katabi ang bunsong anak habang nagsasampay ang
panganay niyang si Ah Yue kahit hindi pa halos maabot ng batà ang sampayan.
_____ Nang gabing iyon, kahit pagod ay hindi makatulog si Lian-chiao. Naalala niya kung paano
siyang ipinagkasundo ng kanyang ina kay Li Hua sa edad na labinlima at ito ang naging
simula ng miserable niyang buhay. Maya-maya'y biglang sumakit ang kanyang tiyan at
naramdamang manganganak na siya.
_____ Nang matapos kumain at paalis na muli ang lalaki ay nagmakaawa si Lian-chiao ng
bigyan siya ng isang dolyar na pambili ng itlog na gagamitin sa nalalapit niyang
panganganak subalit hindi siya binigyan ni Li Hua dahil natalo raw ito ng dalawampung
dolyar sa sugal.
_____ Pagód na si Lian-chiao sa katatapos na labahin at sa walang tigil na pagtatrabaho, ngunit
hindi siya puwedeng magbagal ng kilos. Mabilis niyang sinindihan ang apoy sa pugon,
hiniwa ang mga gulay, pinakulo ang tubig, nilinis ang mga kawali at iba pang kasangkapan
sa kusina dahil bakâ magalit ang asawa kapag dumating ito mula sa pagsusugal
nang wala pang hapunan
_____ Sumunod sa ina ang magkapatid na sina Ah Yue at Siao-lan dahil nagising ang bunso
kayâ dinala ng ate sa Hsiang Chi Coffee Shop. Kahit hirap na hirap ang kalooban dahil
maiiwan ang maliliit na mga anak nang walang kasama ay pinakiusapan ng ina na iuwi
at alagaan muna ni Ah Yue ang nakababatang kapatid.
I. Pagtataya ng Aralin (Gawain 1.9)

Maraming pangyayari sa maikling kuwentong Malaysian ang sumasalamin sa ilang
kasalukuyang suliraning panlipunan sa ating bansa at maging sa iba pang lipunang Asyano.
Basahin ang bawat pangyayari. Iguhit ang isa sa mga emoticon ( ) )
na nagpapakita sa iyong damdamin para sa bawat isa at sakâ mo ipaliwanag kung bakit ganito
ang iyong reaksiyon.
1. Read: Sa maikling kuwento ang babaeng si Lian-chiao ay biktima ng pananakit at iba't ibang
uri ng pang-aabuso ng kanyang malupit na asawa.
React:

2. Read: Ang asawang lalaking si Li Hua ay humihitit ng opyo at gumon sa sugal. Kapag natatalo
siya ay sa pamilya niya ibinubunton ang galit at pagmamalupit.
React:
3. Read: Kahit halos manganganak na si Lian-chiao ay patuloy pa rin siya sa paggawa ng

mabibigat na trabaho kabilang na ang pagtatanim at pag-iigib ng pampaligo ng asawa. Kung
hindi ay bubugbugin na naman siya ng kanyang asawa kapag hindi nagustuhan ang gawa niya.
Masakit pa nga ang kanyang noo dahil sa suntok nito dalawang araw na ang nakararaan.
React:
4. Read: Kahit batambata pa si Ah Yue ay tumutulong na siya sa ina maging sa mga gawaing
hindi angkop sa kanyang edad. Puno ng takot ang puso nila ng kapatid niyang si Siao Lan sa
malupit nilang ama.
React:
5. Read: Dahil sa kagustuhang magkaapo kaagad at sa paghahangad ng mainam na buhay sa

pagtanda niya ay ipinagkasundo ng ina si Lian-chiao na noo'y labinlimang taong gulang pa lang
kay Li Hua na nooy anak ng isang mayamang negosyante sa kanilang lugar.
React:


F9PT-Ia-b-39 Nabibigyang kahulugan ang malalim na salitang ginamit sa akda batay sa
denotatibo o konotatibong kahulugan
F9PD-Ia-b-39 Naihahambing ang ilang piling pangyayari sa napanood na telenobela sa ilang
piling kaganapan sa lipunang Asyano sa kasalukuyan
II. Paksang Aralin:

Denotatibo at Konotatibo
Lunsaran: Tahanan ng Isang Sugarol
Kuwentong Malaysian

pp. 9-25
III. Pamamaraan
A. Balik-Aral sa Nakaraang Aralin (Gawain 1.10)

Maghinuha tungkol sa katangian ng mga tauhan batay sa pag-uugali o kilos na ipinakita
ng mga ito. Hanapin ang kaugnay na katangian sa loob ng kahon at saka isulat sa journal ang
inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.10.
malupit mapagmalaki maramot

matiisin matulungin takot
1. Sinabi ni Ah Yue sa ina na siya na ang magsasampay sa kanilang mga nilabhan kahit
napakaliit pa niya at kinakailangan pang tumuntong sa bangkito upang maabot ang mataas
na sampayan.
2. Kaagad na nagtago sa isang sulok ng bahay ang dalawang batà nang magsimulang
magsisisigaw at magmura ang kanilang ama dahil sa hindi pa handa ang pagkain at pampaligo
niya.
3. Nagpatalo si Li Hua ng dalawampurng dolyar sa sugalan subalit hindi niya binigyan ng
hinihinging isang dolyar ang asawa na kakailanganin sa pagbili ng mga itlog na gagamitin niya
pagkapanganak.
4. Sa mga gabing hindi makatulog si Lian-chiao ay iniluluha na lamang niya ang lahat ng
pagod, samâ ng loob, at sakit ng katawan sa piling ng asawa.
5. Sinisigawan, minumura, at binubugbog ni Li Hua ang asawang si Lian-chiao kapag hindi niya
agad nagagawa ang mga gawain.

Matapos mabasa at matalakay ang kuwentong “Tahanan ng Isang Sugarol”, siguradong
maraming mga salita mula roon na ngayon mo lang nabasa. Ibigay ang kasingkahulugan nito
gamit ang diksiyonaryo o sa tulong ng konteksto ng pangungusap kung saan ito ginamit.
Pagkatapos, gamitin ito sa makabuluhang pangungusap. Isulat sa journal ang inyong sagot at
ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.11.

Salita Kahulugan Makabuluhang Pangungusap

Suriin ang mga larawang palagi nating nakikita sa pahayagan. Isulat sa hanay A kung
anong mga hayop ang nakikita mula rito, isulat naman sa hanay B kung ano ang depinisyon nito
mula sa diksyunaryo, at isulat sa hanay C kung anong kahulugan ang nais ipahiwatig mula sa
larawan. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento -
Gawain 1.12.
Halimbawa:
Hanay A Hanay B Hanay C

Kalabaw Isang uri ng hayop na may Alipin
itsurang baka at karaniwang Mahirap
ginagamit sa pagsasaka ng Masipag
palay
Mga Larawan:
Hanay A Hanay B Hanay C
D. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #1 (Gawain 1.13)
Pagtatalakay sa Denotatibo at Konotatibo
Denotatibo - ay ang sentral o ang pangunahing kahulugan ng isang salita. Ito ay paraan
ng pagpapakahulugan kapag ito ay tumutukoy sa literal na konsepto ng isang bagay, tao, lugar, o
pangyayari. Karaniwang makikita sa diksyunaryo ang ganitong uri ng kahulugan.
Halimbawa:
Simbahan – isang gusali na itinayo upang doon magsimba ang tao.
Tao – nilikha ng Diyos, binigyan ng buhay, kaluluwa at isip.
Ahas – isang uri ng hayop na pausad lumakad at may kamandag ang kagat.
Hangin – bagay na sinisimsim ng tao upang mabuhay; simoy.
Papel – manipis na bagay na sulatan o limbagan.

Ilaw – isang material na bagay na may liwanag.

Rosas – isang uri ng bulaklak na mabango.
Sa madaling salita, ang denotatibo ay isang salitang galing sa diksyunaro at may literal
na pagpapakahulugan ng isang bagay o madaling natutukoy agad ang isang bagay o salita.
Konotatibo – ito ay paraan ng pagpapakahulugan kapag ito ay nagtataglay ng mga

emosyon o pansaloobing pahiwatig. Subhektibo ang ganitong pagpapakahulugan o maaaring
kahulugang hindi hayag o may inuugnay pang ibang kahulugan.
Halimbawa:
Babae – kabit o kalaguyo
Alam natin na ang salitang ito ay pangkasarian ng tao at hayop ngunit kung ito ay
bibigyan natin ng kahulugan sa pangungusap na:
“Ginabi ka na naman sa pag-uwi. Siguro galing ka na naman sa iyong babae?”
Babae ay nangangahulugang kabit o kalaguyo.
Ilaw – ina; tamang daan
Alam natin na ang salitang ilaw ay isang materyal na gamit na may liwanag upang madali
tayong makakita sa dilim. Ngunit, kung ito ay gagamitin sa pangungusap na:
“Ang aking ina ay ang ilaw n gaming tahanan.”
“Ilaw” ay inihalintulad sa ina na nagbibigay ilaw sa kanilang tahanan.
Sanggunian:https://www.youtube.com/watch?v=jSbIuhROXAY
E. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #2 (Gawain 1.14)

Sa tinalakay na akdang pinamagatang “Tahanan ng Isang Sugarol”, magbigay ng
konotatibong kahulugan sa mga pag-uugali na ipinakita ng mga tauhan sa akda at ipaliwanag.
Maaaring ang isang tauhan ay may konotatibong kahulugan na buwaya sapagkat nagpakita siya
ng kasibaan at nanlalapa ng kaban ng bayan sa akda. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay
sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.14.
Mga Tauhan Konotatibong Kahulugan Paliwanag

F. Paglinang sa Kabihasnan (Tungo sa Formative Assessment) (Gawain 1.15)

Ibigay ang denonatibo o konotatibong kahulugan para sa ilang salitang ginamit sa akda.
Ang iba ay ginawa na para sa iyo.
Denonatibo Salita Konotatibo

Isang uri ng mahabang Ahas Isang taong traysor o tumitira nang
reptilya, minsa’y patalikod
makamandag, subalit may uri
ding walang kamandag
Malakas na pag-iyak Hagulgol
Maaliwalas na
langit
putik pugon na yari sa
luwad
Taong tamad na
humilata sa kama
Hindi naglakas-loob
na tumutol
G. Paglalapat ng Aralin sa Pang-Araw-Araw na Buhay (Gawain 1.16)

Kung ikaw ay magiging magulang, paano mo maipakikita ang iyong pagmamahal sa
iyong mga anak? Ipakita ito sa pamamagitan ng isang bagay, maaari mo itong i-drawing o isulat
na lang ang salita sa loob ng puso at pagkatapos ay isulat ang denotatibo at konotatibong
kahulugan ng bagay na ito sa linyang inilaan.
Denotatibong Kahulugan: _______________________________________________________

Konotatibong Kahulugan:_______________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________


Punan ng tamang salita ang mga puwang upang maibigay ang tamang kahulugan ng
denotatibo at konotatibo batay sa tinalakay. Piliin ang salita na nasa loob ng kahon.
salita emosyon paraan literal hayag natutukoy

pangyayari sentral diksyunaryo pagpapakahulugan
nagtataglay subhektibo
Ang denotatibo ay ang __________ o ang pangunahing kahulugan ng isang

_______________. Ito ay _____________ ng pagpapakahulugan kapag ito ay tumutukoy sa
____________ na konsepto ng isang bagay, tao, lugar, o ________________. Karaniwang
makikita sa _______________ ang ganitong uri ng kahulugan. Sa madaling salita, ang denotatibo
ay isang salitang galing sa diksyunaro at may literal na pagpapakahulugan ng isang bagay o
madaling ____________ agad ang isang bagay o salita.
Ang konotatibo ay paraan ng ______________________ kapag ito ay

________________ ng mga _____________ o pansaloobing pahiwatig. _________________ ang
ganitong pagpapakahulugan o maaaring kahulugang hindi _____________ o may inuugnay pang
ibang kahulugan.

Maraming bata at kababaihan ang nakararanas ng pang-aabuso sa loob ng kanilang
tahanan o iyong tinatawag na domestic violence. Iba't ibang uri o paraan ng pang-aabuso ang
nararanasan nila sa kamay ng mga taong dapat sana y nagmamahal at nangangalaga sa kanila.
Ang suliraning panlipunang ito ay sinasalamin maging sa ilang telenobelang napapanood natin sa
kasalukuyan. Magbigay ng denotatibo at konotatibong kahulugan ng salitang pang-aabuso.
Ihambing ang mga pang-aabusong naranasan ni Lian-chiao at ng kanyang mga anak sa pang-
aabusong naranasan din ng isang tauhan sa napili mong telenobela. Pagkatapos mong
maghambing ay maglahad ka ng mga mungkahing paraan kung paano mahihinto ang mga pang-
aabusong ito.
Konotatibong Kahulugan Denotatibong Kahulugan
PANG-AABUSO

Ang naiisip kong paraan para mahinto ang ganitong uri ng pang-aabuso ay
____________________________________________________________________________


F9PS-Ia-b-41
Nasusuri ang maikling kuwento batay sa: Paksa, Mga tauhan, Pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari, Estilo sa pagsulat ng awtor at iba pa
II. Paksang Aralin:

Ang Kuwentong Makabanghay at Pagsusuri sa Maikling Kuwento
Kuwentong Malaysian

pp. 33-34
III. Pamamaraan

Gamit ang graphic organizer sa ibaba, ibigay ang pagkakaiba ng denotatibo at
konotatibo sa pamamamagitan ng depinisyon nito at halimbawa. Isulat sa inyong journal ang
inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.19.
Pagkakaiba ng Denotatibo at Konotatibong

Kahulugan
Depinisyon ng Denotatibo Depinisyon ng Konotatibo
Magbigay ng isang salita
___________________
Denotatibong Kahulugan/ Konotatibong Kahulugan/

Ipaliwanag Ipaliwanag
Sariwain ang isang akdang hinding-hindi mo makakalimutan. Alam kong kabisado mo pa

ito kaya ibahagi mo ito sa pamamagitan ng pagsusulat sa buod nito sa ibaba at pagkatapos

isulat din ang mga aral na napulot mo ukol rito. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa
____________________________________________
Pamagat ng Kuwento
______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Aral:________________________________________________________________________

Batay sa kuwento na kabisado mo, sagutin ang mga sumusunod na tanong. Isulat ang
sagot sa linyang inilaan. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-
Maikling Kuwento - Gawain 1.20.
1. Paano nagsimula ang kuwento?

2. Ano ang naging suliranin sa kuwento? Isalaysay ito.
3. Anong pangyayari sa kuwento ang maituturing mong pinakakapana-panabik?
4. Paano nagwakas ang kuwento?
5. Ano ang paksa ng kuwento?
6. Ano kaya ang layunin ng may-akda kung bakit ganoon ang naging suliranin sa kuwento?
7. Ano ang napuna mong kahinaan ng kuwento?
8. Ano naman ang kalakasan nito?
ANG KUWENTONG MAKABANGHAY

Ang isang kuwentong nagbibigay-diin sa banghay o maayos na daloy ng mga pangyayari
ay tinatawag na kuwentong makabanghay. Subalit, ano nga ba ang banghay?
Banghay
Ang banghay ay ang maayos o masinop na daloy ng magkakaugnay na pangyayari sa
mga akdang tuluyan tulad ng maikling kuwento, anekdota, mito, alamat, at nobela. Ang mga
akda ay makapag-iiwan lamang ng kakintalan sa isipan ng mga mambabasa kung may
mangyayari at kung masasagot ang mga katanungang tulad ng sumusunod: Ano ang nangyari?
Bakit iyon nangyari ? Ano ang naging wakas?
Mula sa banghay ay makabubuo ng balangkas kung saan makikita ang pagkakaugnay-
ugnay at mabilis na galaw ng mga pangyayari. Tingnan ang representasyon ng karaniwang
balangkas ng mga akdang pasalaysay tulad ng maikling kuwento:

Panimulang Pangyayari: Pagpapakilala ng mga tauhan, tagpuan, at suliraning kakaharapin
Papataas na Pangyayari: Sa bahaging ito nagkakaroon ng pagtatangkang malutas ang

suliraning magpapasidhi sa interes o kapanabikan
Kasukdulan: Pinakamasidhing bahagi kung saan haharapin ng pangunahing tauhan ang

kaniyang suliranin
Pababang Pangyayari: Matatamo ng pangunahing tauhan ang kaniyang suliranin
Resolusyon/Wakas: Magkakaroon ang kuwento ng isang makabuluhang wakas
Ang bawat manunulat ay may layunin sa paglikha ng isang akda. Madalas ninanais
niyang mang-aliw at magturo sa kaniyang mga mambabasa. Ninanais din ng manunulat na mag-
iwan ng kakintalan o mahalagang aral na kukurot sa puso’t isipan ng mga mambabasa. Ang
anumang layunin niya sa pagsulat ay isang mahalagang desisyong binubuo bago pa man simulan
ang pagsulat. Narito naman ang kadalasang sinusuri ng mga mambabasa sa mga kuwento:
1. Tauhan - sa bahaging ito iniisa-isa ang mga nagsiganap sa kwento.

Halimbawa:
Issa - labinlimang taong gulang, mahilig magbasa at manood ng palabas tungkol sa pag-
ibig. Isang masayahing babae, positibo ang pananaw sa buhay at wagas kung magmahal.
Kasintahan ni Ben.
Ben - labingpitong taong gulang, maunawain at mapagmahal na kasintahan ni Issa.
Magulang ni Issa - mahigpit at istrikto pagdating sa kanyang mga anak lalo na sa
usapang pag-ibig.
2. Paksa – tumutukoy ito sa kung saan patungkol ang kuwento.
3. Banghay o Pagkakasunod-sunod ng mga Pangyayari – tumutukoy ito sa panimulang
pangyayari, papataas na pangyayari, kasukdulan, pababang pangyayari, at
resolusyon/wakas nh kuwento.
4. Estilo sa Pagsulat ng Awtor - Paraan kung paano inaayos ng manunulat ang kaniyang
mga salita upang magpahiwatig ng ideya.

F. Paglinang sa Kabihasnan(Tungo sa Formative Assessment) (Gawain 1.23)
Panimulang Pangyayari
Papataas na Pangyayari
Kasukdulan
Pababang Pangyayari
Resolusyon/Wakas
Muling balikan ang mga inayos mong pangyayari sa akda noong nakaraan (pagsunod-
sunod ng pangyayari). Gamitin ang mga isinagot mo sa bahaging ito para mabuo nang maayos
ang banghay ng maikling kuwentong “Tahanan ng Isang Sugarol”.
Kung ikaw ay susulat ng banghay ng iyong buhay, ano-ano ang mga mahahalagang
bagay na kailangan mong maisagawa upang maging maganda ang wakas ng kuwento ng iyong
buhay? Isulat sa loob g star ang iyong sagot.


Sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Ano ang banghay? Ano-ano ang mga bahaging taglay ng isang banghay o balangkas?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
2. Bakit mahalagang magkakaugnay at magkakasunod-sunod ang banghay ng isang maikling
kuwento o anumang akdang tuluyan?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
3. Ano-ano ang mga kadalasang sinusuri sa isang kuwento? Ibigay ang kahulugan ng bawat isa.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Balikang muli ang akdang "Tahanan ng Isang Sugarol. Sumulat ng isang pagsusuri sa
pamamagitan ng pagsagot sa sumusunod na mga tanong.
1. Ano ang paksa o tema ng akda?

______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
2. Sa iyong palagay, ano kayâ ang nagtulak sa manunulat para sumulat ng akdang may ganitong
tema? Sino o anong uri ng mambabasa kayâ ang nais niyang maabot ng kanyang akda at bakit
niya ninanais na mabasa nila ito?
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
3. Sino-sino ang mga tauhan? Ano ang pananaw o reaksiyon mo sa bawat tauhang ipinakilala ng
manunulat?
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
4. Ano kaya ang layunin ng may-akda kung bakit inuna niyang ipakita ang miserableng buhay ni
Lian-chiao bago ang mga pangyayaring nagdala sa babae sa kaawa-awang kalagayan? Ano ang
masasabi mo sa ginawang pagsusunod-sunod ng mga pangyayari? Naging epektibo ba ito?
Ipaliwanag.
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
5. Ano ang napuna mong kalakasan ng akda?


______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
6. Ano naman ang kahinaan nito?

______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
7. Ano ang aral na taglay nito?

______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
8. Anong pagbabago ang maaaring mangyari sa iyong pananaw lalo na sa anggulo ng pag-
aasawa pagkatapos mog mapagnilayan ang aral na taglay nito?
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Mga Pamantayan 1 2 3 4 5
Nailahad nang tama at maayos ang tema o paksa ng akdang
sinuri
Naipaliwanag nang malinaw ang mga dahilan ng manunulat sa
paggamit ng ganitong paksa.
Maayos na naipaliwanag ang pagiging epektibo ng
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa maayos na daloy ng
akda.
Nailahad nang malinaw ang kalakasan at/o kahinaan ng akda.
Nasabi nang tama at maayos ang aral na taglay ng binasa.
Makatotohanan at nararapat ang inilahad na maaaring mabago
sa pananaw pagkatapos mapagnilayan ang aral na taglay ng
akda.
Kabuuang Puntos


F9WG-Ia-b-41 Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari gamit ang angkop na mga pag-ugnay
II. Paksang Aralin:

Paggamit na Angkop na Pang-ugnay sa Pagsusunod-sunod ng mga Pangyayari
Kuwentong Malaysian

pp. 28-33
III. Pamamaraan

Ibigay ang tamang balangkas o banghay ng isang akdang pasalaysay kasama ang
depinisyon nito. Gamitin ang representasyon sa ibaba at isulat sa journal ang inyong sagot at
ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.26.

Alam ko sa edad mo ngayon ay marami ka ng alam na iluto. Kung minsan ikaw pa mismo
ang nagkukusang magluto ng makakakain o ulam ninyo sa bahay. Sa pagkakataong ito nais
naming isalaysay mo kung paano magluto ng isang ulam na alam na alam mo na.
Para naman sa mga hindi marunong magluto, maaari ninyong kapanayamin ang inyong
nanay, tatay, o kapatid kung papaano magluto ng isang ulam na lagi nilang niluluto. Isulat sa
journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-Maikling Kuwento - Gawain 1.27.
__________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Basahin ang sumusunod na lunsarang pangwika.
May kasabihang "Walang mang-aabuso kung walang magpapaabuso. Hindi dapat

hinahayaan ni Lian-chiao ang ganoong uri ng pagtrato sa kaniya at sa kanyang mga anak ng
asawa nivang si Li Hua. Maaari siyang humingi ng tulong sa awtoridad para mahinto ang pang-
aabuso sa kaniya ng asawa. Ang isang bagay na hindi niya nagawa para sa sarili at sa mga anak
ay ang pagkakaroon ng sariling hanapbuhay para hindi na niya iaasa sa kanyang malupit na
asawa ang ikabubuhay nilang mag-iina. Isang puwedeng pagkakakitaan ang pagiuluto ng
pagkaing mailalako tulad ng nasi lemak, isang popular na pagkain sa Malaysia. Maaaring
mapahiram ng maliit na puhunan si Lian-chiao at kailangang maturuan din siyang magluto ng
masarap na nasi lemak para balik-balikan siya ng kanyang mga suki. Mababasa sa ibaba ang mga
hakbang sa pagluluto nito.
 Una, isalang sa katamtamang apoy ang isang kawali at paghalo-haluin dito ang gata ng
niyog, tubig, dinurog na luya, asin, dahonng laurel, at bigas. Kapag kumukulo na ay
hinaan ang apoy at hayaan itong maluto sa loob ng 20 hanggang 30 minuto o hanggang
maluto.
 Sunod na pakuluan ang mga itlog. Kapag kulong-kulo na ang tubig ay isara ang kalan at
hayaang nakababad sa mainit na tubig ang mga itlog sa loob ng 10 hanggang 12 minuto.
Pagkatapos ay hanguin ang mga itlog, palamigin, balatan, at hiwain sa gitna. Maghiwa
na rin ng pipino.
 Habang hinihintay maluto ang kanin at ang itlog ay magpainit ng mantika sa isang kawali
at isangag ang mani hanggang sa magbago ang kulay. Ilagay muna ang Sinangag na mani
sa tuwalyang papel para matanggal ang labis na mantika. Sa kawali na ring ito sunod na
isangag sandali ang dilis hanggang sa maging malutong. Muli, ilagay sa tuwalyang papel
ang dilis para matanggal ang labis na mantika. Punasan ang natirang mantika sa kawali.
 Muling isalang ang kawali. Magpainit ng mantika at saka igisa ang hiniwa-hiwang sibuyas
at bawang. llagay ang chili paste at lutuin sa loob ng sampung minuto habang hinahalo-
halo. Maaaring dagdagan ng kaunting tubig kung masyadong tuyo o malapot ang chili
paste. Ilagay ang natirang dilis at timplahan ng asin, asukal, at katas ng sampalok ayon
sa panlasa. Hayaang kumulo pa ng limang minuto o hanggang sa lumapot.
 At panghuli, ihain ang inilutong Sarsa kasama ng mainit na kànin ilagay sa ibabaw ang
sinangag na mani at dilis, gayundin ang hiniwang pipino at itlog.
Napansin mo ba kung paano pinagsunod-sunod ang mga proseso o paraan sa pagluluto

ng nasi lemak? Ano-anong salita o pahayag ang napansin mong nagpapakita ng pagkakasunod-
sunod ng mga paraan ng pagluluto? Mahalaga ang mga salitang ito upang magbigay ng signal sa
mambabasa kung paano pagsunod-sunurin ang mga pangyayari.
Pagtatalakay sa mga kataga, salita, o pahayag na ginagamit sa pagsusunod sunod ng

pangyayari

Sa maraming pagkakataon, tayo ay nagbibigay ng mga bagay, pangyayari, panuto, at iba

pa. Mahalaga kung gayon na alam natin ang mga salita, kataga, o pahayag na nagpapakita ng
wastong pagkakasuno-sunod para magamit natin ayon sa pangangailangan.
 Kapag ang pinagsusunod-sunod ay mga pangngalan , gumamit ng mga pang-uring

pamilang na panunuran o ordinal. Ang mga bilang na ito ay makapagpapakita ng
pagkakasunod-sunod ng mga tao, bagay, hayop, lugar, at gawain.
Halimbawa: Una si Doris, pangalawa si Mario, pangatlo si Ana
 Kapag ang pinagsusunod-sunod ay proseso o paraan ng pagsasagawa ng isang bagay

tulad ng sa pagluluto, paglalaba, pagkukumpuni ng sasakyan, o paggawa ng iba’t ibang
bagay, o ‘yong mga tinatawag na tekstong prosidyural, makatutulong ang paggamit ng
sumusunod:
A. Mga salitang nagpapakita ng pagkakasunod-sunod, tulad ng una, kasunod, panghuli,
at iba pa.
B. Mga salitang “hakbang” + pang-uring pamilang o salitang step + pang-uring pamilang
Halimbawa: STEP 1, STEP 2, STEP 3
Unang Hakbang, Ikalawang Hakbang, Ikatlong Hakbang
 Kapag naman pangyayari sa kuwento ang pinagsusunod-sunod, madalas ay hindi na
ginagamitan ng mga salitang nagpapakita ng pagkakasunod-sunod o time sequence
subalit mahalagang nabasa at naunawaang mabuti ang kuwento sapagkat mga
pangyayari lang ang ilalahad na kailangang ayusin ayon sa kung paano nangyari sa
binasa.
Balikan ang naisulat mong pagsasalaysay tungkol sa pagluluto. Isulat muli ito at gamitin
ang mga natutuhan tungkol sa tamang paggamit ng kataga, salita, o pahayag sa pagsusunod-
sunod ng mga pangyayari. Bilugan ang kataga, salita, o pahayag na nagpapahiwatig ng
pagkakasunod-sunod. Isulat sa journal ang inyong sagot at ilagay sa taas ang code na Q1-
Maikling Kuwento - Gawain 1.30.
__________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________


F. Paglinang sa Kabihasnan (Tungo sa Formative Assessment) (Gawain 1.31)
Kung sa ating bansa naganap ang kuwento, sa halip na nasi lemak ay lugaw na may
manok o arroz caldo ang maaaring iluto at ipagbili. Ayusin ang mga paraan sa pagluluto ng arroz
caldo sa ibaba. Lagyan ng bilang 1 hanggang 6 ang mga hakbang.
______ At sa huli, kapag ihahain na ay maaaring lagyan sa ibabaw ng karagdagang pampalasa

tulad ng ginisang bawang, murang dahon ng sibuyas, at kalamansi.
______ Maya’t mayang haluin ang pinakukuluan hanggang sa tuluyang maluto ang bigas at
lumambot ang manok (mga 30 hanggang 40 minuto).
______ Pagkatapos ay lasahan ang pinakukuluan. Maaaring dagdagan ng patis o asin ayon sa
panlasa.
______ Sunod na igisa ang manok. Halo-haluin hanggang sa magbago ang kulay. Idagdag ang
patis at bigas. Haluin ang mga sangkap.
______ Sunod na maglagay ng tubig at pakuluan ang mga iginisang sangkap.
______ Una, igisa ang bawang, sibuyas, at luya sa isang kaldero o kaserola.

Marami tayong pangarap sa buhay at ang sabi nila “Hindi masamang mangarap”. Tama,
hindi masamang mangarap ngunit kailangan gumawa tayo ng paraan upang ang mga pangarap
na ito ay maisakatuparan. Napakasarap siguro sa pakiramdam kapag nakikita mo ang mga
magulang o tagapag-alaga mo ay masayang-masaya sapagkat nakamit mo na lahat ng iyong
pangarap.
Bilang ikaw ay nasa baitang 9, maglahad ng limang paraan na sa tingin mong magdadala
sa iyo sa tugatog ng tagumpay at pag-abot ng mga pangarap. Gumamit ng mga kataga, salita, o
pahayag na nagpapahiwatig ng pagkakasunod-sunod.
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
3.___________________________________________________________________________
4.___________________________________________________________________________
5.___________________________________________________________________________

Ibibigay sa ibaba ang ilan sa mga alituntunin sa paggamit ng salita, kataga, o pahayag na
nagpapahiwatig ng pagkakasunod-sunod. Upang mapatunayan ang sinasabi ng alituntunin,
magbigay ka ng mga halimbawa nito.
 Kapag ang pinagsusunod-sunod ay mga pangngalan , gumamit ng mga pang-uring
pamilang na panunuran o ordinal. Ang mga bilang na ito ay makapagpapakita ng
pagkakasunod-sunod ng mga tao, bagay, hayop, lugar, at gawain.
Halimbawa:
______________________________________________________________________
 Kapag ang pinagsusunod-sunod ay proseso o paraan ng pagsasagawa ng isang bagay

tulad ng sa pagluluto, paglalaba, pagkukumpuni ng sasakyan, o paggawa ng iba’t ibang
bagay, o ‘yong mga tinatawag na tekstong prosidyural, makatutulong ang paggamit ng
sumusunod:

Halimbawa:
______________________________________________________________________
 Kapag naman pangyayari sa kuwento ang pinagsusunod-sunod, madalas ay hindi na

ginagamitan ng mga salitang nagpapakita ng pagkakasunod-sunod o time sequence
subalit mahalagang nabasa at naunawaang mabuti ang kuwento sapagkat mga
pangyayari lang ang ilalahad na kailangang ayusin ayon sa kung paano nangyari sa
binasa.
Halimbawa:
______________________________________________________________________

May naiisip ka pa bang ibang lutuin o anumang bagay na maaaring gawin, o buoin ng
pamilya ni Lian-chiao para makadagdag sa kanilang pagkakakitaan? Ano ito? Ilahad mo ang
tawag dito sa unang kahon sa ibaba at pagkatapos ay isulat mo ang tamang pagkakasunod-
sunod o hakbang sa pagsasagawa nito.

Filipino 9 Aralin 1 - MELC Bassed

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Filipino 9 Aralin 1 - MELC Bassed

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

G9-FILIPINO/UNANG MARKAHAN/Aralin 1 – Maikling Kuwento

2 | Division of Tarlac Province

I. Mga Kasanayan sa Pagkatuto:

II. Paksang Aralin:

Sanggunian: Ikalawang Edisyon, Pinagyamang Pluma 9

B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin (Gawain 1.2)

3 | Division of Tarlac Province

C. Pag-uugnay ng Halimbawa sa Bagong Aralin (Gawain 1.3)

Para sa akin ang babae ay dapat . . . dahil …

Paano kung sa halip na ang mga paraan ng pagtratong isinulat mo ay makakita ka ng

D. Pagtalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #1 (Gawain 1.4)

Tahanan ng Isang Sugarol

Ang maputing ulap sa maaliwalas na langit ay matingkad na nakukulayan, parang

5 | Division of Tarlac Province

6 | Division of Tarlac Province

Pagkatapos kumain at habang pinupunasan ang namamantikang nguso, kinuha

7 | Division of Tarlac Province

dagok kay Lian-chiao ay ang pagkamapamahiin ni Li Hua. Naniniwala ito sa

8 | Division of Tarlac Province

Pagbukas niya ng pinto, nahagip siya ng malakas na hangin. Nanginig siya at

9 | Division of Tarlac Province

Maganda!” Magaganda ang pitsa niya at medyo ninenerbiyos siya, matamang

10 | Division of Tarlac Province

Ibinaba ni Ah yue ang nakababatang kapatid, at sa pagutan ng mga hikbi, “Inay,

E. Pagtalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #2 (Gawain 1.5)

11 | Division of Tarlac Province

Pangalan:_________________________ Seksyon: __________________

F. Paglinang sa Kabihasaan (Tungo sa Formative Assessment) (Gawain 1.6)

G. Paglalapat ng Aralin sa Pang-Araw-araw na Buhay (Gawain 1.7)

H. Paglalahat ng Aralin (Gawain 1.8)

12 | Division of Tarlac Province

Pangalan:_________________________ Seksyon: __________________

I. Pagtataya ng Aralin (Gawain 1.9)

13 | Division of Tarlac Province

Pangalan:_________________________ Seksyon: __________________

3. Read: Kahit halos manganganak na si Lian-chiao ay patuloy pa rin siya sa paggawa ng

5. Read: Dahil sa kagustuhang magkaapo kaagad at sa paghahangad ng mainam na buhay sa

14 | Division of Tarlac Province

I. Mga Kasanayan sa Pagkatuto:

II. Paksang Aralin:

Sanggunian: Ikalawang Edisyon, Pinagyamang Pluma 9

A. Balik-Aral sa Nakaraang Aralin (Gawain 1.10)

malupit mapagmalaki maramot

B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin (Gawain 1.11)

15 | Division of Tarlac Province

Salita Kahulugan Makabuluhang Pangungusap

C. Pag-uugnay ng Halimbawa sa Bagong Aralin (Gawain 1.12)

Hanay A Hanay B Hanay C

Hanay A Hanay B Hanay C

D. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #1 (Gawain 1.13)

Pagtatalakay sa Denotatibo at Konotatibo

16 | Division of Tarlac Province

Ilaw – isang material na bagay na may liwanag.

Konotatibo – ito ay paraan ng pagpapakahulugan kapag ito ay nagtataglay ng mga

“Ginabi ka na naman sa pag-uwi. Siguro galing ka na naman sa iyong babae?”

Babae ay nangangahulugang kabit o kalaguyo.

Ilaw – ina; tamang daan

“Ilaw” ay inihalintulad sa ina na nagbibigay ilaw sa kanilang tahanan.

E. Pagtatalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #2 (Gawain 1.14)

Mga Tauhan Konotatibong Kahulugan Paliwanag

17 | Division of Tarlac Province

Pangalan:_________________________ Seksyon: __________________

F. Paglinang sa Kabihasnan (Tungo sa Formative Assessment) (Gawain 1.15)

Denonatibo Salita Konotatibo

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon:

Pangalan:_______ Seksyon: