Filipino 10 Ikaapat Na Markahan

G10 – FILIPINO – IKAAPAT NA MARKAHAN
Republic of the Philippines

Department of Education
REGION III
SCHOOLS DIVISION OF TARLAC PROVINCE
0
Address: Macabulos Drive, San Roque, Tarlac City
Telephone No.: (045) 982-0374
Email Address: tarlac@deped.gov.ph

REGION III
GRADE 10 FILIPINO IKAAPAT NA MARKAHAN

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PB-IVa-b-86
Natitiyak ang kaligirang pangkasaysayan ng akda sa pamamagitan ng:
-pagtukoy sa mga kondisyon sa panahong isinulat ang akda
-pagpapatunay ng pag-iral ng mga kondisyong ito sa kabuuan o ilang bahagi
ng akda
-pagtukoy sa layunin ng may akda sa pagsulat ng akda
F10PT-IVa-b-82
Naiuugnay ang kahulugan ng salita batay sa kaligirang pangkasaysayan nito
F10PU-IVa-b-85
Naisusulat ang buod ng kaligirang pangkasaysayan ng El Filibusterismo batay
sa ginawang timeline
B. BASAHIN NATIN:
KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG
EL FILIBUSTERISMO
Buod
The Reign of Greed sa ingles at Ang paghahari ng Kasakiman naman sa Filipino.
Umalis si Rizal patungong Europa dahil sinulat niya ang Noli Me Tangere at nagalit ang mga
Kastila Si Blumentritt ay isa sa mga nakaalam sa mga balak ni Rizal magsulat ng El
Filibusterimo. Una niyang sinimulan sa Londres noong 1890. Mula sa Brussels, Belgium siya ay
lumipat sa Ghent, Belgium noong July 5,1890. Pangyayari sa Calamba. Pinahihirapan ang
kanyang pamilya sa Calamba; hinuli ang kanyang ina at hinihigpitan ang kanyang pamilya.
Kinukumpiska ng mga prayle dahil mataba at mayaman ang lupa B. Dahil Kay Leonor Rivera.
Dating niyang kasintahan. Ayaw ng ina ni Leonor pakasalan ng anak si Rizal dahil sila’y
magpinsan at erehe si Rizal kaya’t pinakasalan na lamang ni Leonor si Henry Kipping subalit
namatay rin si Leonor matapos ang dalawang taon c. Dahil sa Kawalan ng Pagkakaisa ng mga
Pilipino. Nangangalang Valentin Ventura na isa niyang kaibigan ang nagpahiram ng pera sa
kanya upang maipalimbag ang aklat noong Setyembre 22, 1891. Marso 29, 1891 Natapos ni
Rizal ang pagsusulat El Fili.Pinalimbag ni Rizal ito kaso kinulang sa pera kaya’t binawasan ang
mga kabanata mula sa 44 naging 38 na lamang Ipinalimbag niya ito sa F. Meyer Van Loo Press
at naging hulugan ang bayad Ika-6 ng Agosto, 1891 Tinigilan ang pagpapalimbag; inisip ni Rizal
na sunugin nalang ang libro subalit dumating ang tulong ni Valentin Ventura. Ika-18 ng
1
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Setyembre Natapos ang pagpapalimbag Ika-22 ng Setyembre Natapos ang paglalathala

Ipinamudmod muna sa: Hongkong, London, at Europa. Ang nasabing nobela ay pampulitika
na nagpapadama, nagpapahiwatig at nagpapagising pang lalo sa maalab na hangaring
makapagtamo ng tunay na kalayaan at karapatan ang bayan.
C. PAGYAMANIN NATIN:
PANUTO: Ayusin angmga letra sa loob ng kahon. Isulat ang nabuong salita sa patlang, gawing
gabay ang kahulugan ng mga sumusunod na kahulugan nito.
1. LPAIMNGABA = ___________________ = Lugar kung saan

nagiimprenta ng
mga aklat, dyaryo at
mga magasin.
2. TOMASNUKIR =____________________= Kopya ng isang

naimprentang
babasahin maaring
sulat kamay.
3. KLUOMG =____________________= Pagkaramdam ng

lungkot at kawalang
pag-asa
4. AVRENTU =____________________= Butihing kaibigan ni

Rizal na nagpahiram
ng salapi upang
mailimbag ang
nobela.
5. LGBEMIU =____________________= Bansang saksi sa

matagumpay na
paglilimbag ng
nobela ni Rizal.
6. TSEBREMEY =____________________=Pangsiyam na buwan sa

Kalendaryo na
makasaysayan para sa el
filibusterismo.
7. SAPIR =____________________= City of Love kung

tawagin
2
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
8. AKSAMANIK =____________________= Greed sa Ingles
9. KARIPNAGYAHAN =___________________=Nakuha ng mga kastila

kaya sila ang nasusunod
at naghahari.
10. PAUEOR =_____________________= Kontinente kung saan

umikot ang ilan sa
mga kopya ng
nobela ng ito ay
mailathala.
D. SUBUKIN NATIN:
PANUTO: Punan ng tatlong pangyayari ang timeline sa ibaba. Gawing gabay ang nilalaman
ng talata sa itaas. Tatlong puntos bawat kahon.
PANUTO: Matapos mong punan ang timeline ay bumuo ng isang simple at maikling buod ng
kaligirang pangkasaysayan ng El Filibusterismo. Gawing gabay ang ginawang timeline sa
pagbuo ng buod.
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
_
3
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
PANUTO: Dumaan sa napakaraming pagsubok at paghihirap si Rizal para lang matapos at

mailimbag ang nobela subalit hindi siya sumuko dahil sa matitinding layunin niya sa pagsulat
na ito. Base sa mga nabasa mo sa kaligirang pangkasaysayan, ilahad ang mga layunin o
adhikain niyang ito.
E. TANDAAN:
KALIGIRANG
PANGKASAYSAYAN
✓ Ang El Filibusterismo ay nobelang pampulitika na isinulat ni Rizal bilang pag-

aalay sa pagkakabitay sa tatlong paring martir (GomBurZa).
✓ Ang Paghahari ng Kasakiman ang salin nito sa Filipino
✓ The Reign of Greed ang salin nito sa Ingles
✓ Inilimbag ito sa F. Meyer Van Loo Press
✓ Naging matagumpay ang pagpapalimbag nito sa tulong ni Valentin Ventura
4
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PS-IVa-b-85
Naisasalaysay ang magkakaugnay na mga pangyayari sa pagkakasulat ng El
Filibusterismo
F10PN-IVa-b-83
Nasusuri ang pagkakaugnay ng mga pangyayaring napakinggan tungkol sa
kaligirang pangkasaysayan ng El Filibusterismo
B. BASAHIN NATIN:
BUOD NG
EL FILIBUSTERISMO
Labintatlong taon na matapos ang pagkamatay

ni Sisa at Elias.
Isang bapor na nangangalang Bapor Tabo na

naglalakbay sa pagitan ng Maynila at Laguna. Nakasakay
ang mag-aalahas na si Simoun, Basillo, at Isagani.
Si Basillo ay nakarating sa San Diego upang

dalawin ang yumao niyang ina sa libingan ng mga Ibarra.
Di-inaasahang nagkita niya si Simoun na nakilalang si
Crisostomo Ibarra na ngayon nagkunwari.
Tinangka ni Ibarra na patayin si Basillo ngunit nagdesisyon siya na samahin si Basillo

sa layuning maghiganti sa mga Kastilla. Tinanggihan ng binata nang dahil nais niyang
makatapos sa pag-aaral.
Ang mga mag-aaral na Pilipino ay samantalang naghain sa isang kahilingan na itatag

ang isang Akademiya ng Wikang Kastila ngunit hindi ipinagtibay nang dahil sa pamamahala
ng mga pari.
Nagkita muli si Simoun at Basillo at muling inalok nga magkaisa sa paghimagsik sa

Sta. Clara para agawin si Maria Clara ngunit binawian ng buhay ang dalaga maghapon.
5
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Samantala, ang mga mag-aaral ay pumunta sa isang salu-salo sa Panciteria

Macanista de Buen Gusto upang magtalumpati laban sa mga pari na hindi ipinagtibay ang
pagpapatayo ng Akademya ng Wikang Kastila.
Ang unibersidad, kinabukasan ay natagpuan na may mga paskin na naglalaman ng

paghihimagsik. Dahil dito ay ibinintang ito sa mga nagtalumpati na mag-aaral at nadamay si
Basillo.
Tuluyan ng nilapitan ng kanyang kasintahang si Juli upang ipalaya ang binata. Pinilit
din siya ni Hermana Bali sa kadahilanang ang pari ay nag-iisang maaring lapitan.
Napawalang-sala ang mga mag-aaral nang kanilang nilakad ng mga kamag-anak nila
maliban kay Basillo na wala siyang kamag-anak.
Nagpakamatay si Juli dahil naisagawa ni Padre Camorra ang panghahalay sa kanya.
Nagpatuloy si Simoun sa balak niyang paghiganti sa pamamagitan ng pakikipagsanib

niya sa negosyo ni Don Timoeo Pelaez, ang ama ni Juanito, na ipinagkasundo na ipakasal kay
Paulita Gomez, na ang ninong ay ang Kapitan Heneral.
Nakalaya si Basillo makalipas ng dalawang buwan sa tulong ni Simoun. Tinanggap ni

Basillo ang alok ni Simoun nang dahil sa pangyayaring ito at ang pagkamatay ni Juli.
Ipinakita ni Simoun ang lamparang granada na itanim niya bilang handog sa kasal ni
Juanito at Paulita na king itataas ang apoy matapos malabo ng dalawampung minuto ay
magpuputok ng malaki bilang senyas na magsisimula na ang paghihimagsik
Sa araw ng kasal ay nasimula na nila ang plano. Nakita ni Basillo si Isagani na dating
kasintahan ni Paulita Gomez. Ipinagtapat ni Basillo ang plano kay Isagani at binalaang umalis
para hindi na madamay.
Nang iniutos ng Kapitan Heneral na pataasin ang mitsa ng lampara kay Padre Irene,
biglang inagaw ni Isagani at inihagis ang lampara sa ilog.
Nabigo ang balak ni Simoun kaya pumunta siya sa bahay ni Padre Florentino.
Uminom siya ng lason at ipinagtapat niya ang buong katauhan sa pari para hindi na
siya aabuting buhay. Namatay si Simoun pagkatapos nangungumpisal. Itinapon ni Padre
Florentino ang naiwang alahas ni Simoum.
6
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
PANUTO: Gamit ang tsart ay isulat ang mahahalagang pangyayari sa mga bahaging
nakalahad sa ibaba mula sa binasang buod ng nobela. Maghinuha rin kung
magtatagumpay kaya si Simoun sa kaniyang layunin sa pagtatapos ng akdang ito.
Pagbabalik at Pamilya ni Kabesang

paghihiganti ni Simoun Tales at kanilang
kasawian
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
Mga Makabagong Mag- Kalalabasan ng layunin

aaral at kanilang ni Simoun at ang wakas
adhikain ng El Filibusterismo
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
D. SUBUKIN NATIN:
PANUTO: Magsalaysay o maglahad ng magkakaugnay na pangyayari sa

pagkakasulat ng El Filibusterismo base sa sumusunod na mga sitwasyon o
pangyayari.
Mga balakid na naranasan ni

Rizal sa pagsulat ng El
Filibusterismo
7
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Batay sa buod ng nobela, paano

ipinakita ni Rizal ang kanyang
pagmamahal sa bayan?
Mga naging pangyayari upang

matagumpay na matapos ang
nobela
PANUTO: Marahil habang binabasa mo ang buod ng El Filibusterismo ay naisip o

naramdaman mo ang damdaming nais iparating ni Rizal.
Bilang pagpapahalaga ay ilahad ang iyong kaisipan at damdamin hinggil sa
pagkakabuo ng El Filibusterismo sa pamamagitan ng pagkompleto sa sumusunod na mga
pahayag.
▪ Ang mga pagpapahalaga o gintong aral na aking natutuhan sa El Filibusterismo ay

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
▪ Para sa akin, mahalagang mabasa at mapahalagahan ng lahat ng mga Pilipino ang

nobelang El Filibusterismo sapagkat
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
E. TANDAAN:
BUOD NG EL
FILIBUSTERISMO
Matututuhan sa nobelang ito ang mga sumusunod;

▪ Diskriminasyon at huwag maging mapagsamanta
▪ Ipaglaban ang mga karapatan sa maayos na usapan hindi sa madugong
labanan at huwag laging pairalin ang galit
▪ Maging mapagmahal sa magulang at maging tapat sa minamahal
▪ Huwag samantalahin ang kapangyarihan upang manamantala ng kapwa
▪ Maging madasalin
8
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10EP-IIf-33
Nagagamit ang iba-ibang reperensya/batis ng impormasyon sa pananaliksik
B. BASAHIN NATIN:
Reperensya/sanggunian sa
Pananaliksik
Mahalaga ang mga sangguniang naghahanap ng mga datos na kinakailangan sa isang

pananaliksik dahil sila ang nagsusuri kung ang mga impormasyon ay tama at totoo. Ang mga
sangguniang ito rin ang nagpapatunay kung ang isang datos ay tama o mali. Sila rin ang
nagpapanatili, nangangalaga, at nag-iingat sa mga impormasyong ito na maaari pang gamitin
sa hinaharap na mga pag-aaral. Sinisigurado rin nila ang mga nakalap na datos at pinag-
aaralang mabuti ang mga sanhi, epekto, suliranin, at sagot na dulot ng mga datos na
kanilang nahahanap. Ang mga sangguniang ito rin ang nagpapanatili ng maayos na
pagpapakalat at pangangalap ng mga impormasyon o datos.
-https://brainly.ph/question/4800875-
Ang paggamit ng iba’t ibang reperensya, sanggunian, o batis ng impormasyon

ay nakatutulong sa pagsasagawa ng sistematikong pananaliksik.
Ngayon anobelay magsasagawa ka ng isang pananaliksik tungkol sa naging epekto o
nagawa ng nobela sa mga Pilipino sa panahon ng himagsikan. Bigyang-diin ang naging
papel ng mga taong nagising ang diwang makabayan sa pamamagitan ng nobela.
Gamiting gabay ang pamantayan sa ibaba para sa iyong gagawin.
PUNTOS PAMANTAYAN
Lubhang napakalinaw ng nilalaman dahil kompleto sa basehan at patunay na
5
nagmula sa pananaliksik
4 Malinaw ang nilalaman dahil taglay ang mga basehang mula sa pananaliksik
Bahagyang malinaw ang nilalaman dahil taglay ang ilang basehang mula sa
3
pananaliksik
Kulang na kulang sa kalinawan ang nilalaman dahil taglay lamang ang isang
2
basehan sa pananaliksik
Hindi naging malinaw ang nilalaman dahil kulang na kulang ang ginawang
1
pananaliksik
9
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
MAGSALIKSIK!
D. SUBUKIN NATIN:
Magsaliksik at ibahagi ang ilang kaisipan o karanasan kaugnay ng kaisipang

nasa ibaba.
“Sa pagpunpunyagi nakukuha ay pagwawagi.”
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
E. TANDAAN:
PANANALIKSIK
Ang pananaliksik ay ang "sistematikong pagsusuri o pagsisiyasat ng isang paksa,

pangyayari, at iba pa." Ito ang proseso ng pangangalap sa mga totoong impormasyon na
humahantong sa kaalaman. Ito rin ang "malikhain at sistematikong gawaing ginagawa para
mapataas ang kaalaman." Saklaw nito ang pangongolekta, pag-oorganisa, at pagsusuri sa mga
impormasyon para mapalawak pa nang husto ang kaalaman tungkol sa isang paksa o isyu. Ang
isang proyekto sa pananaliksik ay maaaring isang pagpapalawak sa napag-alaman na.
Isinasagawa ang mga ito para mapahusay pa lalo ang pag-intindi sa isang partikular na paksa, o
maaaring para sa edukasyon. Hinahanap ng pananaliksik kung de-kalidad ba ang
isang instrumento, mainam ba ang isang pamamaraan, tama ba ang eksperimento, o di kaya'y
totoo ba ang isang panukala at teorya. -https://tl.wikipedia.org/wiki/Pananaliksik-
10
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PD-IVb-c-82
Naiuugnay sa kasalukuyang mga pangyayaring napanood sa video clip ang
pangyayari sa panahon ng pagkakasulat ng akda
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 1:
IBABAW NG KUBYERTA
Buod
Naglalayag sa ilog Pasig ang Bapor Tabo isang umaga ng Disyembre. Patungo ito
sa Laguna at lulan sa ibabaw ng kubyerta sina Don Custodio, Ben Zayb, Donya Victorina,
Kapitan Heneral, Padre Irene, Padre Salvi, at Simoun. Mataas ang tingin ng mga tao kay
Simoun dahil na rin alam nila, lalo na ng mga tao sa Maynila, na naiimpluwensiyahan nito ang
Kapitan Heneral. Dahil sa kabagalan ng bapor habang sila’y naglalakbay ay napag-usapan sa
ibabaw ng kubyerta ang pagpapalalim ng ilog Pasig. Sa kanilang usapan ay iminungkahi ni
Simoun na gumawa ng tuwid na kanal na mag-uugnay sa lawa ng Laguna at sa look ng Maynila.
Nagkasagutan sila ni Don Custodio na isang opisyal na konsehal at nagbigay ng solusyon na
kumbinsihin na lang diumano ang mga tao na mag-alaga ng itik. Kinakain daw kasi ng mga itik
ang mga suso sa ilog. Sa ganitong paraan, huhukayin daw ng mga tao ang ilog upang may
makuhang suso na kanilang ipapakain sa mga alagang itik. Ngunit hindi nagustuhan ni Donya
Victorina ang naturang suhestyon dahil nadidiri siya sa balot.
KABANATA 2:
ILALIM NG KUBYERTA
Buod
Ang lalong maraming sa sakay ng Bapor Tabo ay nasa ilalim ng kubyerta.
Kabilang sa kanila ang binatang si Basilio, ang makatang si Isagani, Kapitan Basilio, at ang
paring tagalog na si Pdre Florentino. Pinag-uusapan nila ang panukalang pagtatatag ng
akademya ng Wikang Espanyol at kung saan kukuha ng salapi ang mga mag-aaral sakaling
mapatibay ito.
Binigkas din ni Basilio ang isang tula ni Isagani tungkol sa pagtutulong ng apoy at tubig
sa pagpapatakbo sa makina (steam engine). Ngunit ayon kay Simoun ay pangarap daw iyon
dahil ang makina ay hahanapin pa. Nang umalis na si Simoun ay saka lamang nakilala nang
lubusan ni Isagani ang mag-aalahas na tinatawag ding Kardinal Moreno. Pamaya-maya pa’y
11
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
may dumating na utusan upang ipatawag ang pamangkin ni Padre Florentino. Ngunit nakita
ng kapitan ang pari kaya ito ay inanyayahang pumanhik sa ibabaw ng kubyerta.
PANUTO: Hanapin ang kahulugan ng mga salitang nakasulat sa MALAKING TITIK sa

loob ng pangungusap. Isulat ang letra ng tamang sagot sa patlang.
_______1. Ayon kay Padre Salvi si ay hindi MAPAGKAMKAM.

A. Mapang-angkin B. Mapangalaga C. Mapang-api
_______2. LABAG sa mata ng Diyos ang manghamak sa kanilang kapwa.
A. Pag-ayon B. Pagsuway C. Pagsunod
_______3. Ang lahat ay NANGGILALAS sa kagandahan ng paligid at mga tanawin
A. Namutla B. Namangha C. Natulala
_______4. Si Donya Geronima ay mahilig magbigay ng masaganang BANGKETE parsa
mararangal na tao.
A. Pulong B. Piging C. Pagsasama-sama
_______5. Kailan ma’y di naming KALILIGTAAN an gaming mga tungkulin.
A. Kalulugdan B. Aalalahanin C. Kalilimutan
PANUTO: Isulat sa loob ng bilog na bahagi ng bapor ang mga paraan kung paano mapapabilis
ang pag-usad ng barko bilang pagkatawan sa kaganap sa lipunan.
Pamantayan Marka
Kaisipan 5 Puntos
Tamang konstrusyon ng 5 Puntos
Pangungusap
10 Puntos
12
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
D. SUBUKIN NATIN:
PANUTO: Magsaliksik at manood ng isang video clip tungkol sa mga

kasalukuyang pangyayari na may kaugnayan sa pangyayari sa kabanatang binasa.
Pangyayari sa Video Pangyayari sa

clip na pinanood kabanatang binasa
Pagkakaugnay
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
E. TANDAAN:
KABANATA
1 at 2
✓ Kabanata 1
o Naglalakbay sa Bapor Tabo sa Ilog Pasig papuntang Laguna noong
Buwan ng Disyembre sakay ang mga pasaherong Kastila, mga pari
at mga indiyo.
o Napag-usapan ang suliranin ukol sa mabagal nap ag-usad ng bapor
kaya nagkaroon ng panukala ang mga lulan nitoo. Sa huli
nagkaroon ng pagtatalo si Don Custodio, Simoun at ilang mga pari.
✓ Kabanata 2
o Pinag-uusapan nina Basilio, Kapitan BAsilio, at Isagani ang ukol sa
kalagayan ni Kapitan Tiyago at ng Akademya ng Wikang Kastila.
o Hinamak ni Simoun ang mga kababayan ni Isagani na ikinagalit ng
huli nang sabihinh mahirap ang bayan nito.
13
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PB-IVb-c-87
Natutukoy ang papel na ginampanan ng mga tauhan sa akda sa
pamamagitan ng:
-pagtunton sa mga pangyayari
-pagtukoy sa mga tunggaliang naganap
-pagtiyak sa tagpuan
-pagtukoy sa wakas
F10PD-IVb-c-82
Naiuugnay sa kasalukuyang mga pangyayaring napanood sa video clip ang
pangyayari sa panahon ng pagkakasulat ng akda
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 3:
MGA ALAMAT
Buod
Dinatnan ni Padre Florentino na nagtatawanan na ang nangasa kubyerta.
Nagdaraingan ang mga prayle sa pagkamulat ng mga Pilipino at pag-uusig sa mga bayarin sa
simbahan. Dumating si Simoun. Sayang daw at di nakita ni Simoun ang mga dinaanan ng
bapor. Kung wala raw alamat ay walang kuwenta sa kanya ang alinmang pook ayon kay
Simoun. Isinalaysay ng kapitan ang alamat ng Malapad-na-bato. Ito raw ay banal sa mga
katutubo noong una bilang tahanan ng mga espiritu. Nang panahanan daw ng mga tulisan ay
nawala ang takot sa espiritu, nasalin sa mga tulisan.
Sinabi ng Kapitan na may isa pang alamat na ukol kay Donya Geronima. Si Padre
Florentino ang nahingang magkuwento. May magkasintahan daw sa Espanya. Naging
arsobispo sa Maynila ang lalaki. Nagbabalatkayo ang babae. Naparito at hinihiling sa
arsobispo na sundin nito ang pangako pakasal sila. Iba ang naisip ng arsobispo. Itinira ang
babae sa isang yungib na malapit sa Ilog Pasig.
Nagandahan si Ben Zayb sa alamat. Nainggit si Donya Victorina na ibig ding

manirahan sa kuweba. Tinanong ni Simoun si Padre Salvi. Sa inyong palagay, hindi ba higit na
mainam ay ilagay sa isang beateryo tulad ni Sta. Clara? Hindi raw siya makakahatol sa mga
ginawa ng isang arsobispo, ayon kay padre Salvi. At upang mabago ang paksa ay isinalaysay
14
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
ang alamat ni San Nicolas na nagligtas sa isang Intsik sa pagkamatay sa mga buwayang
naging bato nang dasalan ng intsik ang santo.
Nang datnan nila ang lawa ay nagtanong si Ben Zayb sa Kapitan kung saan sa
lawa napatay ang isang Guevarra, Navarra o Ibarra.
Itinuro ng Kapitan. Naghanap si Donya Victorina ng bakas ng pagkamatay ng

tubig labingtatalong taon matapos mangyari iyon. Nakasama raw ng ama ang bangkay ng
anak, ani Padre Sibyla. Iyon daw ang pinakamurang libing, ayon kay Ben Zayb. Nagtawanan
ng iba! Si Simoun ay namumutla at walang kibo. Ipinalagay ng Kapitan na si Simoun ay nahilo
dahil sa paglalakabay.
KABANATA 4:
KABESANG TALES
Buod
Si Tandang Selo na umampon noon sa gubat kay Basilio ay matanda na. Ang anak
nitong si Kabesang Tales ay isa nang Kabesa de Baranggay. May tatlo itong anak, sina Lucia,
Tano, at Juli. Namatay si Lucia at ang kanyang asawa dahil sa malaria. Sina Tano at Juli na
lamang ang buhay. Yumaman na sila dahil sa tiyaga. Nakisama si Kabesang Tales sa
namumuhunan sa bukid at nang makaipon ng kaunti ay nagbungkal ng lupa sa gubat. Nang
maipagtanong na walang may-ari sa naturang lupa ay ginawa niya itong tubuhan. Inisip din
niyang pag-aralin na sa kolehiyo si Juli upang mapantay kay Basilio na kasintahan nito.
Nang umunlad ang bukid ay inangkin ito ng mga prayle at pinagbayad ng buwis si
Kabesang Tales. Tinaasan ng tinaasan ng mga pari ang buwis at nang ‘di na kinaya ng Kabesa
ay nakipag-asunto ito sa mga prayle. Dinala ni Kabesang Tales sa korte upang maayos ang
problema. Ngunit natalo ang Kabesa dahil nasa ilalim ng impluwensya ng mga prayle ang
gobyerno. Nang tuluyan nang hindi makabayad ng buwis si Kabesang Tales ay ipinaglaban pa
rin niya ang lupa sa pamamagitan ng pagbabantay dito.
Sa kanyang pagbabantay ay nagdala siya ng baril na kinumpiska ng prayle. Sumunod

ay itak naman ang kanyang dinala ngunit ipinagbawal itong muli ng mga pari. Sa huli ay palakol
na lamang ang dinala ng Kabesa sa pagbabantay. Kalaunan ay dinakip ng mga tulisan si
Kabesang Tales dahil may perang nakita sa kanya at nakakapagbayad ng abogado para sa kaso
niya. Ipinatubos naman siya sa halagang 500. Upang may maipantubos sa ama ay ibinenta ni
Juli ang kanyang mga alahas liban sa bigay ng kanyang nobyo na isang laket na pagmamay-ari
ni Maria Clara.
Nang ‘di sumapat ang perang pantubos ay namasukan siyang katulong sa tahanan ni
Hermana Penchang. Bisperas noon ng Pasko kaya kinabukasan ay maninilbihan na siya bilang
isang alila. Dahil sa pangyayaring ito ay hindi na nakapag-aral si Juli.
15
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Masalimuot naman ang naging panaginip ng dalaga ng gabing iyon.
Nakilala mo ang iba pang mga tauhan sa kabanatang ito. Isulat ang pangalan
ng tauhang tinutukoy sa bawat bilang at ipaliwanag ang iyong saloobin patungkol sa
inilarawang tauhan.
____________________ 1. Siya ang iginagalang na lingkod ng Diyos na nagsalaysay

tungkol sa pagkasawi sa pag-ibig ni Donya Geronima sa kasintahang naging
arsobispo na pala.
SALOOBIN MO!
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
___
2. Siya ang laging nag-aabang ng kahit anong paksa na

maaari niyang ilathala at nagtanong kung saan sa lawa napatay si Ibarra.
__________________________________________________
SALOOBIN MO!
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
___
3. Siya ang nagkuwento tungkol sa milagro ni San Nicolas na

tumulong sa isang Tsinong di-nabinyagan upang di malapa ng buwaya na naging bato.
__________________________________________________
SALOOBIN MO!
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
___
16
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
4. Siya ang prayleng may magaspang na ugali at dumaing

tungkol sa pumapasok na pera sa kanyang kumbento kapag may binyag at iba pang ritwal
Katoliko.
SALOOBIN MO!
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
___
5. Siya ang batiking marinero na nagsalaysay tungkol sa

malapad na Batumbuhay na pinagkutaan ng mga tulisan kaya lumisan ang mga espiritu.
SALOOBIN MO!
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
___
PANUTO: Bumuo ng iba pang dalawang salita mula sa punong salita na nakasulat sa unang
karitela sa pamamagitan ng paglalagay ng panlapi o salitang-ugat. Isulat ito sa ikalawa
hanggang ikatlong karitela.
17
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
D. SUBUKIN NATIN:
May mga isyung tinalakay sa kabanata na sa kasalukuyan ay nangyayari pa rin
gaya ng pagtatagumpay dahil sa kasipagan, pagmamalabis sa katungkulan at
kapangyarihan, at iba pa. Iugnay ang mga pangyayaring ito na pumukaw sa iyong
kaisipan sa isang kahawig o kaugnay na palabas sa video o sa Youtube. Isulat ang
sariling kaisipan mula sa mensahe ng nabasa at napanood. Lagyan ang huling kahon
ng isa pang mahalagang pangyayari sa akda at maghanap din ng kaugnay na video
para rito.
PANGYAYARI SA
AKING NAPANOOD SA YOUTUBE NA KATULAD NITO
AKDA
Pag-unlad at Video: The Henry Sy Story – The Father of Philippine

pagbabago ng Retail
buhay dahil sa
kasipagan Link:
https://www.youtube.com/watch?v=4xBsScHEtBw
Kaisipan:
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
Pagkamkam ng
mga taong
mayayaman o
makapangyarihan
sa lupang pag-aari
o pinaghirapang
linangin ng iba
Pagmamalabis ng
mga pinunong
nakaupo sa
kanilang
katungkulan
18
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Ibang pangyayari
sa akda na
makahulugan sa
akin
E. TANDAAN:
KABANATA 3
Pamahiin – ang tawag sa mga paniniwalang walang basehan o salungat sa

siyensya o turo ng simbahan.
Taripa – ay buwis na ipinapataw sa mga inaangkat na mga produkto.
Arsobispo – ay isang obispo ng Simbahang Katolika na may panunungkulan
sa isang arkidiyosesis o malaking diyosesis at sa mga probinsyang eklesyastiko.
Beateryo – ay isa pang tawag sa kumbento ng mga madre.
Confucius – ay isang prominenteng pilosopong Tsin noong Chin Dynasty.
Buddha – ay isang prinsipe ng India.
KABANATA 4
o Si Kabesang Tales at ang kanyang ama ay nagkaingin sa isang

kagubatan sa pag-aakala nilang walang nagmamay-ari nito.
o Nang mag-aani na si Kabesang Tales Isang Korporasyon ng mga
prayle ang umangkin sa lupa
o Tumaas ng tumaas ang buwis at hindi na kayang bayaran ni Tales
kung kayat ginawa niya ang lahat upang manatili sa kaniya ang
kaniyang lupa.
19
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PT-IVb-c-83
Nabibigyang kahulugan ang matatalinghagang pahayag na ginamit sa
binasang kabanata ng nobela sa pamamagitan ng pagbibigay ng halimbawa
F10PB-IVb-c-87
Natutukoy ang papel na ginampanan ng mga tauhan sa akda sa
pamamagitan ng:
-pagtunton sa mga pangyayari
-pagtukoy sa mga tunggaliang naganap
-pagtiyak sa tagpuan
-pagtukoy sa wakas
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 5:
NOCHE BUENA NG ISANG KUTSERO
Buod
Gabi na’t inilalakad na ang prusisyong pang-noche buena nang dumating si Basilio
sa San Diego. Naabala sila sa daan dahil nalimutan ng kutsero ang sedula nito at ito’y
kinakailangang bugbugin muna ng mga guwardiya sibil.
Idinaan ang imahen ni Metusalem, ang pinaka-matandang taong nabuhay sa

mundo. Kasunod na idinaan ang mga imahen ng tatlong Haring Mago. Nakapagpaalaala kay
Sinang ang itim na Haring Melchor. Itinanong kay Basilio kung nakawala na ang kanang paa
ni Bernardo Carpio na naipit sa kabundukan ng San Mateo. Kasunod sa prusisyon ang mga
batang malulngkot sa pag-ilaw. Si San Jose naman. Kasunod naman ay mga batang may mga
parol. Nasa dulo ng prusisyon ang Birhen.
Natapos ang prusisyon. Napuna ng mga sibil na walang ilaw an parol ng karitela.
Pinarusahan uli ng mga sibil ang kutsroong si Sinong. Naglakad na lamang si Basilio.
Tanging bahay ni Kap. Basilio ang tila masaya sa mga nadaraanan ni Basilio. May
mga manok na pinapatay. Nasilip ni Basilio na ang Kapitan ay nakikipag-usap sa kura, sa
alperes, at kay Simoun. nagkakaunawaan na tayo, G. Simuon, ani Kapitan Basilio, Tutungo
20
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
tayo sa Tiani upang tingnan ang inyong mga alahas. Nagbilin ng isang kairel sa relo ang
alperes. Isang pares na hikaw naman ang ipinakikibili’ ng kura. (Bakit kaya hikaw?)
Nasabi ni Basilio s sarili na si Simuon ay may kasindak-sindak na pagkatao. Ang

lahat ay nakapaghahanap-buhay sa bayang ito maliban sa amin.
Sa bahay ni Kap. Tiyago ay iginagalang si Basilio, lalo na ng matandang utusan,

nang makitang tumistis ng isang maysakit si Basilio na parang walang ano man.
Ibinigay ng mga utusan ang mga ulat. Mga kalabaw na namatay, mga katulong na
napipiit at namatay ang matandang nagtatanod sa gubat. Nanghinayang si Basilio nang
mabatid na sa katandaan namatay ang matanda. Ibig niyang makatistis ng tao. Ang huling
balita’y ukol sa pagkadukot ng mgs tulisan kay Kab. Tales. Di nakakain ng hapunan si Basilio.
KABANATA 6:
SI BASILIO
Buod
Sa unang taon ng kanyang pag-aaral ay wala siyang nabibigkas kundi ang pangalan
niya at ang salitang “adsum” o narito po. Minamaliit din siya doon dahil sa kanyang luma at
gulanit na kasuotan. Gayunpaman ay lagi siyang nagsasaulo ng leksiyon. Nagkaroon ng isang
gurong Dominiko si Basilio. Minsan ay tinawag niya ang binata upang lituhin ito sa
pagtatanong ng leksyon. Subalit sinagot siya ni Basilio nang tuloy-tuloy at walang kagatul-
gatol. Dahil dito’y tinawag siyang loro ng propesor sa gitna ng katuwaan ng klase.
Nang minsang bigyan muli ng guro si Basilio ng katanungan ay nasagot niya muli ang
mga ito. Sa pagkakataong ito ay wala ang inaasahang katatawanan.
Dahil dito’y napahiya ang Dominiko at sumama ang loob kay Basilio. Nagkaroon pa
sila ng alitan at hamunan sa labanang gagamitan ng sable at baston. Natutuwa namang
iniharap siya ng mga mag-aaral sa kanilang propesor. Mula noon ay nakilala na at nakatuwaan
si Basilio. Siya ay nagkaroon ng markang sobresaliente. Dahil masikap sa pag-aaral si Basilio ay
hinikayat siya ni Kapitan Tiyago na lumpat sa Ateneo Municipal. Namumuhi kasi si Kapitan
Tiyago sa mga prayle mula nang magmongha si Maria Clara. Doon ay pinili ni Basilio ang pag-
aaral ng medisina dahil ito rin naman ang kanyang hilig.
Sa kanyang ikatlong taon ay marunong nang manggamot ang binata kaya ng makaipon
ay nakapagbihis na siya nang maganda at nakapag-ipon din nang kaunti. Nasa huling taon na
ng pag-aaral ng medisina si Basilio at kapag nakatapos ng pag-aaral ay pakakasal na sila ni Juli.
21
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Upang higit na mag-isip ang mga mambabasa, gumamit si Rizal ng mga

imahen at matatalinghagang salita. Inilarawan niyang mabuti ang kalagayan ng
bansa sa pamamagitan ng matatalinghagang pahayag. Bigyang kahulugan ito sa
tulong ng mga gabay na tanong.
1. Malungkot at parang kimi ang mukha ng imahen ng birhen na gawa ng mga Pilipino.
• Bakit malungkot at parang kimi ang mukha ng birhen?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
• Bakit sinabi pang gawa ito ng mga Pilipino?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
KAHULUGAN
2. Ang imahen ay mukhang dakilang santo, isang matandang lalaki na may

pinakamahabang balbas, nakaupo sa bingit ng isang hukay sa ilalim ng punong hitik
sa lahat ng klaseng pinatuyong ibon.
• Sino ang matandang lalaki?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
• Bakit sa may bangin siya nakaupo?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
• Ano ang sinisimbolo ng punong may napakaraming bunga?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
• Sino-sino ang iba-ibang uri ng pinatuyong ibon?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
KAHULUGAN
22
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
PANUTO: Hanapin ang kahulugan o kasingkahulugan ng mga salitang nakasalungguhit sa

Hanay A mula sa Hanay B. Isulat ang letra ng tamang sagot sa patalang.
A B
_____1. Walang kagatol-gatol kung sumagot a. nasasabi

sa aralin si Basilio. b. nabaling sanga
_____2. Halos hindi makagulapay ang taong c. mestisong negro
natagpuan sa kagubatan. d. hiyaw
_____3. Naibulalas lamang ni Basilio ang e. tigil
Lahat sa harap ng puntod ng ina. f. makagalaw
_____4. Isang mulato ang kaniyang kaanyuan
_____5. Alatiit ng tuyong sanga ang narinig
D. SUBUKIN NATIN:
PANUTO: Tukuyin kung anong uri ng tao si Basilio mula sa mga pahayag. Isulat ito sa
loob ng kahon.
Pamantayan Marka
Kaisipan 5 puntos
Tamang pagkakabuo ng 5 puntos
Pangungusap
10 puntos
“Tanging hangad ko mapagaling

lamang ang mga maysakit”
“Pinili ko ang aking sariling gawain at

tinungo ko ang karunungan”
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________ ________________________________
________________________________ ________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
23
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Napakahalaga ng papel na ginagampanan ng mga tauhan sa akda upang

maipakita ang mga pangyayari; matutukoy ang tunggalian; makikita ang pinangyarihan; at
makapaghinuha ng wakas ayon sa ikinilos nila sa akda.
Gamit ang ladder organizer ay ilapat ang mga ito rito upang mailarawan mo ang
buhay ni Basilio at mahulaan mo sa huli ang mangyayari sa kanyang buhay.
Si Basilio sa Ateneo
WAKAS
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
Si Basilio sa Maynila, gutom, nanlilimahid, kalaban ang

GITNA
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
Si Basilio sa kagubatan
UNA
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
E. TANDAAN:
KABANATA
6
o Palihim na nagpunta si Basilio sa kagubatan ng mga Ibarra na

ngayon ay pagmamay-ari na ni Kapitan Tiyago.
o Nagsikap siya sa pag-aaral at nang siya ay nasa ikatlong taon na ay
nagsimula nang manggamot at mag-ipon ng pera.
o Sa kanilang pagtatapos, Si Basilio ay nahirang na magbigay ng
talumpati.
24
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PT-IVb-c-83
Nabibigyang kahulugan ang matatalinghagang pahayag na ginamit sa
binasang kabanata ng nobela sa pamamagitan ng pagbibigay ng halimbawa
F10PU-IVb-c-86
Naisusulat ang buod ng binasang mga kabanata
F10PB-IVd-e-88
Nasusuri ang mga kaisipang lutang sa akda (Diyos, bayan, kapwa-tao,
magulang)
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 7:
SI SIMOUN
Buod
Ani Simoun, likas sa tao ang mamuhi sa kanyang inaapi. Ngunit ‘di naman daw sila
pinakikialaman ni Basilio kaya pabayaan daw nila siyang makagawa at mabuhay. Tinugon
naman ni Simoun si Basilio at sinabing magkakaanak din ito ng mababait na alipin at ang mga
damdaming mabuti o masama ay mamamana ng kanyang magiging anak.
Dagdag pa ni Simoun, walang hangad si Basilio kundi isang munting tahanan, kaunting
kaginhawahan, isang asawa; isang dakot na bigas; mithiin rin ng marami sa Pilipinas, at kung
iyan ay ibigay sa kanila, ituturing nilang sila’y mapalad na. Matapos sabihing ‘di niya
pinagbabawalan si Basilio sa pagbubunyag ng kanyang lihim ay sinabing kung may kailangan
si Basilio ay magsadya lamang ito sa kanyang tanggapan sa Escolta. Nagpasalamat naman si
Basilio at iniiwan si Simoun na nag-iisip. Di raw kaya niya napaniwala si Basilio sa paghihiganti
o may balak din itong maghiganti ngunit naglilihim lamang at nais sarilinin o sadyang wala
nang hangad na maghiganti? Ngunit lalong nagtumining sa loob ni Simoun ang matinding nasa
na makapaghiganti.
25
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
KABANATA 8:
MASAYANG PASKO
Buod
Si Huli ay larawan ng isang babae na pilit nagpapakatatag na balang araw ang

kanyang mga panalangin ay masasagot ng isang himala.
Kagaya ng nakagawian ni Huli siya ay gumising ng maaga at buong pusong umaasa

na sana ay hindi na sisikat ang araw. Tinignan niya ang ilalim ng larawan ng Birhen sa
pagbabasakaling nagkaroon na ng himala.
Huminga nang malalim ang dalagang si Huli at namulat na lamang bigla na mali pala
ang mga sapantaha niya tungkol sa milagro. Pinagtawanan na lamang niya ang kanyang sarili
habang siya ay abalang nag-gagayak.
Nagmadali siyang nagbihis upang pumunta sa bahay ng bago niyang panginoon, si

Hermana Pencahang. Bago siya umalis kinausap at binilin niya ang kanyang lelong. Nang
mapansin iniya ang nangingilid na luha ng matanda ay dali-dali siyang umalis.
Sa bahay ni Tandang Selo ay dumating ang kanyang mga kamag-anak upang

mamasko. Sinalubong niya ang mga ito, ngunit nagulat siya dahil anumang gawin niyang
magsalita o sumigaw ay walang boses na lumalabas sa kanyang bibig.
PANUTO: Basahin at unawaing mabuti ang mga pahayag na ito at magbigay
pakahulugan gamit ang ilang halimbawang pangyayaring makapagpapatunay na maging sa
kasalukuyan ay patuloy na nagaganap sa ating lipunan ang ganitong kalakaran.
1. “…iba’t ibang anyo ng kasakiman ang namasid kong nakapangyayari – kubli, hayag,
malupit parang lawing nagpapasasa sa isang bangkay.”
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
26
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
2. “Hindi mo ba naiisip na ang buhay na hindi ginugugol sa dakilang kaisipan ay walang

kabuluhan? Ito ay maliit na batong napawalay sa halip na nakabuo sa pagtatayo ng
gusali.”
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
D. SUBUKIN NATIN:
PANUTO: Muling isabuod nang maikli ngunit makabuluhan ang mga

kabanatang binasa. Isaang-alang ang mga mahahalagang pangyayari mula sa bawat
kabanata.
MASAYANG
SI SIMOUN PASKO
__________________ __________________
__________________ __________________
__________________ __________________
__________________ __________________
__________________ B __________________
__________________
__________________
__________________ U __________________
__________________ __________________
__________________ O __________________
__________________ __________________
__________________ D __________________
__________________ __________________
__________________ __________________
__________________ __________________
__________________ __________________
__________________ __________________
________________ __________________
__________________
__________________
__________
27
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
PANUTO: Halawin ang mga kaisipan mula sa kabanatang binasa na nagpapahalaga

sa Diyos, kapwa-tao, bayan at sa magulang. Ibahagi mo rin ang iyong sariling
pagpapahalaga sa mga ito.
Mula sa akda Mula sa iyong sarili
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
_ Sa Diyos
_
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
Sa Bayan _
_
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
Sa Kapwa
_ _
28
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
_ Sa Magulang
_
E. TANDAAN:
KABANATA 7
o Nakilala ni Basilio si Simoun habang naghuhukay.

o Napag-usapan nila pareho ang kanilang plano para sa bayan at
nalaman nilang magkasalungat ang kanilang katwiran.
o Hindi nahikayat ni Simoun si Basilio na sumama sa kaniyang
paghihiganti
KABANATA 8
o Itinuturo ng mga kura na isa sa mga mabtuing katangian ng mga Katoliko

ay ang pagtitis at pg-asa sa mga milagro ng Santo (o ng lilok ng larawan).
o Si Huli halimbawa, ay umaasa o nagbabasakali sa pagmimilagro ng Mahal
na Birhen.
o Kinatatakutan ng mga bata ang pagsapit ng pasko noong unang panahon
dahil
-maaga silang ginigising para magsimba;
-binibihisan sila ng mga magagara (ayaw ng mga bata ng matitigas na damit dahil
sa almirol at mga bagong sapatos na masakit sa paa;
-isinisimba sila sa misa mayor na matagal;
-pinaluluhod sila sa lahat ng kamag-anakan upang humalik sa kamay.
29
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PS-IVb-c-86
Naibabahagi ang ginawang pagsusuri sa napakinggang buod ng binasang
akda batay sa:
-pagkamakatotohanan ng mga pangyayari
-tunggalian sa bawat katangian ng mga tauhan
F10PU-IVb-86
Nagagamit sa pagbubuod ang tamang mekaniks sa pagsulat (baybay, bantas,
at iba pa) gayundin ang wastong pag-uugnay ng mga pangungusap/talata
F10PN-IVd-e-85
Naipahahayag ang sariling paniniwala at pagpapahalaga kaugnay ng mga
kaisipang namayani sa akda
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 9:
SI PILATO
Buod
Pinag-usapan sa bayan ang nangyari kay Tandang Selo at kung sino ang may
kasalanan sa ipinagkagayon ng matanda.
Ang alperes o tenyente ng guardia sibil? Ano raw ang kasalanan niya? Kaya
lamang daw niya sinamsam ang mga sandata ay utos sa kanya iyon, hindi upang bigyan ng
pagkakataon ang mga tulisan upang madukot si Kabesang Tales. At di raw niya kasalanan
kung di man matagpuan si Kabesang Tales.
Ang asenderong bagong gumagawa ng lupa ni Kabesang Tales? Paano raw niya
isusuplong ang pagdadala ni Kabesang Tales ng armas e kung tingnan siya’y parang pinipili
ang pinakamabuting patamaan sa kanya. Kung namalagi raw si Kabesang Tales sa bahay ay di
sana nadukot ng mga tulisan.
Si Hermana Penchang na bagong panginoon ni Huli? Ang may sala raw ay si

Tandang Selo na rin na may kasalanan dahil di marunong magdasal at di nagturo ng wastong
pagdarasal sa mga kaanak na tulad ng ginagawa niya ngayon kay Huli na tinuturuan niya ng
dasal at pinababasa niya ng aklat na. Tandang Basyong Makunat. Nang mabalitaang
30
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
tutubusin ni Basilio ang kasintahan ay nagsabing si Basilio ay isang demonyong nag-aanyong

estudyante na ibig magpahamak sa kaluluwa ng dalaga.
Nakauwi si Kabesang Tales sa tulong ng salaping napagbilhan ng mga alahas ni

Huli at nautang ng dalaga kay Hermana Penchang. Nabatid niyang iba na ang gumagawa ng
kanyang lupa, nagpaupang utusan si Huli, pipi ang amang si Tangdang Selo, at pinaalis siya sa
kanyang bahay, sa atas ng hukuman at sa katuwaan ng mga kura at gugmawa ng lupa. Si
Kabesang Tales ay naupo sa isang tabi at nanatiling walang kibo.
KABANATA 10:
KAYAMANAN AT KAGUSTUHAN
Buod
Sa bahay ni Kabesang Tales nakipanuluyan si Simoun. Ito’y nasa pagitan ng San
Diego at Tiyani. Nagdarahop si Kabesang Tales ngunit dala nang lahat ni Simoun ang pagkain
at ibang kailangan at dalawang kaban ng mga alahas.
Ipingmalaki ni Simoun ang kanyang rebolber kay Kabesang Tales. Nagdatingan

ang mga mamimili ng alahas. Si Kapitan Basilio, ang anak na si Sinang at asawa nito, Si
Hermana Penchang mamimili ng isang singsing na brilyante para sa birhen ng Antipolo.
Binuksan ni Simoun ang dalawang maleta ng alahas. Mga alahas na may iba’t ibang uri, ayos,
at kasaysayan.
Napatingin si Kabesang Tales sa mga alahas ni Simoun. Naisisp niyang parang

sa tulong ng kayamanang iyon ay tinutudyo siya ni Simoun, nilalait ang kanyang
kapahamakan. Sa bisperas pa naman ng araw ng kanyang pag-alis sa bahay niyang iyon isa
lamang pinakamaliit sa mga brilyanteng iyon ay sapat nang pantubos kay Huli at
makapagbigay ng kapanatagan sa matanda na niyang ama. Wala namimili isa man sa mga
nagsitawad sa mga luma ang makasaysayang alahas ni Simoun.
Inilibas ni Simoun ang mga bagong hiyas. Dito namili sina Sinang at iba pa. Siya
raw ay namimili rin ng alahas, ani si Simoun. Tinanong si Kabesang Tales kung may may
ipabibili. Iminungkahi ni Sinang ang kuwintas. Tinawaran agad ni Simoun ng makilalang iyon
nga ang kuwintas ng kasintahang nagmongha. Limandaang piso. O ipagpalit ng Kabesa sa alin
mang hiyas na maibigan niya. Nag-isip si Kabesang Tales. Ani Hermana Penchang ay di dapat
ipagbili iyon dahil minabitu pa ni Huli ang paalila kaysa ipagbili iyon. Isinangguni raw muna ni
Kabesang Tales sa anak ang bagay na iyon. Tumango si Simoun.
Ngunit nang nasa labas na ng bahay ay natanaw ni Kabesang Tales ang

prayle at ang bagong gumagawa ng lupa. Nangagtawanan pa iyon ng makita si Kabesang
31
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Tales. Tulad niya ay isang lalaking nakita ang kanyang asawa na kasama ang ibang lalaki at
pumasok sa isang silid at nangagtatatwanang inaglahi ang kanyang pagkalalaki. Bumalik ng
bahay si kabesang Tales. Sinabi kay Simoun na di niya nakausap ang anak.
Kinabukasan, wala si Kabesang Tales. Gayundin ang rebolber ng mag-

aalahas-wala sa kaluban at ang naroroon ay isang sulat at kuwintas ni Maria Clara. Humingi
ng paumanhin si Kabesang Tales sa pagkakahuha ng baril na kailangan daw niya sa pagsapi
niya sa mgas tulisan. Pinagbilinan si Simoun na mag-ingat sa paglakad sapagkat pagnahulog
ang mag-aalahas sa kamay ng mga tulisan ay mapapahamak ito. Ani Simoun-sa wakas ay
natagpuan ko ang taong aking kailangan: Pangahas ngunit mabuti nga ito-marunong
tumupad sa mga pangko.
Dinakip ng mg a guwardiya sibil si Tandang Selo. Natutuwa si Simoun. Tatlo

ang pinatay ni Kabesang Tales ng gabing iyon. Ang prayle, ang lalaking gumagawa sa lupa, at
ang asawa nito ay nagkaroon ng madugong pagkamatay-putol ang leeg at puno ng lupa ang
bibig. Sa tabi ng bangkay ng babae ay may papel na kinasusulatan ng Tales na isinulat ng
daliring isinawsaw sa dugo.
PANUTO: Isulat ang hinihinging sagot sa bawat linya. Sa kabilang kahon ay

sumulat ng isang pahayag na magpapalakas sa loob ng isang taong tulad ni Kabesang
Tales na dumaan sa matinding pagsubok sa buhay.
Ang kaso ni Kabesang Tales:
Ang pasiya sa hukuman:
32
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Kinahinatnan ni Juli:
Kinahinatnan ni Tata Selo:
Aksiyon ni Kabesang Tales:
PANUTO: Mula sa kabanata 10 ay ipinakita ang hindi matatawarang kayamanang

dala ni Simoun. Marami ang naakit at nasilaw sa mga kayamanang ito. Ikaw man ay
tiyak na nangangarap din ng mga kayamanang nais mong makamit. Ipaliwanag mo
rin kung paano mo ito makakamtan at kung paano ito makatutulong sa iyong
pagkatao.
Mga kayamanan at iba pang kagustuhang nais kong makamit
33
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Paano ko makakamtan ang mga ito?
Paano makakatulong ang mga ito sa akin at sa aking kapwa?
D. SUBUKIN NATIN:
PANUTO: Mula sa kabanata 9 suriin ang ilang pangyayari na makatotohanan at

nagpapakita ng tunggalian ng bawat tauhan.
1 2
Magtala ng mga
makatotohanang
pangyayari
3 4
34
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
1 2
Mga pangyayari
na nagpapakita
ng tunggalian ng
mga tauhan 3 4
PANUTO: Bumuo ng isang maikling buod ng kabanata 10 at isaalang-alang ang

mga kaisipang namayani mula rito at tiyaking magamit ang tamang mekaniks sa
pagsulat.
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
_____________________________________________________
35
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
E. TANDAAN:
KABANATA 9
• Si Pilato ay siyang naggawad ng hatol na si Kristo ipako sa krus gayong

batid niyang walang kasalanan si Hesus. Sinunod niya ang hiling ng mga
tao nasulsulan ng mga tauhan ng tulisang si Barabas. Pagkatapos ay
naghugas siya kamay at sinabing wala siyang kasalanan.
• Ito rin ang katwiran ng iba-ang gumagawa ng lupa ang kura Clemente, si
Hermana Penchang ng nagsamantala sa katangahan at kawalang-kaya ng
isang dalaga upang gawin itong busabos sa araw pa naman ng pagsilang
ng Panginoon, siya pa namang isang manang na manang at katolikong-
katoliko. Silang lahat ay may kasalanan ngunit nagsabing wala.
KABANATA 10
• Nanuluyan si Simoun kila Kabesang Tales dahil ayon sa sabi ng mag-aalahas,

iyon ang pinakamaliki at pinakamasinop na bahay sa pook na iyon. Ang
tunay na layunin ni Simoun ay makilala nang lubusan si Kabesang Tales na
sa balita niya sa mga nangyari rito ay maaaring isang taong akma para sa
balak niyang maghiganting paghihimagsik.
• Natuwa si Simoun sa ginawa ni Kabesang Tales ng pagkuha ng kanyang baril
dahil akilala niya ang pagkalalaki ang pagkamaginoo ni Kabesang Tales.
Ipinalit pa sa rebolber ang agnos na ayaw sanang pakialaman dahil walang
pahintulot ang anak. Nakita niya sa kabesa ang isang taong hinog ang dibdib
sa init ng kanyang paghihiganti. Ito ang kailangan niyang makasama sa
kanyang paghihimagsik.
• Natuwa pa si Simoun ng dakpin ng mga guwardiya sibil si Tandang Selo dahil
lalong maglalatang ang galit ni Kabesang Tales at lalong mapapadali ang
paghimok niya rito upang maghimagsik.
36
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PB -IVd - e -89

Natatalakay ang mga kaisipang ito:
- kabuluhan ng edukasyon
- pamamalakad sa pamahalaan
- pagmamahal sa:
- Diyos
- Bayan
- Pamilya
- kapwa-tao
- kabayanihan
- karuwagan
- paggamit ng kapangyarihan
- kapangyarihan ng salapi
- kalupitan at pagsasaman-tala sa kapwa
- kahirapan
- karapatang pantao
- paglilibang
- kawanggawa
- paninindigan sa sariling prinsipyo
at iba pa
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 11:
LOS BAÑOS
Buod
Ang Kap. Heneral ay nangaso sa Bosoboso. May kasama siyang banda ng musiko sapagka’t
siya ang pangalawang patrono real ng Pilipinas o kinatawan ng patrono real ng hari. Walang
nabaril na ibon o usa ang Kapitan heneral. Ibig na sanang pagbihisang- usa ang isang tao.
Mabuti na raw iyon sapagka’t maawain siya sa hayop. Ang totoo’y natutuwa siya’t di
makikita na di siya makatatama ng ibon o usang babarilin. Nagbalik sila sa Los Banos.
Noo’y ika-31 ng Disyembre.
Naglalaro ng tresilyo sa bahay-aliwan sa Los-Banos ang Kapitan Heneral, si Padre Sibyla at

Padre Irene. Galit na galit naman si Padre Camorra. Hindi alam ng huli na kaya nagpapatalo
37
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
ang dalawang kura ay sapagka’t nais nilang makalamang sa isa sa pakikipag-usap sa Kapitan
ukol sa paaralan ng kastilang balak ng kabataan.
Samantalang nagsusugal ay pinag-aralan at pinasyahan ng Kapitan ang mga papeles ng

pamamahala na inisa-isa ng kalihim pagpapalit ng tungkulin, pagbibigay ng biyaya,
pagpapatapon at iba pa. Saka na ang ukol sa paaralan ng kastila. Naroon si Don Custodio at
isang prayleng Dominiko- si Padre Fernandez.
Nagalit si Padre Camorra dahil sa isang sinadyang maling sugal ni Padre Irene na ikinapanalo
ng Kapitan. Punyales, si Kristo na ang makipagsugal sa inyo! ani Padre Camorra at tumayo
na.
Si Simoun ang pumalit kay Padre Camorra. Siya ay biniro ni Padre Irene na kanyang itaya ang
kanyang mga brilyante. Pumayag si Simoun. Wala raw namang maitataya ang kura. Ani
Simoun: Ako’y babayaran ninyo ng pangako. Kayo Padre Sibyla, sa bawat limang bilang ay
mangangako na kayo’y di kikilala sa karalitaan, kababaang loob, at pagsunod sa kabutihang
asal (magmamalabis siya sa maluhong pamumuhay at paggugol, di siya magpapakita ng awa
sa mga dukha, at di siya susunod sa mga tuntunin ng kabutihang asal.); at kayo, Padre Irene,
sasabihin lamang ninyo na lilimutin ninyo ang kalinisang ugali, ang awa sa kapuwa, at iba pa.
Sa maliit na hinihingi ko’y kapalit ang aking mga brilyante. At ito (tinapik pa ang Kapitan
Heneral), sa limang bilang ay isang vale na limang araw sa piitan (karapatan ni Simoun na
mapabilanggo sa isang tao nang limang araw); isang pag-papapiit sa limang buwan; isang
utos na pagpapatapon na walang nakasulat na pangalan; karapatan sa isang madaliang utos
na pagpapabaril sa iasng taong pipiliin ko at iba pa.
Sa kakaibang kundisyong ito ng pagsusugal ay napalapit sina Don Custodio , Padre Fernandez
at ang Mataas na Kawani. Ang huli ay nagtanong kung ano ang mapapala ni Simoun sa
kanyang mga hiling.
Para raw luminis ang bayan at maalis na lahat ang masasamang damo, tugon ni Simoun.
Ipinalalagay ng nangakarinig na ang gayong kaisipan ni Simoun ay gawa ng pagkaharang sa

kanya ng mga tulisan. Sinabi naman ni Simoun na nang pigilan siya ng mga tulisan ay walang
kinuha sa kanya kundi ang 2 niyang rebolber at mga bala. Kinumusta pa raw ang heneral.
Marami raw baril ang tulisan . Anang heneral ay ipagbabawal niya ang mga sandata. Ani
Simoun: Huwag. Ang mga tulisan ay marangal; sila ang tanging marangal na kumikita ng
ikabubuhay nila. Halimbawa, pawawalan ba ninyo ako nang di man lang kukunin ang aking
mga alahas ? Ang kasamaan ay wala sa mga tulisan sa bundok nasa mga tulisan sa bayan at
siyudad.
Gaya ninyo, ani Padre Sibylang nakatawa.
Gaya natin , ganti ni Simoun, Tayo nga lamang ay mga di-hayagang tulisan.
Ika-11:30 na. Itinigil ng heneral ang laro at parunggitan. May kalahating oras pa’t
38
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
manananghali na marami pa tayong suliraning pag-uusapan.
Ipinasiya ng heneral na ipagbawal ang armas de salon (sandatang pampalamuti sa salas).

Tumutol ang Mataas na Kawani. Wala raw bansa sa daigdig na nagbabawal niyon. Manok
lang daw ang kayang patayin niyon. Laging sinasalungat ang heneral ng Mataas na Kawani.
Walang nangyari sa pagtutol ng huli. Nagbigay ng payo si Simoun. Huwag ipagbawal ang
armas de salon liban sa iisang sukat na kasalukuyang nabibili noon. Ito ang nasunod.
Sunod na pinag-usapan ang suliranin ng paaralan sa Tiyani. Ang guro ay humihingi ng bahay-
paaralan. Ani Padre Sibyla si Socrates ay nagturo sa plasa, si Plato sa ilalim ng mga kahoy at
si Hesus ay sa mga bundok. Pilibustero raw ang guro sa Tiyani, ayon kay Padre Camorra.
Ipinasiya ng heneral na pigilin sa pagtuturo ang guro. Tumutol ang Mataas na Kawani.
Anang heneral ay di dapat humusay pa sa Espanya ang mga paaralan pa sa Pilipinas. Sa

susunod , dugtong pa nito, lahat ng daraing ay pipigilin sa tungkulin.
Ipinayo ni Don Custodio na gawing paaralan ang sabungan. Kung linggo at pista lang lang
daw ginagamit at pinakamaayos na gusali, ang mga sabungan. Kung simpleng araw daw ay
nakatiwangwang lamang.
Pinutol ng heneral ang pagtatalo. Pag-aaralan daw niya. Isinunod ang balak na paaralan ng
kabataan ukol sa Wikang Kastila. Anim na buwan nang naghihintay ito ng pagpapasiya.
Tinanaong ng heneral ang kawani Sang-ayon ang tinanong. Pinuri ang balak ng kabataan.
Tumutol sa balak si Padre Sibyla. Wala raw sa panahon at isang paghamak sa mga Dominiko.
Ayon kay Simoun ay kahina-hinala ang balak. Iniisip ni Padre Irene na tagapagsalita ng
kabataan para sa paaralan na wala nang pag-asa ang paaralan. Tutol si Simoun. Ipinasyang
huwag nang magsalita.
Inisa-isa ang kabataang may panukala ng paaralan. Si Isagani raw ay mahilig sa pagbabago at
pagsulong kaya’t mapanganib. Ipinagtanggol ni Padre Fernandez si Isagani. Ani Padre
Camorra, ang binata ay bastos. Sa bapor da ay itinulak niya at siya’y itinulak din nito.
Ang mayamang si Macaraig na paborito ni Padre Irene ay may tagatangkilik na isang
kondesa kaya’t di ito pinag-usapan. Isinunod si Basilio. Tubig na tulog daw ito, ayon kay
Padre Irene. Tahimik daw at may pinagmulang si Padre Salvi ang higit na nakaaalam(ngunit
wala si Padre Salvi.) Tila raw nakabangga na ito ng mga sibil at may ama itong napatay sa
isang paghihimagsik. Itala raw ang pangalan ni Basilio, utos ng heneral. Tumutol ang kawani.
Ipinagtanggol ang kabataan. Tumango sina Padre Fernandez, Padre Irene at Don Custodio.
Tumutol si Padre Camorra: Ang mga Indiyo ay di dapat matuto ng kastila at pagnatuto ay
makikipagtalo sa mga kastila.
Ani Padre Sibyla: Hindi pinag-uusapan dito ang pagtuturo ng kastila: dito ay may isang lihim
ng paghahamok ng mga estudyante at ng Unibersidad ng Sto. Tomas. Pag nasunod ang
39
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
kanila, natalo kami (mga Dominiko), yayabang ang mga iyan at tuloy-tuloy na. Pagkatapos
naming bumagsak, isusunod nila ang Pamahalaan.
Nagsalita si Padre Fernandez na isa ring Dominiko: Pulitikahin natin sila para di nila masabing
tinalo nila tayo. Sa halip na labanan natin sila ay sang-ayunan natin at purihin sa balak nila.
Bakit makikipagkagalit tayo sa Bayan; kakaunti tayo, marami sila. Kailangan natin sila, tayo’y
di nila kailangan. Ngayo’y mahina ang bayan. Ngunit bukas-makalawa’y lalakas iyan.
Matuwid ang mga kahilingan ng mga estudyante. Kikilala pa sila sa atin ng utang na loob.
Gumaya tayo sa mga Hesuwita.
Lalong nagalit si Padre Sibyla nang mabanggit ang hesuwita. Nagsabad- sabaran ang
magkakaharap at di naunawaan ang lahat. Pumasok ang kura sa Los Banos upang sabihing
nakahanda na ang pananghalian.
Siyang pagbulong ng mga Kawani sa Heneral. Ang anak noong si Kab. Tales ay humihiling na
palayain ang kanyang nuno na napipiit kapalit ng ama.
Kumatig si Padre Camorra sa pagpapalaya. Sumang-ayon ang Heneral.

http://www.joserizal.ph/fi13.html
KABANATA 12:
PLACIDO PENITENTE
Buod
Malungkot na patungo sa Unibersidad ng Santo Tomas si Placido Penitente sapagkat ibig na

niyang tumigil ng pag-aaral tulad ng nasabi na niya sa 2 sulat niya sa ina. Pinakiusapan nga
lamang siya ng ina na kahit batsilyer sa artes ay matapos niya.Nasa ikaapat na taon na siya.
Ang paghahangad ni Placido na magtigil ng pag-aaral ay palaisipan sa kanyang mga

kababayang taga Tanawan. Siya ang pinakamatalino sa bantog na paaralan ni Padre Valerio
roon. Hindi naman siya sugarol, walang kasintahang magyayayang pakasal, at laban sa mga
aral ng Tandang Basyong Makunat, masalapi.
Nagulat pa si Placido nang makapasok na siya sa Magallanes (dating Sto.Domingo) at siya’y

tapikin ni Juanito Palaez sa balikat. Si Palaez ay mapaghangin at paborito ng mga guro. Anak
ng mestisong Kastila. Mayaman. May pagkakuba.
Kinumusta ni Juanito ang bakasyon ni Placido. Pagkatapos ay ibinalita ang pagbabakasyon

niya sa Tiyani, kasama si Padre Camorra. Nangharana raw sila ng magagandang babae. Wala
40
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
raw bahay na hindi nila napanhik. At may ibinulong kay Placido na ikinamangha tila ng huli.
Tanga raw si Basilio sa pagkakaroon ng katipang tulad ni Huli. Pero susuko rin daw si Huli kay
Padre Camorra.
Nagtanong ng leksyon si Palaez kay Penitente sapagkat noonh lamang papasok ang kuba.
Pulos walang pasok noong nakaraang mga araw. May kaarawan ng guro, may pista ng santo,
mayroong umambon.
Ang leksyon daw nila ay ukol sa mga salamin. Niyaya ni Pelaez si Penitente na maglakwatsa.
Tumutol ang huli. Nagpatuloy sila ng paglakad. May naalala si Pelaez. Nang hingi ng abuloy
para sa monumento ng isang paring Dominiko. Nagbigay si Placido para magtigil na si Pelaez
at alam din ng Batangueno na nakatutulong ang gayong mga abuloy sa pagpasa ng
estudyante. Malapit na sila sa Unibersidad. Naroon si isagani na nakikipagtalo ukol sa aralin.
Ang ibang estudyante ay naniningin ng magagandang dalagang nagsisimba. Namutla at
namula sa lugod si Isagani nang magkulusan ang mga mag-aaral at magtinginan sa isang
bagong dating na victoria o karuwahe. Nakita niya si Paulita Gomez, ang kanyang katipan, na
kasama si Donya Victorina. Si Donya Victorina ay ngumiti kay Juanito Pelaez. Si Tadeo na
kaya lamang pumasok sa paaralan ay upang alamin kung may pasok at kung mayroon ay
aalis at magdadahilang maysakit ngunit nakapapasa, sa anong himala ay napasunod kay
Paulita sa simbahan.
Nagpasukan na sa paaralan ang mga estudyante. Nguni’t may tumawag kay Placido.
Pinalagda si placido sa kasulatang tutol sa balak na paaralan ni Macaraig. Hindi lumagda si
Placido. Walang panahong basahin ang kasulatan. Nalaala niya ang isang amain na nawalan
ng mga pag-aari nang lumagda sa isang kasulatang di binasa. Nguni’t sa matagal na
pagpipilitan ay nahuli sa klase si Placido Petinente. Pumasok parin si Placido. Hindi na
patiyad. Pinatunog pa ang takong ng sapatos. Inakala niyang ang pagkakahuli niya ay
pagkakataon na upang siya’y mapuna at makilala ng kanyang guro. Sila’y may mahigit na 150
sa klase. At siya nga’y napuna ng guro na lihim na nagbanta. Bastos magbabayad ka sa akin.
A. LARAWANG KUPAS. Magbigay ng tatlolong katangian ng Kapitan-Heneral na

hindi dapat tularan bilang pinakamataas na pinuno ng bayan. Itala ito sa kahong
nakalaan.
41
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
B. KUNG DI UKOL, DI BUBUKOL. Bilang isang mag-aaral anong mga pagsubok ang
iyong pinagdadaanan sa kasalukuyan na katulad ng kay Placido.
42
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
D. SUBUKIN NATIN:
ISAGAWA: Isagawa ang mga sumusunod na Gawain. Sundin ang panuto sa

bawat bahagi.
A. KILALANIN MO. Kilalanin ang katangian ng bawat mag-aaral. Isulat sa patlang ang
H kung ang tinutukoy ay mag-aaral na Heswita, D kung Dominiko, M kung
paaralang Pangmunicipyo at P kung mag-aaral sa Pilipinas.
________ 1. Nakasuot-Europeo, mabibilis lumakad, at maraming dalang aklat at

mga kwaderno.
________ 2. Halos lahat nakasuot lalawiganin.
________ 3. Makikita silang parang lagging nag-aalala at walang magandang pag-
asa sa hinaharap.
________ 4. Nasa itsura nila ang nag-iisip ukol sa kanilang kesyon at mga
asignatura.
________ 5. Higit na nakararami, ngunit iilan ang dalang aklat
________ 6. May laso sa kanilang mga balikat at may aklat na kipkip sa braso.
________ 7. Lagi silang matahimik at masuring gaya ng mga mag-aaral ng Aleman.
________ 8. Nang panahong iyon, hindi sila maloloko o mayayabang.
________ 9. Wala kang maririnig na tawanan o biruan sa kanila.
________ 10. May maayos at magarang damit, walang dalang aklat kundi baston.
B. TSEK-IT. Lagyan ng check ang hanay na tutugon sa wastong sagot sa bawat bilang.
Pangyayari TAMA MALI

1. Ipinagbabawal ng Kapitan-Heneral ang paggamit ng armas de
salon.
2. Napagtanto ni Padre Irene na hindi niya matutulungan ang mga
kabataan dahil Simoun
3. Tapat sa kaniyang tungkulin bilang guuro si Padre Fernandez
4. Ang mga Indiyo ay marunong nang tumawad sa mga bayarin sa
simbahan
5. Ang guro sa Tiyanin ay humiling ng bahay-paaralan
43
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
E. TANDAAN:
KABANATA 11
Pu
PUÑALES – isa itong pahayag panamdam o ekspresyon na
katumbas ng caramba.
Peninsula – noong rehimeng Espanyol katumbas ito ng
salitang “Espanya”
Armas de Salon – sandatang pandekorasyon sa salas
Dampalit – daang paliit
Boso-Boso – kagubatan kung saan nangaso ang Kapitan-
Heneral
KABANATA 12
TANDANG BASIONG MACUNAT – isang aklat na naglalaman

ng mga payo ng kura at mga salaysay tungkol sa kasamaang dulot
ng pagpapaaral ng mga anak.
Sa loob ng Maynila na namomoogan – Intramuros o Walled
City
Placido Penitente ay - mapayapang nagdurusa.
44
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PN -IVf -90
Naipaliliwanag ang kabuluhan ng mga kaisipang lutang sa akda kaugnay ng :
- karanasang pansarili
- gawaing pangkomunidad
- isyung pambansa
- pangyayaring pandaigdig
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 13:
ANG KLASE SA PISIKA
Buod
Isang silid na taluhaba ang silid ng klase. Ang upuan ay parang hagdan na tatlong baytang at
nakapaligid sa 3 panig ng silid. Sa isang dulo ng silid ay ang hapag ng guro na sa likod ay ang
pisarang may nakasulat na Viva! na naroon mula pa nang unang araw ng pasukan sa taong
iyon. Walang palamuti ano man ang mga dingding na bato. May mga kasangkapan sa pisika
nguni’t ito ay nakasusi sa isang aparador na may salamin at kung gamitin man ay ipinakikita
lamang sa klase mula sa malayo tulad ng Santisimo ng Pare. Iyon ay ipinakikita lamang sa
mga dayuhan upang di masabi ng mga ito na nahuhuli ang UST sa ibang bansa sa kahusayan
sa pagtuturo at kaya lamang di natututo ang mga Pilipino ay dahil katutubo ang walang-
katalinuhan.
Ang guro, si Padre Millon ay isang batang Dominikong napabantog sa pilosopiya sa Kolehiyo
ng San Juan de Letran. Iyon ang una niyang pagtuturo ng pisika.
Unang tinanong sa klase ang isang antukin. Parang ponograpo itong tumugon ng isang
isinaulong leksiyon na ukol sa salamin, bahagi nito, kauriang bubog o kalaing. Pinatigil ng
guro ang estudyante. Pinilosopiya ang musika. Kung kalaing, metal at bubog daw ang
salamin ano raw uri ang kahoy na may makintab na barnis o marmol na binuling maigi? Di
tinugon ng estudyante ang tanong. Ipinagpatuloy ang isinaulong aralin na parang plakang
natigil at muling pinaandar sa ponograpo. Pinatigil uli ang estudyante, muling tinanong sa
sampay bakod na kastila.
Binulungan ito ni Pelaez. Mali ang idinikta. Sinunod nito. Natawa pati ang guro matapos
insultuhin ang estudyante. Binigyan uli ng tanong sa bahagi ng salamin. Kung ano ang ibabaw
ay siyang salamin, bale wala ang harapan; ang mahalaga’y ang nasa likuran. Di ba? Nalito ang
45
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
estudyante. Lahat ay sumesenyas na sumang-ayon na siya at nadiktahan siya ni Pelaez nang

Concedo, Padre, (sang-ayon Padre). Iyon ang itinugon ng estudyante.
Tanong uli ng prayle: Kung katkatin ang asoge sa likod at palitan ng bibingka, ano mayroon?
Bulong ni Pelaez: Bibingka!
Tinawag ng propesor si Pelaez. Tumayo ang tinawag. Napabubulong ito kay Placido. Sa
katatapak sa paa ni Penitente ay napasigaw sa sakit ang tagadikta. Siya ang tinatanong ng
propesor matapos na siya’y murahin at taguring espiritu sastre. Sinasabi ng aklat na ang mga
salaming kalaing ay binubuo ng tanso o ng iba pang kalaing, totoo o hindi? tanong ng guro.
Ganyan ang sabi ng aklat, Padre, tugon ni Placido.
Ang salaming bubog ay binubuo ng isang patag na bubog na ang magkabilang mukha ay
pinakintab ng maigi at ang isang mukha ay kinulapuan ng tinggang puti, tama?
Iyan ang sabi ng aklat,Padre?
Ang tinggang puti ba ay kalaing?
Sabi po ng aklat.
Ergo (samakatuwid), ang salaming bubog na may merkuryo, isang kalaing, ay salaming
bubog-kalaing. Paano mo maipaliliwanag, espiritu sastre?
Nalito si Placido. Inulan ng mura si Placido. Nagtawanan ang klase. Itinanong ang pangalan ni
Placido. Napalatak na patuya ang kura. Anito: Placido Penitente lalong angkop ang Placido
suplado. Lalapatan kita ng penitencia. Hinanap sa mahabang talaan ang pangalan ni Placido.
A labinlimang pagliban! I*sa lang at aalisin ka na sa klase.
Napatindig si Placido. Aapat daw ang liban niya at ikalima ang pagkahuli niya. Himig intsik na
nanuya ang guro. Bihira akong bumasa ng talaan kaya’t sa bawat isang huli ay limang liban
ang inilalagay ko. Makaikatlo kitang nahuli kaya’t labinlima. Kung ang limang liban mong
inamin ang susundin ko, may utang ka pang 10. At bibigyan kita ng masamang marka sa
masamang sagot mo ngayon.
Ngunit Padre, hindi dapat na ang isang wala sa klase ay makabigkas ng mali sa aralin, tanong
ni Placido.
"A... pilosopong metapisiko! Hindi mo ba alam na maaaring ang lumiban sa klaseng iyon,
saan man siya naroon, ay di rin nakaalam ng aralin? Pilisopastro!"
panunuya pa ng Pari.
Nagpanting ang tainga ni Placido. Tama na, Padre. Maaring markahan ninyo ako nang ano
46
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
mang marka nguni’t wala kayong karapatang umaglahi sa akin! Inyo na ang inyong klase! At
ang estudyante ay umalis nang walang paalam .
Natigagal ang klase. Di nila akalaing magawa iyon ni Placido. Nagsermon ang pari. Nagsuwail
daw si Placido sa mga tumataguyod sa paaralan ng kastila. Nagmura si Padre Millon
hanggang sa tumugtog ang kampanilya. Naglabasan ang may 234 na estudyanteng di
pumapasok nang walang nalaman at lumabas nang sa gayon ding kalagayan.
KABANATA 14:
SA BAHAY NG MGA MAG-AARAL
Buod
Malaki ang bahay na tinitirahan ng estudyanteng si Makaraig. Maluwag ang bahay na

ito at puro binata ang nakatira na pawang nangangasera. Iba-iba ang kanilang edad at pag-
uugali.
Si Makaraig ay isang mayamang mag-aaral ng abogasya at pinuno ng kilusan ukol sa

isyu sa Akademya ng wikang kastila. Ang pangunahing estudyante na sina Isagani, Sandoval,
Pecson at Pelaez ay inimbitahan ni Makaraig upang pag-usapan ang kanilang pakay. Mananalig
sina Isagani at Sandoval na pagbibigyan hiling, samantalang nag-aalinlangan si Pecson. Si
Sandoval ay larawan ng mga kastilang may malasakit at pagpapahalaga sa mga Pilipino.
May dalang magandang balita si Makaraig. Ibinalita nila na si Padre Irene ay ang
nagtatanggol sa kanila laban sa mga sumalungat sa kanilang adhikain. Kailangan ng grupo ang
pagkiling ni Don Custodio, isa sa mga kataas-taasang lipon ng paaralan sa kanilang panig.
Dalawang paraan ang kanilang naisipupang pumanig sa kanila si Don Custodio, si G. Pasta isang
manananggol at si Pepay na isang mananayaw na matalik na kaibigan ni Don Custodio.
Napagkaisahan ng lahat na piliin ang manananggol upang maging marangal ang
kapamaraanan.
A. ISIP-ISIP. Mababasa sa graphic organizer ang mga kaisipan o isyung

tinalakay sa akda. Isulat sa ikalawang hanay ang iyong saloobin hinggil sa
bahaging nabanggit.
47
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Mahahalagang Isyu o Kaisipan na Iyong Saloobin

tinalakay sa akda
Naisip ni Padre Miliong masarap ipahiya
ang binatang si Placido, na laging maayos
ang pananamit, at halatang Malaki ang
tiwala sa sarili
Ang mga kagamitan sa silid-aralan ay hindi
binili para sa mga mag-aaral. Ang
laboratory ay ginawa para ipagmalaki sa
mga dayuahn at matataas na opisyal ng
kapuluan, upang sabihing hindi sila
nahuhuli kailanman.
Sumagot si Placido sa pang-aalipusta ng
guro at sinabing mababawasan ang
kaniyang marka, ngunit walang karapatan
ang gurong umalipusta ng kapwa at umalis
ang binate sa klase.
B. IPALIWANAG MO. Umisip ng mga pangyayari ng iyong naranasan, nabalitaan,

nabasa, napakinggan tungkol sa PADRINO SYSTEM. Ilahad ito sa talahanayan sa
ibaba.
PADRINO – Paglapit sa kakilala upang mas mapabilis ang pagpoproseso ng mga

dokumento o bagay-bagay na nais makamit. Lalong-lalo na sa usaping
panggobyerno.
Sistema ng Paggamit ng Pangyayaring iyong Ano ang iyong nagging

Padrino sa: naranasan, nabalitaan, damdamin ukol dito.
narinig, nabasa o
napanood
Karanasang Panssarili
Gawaing pangkomunidad
Isyung Pambansa
Pangyayaring Pandaigdig
48
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
D. SUBUKIN NATIN:
A. BUUIN MO AKO. Isulat sa patlang ang nawawalang salita upang mabuo ang diwa
ng pangungusap.
1. Sa bulwagang ito ginanap ang klase sa ___________________________.
2. Ngunit di hangal ang mga ____________________ na ipinagamit ang mga ito.
3. __________________ taon na sa pagtuturo si Padre Millon.
4. Ang Pisika ay itinuturo niya sa paraan ng _________________________.
5. ____________________ ang ginagamit niya sap ag-aglahi ng mga mag-aaral
B. STAK KA. Lagyan ng bituin o star ang patlang na nagpapahayag ng paglalarawan
sa kabanata. Kung hindi man nabanggit panatilihin na lamang ito patlang.
_______1. May apat na palapag
_______2. Malaki at maluwag ang kabahayan
_______3. Tulad ng kolehiyo sa umaga
_______4. Sa ganap na ika-11 ng umaga maingay na at magulo
_______5. Pagtitiwala sa pamahalaan ng hiling ni Sandoval
_______6. Ang Tsino ay naiiyak at natitiis sa tama ng pamalo
_______7. Ang makulong sa Pilipinas ang pinakamabigat na parusa
_______8. Tanging sang-ayon sa adhikain ng mga mag-aaral si Padre Irene
_______9. Ang kapasyahan ng akademya
_______10. Naatasang si Isagani ang lalapit kay Pepay
E. TANDAAN:
KABANATA 13
Pu
-
Natupad ang hangarin ni Placidong huminto ng pag-aaral
-
Ipinamukha ni Placido sa guro na wala itong karapatang
siya ay hamakin.
- Lahat ay nabigla, noon lamang sila nakasaksi ng gayong
pagtatanggol sa karangalan.
Ampliacion – mataas na kurso
Pilosopastro – pauyam na tawag sa pilosopo
KABANATA 14
Pu
- Nasa kamay na ni Don Custodio ang usapin ng mga mag-
aaral
- Tiyak na sasangguni ang Don kay Ginoong Pasta
- Kailangan ang pagkiling ng kabataan si G. Pasta
- Si Isagani ang lalapit sa abogadong ito sapagkat nagging
kamag-aral siya ni Padre Florentino, ang amain ni Isagani
49
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PD -IVd - e -83

Naiuugnay ang kaisipang namayani sa pinanood na bahagi ng binasang
akda sa mga kaisipang namayani sa binasang akda
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 15:
SI GINOONG PASTA
Buod
Si Ginoong Pasta ay isang bantog na manananggol. Sinadya ito ni Isagani upang

pakiusapan na kung maari ay mamagitan ng sang-ayon sa kanila kung sakaling sumangguni si
Don Custodio. Ngunit nabigo siya dahil nagpasiya ang abogado na huwag nakialam dahil
maselan ang usapan. Marami na siyang pag-aari kaya’t kailangang kumilos nang ayon sa batas.
Ang ganting katwiran ni Isagani ay lubos na hinangaan ng abogado dahil sa katalinuhan at
katayugan ng pag-iisip nito.
Sinadya ni Isagani ang opisina ng manananggol na si Senyor Pasta, isa sa mga may
pinakamatalas na pag-iisip sa Maynila na sinasangguni ng mga pari kung ang mga ito’y nasa
gipit na kalagayan. Pinakiusapan niya ang Senyor na kung maari ay mamagitan upang kanilang
mapasang-ayon kung sakaling sumangguni na sila kay Don Custodio.
Ikinuwento ni Isagani kay Senyor Pasta ang tungkol sa balaking kilusan. Nakinig ng mabuti ang
Senyor na tila walang alam at kunwari’y wala siyang pakialam sa gawain ng mga kabataan.
Pinakikiramdaman naman ni Isagani ang naging bisa ng kanyang mga salita sa abogado. Nais
sana ni Isagani na maaprubahan ng manananggol ang nais nilang akademya ng Wikang Kastila
ngunit nabigo siya dahil nagpasiya ng abogado na huwag makialam dahil maselan ang usapan
at mas mabuting hayaan daw na ang gobyerno ang kumilos.
50
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
KABANATA 16:
ANG KASAWIAN NG ISANG INSTIK
Buod
Si Quiroga, isang negosyanteng Intsik na naghahangad magkaroon ng konsulado ang
kanyang bansa ay naghandog ng isang hapunan. Dinaluhan ito ng mga tanyag na panauhin,
mga kilalang mangangalakal, mga prayle, mga militar, mga kawani ng pamahalaan, gayun din
ang kanilang mga suki.
Dumating si Simoun at nang singilin niya si Quiroga sa utang na siyam na libong piso,
sinabi nitong nalulugi siya. Inalok ni Simoun na bawasan ng dalawang libong piso ang utang
ni Quiroga kung papaya gang intsik na itago sa kanilang bodega ang mga armas na dumating.
Hindi raw dapat mangamba ang Intsik, sapagkat ang mga baril ay unti-unting ililipat sa ibang
bahay na pagkatapos ay gaagawan ng pagsisiyasat at marami ang mabibilango. Siya ay
lalakad sa mga mapipiit upang kumita. Napilitang sumang-ayon si Quiroga. Ang pangkat ni
Don Custodio ay nag-uusap tungkol sa komisyong ipapadala sa India para pag-aralan ang
paggawa ng sapatos para sa mga sundalo. Sa pulutong ng mga pari, ay pinag-uusapan nila ay
tungkol sa ulong nagsasalita sa may perya sa Quiapo na pinamamahalaan ni Mr. Leeds.
A. SHARE-IT. Ipaliwanag ang ibig sabihin ng sumusunod na pahayag.
“ Isa ako sa mga umiibig sa sariling bayan at hinahangad ko

ang kaniyang pagsulong ngunit hindi gayon kadali ang
sumuong sa mga usapin. Kailangan kong mag-ingat sapagkat
marami akong ari-ariang dapat ingatan. Magiging isang
pagsuong
“ Kaawa-awang binate! Kung lahat sana’y mag-iisip at kikilos

na tulad niya, ay hindi ko masasabing hindi… Kaawa-awang
binate! Kaawa-awang Florentino.
51
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
B. HARAPIN NA YAN! Tukuyin ang hinagpis na kinaharap ni Quiroga.
D. SUBUKIN NATIN:
A. AYUSIN NA NATIN ITO. Ayusin ang ginulong letra upang mabuo ang salitang
tumutukoy sa pahayag.
KARGNAATUN 1. Isa sa batayang kailangan ng pamahalaan
______________________
HAMAANPALA 2. Itinatag para sa kabutihan ng bayan
______________________
3. Nangangahulugang may pagkukulang

HINAIGN ang bayan
______________________
52
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
WKPAA 4. Karapat-dapat alalahanin tulad ang sarili
______________________
GAMAGAWANG 5. Higit na kailangan ng bayan kaysa

propesyunal
______________________
BAUN 6. Magsisilbing tinik para kay Isagani kung

walang nagawa sa bayan
______________________
PIPNIILAS
7. Ang lupain ng mga panukala
______________________
B. FACE TO FACE. Tukuyin ang inilalarawan sa sumusunod na pahayag. Iguhit sa

loob ng kahon ang emoji na kakatawan para dito.
1. Pasulyap-sulyap si Quiroga na parang tinitiyak na walang nawawalang

anuman.
2. “Alam” kong naparito kayo dahil sa aking handa.
3. Galing pa sa Tsina ang mga palamuti at kasangkapan ng Tsino
4. Kapag Kaharap si Quiroga, sinasabi ni “Piliti” na dapat maging konsul si

Qurioga
5. Ayon kay Don Timoteo, padating na ang mga yero, ngunit sa isang
buwan pa gigibain ang mga bahay.
6. “Hindi ka na mananagot ditto. Itatago ng unti-unti ang mga baril sa

bawat bahay.
7. “ Ang Mabuti ay paroon tayo sa perya at panoorin ang ulong iyon.”
8. Babawasan ni Simoun ang utang ni Quiroga ngunit kakailanganin niya

ang bodega ng huli.
53
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
E. TANDAAN:
KABANATA 15
Pu
- Tumangging tumulong sa mga kabataan si Ginoong Pasta
- Pinayuhan niya si Isagani na huwag makialam sa mga
usapin ng bayan.
- Balang-araw, pag siya’y may uban nang tulad ni Ginoong
Pasta, pasasalamatan niya ang Abogado
- Sariling kapakanan dapat ni Isagani ang kaniyang
lingapin.
KABANATA 16
Pu
- Naghandog ng piging si Quiroga para sa kanyang hangad
na magkaroon ng konsulado
- Ang mga batayan sa pakikipagkalakaran ng mga Tsino ay
sa pamamagitan ng salitaan (Verbal Agreement). Isang
simpleng pagtango o pagsasabi ng “Oo” ay sapat na. Hindi
Mahalaga sa mga negosyanteng Tsino ang pagbibigay ng
resibo.
54
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PU -IVd - e -87

Naisusulat ang pagpapaliwanag ng sariling mga paniniwala at pagpapahalaga
kaugnay ng mga kaisipang namayani sa akda
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 17:
ANG PERYA SA QUIAPO
Buod
Maganda ang gabi. Ang perya’y punong-puno ng panonoorin at manonood. Ang 12
galing sa bahay ni Quiroga ay patungo sa kubol ni Mr. Leeds. Tuwang-tuwa si Padre Camorra
sa dami ng magagandang dalagang nakikita lalo na nang makasalubong si Paulita na kasama
nina Isagani at Donya Victorina.
Punyales! Kailan pa ako magiging kura sa Quaipo, anang makamundong prayle at
kinurot sa tiyan si Ben Zayb. Si Isagani nama’y inis sa bawa’t tumititig kay Paulita.
May pinasok na tindahan ng mga tau-tauhang kahoy ang pangkat nina Padre Camorra.
Naghawigan sila-sila. Ang isa raw ay kahawig ni Zayb.
Kahawig daw ni Padre Camorra ang isa. Marami ang lilok na anyong Prayle.
May isang kuwadrong tanso ng babaing pisak ang mata, gula-gulanit ang damit,
nakalupasay at namimirinsa at namimirinsa ng lumang damit. Ayon kay Padre Camorra ay
isang hanggal ang umisip ng larawang iyon. Sumagot si Ben Zayb na iyon ay ayon sa pamagat:
la Prenza Filipina o prinsang ginagamit sa Pilipinas.
Isa namang kuwadro ay naglalarawan ng isang lalaking nakagapos ang mga kamay at
tinuturuan ng mga guwardiya sibil. Pamagat Ang Bayan na Akaba . Pinagtawanan din nila ito.
May nakitang larawan na kahawig ni Simoun. Hinanap nila ang mag-aalahas. Wala ito.
Ayon kay Padre Camorra’y natakot na baka pagbayarin nila sa pagpasok sa paglabas ni Mr.
Leeds. Ani Ben Zayb naman: Baka natakot na matuklasan natin ang lihim ng kanyang kaibigan
si Mr. Leeds. Makikita ninyo’t ang lahat ay sa salamin lamang.
KABANATA 18:
ANG MGA KADAYAAN
Buod
Sinalubong ni Mr. Leeds ang mga panauhin sa kanyang perya. Bago nagsimula ang
palabas, nagsiyasat si Ben Zayb upang Makita ang salamin sa kanyang inaasahang
55
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
matagpuan, ngunit wala siyang nakita.
Pumasok si Mr. Leeds sa isang pinto at may dalang kahong kahoy sa kanyang
pagbabalik. Ipinaliwanag niya na ito ay natagpuan naiya sa isang libingang nasa-piramid ni
Khufu, isang Paraon ng Ehipto. Ang kahon ay may lamang abo at kapirasong papiro na
kinasusulatan ng dalawang salita. Sa pamamagitan ngpagbigkas ngunang salita ang abo ay
nabubuhay at nakakausapang isang ulo at pagbanggit ng ikalawang salita ito ay babalik sa
dating kinalalagyan nito.
Bumigkas ng isang salita si Mr. Leeds, lumabas ang isang ulo at sinsbi nitong siya si
Imuthis. Siya ay umuwi sa sariling bayan pagkatapos ng pag-aaral at mahabang paglalakbay.
Sa kanyang pagdaraan sa Babilonia ay nabati niya ang isang lihim na hindi ang tunay na
Sumerdis ang namamahala doon kundi si Gautama, isang magnanakaw ng kapangyarihan at
namamahala sa tulong ng pandaraya. Sa katakutang isumbong siya kay Cambises ay binalak
ang ikakasawi ni Imuthus sa tulong ng mga saserdoteng Taga-Ehipto na siyang
nakapangyayari noon sa kanilang bayan. Siya ayumibig sa isang anak ng pari at naging
kaagaw niya rito ang pari sa Abidos. Nagpanukala ang pari ng kaguluhan at siya ang
sinangkalan. Isinakdal siya at napiit, tumakas at napatay. Ayon sa ulo siya ay nabuhay muli
upang ihayag ang gayong kataksilan. Titig na titig kay Padre Salvi ang espinghe habang
nagsasalita ito. Dahil sa takot hinimatay ang prayle.
Kinabukasan nagpalabas ng utos ang gobernador na nagbabawal sa palabas ngunit

wala na si Mr. Leeds, nagtungo ito sa Hongkong dala ang kanyang lihim.
A. IBIGAY MO NA. Ibigay ang ibig sabihin ng mga sumusunod na kaisipan na

nakasulat sa loob ng kalatas.
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
“Bukas makalawa ay _________________________________
maaaring mamatay na _________________________________
parang tinamaan ng lintik” _________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
___________
56
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
“Isang sulak ng kalooban ay _________________________________
maaaring makamatay sa _________________________________
kanya” _________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
___________
B. Tumukoy ng mga pangyayaring naganap kay Imuthis at Ibarra gayundin ang sakit
ng lipunang nakapaloob sa kabanata. Tumbasan ng mga kaugnay na pangyayari
sa kasalukuyang lipunan.
Pamantayan Marka
Kaisipan 5 Puntos
Tamang konstrusyon 5 Puntos
ng Pangungusap
10 Puntos
Imuthis Ibarra
_____________________ _____________________
_____________________ _____________________
Sakit sa Lipunan _____________________ _____________________
_____________________ _____________________
_____________________ _____________________
_____________________ _____________________
_____________________ _____________________
_____________________ _____________________
Ang Pilipino Ngayon _____________________ _____________________
_____________________ _____________________
_____________________ _____________________
_____________________ _____________________
_____________________ _____________________
57
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
D. SUBUKIN NATIN:
A. SIMBOLO, ANO NGA ITO? Bigyang simbolo ang mga sumusunod na salita.
Isulat ang letra sa loob ng tatsulok na bahagi ng banderitas.
B. PAG-UGNAYIN. Anong pangyayari sa kolum B ang maiuugnay sa klum A? Isulat

sa patlang ang letra ng wastong sagot.
A B
_______ 1. Mr. Leeds a. nawalan ng malay-tao
_______2. Ben Zayb b. saserdote ng Abydos
_______3. Deremof c. nangmungkahing ipagbawal ang palabas
_______4. Ibig usigin d. nagbigay-buhay sa espinghe
_______5. Padre Salvi e. ikaapat na lipi nh Paroon
_______6. Hongkong f. naghahanap ng salamin
_______7. Don Custodio g. tinungo ni Mr. Leeds
58
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
________8. Khufu h. nagtungo sa Piramid sa Ehipto
E. TANDAAN:
KABANATA 17
Pu
- Mula sa piging ni Quiroga, nagtungo sa perya ang pangkat
nina Don Custodio
- Napansin ng grupo ma wala na si Simoun.
- Prinsa – plantsang bilog na ang ginagamit na pampainit ay
uling o kahoy
- Namimirinsa – namamalantsa
- Mummy – embalsamadong bangkay
-
KABANATA 18
Pu
- Walang nakitang katibayan si Ben Zayb na may daya ang
palabas ni Mr. Leeds.
- Pelus – telang mabalahibo, makapal at karaniwang
madulas ang hipo
- Papiro – papel
- Espinghe – isang napakalaking estatwang milo na yari sa
bato na ang tao, lawin o tupa, at ang katawan ay sa isang
leon.
59
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10WG -IVd - e -80

Naipahahayag ang sariling paniniwala at pagpapahalaga gamit ang angkop na
mga salitang hudyat sa paghahayag ng saloobin/ damdamin
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 19:
ANG MITSA
Buod
Lumabas sa klase si Placido Penitente. Hindi na siya ang dating mapagtimpi. Galit na
galit siya. Nais niyang gumawa ng isang libo`t isang paghihiganti. Parang ibinubulong ng
kanyang budhi: Placido Penitente, ipakilala mong ikaw ay may karangalan, na ikaw ay
matapang at maginoo. Taga-Batangas ka na ang paglait ay hinuhugasan ng dugo.
Nakitang nagdaan ang isang sasakyang kinalulunanan nina Padre Sibyla at Don
Custodio. Nais niyang habulin ang kura at ihagis sa ilog.
Napadaan sa Escolta. May naraanang dalawang Agustino sa pinto ng basar ni

Quiroga. Ibig pag-uundayan ng suntok. Nagpigil. May naraanang dalawang kadete na
nakikipag-usp sa isang kawani. Sinagasa niya ito. Tumabi ang mga kadete. Inaalihan ng
hamok si Placido.
Inakala na ni Placidong wala na siyang pagkakataong mag-aral. Aniya sa sarili. Hindi

raw kami marunong maghiganti. Dumating na sana ang lintik at nang makita nila.
Naratnan ni Placido sa bahay na kanyang tinutuluyan ang kanyang ina si Kabesang

Andang. Kararating nito mula sa Batangas. Sinabi ni Placido na di na siya mag-aaral.
Naghinagpis ang ina. Nakiusap sa anak. Nagpaalam si Placido sa ina. Ginala nito ang
Sibakong, Tundo, San Nicolas, Sto. Kristo. Mainit pa ang ulo. Nguni`t nakaramdam ng gutom.
Naisipang umuwi. Inakalang wala na sa bahay ina`t nagtungo na sa kapitbahay upang
makipangginggi. Mali siya. Naroon pa ang ina. Naghihintay.
Ipinakiusap daw ni Kabesang Andang sa prokurador ng Agustino na iayos ang

suliranin ni Placido sa nakagalit na Dominiko. Ayaw ni Placido. Tatalon daw muna siya sa ilog
Pasig o magtutulisan bago mag-aral na muli. Nagsermon uli ang ina ukol sa pagtitiis. Di na
kumain muna, muling umalis ang binata. Nagtungo sa daungan ng mga bapor. Inisip niyang
60
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
magtungo sa Hongkong, magpayaman at kalabanin ang mga prayle.
Ginabi siya sa paggagala. Walang natagpuang kaibigan. Napatungo siya sa perya.

Nakita niya si Simoun. Sinabi niya dito ang nangyari sa kanya at ang hangad niyang pasa-
Hongkong. Napatulog siya sa mag-aalaha.
Isinama ni Simoun si Placido sa kanyang karuwahe. Pag-karaan ng pagtakbo ipinatigil

ang sasakyan. Bumaba sina Simoun at Placido. Nakita nina Placido sina Isagani at Paulita na
namamasyal. Nainggit si Placido. Kinainisan sina Simoun at Isagani. Anya: Sa ganyan lamang
mapapakinabangan. Nagpatuloy ng paglalakad sina Simoun at Placido hanggang sapitin nila
ang isang bahay na munti pagawaan ng mga pulbura na pinangangasiwaan ng dating guro sa
San Diego. Inatasan si Simoun na pakipagkitaan ng guro ang tenyente at ang kabo ng mga
militar, gayundin si Kabesang Tales. Nagtanong ang guro sa di pa nila kahandaan. Ani
Simoun: sapat na sina Kabesang Tales, ang mga naging kabinero at isang rehinameyento ng
mga kawal. Kung ipagpapaliban ay baka patay na si Maria Clara. Tumalima ang dating guro.
Dalawang oras na nag-usap sa bahay ni Simoun ang magaalahas at ang binata bago
umuwi sa kaserahan si Placido.
Nang mapag-isa ang mag-aalahas ay nagtalo ang loob ni Simoun. Sinurot siya ng
budhi dahil bahagi siya ng kabulukang nais niyang puksain. Waring nakita niya ang anyo ng
kanyang ama at ng kay Elias na tumututol sa kanyang ginawa. Ngunit umiling siya. Kung
ako`y tumulad sa inyo ay patay na ako, aniya. Gumawa ako ng masama upang mabigyang
daan ang mabuti. Nilalagnat noon si simoun.
Kinabukasan ay buong bait na nakikinig si Placido sa nangangaral na ina. Hindi

tumututol sa mungkahi nito. Ipinayo na lamang sa ina na bumalik na sa lalawigan kaagad
dahil kung malaman daw ng prokurador na naroon si Kabesang Andang ay hihingian pa ito
ng regalo at pamisa.
KABANATA 20:
ANG NAGPAPALAGAY
Buod
Ang usapin ukol sa akademya ng salitang kastila ay nasa mga kamay ni Don Custodio,
na siyang pinagkatiwalaan lumutas sa suliraning ito.
Si Don Custodio de Salazar y Sanchez deMonteheredondo ay kilalang tanyag

sabahagi ng lipunan sa Maynila at tinaguriang “Buena Tinta”. Siya ay nakapag-asawa ng isang
mayaman at sa pamamagitan ng yaman ng asawa, nakapagnegosyosiya kahit kulang sa
kaalaman sa mga tungkuling kanyang hinahawakan siya ay pinupuri dahil siya ay masipag.
61
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Nang bumalik siya sa Espanya walang pumansin sa kanya dahil sa kakulangan niya sa
pinag-aralan, kaya walapang isang taon nagbalik na siya sa Pilipinas at nagmagaling sa mga
Pilipino sa kanyang kunwaring magandang karanasan sa Madrid.
Lumagay siya parang amo’t tagapagtanggol, ngunit siyay naniniwalang may

ipinanganak upang mag-utos at ang iba’y upang sumunod. Ang Pilipino’y ipinanganak upang
maging utusan, kaya’t kailangang pagsabihang lagi na ang mga ito’y sa gayon lamang ukol.
Sa loob ng labing limang araw, si Don Custodio ay bumuo ng pasiya ukol sa kasulatan
at handa na niya itong ipaalam sa lahat.
A. USAP-USAPAN. Hihikayatin kaya ni Simoun na sumama sa kaniyang

planong paghihiganti si Placido? Ano ang maaari niyang sagot ditto? Ano
naman kaya ang maaaring isagot mo Placido sa kaniyang alok? Isulat sa
speech balloon ang usapan nila.
62
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
B. KAISIPAN AY PAGBIGYAN. Magbigay ng ilang kaisipan na ipinahayag ni

Don Custodio. Ipaliwanag ang mga ito.
D. SUBUKIN NATIN:
A. OO O HINDI. Sagutin ng Oo ang pahayag kung ito ay tama at Hindi

naman kung mali. Isulat sa patlang ang sagot.
________ 1. Ang ibig sabihin ng panlalait ay panghahamak.

________ 2. Kapag naghihiganti ay maaaring tinutulungan ka ng isang tao.
________3. Ang inuupahang bahay ay hindi sarili.
________4. Ang isang seminarista ay naghahanda upang maging ganap na pari.
________5. Natutuwa ang taong naghihinagpis.
________6. Nagiging mapagpaumanhin ang isang tao kapag sumasabad siya sa
isang usapan ng mga taong nag-uusap.
_______ 7. Lumuluwas ang isang tao patungo sa lungsod mula sa lalaawigan.
_______8. Ang ibig sabihin ng kuwaresma ay Mahal na Araw.
_______9. Nangangahulugan ng pagkamatay ang kabilang buhay.
_______10. Kapag may himagsikan, maayos at tahimik ang kapaligiran.
B. TAMBALAN NA. Pagtambalin ang dalawang salitang magkasingkahulugan

sa loob ng kahon. Pagkatapos gamitin ito sa pangungusap ang isang salita
mula rito.
masawata kapangalan malakas ang loob panukala katukayo
masupil pangahas mungkahi matapang nangunguna
63
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
1. Pangungusap:
2. Pangungusap:
3. Pangungusap:
4. Pangungusap:
5.
Pangungusap:
64
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
E. TANDAAN:
KABANATA 19
Pu
- Nakarating si Placido sa daungan, sa perya, at sa purok ng
mga Tsino.
- Nakita siya ni Simoun at isinama sa lakad nito.
- Tulay ng Espanya – ngayon ay Jones Bridge sa Maynila
- Lamayan – isang pook sa Sta. Ana sa baybayin ng Ilog
Pasig sa daungan ng mga bangka.
KABANATA 20
Pu
- Nasa kamay ni Don Custodio ang usapin tungkol sa
Akademya ng Wikang Espanyol.
- Buena Tinta – mahusay na tagasulat ng papeles ang taguri
kay Don Custodio
- Ayuntamiento – pamahalaang lungsod
- Liberal – pangkat ng mga makabagong pananaw sa mga
bagay-bagay lao na sa mga kinalaman sa pamahalaan.
65
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PB -IVh -i-92

Naisasaad ang pagkamakatotohanan ng akda sa pamamagitan ng pag -uugnay
ng ilang pangyayari sa kasalukuyan
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 21:
MGA ANYO NG MAYNILA
Buod
Nang gabing iyon ay may pagtatanghal sa teatro de Variendades, ang Les Choches de
Corneville ng bantog na mga Pranses. Ubos kaagad ang tiket, at mahabang-mahaba ang
hanay ng nagsipasok.
Isang Kastila ang tanging walang bahala sa pagpasok sa dulaan. Ito’y si

Camarroncocido na anyong pulubi o palaboy. May lumapit sa kanya na isang kayumangging
lalaki na matanda at may amerikanang mahaba’t hanggang tuhod. Siya’y si Tiyo Kiko.
Pinakitaan nito ng mga mamisong Mehikano si Camarroncocido. Iisa ang kanilang
hanapbuhay: pagdidikit ng mga paskil.
Anim na piso ang iniupa ng mga Pranses kay Tiyo Kiko. Ani Camarroncocido: E,
magkano naman ang ibinigay nila sa mga prayle? Dapat mong malaman na ang buong
kikitain ng palabas ay mauuwi sa mga kumbento.
Ang palabas ay humati sa Maynila. Mayroong nagsitutol dito bilang masagwa at

laban sa moralidad, tulad nina Don Custodio at ng mga prayle. Mayroon namang nagtanggol
dito. Mga pinuno ng hukbo at mga marino, ang kawani, at maraming matataas na tao. Laban
ang mga babaing may asawa o may kasintahan. Ang wala nama’y sang-ayon sa opera.
Naging malaki at malaganap ang bulung-bulungan at kasamang nababanggit ang Kapitan
Heneral, si Simoun, si Quiroga at mga artista.
Ani Camarroncocido kay Kiko: Ang kalahati ng mga nagsisipasok sa teatro ay

manonood dahil sinasabi ng mga prayle na huwag manood: at ang palabas dahil
ipinagbabawal ng mga prayle. Mabuti ang iyong mga paskil ngunit higit na mabisang
pantawag ng tao ang pastoral o pagbabawal ng mga pari.
Nang makaalis si Tiyo Kiko ay may napansin si Camarroncocido na mga taong tila
66
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
hindi sanay mag-amerikana at sa wari’y umiiwas mapuna. Anya: Mga sekretarya kaya o
magnanakaw? Kinapa ang sariling mga bulsa. Walang laman. Ano sa akin sino man sila? anito
at nagkibit-balikat. Isang kagawad ng hukbo ang kumausap sa mga di-kilalang tao na apat o
lima sa bawat pulutong. Pagkatapos, ang kagawad ay lumapit sa karwahe at masiglang
nakipag-usap sa taong lulan niyon si Simoun. May narinig ang palaboy na Kastila: Ang hudyat
ay isang putok. At umalis ang karwahe. May binabalak! ani Camarroncocido.
Nagpatuloy ng lakad si Camarroncocido. Dalawang tao ang narinig niyang nag-uusap.

Anang isa na may hawak na rosaryo at kalmen: Ang mga kura ay malakas kaysa Heneral. Ang
heneral ay umaalis; ang mga ay naiiwan. At yayaman tayo. Ang hudyat ay isang putok.
Ani Camarroncocido: Doon ang heneral dito si Padre Salvi. Kaawa-awang bayan!
Ngunit anio sa akin?
Sa labas ng dulaan ay naroon si Tadeo at isang kababayang baguhan sa lungsod.

Niloloko ni Tadeo ang kababayang tanga sa pagsasasbi ng mgsa kahanga-hangang
kasinungalingan. Maraming mga taong nagdaraan ang sinasabi ni Tadeo na mga kaibiga’t
kakilala niyang malalaking tao kahi’t di totoo. Dumarating sina Paulita Gomez at ang tiyang si
Donya Victorina. Nakilala ni Tadeo si Padre Irene na nakabalatkayo nguni’t di naitago ng
tunay na katauhan dahil sa mahaba niyang ilong. Dumating din si Don Custodio.
Nang makita ni Tadeo na dumating sina Makaraig, Pecson, Sandoval at Isagani ay

lumapit ito at bumati sa apat. May labis na tiket ang mga ito dahil di sumama sa kanila si
Basilio. Inanyayahang pumasok si Tadeo. Di na naghintay ng ikalawang paanyaya si Tadeo.
Iniwan ang taga-lalawigan na nag-iisa.
KABANATA 22:
ANG PALABAS
Buod
Maingay sa dulaan. Lampas na sa oras ay di pa nagsisimula ang palabas dahil wala pa

ang Kapitan Heneral. May nagsisipadyak ng baston at sumisigaw na buksan na ang tabing.
Maraming pabastos na paghanga sa mga babae na maririnig sa mga artilyero. Maraming
tsismisan. Mausok. Maraming pagtatalo. May isang matigas ang ulo sa isang luklukang di
kanya at ayaw ibigay iyon sa may-aring si Don Primitivo. Hindi ito napakiusapan ng
tagapamahala. Nagsigawan ang mga artilyero. Ibibigay o hindi na oo na hindi! Nalibang ang
mga tao. Ang mga tanod ay di makapangahas magpaalis sa nasa upuan ni Don Primitivo dahil
sa ito ay isang mataas na tao sa pamahalaan.
Dumating ang Heneral. Tumugtog ng marcha real. Si Pepay ay nasa isang palko na
handog ni Makaraig. Katapat ito ng palko ng mga estudyante. Si Don Custodio ay tinipan ni
Pepay sa dulaan kaya’t di man ibig ay napilitan ang tagapagmungkahi na pasadulaan.
67
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Masaya si Pepay. Masaya rin ang mga estudyante pati si Pecson. Si Isagani lang ang
hindi dahil nakita niya sa dulaan si Paulita na kasama ni Pelaez na kanyang karibal.
Isang Pransesa ang umawit, si Gertude. Isang awit na puno ng tsismis ng linggo ang
kanyang ipinaririnig. Tigas na kasasalin ni Tadeo sa Kastila ng mga salitang Pranses. Gayon
din ang ginawa ni Juanito Pelaez kina Paulita at Donya Victorina. Karaniwan naman ay mali si
Juanito. Umawit si Serpolette. May pumalakpak sa una. Nakilala ito ni Tadeo. Padre Irene na
pinapag-espiya ni Padre Salvi sa kung sadyang masama nga ang palabas ng mga Pranses ay
namukhaan ng mananayaw. Kakilala pala siya ni Serpolette sa Europa pa.
Isang babae ang dumating na kasama ang asawa. Ipinamalaki ang pagdating niya
nang huli sa lahat. Nang makitang may palko pang walang laman ay inaway ng ginang ang
asawa. Sinutsutan siya ng mga tao. Wikang paismid: Ang mga ungas! Akala mo’y
marurunong ng Pranses. (Tama naman.)
Si Juanito’y nagpapanggap na maalam ng Pranses na di naman nalalayo sa Español.

Kapag nagtawa ang mga tao’y nakikitawa siya. Kapag nagsiungol o nagsiubo, napapailing
siya. Humanga sa kanya si Donya Victorina at hinangad pakasalan ang binatang kuba pag
namatay si De Espadaña.
Inubo nang masasal si Juanito. Sinigawan siya. Paalisin ang tisiko. Nais awayin ito ni
Pelaez. Nakilalang si Don Custodio iyon. Natakot ang binata. Kundi lamang kasama ko kayo
anya kina Paulita. Lalong humanga si Donya Victorina kay Pelaez.
Ayon kay Ben Zayb, na isa sa mga nagsiganap ay hindi artista, di marunong umawit.
Napag-usapan ang di pagsipot ni Simoun sa dulaan.
Pinagtalunan ng mga estudyante ang kagandahan at kapangitan ng wikang Pranses .

Dumating si Makaraig mula kay Pepay. Malungkot. Nag-usisa ang lahat. Napasiyahan na raw
ang tungkol sa paaralan ayon kay Padre Irene. Sinang-ayunan nag paaralan. Ngunit ito’y
ipaiilalim sa Unibersidad ng Sto. Tomas, sa pamamahala ng mga Dominikano.
Kung gayo’y mga kabesa de baranggay tayo, ani Tadeo. Hinagisan ni Pecson ng
maruming medyas si Sandoval.
At ang masakit ayon kay Makaraig ay ipinayo pa ni Padre Irene na ipagdiwang ng

mga estudyante ang tagumpay nila.
Ani Pecson: Sigi, magdiwang tayo sa isang pansiteryang paglilingkuran ng mga Intsik
na hubad! Pinagtibay ang balak. Hindi na hinintay ng mga estudyante ang ikalawang yugto
ng opereta. Nagsialis sila sa gitna ng alingasngas ng buong bulwagan.
68
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
A. AYOS NA! Isaayos ang mga sumusunod na letra mula huling letra tungo
sa una upang mabuo ang salitang Espanyol. Ibigay rin ang kahulugan
nito.
MGA LETRA SALITA KAHULUGAN
1. O K L AP _________________________
_________________________
_________________________
2. S I O D A _________________________
_________________________
3. A D A R T N E _________________________
_________________________
_________________________
4. O R T A E T _________________________
_________________________
_________________________
5. A H C R A M _________________________
_________________________
_________________________
B. TOTOO NGA NAMAN. Tukuyin ang mga ugaling Pilipinong nasasalamin sa teksto
na dapat baguhin, alisin, pagyamanin, o panatilihin.
Pamantayan Marka
Kaisipan 5 Puntos
Tamang konstrusyon 5 Puntos
ng Pangungusap
10 Puntos
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
PAGYAMANIN ____
69
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
PANATILIHIN
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
BAGUHIN
D. SUBUKIN NATIN:
A. KILALA MO BA? Kilalanin ang mga tauhan sa pamamagitan ng paglalarawan sa

knilang katangian. Piliin ang mga letra ng sagot sa kahon sa ibaba. Isulat ito sa
malilit na kahon.
a. Maluwag at mahabang kasuotan g. kulay-saga

b. May balbas h. kayumanggi
c. Payat i. may ilang pisong mehikano
d. Matangkad j. mapagkibit-balikat
e. Kinakaladkad ang paa k. suot-pulubi
f. Pandak l. nagtatakwil sa lahi
Camaroncocido
Tiyo Kiko
B. Tukuyin kung sino ang nagsabi sa mga sumusunod na pahayag. Isulat sa patlang
ang sagot.
1. “ Sa oras na mamatay ang aking asawa, papakasalan ko siya”
Sagot: ____________________________________________
2. “Mga Kabeza de barangay pala kayo”
Sagot: ____________________________________________
3. “Huwag kang maingay. Igalang moa ko sapagkat ako ang Papa rito.
Sagot: ____________________________________________
70
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
4. “Palabasin ang tsikito”

Sagot: ____________________________________________
5. “Bilang pagpapasalamat, ipagdiwang daw natin ang pasya ayon kay
Padre Irene, sa pamamagitan ng isang salo-salo I dili kaya’y isang
paradang may salo”
Sagot: ____________________________________________
E. TANDAAN:
KABANATA 21
Pu
- Nahati ang lipunan ng maynila dahil sa,pagtatanghal ng
oprang Pranses.
- Ang ilan ay sang-ayon sa palabras at ang ilan ay tutol
sapagkat ito raw ay malaswa.
- Sa paglilibot ni Camaroncocido, isang tagapagbalita, may
dalawang pangyayari siyang napakinggan at nasaksihan.
- Les Cloches de Corneville – The Bells of Corneville
- Camaroncocido – hiping halabos
- Palko – dakong itaas na nasa gawing likuran na
kinalalagyan ng mga upuang nakaharap sa tanghalan sa
isang sinehan, teatro at ibang kauri
KABANATA 22
Pu
- Hindi nagsimula sa takdang oras ang palabras sapgkat wala pa
ang Kapitan Heneral.
- May kani-kaniyang dula o eksena ang mga naghihintay sa
naturanf palabras.
- Nilisan ng pangkat ni Makaraig ang palabas
71
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PT -IVg - h -85

Naipaliliwanag ang kahulugan ng mga salitang hiram sa wikang Espanyol
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 23:
ISANG BANGKAY
Buod
Nang gabing iyon, ikapito, ay makalawang umalis at dumating si Simoun sa bahay na

may iba’t ibang taong kasama. Nakita siya ni Makaraig nang mag-iikawalo sa may daang
Ospital, malapit sa kumbento ng Sta. Clara. Nakita siya ni Camarroncocido sa may dulaan
nang mag-iikasiyam na may kausap na tila estudyante.
Si Basilio ay dir in nanonood. Nagrerepaso siya sa bahay. Hindi na nag-sasama sa

mga kamag-aaral mula nang tubusin si Huli sa pagkakaalila. Pinag-aralang mabuti ang
pagpapagaling kay Kapitan Tiyago na noon ay lalong naging mahirao pakiba-gayan. Kung
minsan ay mahal na mahal nito si Basilio at kung minsa’y nilalait. Pabigat
nang pabigat ang karamdaman nito.
Ang pagbabawas sa paghitit ni Kapitan Tiyago ay isinasagawa ni Basilio ngunit kung

nasa lalawigan o nasa paaralan siya’y may nagbibigay ng labis na apyan sa matanda. Si
Simoun at si Padre Irene lang naman ay walang itinatagubilin kay Basilio kundi ang
pagalingin ang maysakit, pagtiisan ito sa pag-aalaga.
Sa pagrerepaso ni Basilio ay dumating si Simoun. Mula nang magkita sila sa San

Diego ay noon lamang sila nagkaharap. Kinumusta ni Simoun ang maysakit. Malubha, ani
Basilio. Malala na raw ang kalat ng lason sa katawan. Tulad daw ng Pilipinas, ani Simoun.
Hinimok ni Simoun si Basilio na makiisa sa himagsikan liban sa pama-halaang Kastila

dahil ang hindi kakampi sa kanila ay ituturing na kaaway na dapat pata-yin. Inatasan ni
Simoun si Basilio na itakas si Maria Clara mula sa kumbento ni Sta. Clara habang nagkakagulo
ang buong lungsod.
Sinabi ni Basilio na huli na, dahil sa nagpakamatay na si Maria Clara. Naroon siya sa
kumbento upang makibalita kaya niya nabatid. Nang bumalik siya ay nakita niya ang liham
72
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
na padala ni Padre Salvi kay Padre Irene na siyang nagpabasa ni-

yon kay Kapitan Tiyago na nagpanangis nang mabatid na patay na si Maria Clara.
Litong-lito na patakbong nanaog ng bahay si Simoun. Nawala sa pag-aaral ang isip ni

Basilio. Ang naglaro sa isip ay ang kahabag-habag na buhay nina Ibarra at Maria Clara.
KABANATA 24:
ANG PANGARAP
Buod
Mag-uusap sina Isagani at Paulita sa Luneta. Handang-handa si Isagani sa

pagbabagsak ng kanyang galit sa gabi. Pany raw ang tingin ni Isagani sa mga Pransesa. Kaya
raw siya sumama kay Juanito ay para nga magkita sila ni Isagani. Si Donya Victorina raw
ang may ibig kay Pelaez. Nagkatawanan ang dalawa.
Nagkapalitan sila ng mga pagtanaw sa kinabukasan. Nais ni Isagani na sa nayon

manirahan. Pinakaiibig raw niya ang kanyang bayang iyon. Bago raw niyanakita si Paulita,
ang bayang iyon ang tangi niyang kaligayahan at magandang-maganda para sa kanya.
Nguni’t nang makilala niya si Paulita ay naging parang may kulang sa kanya ang bayang iyon
at Natiyak niyang ang kulang ay si Paulita.
Nguni’t ayaw ni Paulita na tumungo roon. Ayaw niyang magdaan sa mga bundok na
malimatik. Ang ibig niyang paglalakbay ya sa pamamagitan ng tren.
Pinaghambing ni Isaganisa isip ang pansin ng mga taong pamahalaan sa

nagkaramdam na si Simoun at ang mga sugatang kawal na galling sa digma. Sa huli’y ni
walang pumapansin. Nguni’t kay Simoun ay nabahala ang marami. Iba na raw ang mayaman,
ayon sa binata. Ang bayang nasa isip niya ay di lamang Pilipinas kundi pati ang Espanya.
Dumating sina Paulita. Nginitian nito si Isagani. Nangiti na rin ang binate at napawi
ang lahat ng kanyang mga hinanakit sa dalaga. Nalubos na sana ang kanyang tuwa nang
itanong sa kanya ni Donya Victorina kung nakit ang binata ang pinaghahanap na asawang
Kastila.
Ipinagkaila ng binata na alam niya dahil sa kanilang bayan sa nayon (kay Padre
Florentino) nagtatago si De Espadana. Sinabi ng donya na nais niyang mag-asawa uli.
Nagtanong pa ang donya kumg ano’t pakasal siya kay Pelaez. Ang pilyong Isagani naman ay
namuri pa sa kinaiinisan niyang kamagaral. Pinagbigyan ng donya ang pamangkin at binatang
kausap. Kung matutuloy ng naman si Paulita kay Isagani, magiging sarili niya si Juanito.
73
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
A. Pagdugtungin ng guhit ang mga salitang nagtataglay ng magkatulad na

kahulugan.
1. Opyo . . nalulungkot
2. Nagsusunog ng kilay . . galit
3. Pangitain . . nag-aaral ng Mabuti
4. Konsensiya . . apyan
5. Nahahalis . . alalahanin
6. Poot . . budhi
B. Dugtungan ang pahayag na ito.
Bilang isang kabataan na _________________

___________________________________________
___________________________________________
__________________________________________.
Kaya’t sisikapin ko na ____________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
__________________________________________.
D. SUBUKIN NATIN:
A. PUNAN MO. Punana ang patlang ng salita o pahayag na bubuo sa talatang

kasunod. Piliin ang sagot sa loob ng kahon.
nadungisan gunita
umiiyak damdaming
banal puso
panahon
74
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
“ Mapalad ang mamatay nang may _______________ at

nag-iiwan sa ______________ ng sa kaniya’y umiibig ng
malinis na ____________________ ng isang ____________
na alaalag hindi ________________ ng silakbo ng
_______________ lumalaki sa katagalan ng
___________________.”
B. PANGARAP KO AY… Gaya ni Isagani iyo naming ipahayag ang mga

pinapangarap mo para sa iyong iniibig at bayan sa hinaharap gamit ang
love diagram.
Pangarap ko para sa aking Pangarap ko para sa aking

minamahal ( katipan o sariling bayan/bansa sa hinaharap
pamilya sa hinaharap)
75
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
E. TANDAAN:
KABANATA 23
Pu
- May marangal na budhi si Basilio. Nasa isip niyang lagi
ang kinabukasan nila ni Huli na ayaw niyang mabahiran
ng maruming kahapon.
- Tulad ni Kapitan Tiyago na ang lason ng apyan ay laganap
na sa buong katawan, dahil sa laganap na sa buong
katawan, dahil sa laganap na kabulukan sa bayan, ay
malapit nang “maglagot” ang bayang Pilipinas.
- Si Basilio lamang ang tangi kay Simoun at Kapitan Tiyago
ay siyang naka-kikilala kay Maria Clara na kailangang
ilabas sa Sta. Clara. Si Basilio lang dahil kailangan ni
Simoun na pangasiwaang maigi ang mga pangkat ng
kanyang pag-aalsa.
- Kung wala si Basilio ay binibigyan ni Padre Irene ng
maraming apyan ang may sakit; tulad ng pagpapalala ni
Simoun sa sakit ng bayan. Si Padre Irene ay may hangad
sa lalong madaling pagkamatay ni Kapitan Tiyago dahil
nagawa niyang siya ang mapamanahan ng lahat ng ari-
arian ng matanda.
KABANATA 24
Pu
- Nagtungo sa si Isagani sa Malecon dahil tinipan siya roon
ni Paulita, upang pag-usapan ang tungkol sa naganap
noong sinundang gabi.
- Alam niyang mapagmataas ang dalaga kaya inihanda n ani
Isagani ang sarili sa pagkakasira nila.
- Nagpaliwanag si Isagani samantalang si Paulita ang
nanumbat sa nakaraang kabanata.
- Nagkaliwanagan at nagkabati ang dalawa.
76
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PU -IVg - h -88

Naisusulat ang maayos na paghahambing ng binuong akda sa iba pang katulad
na akdang binasa
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 25:
TAWANAN AT IYAKAN
Buod
Idinaos ang piging ng mga estudyante sa Panciteris Macanista de Buen Gusto. Labing–apat
sila, kasama si Sandoval. Pinakyaw nilang lahat ang mesa. Ani ng isang paskin: “Luwalhati kay
Don Custodio sa kaitaasan at Pansit sa lupa sa mga Binatang may Magagandang Kalooban!”
Matatlim ang mga salita ng mga estudyante. Naghalakhakan sila’y pilit at may tunog ng
paghihinakit.
Dumating si Isagani. Si Pelaez na lang ang kulang. Ani Tadeo sana’y si Basilio na ang
inanyayahan nila sa halip ng impormal na si Juanito. At malala-sing pa raw sana nila si Basilio
upang mapagtapat ng mga lihim ukol daw sa nawawalang bata at sa isang mongha.
Nagkainan. Inihandog nila ang pansit-langlang klay Don Custodio. Ang sopas ay tinaguriang
sopas ng panukala;lumpiang intsik ay inalay kay Padre Irene ; ang torta’y inukol sa prayle
(torta de Frailes). Tumutol si Isagani. May isa raw prayleng di dapat isama sa panunumpa.
Tumutol din si Tadeo. Kahabag-habag daw na inihambing ang alimasag sa mga prayle; ang
pansit gisado ay inukol sa pamahalaan at sa bayan. Ayon kay Makaraig, ang pansit ay
katutubong lutuing Pilipino. May ibig mag-alay ng pansitkay Quiroga na isa raw sa apat na
kapangyarihan sa Pilipinas. Anang isa naman ay sa Eminencia Negra (Simoun) raw dapat ialay
ang pansit.
Pinapagtalumpati si Tadeo. Di ito nakahanda. Nagsimula ito kahit papaano. Sinigawan siya ng
mga kasamahan . Gaya daw ang binigkas ni Tadeo. Naghingian ng pagkain. Nahilingan ng
talumpati si Pecson. Inatake ni Pecson ang mga prayle. Mula raw sa kamusmusan hanggang
sa libingan ay prayle ang kasama natin.
May nakakita sa utusan ni Padre Sibyla, ang biserektor sa Unibersidad. Sumakay ito sa
77
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
karuwahe ni Simoun. Nagtiktik ito sa mga estudyante. Ani Makaraig: “Ang busabos ng bise-
rektor na pinglilingkuran ng panginoon ng Heneral!”
KABANATA 26:
ANG PASKIL
Buod
Maagang nagbangon si Basilio upang magtungo sa ospital. Nais niyang pakialaman ang
kanyang linsensiyatura sa Unibersidad pagkatapos madalaw ang may sakit. Uutang siya kay
Makaraig ng perang gugugulin. Ang naimpok niya ay naipanubos kay Huli.
Sa tapat ng San Juan de Letran ay may nagtanong sa kanya ukol sa pagbabangon. Iniugnay
niya sa isip ang pagkakatungo sa kanya ni Simoun. Marami raw nadadamay na mga
estudyante ayon sa nagbabalita. Nagpatuloy sa paglalakad si Basilio.
Nakasalubong niya ang isang katedratiko na malapit ang loob sa kanya. Itinanong kung nasa
piging ng mga estudyante si Basilio. Mabuti raw at wala. Nang malamang kasapi si Basilio sa
kapisanan ay pinayuhan nitop ang binata na umuwi na’t sirain niya ang lahat ng kasukatang
magdadawit sa kanya. Nabanggit ni Basilio si Simoun. Wala raw kinalaman dahil nahihiga ang
mag-aalahas dahil sa sinugatan ng kung sino. Dito’y may ibang mga kamay na
nakapangingilabot, anang katedratiko.
Itinanong ni Basilio kung may kasangkot na tulisan. Wala raw. Panay raw mga estudyante.
Nagkatagpo raw sa unibersidad ng mga paskil o mga paskin (posters) na mapanghimagsik.
May nasalubong silang isa pang katedratiko na kakilala ni Basilio,. Ang una: Nangangamoy na
si Kapitan Tiyago. Nilalapitan na siya ng mga uwak at buwitre.
Nagpatuloy si Basilio sa paglalakad. Mga karagdagang balita. Marami raw estudyante ang
papupugutan ng ulo, ipabibilanggo, ibabagsak sa pag-aaral.
Nagunita ni Basilio ang sinabi ni Simoun. Sa oras na kayo’y itiwalag nila di kayo makatatapos
sa inyong karera. Pinaghinalaan ni Basilio na may kinalaman si Simoun sa mga paskil.
Nakita niya si Sandoval. Tinawag ito. Naging bingi ito sa tawag niya.
Tuwang-tuwa si Tadeo. Wala na raw klase. Ibibilanggo raw lahat ang kasama sa kapisanan ng
mga estudyante. Tuwang-tuwa pa rin ito dahil wal ng klase.
Si Pelaez naman ay parang baliw na paulit-ulit ang pagsasabi: Wala-wala akong kinalaman,
78
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
wala akong kinalaman ; ikaw ang saksi ko Basili, na sinabi kong isang quijoterias ang lahat
Mabilis tumalilis si Juanito nang makita ang isang tanod na palapit sa kanila.
Natanaw ni Basilio si Isagani. Namumutla ang huli ngunit pinagpupuyusan ng kalooban.
Nakapagtataka, mga ginoo, na walang kakuwenta-kuwentang mga bagay ay nagkakagulo

tayo na parang mga mayang paking na itinaboy ng tau-tauhang panakot. Ito lang ba ang
pangyayari na ang kabataan ay mabibilanggo dahil sa kalayaan? Nasaan ang mga binitay, ang
mga pinagbabaril? Bakit tayo magsisiurong ngayon?
May nagtanong: Sino ba ang ungas na sumulat naiyon?
Walang halaga ang kung sino ang sumulat. Tungkulin nilang ( mga kura ) alamin niyon.
Nguni’t di tayo dapat patangay sa kaguluhang ito kung saan naroon ang panganib ay doon
tayo dumako dahil naroon ang karangalan. Kung nasasabi sa paskil ay kaayon ng ating
kalooban, sino man ang sumulat noon ay dapat nating pasalamatan. Kung hindi naman ay
sapat nang tutulan natin at tanggihan, ani Isagani.
Tumalikod si Basilio. Di siya sang-ayon sa sinabi ng kaibigan. Tutungo siya kay Makaraig
upang mangutang. Di niya alintana ang mahiwagang senyas ng mga kalapit bahay ni
Makaraig.
Napadubo siya at napaharap sa dalawang tanod na beterana. Anya: Naparito ako upang
makipagkita ako sa kaibigan kong si Makaraig. Nagkatinginan ang dalawang tanod.
Dumating si Makaraig at ang kabo at dalawang kawal. Nagtaka si Makaraig kay Basilio. Anito:
Marangal na pagkatao! Sa panahon ng kapayapaan ay umiwas kayo sa amin ..
Inusig ng kabo si Basilio. Dinakip rin ito nang pakilala kung sino Pati ba ako? tanong ni Basilio.
Nagatawa si Makaraig. Huwag kayong mag-alala. Mabuti’t ng maibalita ko sa inyo ang ukol
sa hapunan kagabi samantalang nasa sasakyan tayo.
Sa sasakyan ay ipinagtapat ni Basilio ang kanyang pagsasadya kay Makarai. Sinabi ni

Makaraig na ma-aasahan siya ni Basilio at sa magtatapos raw ng madodoktor ay aanyayahan
pa nila ang mga kawal na dumakip sa kanila.
79
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
A. Ibigay ang kasalungat na kahulugan ng salitang may salungguhit sa bawat

pangungusap. Pagkatapos ay gamitin ito sa sariling pangungusap .
1. Kapansin-panisn ang ginoong palinga-linga sa paligid ng dulaan.

Kasalungat na Kahulugan: ___________________________________________
Pangungusap: _____________________________________________________
2. Maraming siniyasat si Sandoval.

Pangungusap: _____________________________________________________
3. Mabilis na lumulan sa sasakyan ang mga mag-aaral.

Pangungusap: _____________________________________________________
4. Naging kainip-inip ang matagal na paghihintay niya sa kasintahan.

Pangungusap: _____________________________________________________
5. Walang humpay na batikos ang natanggap ng mga prayle sa kanilang Gawain.

Pangungusap: _____________________________________________________
B. Tukuyin kung anong simbolismo ang ipinahihiwatig ng mga sumusunod

na kulay. Pagkatapos ay pumili ng isang pangyayari mula sa akda.
Pamantayan Marka
Simbolismo 3 Puntos
Angkop na 2 Puntos
pangyayaring napili
5 Puntos
80
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
KULAY SIMBOLISMO PANGYAYARI
_________________________________
________________ _________________________________
________________ _________________________________
________________ _________________________________
PULA ________________ _________________________________
_________________________________
_________________________________
________________ _________________________________
________________ _________________________________
________________ _________________________________
________________ _________________________________
ASUL _________________________________
_________________________________
________________ _________________________________
________________ _________________________________
________________ _________________________________
ITIM ________________ _________________________________
_________________________________
D. SUBUKIN NATIN:
A. KULAYAN MO. Kulayan ang bilog ng wastong sagot.

1. Ang paring iginagalang at itinatangi ni Isagani
Padre Florentino Padre Valerio
Padre Fernandez Padre Irene
2. Dahilan ng pagkakatipon ng mga mag-aaral.

Pagkamatay ng akamemya pagkaantala ng akademya
Pagsulong ng akademya pagtutol sa akademya
3. Ang mag-aaral na hindi handa sa pagtatalumpati

Pecson Tadeo
Sandoval Basilio
4. Ang putaheng inihahandog kay Don Custodio

Pansit Guisado pansit langlang
81
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Pancit luglog pansit-pansitan
5. Lugar kung saan nagkatipon ang mga mag-aaral.
Panciteria Macanista de Buena Gusto

Panciteria Macanista Buen Gusto
Panciteria Macanista de Buen Gusto
Panciteria Macanista de Buen
B. SUNOD-SUNURAN. Iayos ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari

ayon sa binasa. Isulat lamang ang bilang sa patlang.
______ pagtatapat ni Basilio kung ano ang sadya kay Makaraig
______ pagtatanong sa pangalan ni Basilio
______ pagtungo sa bahay ni Makaraig
______ pagsasalubong nina Sandoval at Tadeo
______ pagpigil ng guro na lumayo sa mga mag-aaral na may alam sa
Akademya
______ pagiging abala ni Basilio nang umagang iyon
______ pagkakagulo ng mga mag-aaral sa Pamantasan
______ pagtatalumpati ni Isagani sa harap ng mga mag-aaral’
______ pagsalubong kay Basilio ng dalawang guardia civil
______ pagkakadakip kay Basilio
E. TANDAAN:
KABANATA 25
Pu
- Nagkaroon ng kasiyahan ang mga estudyanteng kasapi ng
akademya sa kabila ng kanilang kabiguan.
- Naglagay ng paskil ang mga estudyante sa loon ng pansiterya
na nagsasabing “Luwalhati kay Don Custodio sa kaitasan at
pansit sa lupa sa mga binatang may magagandang kalooban.
- Binigyan ng ibang pangalan ng mga estudyante ang mga ulam
na kanilang pinili at inihandog ang mga ito sa mga nagging
kasangkot sa pagpapatupad ng akademya.
82
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
KABANATA 26
Pu
- Nalaman ni basilio mula sa isang katedratiko na ibinibintang
sa mga estudyante ang mga natagpuang paskil sa loob ng
unibersidad.
- Nakasalubong ni basilio si Sandoval na waring wala sa sarili, si
Tadeo na masayang-masaya dahil walang pasok, at si Juanito
na nababahala at sinabing walang siyang kinalaman sa mga
pangyayari.
- Dinakip si Basilio ng mga guwardiya sibil kasama si makaraig
nang dumating ang una sa bahay upang mangutang.
83
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10WG -IVg - h -81

Nagagamit ang angkop na mga salitang naghahambing
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 27:
ANG PRAYLE AT ANG ESTUDYANTE
Buod
Si Isagani ay ipinatawag ni Padre Fernandez na isang katedratiko. Labis na iginagalang ito ng

binata.
Ayon sa pari narinig nito si Isagani sa pagtatalumpati ng binata. Itinata-nong ng kura kung
kasama si Isagani sa hapunan. Pinuri rin ang pagkakaroon ni Isagani ng paninindigan .
Pinaupo ang binata. Nguni’t nanatiling nakatayo si Isagni. Patuloy na nagsalita ang pari. May
mga dalawang libong estudyante na raw ang naturuan niya o sinikap niyang turuang mabuti
at karamiha’y pumupula at lumalalos sa mga prayle nguni’t walang makapagsalita nang
tapatan o harapan.
Ayon kay Isagani ay di kasalanan iyon na kabataan na pag nagsalita laban sa

maykapangyarihan ay kaagad nang sinasabing pilibustero at alam ng pai ang ibinubunga ng
gayong paratang. “Baliw ang sino mang magsabi nang malakas sa kanyang iniisip sapagka’t
siya’y magtitiis ng pag-uusig,” ani Isagani.
Sinabi ng prayle na di niya inuusig si Isagani at malaya itong nakapagsasalita ng anuman sa

kanyang klase. Sa halip ay paborito pa niya si Isagani.
Pangiting nagpasalamat ang binata. Sinabi niyang itinatangi rin niya ang katedratiko.
“Nguni’t di tayo maguusap dito ng ukol sa ating sarili kaya’t ipinakikiusap ko sa aking
katedratiko na ibahin na ang paksa.”
Maaari raw si Padre Fernandez ay gayon nga nguni’t di raw gaya ng katedratiko ang ibang
prayleng Domoniko. At tiniyak ni Isagani ang mga sakit sa pagtuturo ng mga prayle.
“Binabawasan hangga’t maaari ang pagbibigay ng mga kaalaman sa pagpatay sa sigla at
sigasig ng magaaral. Walang inihahasiksa amin kundi mga kaisipang luma, mga lisyang
84
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
simulaing kasalungat ng pagkakasulong. Parang mga bilanggong gobyerno ang mga

estudyante. Salat na salat ang mga ito sa natututuhan tulad ng pagkasalat ng bilanggo sa
pagkaing inirarasyon ng nakasubasta sa pagpapakain”. At sinabi ni Isagani na parang may
sabuwatan ang pamahalaan at ang mga Pilipino upang manatili sa kamangmangan ang mga
ito.
Napakagat-labi si Padre Fernandez. Sinabi nitong lampas na sa guhit ng pag-uusap ang mga
paratang ni Isagani.
“Hindi, Padre,” ganti ni Isagani. “Ang mga prayle sa lahat ng orden ay naging mga kontratista
ng karunungan at sila ang nagsasabi mismo na kami ay hindi nararapat matuto pagka’t baling
araw ay magpapahayag kami ng paglaya. Ito’y pagtanggi na ang bilanggo ay pakanin pa
upang di na makalabas sa bilangguan. Ang kalayaan ay katambal ng tao at, gayundin, ng
talino at katarungan. Ang pagtanggi ng mga prayle na maging amin iyan ang dahilan ng
kawalan naming ng kasiyahan”.
“Ang karunungan ay hindi ipinagkakaloob kundi sa karapat-dapat lamang,” anang Pari.

“Ipagkaloob iyan sa mga walang tibay ng loob at kapos sa wastong asal ay taliwas sa layunin
niyon”.
Tinutulan ito ni Isagani. Hindi raw totoo iyon. “Kung ano kami ay kayo ang may gawa. Ang
bayang inaalipin ay natutong magkunwari; ang paghaharian ay lumikha ng mga alipin.
Ipagpalagay natin, kahit di totoo, na ang mga estudyante ay mgawalang dakilang asal at
katibayanng loob. Sino ang may kasalanan? Kami o kayong nagturo sa amin sa loob ng may
tatlong siglo? Kung pagkatapos ng panahong iyon ay walang nayari ang manggagawa ng
palayok kundi mga sira siya’y napakatanga marahil.”
“O masama at marumi ang putik na ginagamit?”
“Kung gayo’y higit pang napakahangal gayong alam na palang masama at marumi ang putik
ay bakit nagpapatuloy pa sa pagsasayang ng panahon, at di lamang hangal, kundi
manlilinlang at magnanakaw pa dahil alam nang walang ibubunga ang ginagawa niya’y
patuloy pa sa pagtangap kabayaran….. at di lamang hangal , mandaraya at magnanakaw
kundi isa pang talipandas dahil ayaw nilang subukin ang kakayahan ng iba sa paggawa ng
magiging kapakipakinabang.”
Nakilala ni Padre Fernandez ang kanyang kagipitan. Noon lamang siya nakaranas niyon—
pagkatalo sa isang estudyanteng Pilipino lamang. Anang kura: “Kinapopootan ng bayan ang
sundalo na dumakip at hindi ang hukom na nagpanaog ng hatol na pagkabilanggo… Kami’y
napapagitna sa dalawang sibat sa inyo at sa pamahalaan . Kung ano ang utos sa amin ay siya
naming sinusunod. Ang nag-uutos sa pagpapaputok ay masasabung siya na ring naglalagay
ng balas a kanyon”.
Pinulaan ni Isagani ang pagtatago ni Padre Fernandez sa likod ng pamahalaan. Nangatwiran

ang katedratiko. “Ang ibig kong sabihi’y may mga batas na mabuti ang layon nguni’t masama
85
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
ang ibinubunga. Upang maiwasan ang isang pagdaraya ay nagpapatibay ng maraming

panugpo na pinaglalaruan lamang ng mga mamamayan. Maglagda kayo ng isang batas, kahit
sa Espanya, at pag-aralan ng mga tao kung paano ito madaraya. Nguni’t nalalayo tayo tayo
sa paksa… Kaya sasabihin kong ang masamang ugali ninyo ay di dapat isisi sa amin ni sa
Pamahalaan kundi sa masamang pagkakatatag n gaming kapisanan. Ang naghahangad
magpatotoo ng lahat ay wala isa mang napatutunayan. Ang mga kapisanan ay nawalan ng
pg-iingatdahil sa umaapaw na kasaganaan”.
“Opo, may pumipilit na sila’y mag-aral. Katungkulan ng bawat tao na hanapin ang kanilang
kaganapan ng pagkatao. Katutubo sa tao na linangin ang kanyang talino at lalong matindi
ang nais na ito rito dahil ito’y hinahadlangan.Ang bumubuhay sa pamahalaan ay humihingi
sa pamahalaan ng liwanag upang lalong makatulong sa bansa. Pamahalaan na rin at ang mga
prayle na rin ang pumipilit na kaming mga indiyo ay maghanap ng karunungan dahil sa
inyong pag-aglahi sa amin sa kawalangpinag-aralan at kamangmangan. Kami’y inyong
hinuhubaran at pagkarapos ay pinagtatawanan ninyo an gaming kahihiyan”.
KABANATA 28:
PAGKATAKOT
Buod
Ipinangalandakan ni Ben Zayb sa El Grito na tama siya sa madalas niyang sabihing

nakasasama sa Pilipinas ang pagtutuo sa kabataan. Ito’y pinatunayan ng mga paskil.
Naging takot ang lahat mula sa Heneral hanggang sa mga intsik. Ang mga prayle ay di
nakasipot sa basar ni Quiroga. Ang intsik man ay nag-ayos ng tindahan na madaling maisara
kung sakali. Inisip ni Quiroga na magtungo kay Simoun at isangguni kung panahon na upang
gamitin ang mga baril at pulbura’t bala na ipinatago nito sa kanya. Ayon sa himatong ni
Simoun iyon ay palihim na ilalagay sa mga bahay-bahay at saka magpapahalughog ang
pamahalaan. Daami ang madarakip at mabibilanggo. Maami, lalo sa mayayaman, ang
patutulong sa kanila ni Simoun at iyon ay mangangahulugan ng malaking salapi. Nguni’t di
niya nakausap si Simoun. Ipinasabi lamang na huwag galawin ni Quiroga ang anuman sa
kinalalagyan.
Nagtungo si Quiroga kay Don Custodio upang isangguni kung dapat sandatahan ng intsik ang
sariling tahanan. Ayaw ring tumanggap si Don Custodio ng sinuman. Kay Ben Zayb nagtungo
ang intsik. Nang makita niya na nakapatong sa mga papeles ng manunulat ang dalawang
rebolber, kaagad nagpaalam ang intsik. Umuwi ,nahiga at nagdahilang maysakit.
86
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Kinahapunan ay kumalat pa ang balitang may panayam ang mga estudyante at mga tulisan
sa San Mateo; niyari daw ang balak na paglusob sa lungsod sa isang Pansiterya; may bapor
pandigma aw ang mga Aleman sa look, katulong ng mga estudyante; may mga estudyante pa
aw na nagtungo sa Malakanyang upang magpahayag ng pagkamaka-Kastila ngunit nahulihan
sila ng armas kaya’t pinagpipit; naligtas daw ang Heneral dahil noo’y nakikipanayam sa mga
puno ng orden o provincial sa Pilipinas.
May nagpanukalang magpabaril kaagad ng isang dosenang pilibusterilyo upang matigil ang
gulo. Anang isa’y sapat nang palakarin sa mga lansangan ang mga kawal na kabayuhan at
may hilang kanyon at ang lahat ay magsisipanhik ng bahay upang manahimik. Anang isa
naman, pagpapatayin ang mayayaman at linisin ang bayan.
Kina Kapitan Tiyago. Una’y ibinilanggo na si Basilio at naghaluhog sa mga kasulatan ng

binata. Nayanig ang kahinahunan ni Kapitan Tiyago. Saka ngayo’y dumating si Padre Irene at
nagbabalita ng kung anu-anong mga nakatatakot. Nanginig sa takot ang matanda. Nakadilat
ang mata na napakapit sa kura. Nagpilit bumangon. Nguni’t di nakaya. Bumagsak na
bumubula ang bibig. Patay na. Nasindak ang kura. Tumakbo. Nakahawak sa kanya ang patay
na nakaladkad niya hanggang sa gitna ng silid.
Kinagabihan. Sa isang binyagan ay may nagsabog ng kuwalta. Nag-agawan ang mga bata.
Nagkaingay sa may pinto ng simbahan. Isang opisyal ang nagdaan. Nabigla ito sa pag-
aakalang gawa iyon ng mgs pilibusterilyo. Hinabol ng sable ang mga batang nagsipasok sa
simbahan. Nagtakbuhan ang mga tao. Nagsimula na raw ang himagsikan.
Dalawang tao ang nahuling nagbabaon ng sandata sa silong ng isang bahay na tabla. Hinabol
ng mga tao ang dalawa upang ibigay sa pamahalaan. Di ito nangahuli. Ang mga baril ay
lumang eskopeta na maari pang makasugat sa gagamit.
Isang beterano ang napatay dahil pinagkamalan ng isang kawani na yaon ay estudyante.
Isang bingi ang sinino sa Dulumbayan. Hindi ito sumagot. Binaril. Patay!
Sa isang tindahan ay si Tadeo kaagad ang ipinakibalitaan. Binaril na raw, anang

pinagtanungan. Napadaing ang babae. Malaki raw ang utang ni Tadeo sa kanya. Anang
kausap ay baka raw madamay pa kay Tadeo ang may tindahan. Natahimik ang babae.
Luku-luko raw si Isagani. Kusa pa raw nagpadakip. Babarilin daw malamang. Walang anuman
daw sa kanya’t walang utang sa kanya si Isagani, anang ginang na may tindahan. Ano raw
kaya ang gagawin ni Paulita. Baka raw pakasal sa iba, anang tumugon. Halos lahat ng bahay
ay may mga nagrurosaryo.
87
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Sa tirahan nina Placido Penitente, hindi naniniwala ang platero sa mga paskil. Gawa lang daw
iyon ni Padre Salvi. Ayon naman sa isa’y si Quiroga ang may gawa. May ibig daw ipasok na
kontrabando si Quiroga at nasa look na sandaang libong pisong mehikano. Nagkaroon daw
ng kaguluhan. Pinadulasan ang mga kawani sa adwana at nakalusot ang salapi.
May narinig silang mga yabag. Natigil ang usapan kay Quiroga. Kunwa’y binanggit ng isa si
San Pascual Bailon. Ang dumating ay si Placido . Kasama ang manggagawa ng kuwitis o
pulbura si Simoun.
Hindi raw nakausap ni Placido ang mga bilanggo.Tatlumpu raw. Ayon sa manggagawa ng
pulbura ay magpupugutan ng ulo sa gabing iyon. Hindi raw mangyayari iyon, anang isa, dahil
si Simoun na siyang madalas magpayo niyon ay maysakit. Nagkapalitan ng tingin ang
dalawang bagong dating.
Nang gabing iyon ay pinalitan ang mga tanod sa pinto ng siyudad. Ipinalit ay mga artilyerong
Kastila. Kinabukasan ay nakatagpo sa Luneta, malapit sa pinto, ng bangkay ng isang
dalagitang kayumanggi. Halos hubad. Ngunit nakita man iyon ni Ben Zayb ay di na nabalita.
A. PAGHAMBINGIN. Paghambingin ang mga PILIPINO at mga PRAYLE mula

sa paglalarawan sa kabanata 27.
PRAYLE PILIPINO
88
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
B. PALAGAY MO? Ibigay ang palagay sa mga sumusunod na pahayag o

sitwasyon mula sa kabanata 28.
“ Makakasama sa Pilipinas ang pagpapaaral sa mga kabataan.”
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
“ Marami ang nawalan ng ganang kumain at nasiraan ng panunaw

nang mapabalitang nakakita ng mga paskin sa pinto ng pamantasan.”
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
“ Takutin ang mha mag-aaral na pilibustero at bigyan ng liksyon
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
89
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
D. SUBUKIN NATIN:
A. Tukuyin kung sino ang nagsabi ng mga sumusunod na pahayag.

1. “Hinahagkan nila ang aming mga kamay kapag kami ay nakaharap
subalit tinutuligsa kapag kami ay nakatalikod”
2. “Sino ang nagturo kanila upang maging mapagkunwari? Sinisiil ang
karapatan nil sa malayang pagpapahayag at ipipalagay na Pilibustero”
3. “ May panangutan kayo saw along angaw na Pilipino na hubugin, hindi
lamang ang isip kundi pati ang kanilang katawan”
4. “Ang karunungan ay sa mga karapat-dapat at hindi sa mahihina ang
loob at masasamang asal’
5. “Ang pinagkaitan ng katotohanan ay nagiging sinungaling at ang pang-
aalipin ay lumikha ng mga alipin
B. Isulat sa patlang ang letra na tumutukoy sa tao, bagay o pangyayari. Piliin

ang sagot sa kolum B.
A B
______ 1. Ben Zayb a. may sakit daw
______ 2. Tsino b. tanging nag-iisip
______ 3. Quiroga c. napakapit sa bisig ng pari
______ 4. Simoun d. kusang nagpahuli
______ 5. Don Custodio e. naghahanda ng kaniyang
Pagtatanggol
______6. Aleman f. nabaril daw
______7. Tadeo g. hindi na umuupo ng taas-paa
______8. Kapitan Tiyago h. inakalang may paglusob na
Naganap
______9. Simbahan i. may bapor-pandigma
______10. Isagani j. di nagpapasok ng hindi kilalang
Indiyo sa tindahan
90
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
E. TANDAAN:
KABANATA 27
Pu
- Huling-huli sa takbo ng panahon ang itinuturo ng mga prayle —
bukod sa kakatiting pa. Batid ito ng kabataan dahil sa may ilang
nanggaling sa Europa ang matapos maghambing-hambing ay
nakapagsabing huling-huli ang Pilipinas sa panahon.
- Parang isinubasta raw ng pamahalaan ang pagpapaturo sa mga
Pilipino at hindi man ginagawa ng Dominiko ang tungkulin ay di
pinapansin ng pamahalaan dahil kapwa sila nakikinabang.
Inihambing ni Rizal ang paraan ng pagtuturo ng Dominiko at ibang
orden sa pagpapakain sa bilanggo na isinusubasta sa mga
komersiyante.
- Ang tinig ng bayan ay tinig ng Diyos. Kung bayan na ang humihingi
ng isang bagay ipinalalagay na iyon ay Diyos na rin ang may
kahilingan. Ang paghihimagsik ng bayan ay paghihimagsik na rin
ng Diyos laban sa may masamang pamamahala.
KABANATA 28
- ang palatandaan na takot ang mga prayle sa mga pangyayari ay

ni isa’y walang sumipot sa tindahan ni Quiroga gayong may mga
bagong dating na panindang "nabibili" ni (nang walang bayad) sa
intsik.
- Ayon kay Ben Zayb ay nakasisira ang pagtuturo sa Pilipinas
sapagkat Natututo raw na maging rebelde ang mga Pilipinong
dumudunong. Iisa sila ng katuwiran ni Padre Damaso (Noli Me
Tangere)
- Ayaw makipagkita si Simoun kahit kay Quiroga
dahil siya ay sugatan. Ayaw niyang mausisa ukol doon. Masama
rin ang kanyang loob sa mga pangyayari. Namatay si Maria
Clara. Nasira ang balak na paghihimagsik. Mainit ang kanyang
ulo. Kailangan niya ang mapag-isa , makapagisip-isip.
91
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PU -IVg - h -88
Nasusuri ang tauhan na may kaugnayan sa: mga hilig/interes
kawilihan/kagalakan/ kasiglahan /pagkainip/ pagkayamot; pagkatakot;
Pagkapoot; pagkaaliw/ pagkalibang at iba pa
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 29:
ANG HULING PATI-UKOL NI KAPITAN
TIYAGO
Buod
Marangal ang libing ni Kapitan Tiyago. Si Padre irene ang hinirang na tagapamahala at
tagapagpatupad ng testamento ng kapitan. Paghahati-hatiin ang kanyang kayaman sa Sta.
Clara, sa Papa, sa Arsobispo, at sa mga orden. P20.00 ay itinira para pangmatrikulang mga
estudyante mahihirap. Iminungkahi ito ni Padre Irene para masabing tagatangkilik siya ng
mga estudyante. Inalis ni kapitan Tiyago ang P25.00 pamana kay basilio dahil sa kawalang-
utang na loob ngunit isinauli ni paddre Irene at siya raw ang magpapaluwal sa sariling bulsa.
Nang nakaburol si Kapitan Tiyago ay marami ang usap-usapan ukol sa kanya. Nakita raw ng
mga mongha ang nagliliwag na kaluluwa ni Kapitan Tiyago. Iyon daw ang utang sa maraming
pamisang nagawa ni Kapitan.
Naisip ng sakristan na ipanabing ang kaluluwa ni Kapitan Tiyago ay may hawak pang
mangkok ng taho. May nangaghaka namang hamunin ni Kapitan Tiyago ng sabong si San
Pedro. Pero paano magkakamatayan o magkakatalo mag manok na kaluluwa? Ayon kay
Pilosopo Primotivo, di magkakatalo sagka’t ang pagkatalo’y kaugnay ng sama ng loob ay
walang puwang sa langit.
Hinandugan ni Quiroga ng isang tabako si Don Primotivo. Saka nagtanong nang malumanay:
Sigulo puede de contalata aliedo galela con kilisto, a? Cuando muele, mia contalista, ja? May
nagtalo sa damit na isusuot kay KapitanTiyago. Abito? Mayroon nito si kapitan tinong.
Lumang-luma at binayaran niya ng P36.00. Ipagkakaloob niya ito sa mahal na kaibigan.
Tumutol ang sastre.Prak daw ang kailangan nakaprak ang kaluluwang nakita ng mga
mongha. May yari na ang sastre na P32.00 ang halaga, dahil suki niya ang namatay. Lumang
damit ang ipinasuot ni Padre Irene. Hindi raw mahalaga sa langit ang damit.
92
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Tatlong prayle ang dapit sa libing ni Kapitan. Maraming kamanyang nang sinunog at
gayundin ang iwinisik na agua bendita.
Si Donya Patrocinio na matandang kaagaw ni Kapitan Tiyago sa pagpapataasan ng ihi sa

pagkabanal ay nagnais mamatay na kinabukasan upang malibing siya ng lalong dakila at
kahanga-hanga.
KABANATA 30:
SI HULI
Buod
Nabalita sa San Diego ang pagkamatay ni Kapitan Tiyago at ang pagkadakip kay Basilio.
Dinamdam ng bayan nang higit ang huli. Maari raw ipatapon o patayin ang binata. Enero rin
daw nang bitayin ang tatlong martit sa Kabite. Mga pari na iyon, nabitay pa. Tiyak daw na
bibitayin din si Basilio.
Nagkagayon daw si Basilio, ayon kay Hermana Penchang, dahil di nag-aagwa bendita sa
Simbahan dahil narurumihan sa tubig. Hindi raw nakasasakit ang agwa bendita.
Nakagagaling pa nga raw ito. May ilan pa ang nanisi rin sa binata.
Ngunit marami ang nagsasabing di dapat mangyari iyon kay Basilio.Tahimik ito. Naghihiganti
raw lamang ang mga prayle dahil sa pagkakatubos ni Basilio kay Huli na anak ng tulisang si
Tales.
Mabuti raw at pinaalis na niya si Huli, ani Hermana Penchang. Ayaw daw niyang magalit ang
mga prayle sa kanya. Ang totoo’y di niya ibig ipatubos si Huli.
Si Hermana Bali ang nagbalita kay Huli ng tungkol kay Basilio. Hinimatay pa si Huli dala ng
balita. Sa Pilipinas ay kailangan ang ninong sa ano mang pagkilos. Wala nang tagatangkilik si
Basilio sa pagkamatay ni Kapitan Tiyago kaya’t tiyak na mabubulok sa bilangguan si Basilio o
mabibitay wala mang kasalanan.
Naisip niyang tulungan si Basilio. At may kung anong nagbulong sa kanya na patulong kay
Padre Camorra, ang nakapagpalaya kay Tandang Selo. Kung sabagay, nang pasalamatan niya
ang kura ay di ito nasiyahan. Humingi ito ng “ pagpapasakit” pa. Mula noo’y iniwasan na ito
ni Huli. Gayunman, may mga binatang binambo ni Padre Camorra nang mangharana ang
mga iyon sa dalaga. May nangagsapantaha na ng di mabuti kay Huli ukol kay Padre
Camorra.Pinarunggitan siya sa paglalakad niya.
Mula noo’y naging malungkutin si Huli. Minsa’y naitanong kay Hermana Bali kung nahuhulog
sa impiyerno ang nagpapakamatay. Di natuloy ang balak niya. Natakot siya sa impiyerno.
93
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Ipinayo ni Hermana Bali na magtanong sila sa tribunal. Kaunting pabagsak lang daw at
papayuhan na sila nito. Ngunit ang tagasulat ay walang nagawa o naipayo kundi patunguhin
ang dalawang babae sa hukom pamayapa. Sa wakas ay nagpayo ang hukom: “ Ang tanging
makapagliligtas kay Basilio ay si Padre Camorra – kung iibigin niya”, sabay turo kay Huli.
Hindi kumibo si Huli. Inaakala ni Hermana Bali na tumpak ang payo. Ayaw ni Huli na
magtuloy sila sa kumbento. Batid ni Hermana Bali ang dahilan. Si Padre Camorra
ay tinaguriang Si Kabayo – sadyang malikot sa babae.
Nakiusap si Huli na ang manang na lamang sana pumasakumbento. Wika ng hukom ay higit
na mabisa ang pamanhik ng isang dalagang may mukhang sariwa kaysa mukha ng isang
matanda. Nanaog ang dalawa. Nang nasa daan na’y ayaw na naman ni Huli. Ang
pagpapakasakit na hinihingi ni Padre Camorra ay pinagbingihan ni Huli mangahulugan ng di
kapatawaran ng sariling ama. Ngayon ba’y gagawin niya iyon dahil kay Basilio? Magiging isa
siyang lusak. Maging si Basilio’y mandidiri sa kanya.
May ilang nagparunggit na di siya papatulan ng kura. Maraming dalaga sa bayan. Aanhin nito
ang isang taganayon lamang. At babarilin si Basilio!
Binangungot si Huli nang gabing iyon. Dugo! Sindak! Mga putok. Nakita ang ama. Si Basilio’y
naghihingalo.
Kinahapunan ng sumunod ng araw ay kumalat ang balitang may mga binaril na sa mga
estudyante. Ipinasiya ni Huli na kinabukasan uli ay magsasadya na siya sa kumbento,
mangyari na ang mangyari. Ngunit nang mag-uumaga na’y di rin siya nagtungo sa kumbento.
Dumaan ang mga araw. Umasa si Huli sa isang himala. Gabi-gabi’y di siya pinatulog ng mga
pangamba.
Sa wakas ay dumating ang balita mula sa Maynila na si Basilio na lamang ang nabibilanggo.
Nakalaya ng lahat ang kasamahan. Ipatatapon na raw sa Carolinas si Basilio. Ito ang nag-
udyok kay Huli na hanapin si Hermana Bali. Nagbihis ng pinakamahusay na damit.
Kinagabihan ay naging usap-usapan ang nangyari kay Huli nang hapong iyon. Tumalon sa
bintana ng kumbento at patay na dinampot sa batong nakabunton sa ibaba. Si Hermana Bali
ay patakbong bumaba sa pinto ng kumbento at nilibot ang daan at nagsisigaw at
nagpupukpok sa pinto ng kumbento si Tandang Selo. Itinaboy ito ng palo at tulak.
94
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
A. AYOS! Ayusin ang mga pantig ng salita upang mabuo ang kahulugan ng salitang
ibinigay. Isulat sa patlang ang sagot.
1. pinawalang-bisa le bi na wa la
__________________
2. inasal
__________________ wi na gi
3. maringal
__________________ ma ya rang
4. sumakabilang-buhay
ya na ma pa
__________________
5. budhi siya sen kon

__________________
B. Punan ng mga angkop na pangyayari mula sa kabanata ang mga larawan sa ibaba.
Ang mga pangyayari ay ayun sa emosyon na ipinapakita ng larawan
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
________________ ________________
___________________
___________________
___________________
___________________
95
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
___________________ ___________________
________________ ________________
___________________
___________________
___________________
___________________
D. SUBUKIN NATIN:
A. Punan ang patlang upang mabuo ang diwa ng bawat pangungusap batay sa
kabanata 29.
1. Si ______________________ ang naatasang mamahala sa kayamanan ni
Kapitan Tiyago.
2. Ang kaniyang kayamanan ay ipinamamana sa kumbento sa Santa Clara,
sa ___________________, sa Arsobispo at sa korporasyon.
3. Ang dalawampung piso ay pambayad sa _________________ ng mga
dukhang mag-aaral.
4. Sinasabing nagpakita si Kapitan Tiyago sa mga _________________ ng
Santa Clara.
5. Hahamunin daw ng _______________ ni Kapitan Tiyago si San Pedro.
6. Si ___________________ ay naniniwalang walang matatalo sa sultada sa
langit.
B. Lagyan ng tsek (/) ang pahayag kung ito ay tama. Kung mali naman, ikahon
ang salita/mga salitang nagpamali sa pahayag.
________ 1. Pinakamabigat na parusa ang pagpapatapon
________ 2. Higit na pagdaramdam ng mga tao sa pagkamatay ni Kapitan
Tiyago.
________3. Sinisermunan ni Padre Camorra ang mga naghaharana kay Huli.
________4. Patuloy ang pagkalugod ni Hermana Penchang kay Basilio.
________5. Napabalitang may nabaril dawn a anim na katao at dalawang
bilanggo ang nasa piitan.
________6. Tinitiyak ni Basilio na malinis ang agua bendita bago magkrus.
________7. Tatlumpung piso lamang ang nalikon para kay Basilio.
96
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
E. TANDAAN:
KABANATA 29
- Napakaringal ng libing ni Kapitan Tiyago.

- Si Padre Irene ang nahirang na tagatupad ng huling habilin
ng namatay.
- Mongha – babaeng naninirahan sa kumbento na ang
buhay ay itinaya na sa paglilingkod sa Diyos.
- Misa de requim - misa para sa namayapa
KABANATA 30
- Pinalaya na ang lahat ng mga mag-aaral maliban kay

Basilio.
- Hindi ma mapagkatulong si Huli at halos mabaliw sa
kaiisip sa maaaring mangyari kay Basilio.
- Napilitang lumapit si Huli kay Padre Camorra.
- Sasamahan siya ni Hermana Bali Kaya hindi maaaring
gawan ng masama ng prayle dahil may kasama siya.
97
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10WG -IVg - h -81

Nasusuri ang nobela batay sa pananaw/ teoryang:
• romantisismo
• humanismo
• naturalistiko
• at iba pa
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 31:
ANG MATAAS NA KAWANI
Buod
Hindi man lamang nabalita sa mga pahayagan ang nangyari kay Huli. Nangakalaya ang
mga estudyanye. Una’y si Makaraig. Pinakahuli si Isagani. Nabalita sa tulong ni Ben Zayb,
ang pagiging mahabagin ng Heneral. Ang tanging di nakalaya ay si Basilio.
Ipinagtanggol ng Mataas na Kawani si Basilio. Mabuting bata raw at matatapos na ng

panggagamot. Lalong napahamak si Basilio dahil lahat ng sabihin ng Kawani ay
tinututulan ng Heneral. At kailangan daw magkaroon ng halimbawang di dapat tularan
ang mga mahilig sa pagbabago. Si Basilio ay pinagbintangan ng Heneral na gumamit ng
bawal na aklat sa medisina. Sinabi ng Kawani na dapat matakot ang Heneral sa bayan.
Natawa ang Heneral wala raw siyang pakialam sa bayan dahil ang naghalan sa kanya ay
ang bayang Espanya hindi ang bansang Pilipinas.
Kapag itinanggi sa isang bayan ang liwanag, tahanan, katarungan at kalayaan ituturing ng
bayan na magnanakaw ang nagtanggi ng mga ito.
Nang nasa kanyang sasakyan na ang Mataas na Kawani ay nasabi niya sa kanyang
kutserong katutubo: “Kapag dumating ang araw ng inyong pagsasarili ay alalahanin mong
sa Espanya’y hindi nawalan ng mga pusong tumitibok dahil sa inyo”.
Makaraan ang dalawang oras ay nagbitiw sa tungkulin ang Kawani at nagsabing siya’y
uuwi sa Espanya lulan ng kasunod na koreo (bapor).
98
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
KABANATA 32:
ANG BUNGA NG MGA PASKIL
Buod
Dahil sa mga nangyayari sa mga estudyante ang maraming magulang ay din a nagpaaral ng
mga anak. Buti pa ang maglimayom o kaya’y masaka.
Marami ang di nakasulit sa eksaming ibinigay ng serbisyo sibil. Natuwa pa si Tadeo, sinigan
ang kanyang mga aklat. Si Pelaez ay napatali sa negosyo ng ama. Napasa-Europa si Makaraig.
Si Isagani’y sa aklat lamang ni Padre Fernandez nakasulit. Si Salvador ay nakapasa dahil sa
kahusayang magtalumpati. Si Basilio lamng ang di nakakuha ng pagsusulit. Nasa bilangguan
pa siya. Doon niya nabatid ang pagkawala ni Tandang Selo sa tulong ni Senong na kutsero na
tanging dumadalaw sa bilanggong kanayon.
Si Simoun ay mabuti na’t ayon kay Ben Zayb ay di mag-uusig at sa halip ay madaraos ng isang
pistang walang katulad bago umalis sa bayan.
Naipayo ni Ben Zayb na bilin ni Simoun ang bahay ni Kapitan Tiago na nabili ng ama ni
Pelaez. Mula noo’y madalas si Simoun sa tindahan ng mga Pelaez na wika ng iba’y
pinakisamahan na niya. At tumagal ang ilang linggo ay nabalitang ikakasal si Juanito kay
Paulita.
Higit na magkabagay si Juanito at Paulita. Kapuwa walang isip at muning lampas sa

pansariling kaligayahan kapwa anak-Maynila.
Hinintay-hintay ng buong Maynila ang piging sa kasal ng dalawa. Si Simoun daw ang
mamamahala. Ito’y ganapin dalawang araw bago umalis ang Heneral. Ang mga taga-Maynila
ay nakipag-agawan sa pakikipagkilalakay Simoun upang sila’y anyayahan sa piging.
A. Punan ng angkop na impormasyon ang Habi ng Katangian ng Tauhan.
Pamantayan Marka
Kaisipan 3 Puntos
Tamang gamit ng salita 2 Puntos
5 Puntos
99
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
B. Suriin ang inilalarawang pangyayari na hango sa nobela. ISULAT kung pananaw

humanism, realismo, romantisismo, imahismo, naturalism, o eksistensyalismo ang
nakalarawan sa bawat bilang.
________________________ 1. Walang kamatayan ang pag-ibig ni Simoun sa
kanyang kasintahang si Maria Clara. Labintatlong taon siyang nagtiis at nagpunayagi
upang makabalik at mailigtas ang dalaga sa kaawa-awang kalagayan niya.
________________________ 2. Si Simoun ang makapangyarihang tagapayo ng katas-
taasan. Nagawa niyang paikutin sa kanyang mga palad ang lahat ng tao. Malaya niyang
naipahayag ang kanyang mga inisip nang walang kinatatakutan.
________________________ 3. Naipapakita ni Simoun ang totoong buhay at
kalagayan ng lipunan noon-walang Kalayaan; mailap ang katarungan sa mga api;
sadlak sa kahirapan ang karamihang indiyo; ipinagkait ang wastong paraan mng
pagtuturo; marahas ang mga nasa pamunuan; laganap ang bisyo; at tiwali ang mga
namumuno.
________________________ 4. Maitim na anino ng kapitan heneral ang
paglalarawan kay Simoun ng lahat.
100
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
________________________ 5. Ulila si Basilio – walang ama; walang ina ; at walang

kapatid subalit sa huli ay naipakita niyang kayang mabuhay at makamit ang
pinakamimithing pangarap sa pagtitiis, pagtitiyaga at pagsisiskap.
D. SUBUKIN NATIN:
A. Suriin kung sino ang nagsabi ng pahayag sa pangungusap. ISULAT ang KH kung
Kapitan Heneral at MK kung mataas na kawani.
______1. May nakapagsabi sa akin na ang binatang ito ay isang mag-aaral ng
medisina at pinupuring Mabuti ng kanyang guro. Kung mananatili siya sa
bilangguan, masasayang naman ang isang taon.
______2. Naitaas at naparangalan ko ang karangalan ng pamahalaan. Maitutuwid
ko ang kamalian ng ating mga pinuno at ng iba.
______3. Hindi ko ba magagawa ang naisin ko para sa ikabubuti ng pamahalaan
ng kapulungang ito?
______4. Gumagawa ako ayon sa iniuutos ng aking budhi. Malinis ang aking
budhi. Hindi ko pinapansin ang sasabihin ng sinuman.
______5. Nawalan ng pananalig ang mga taong-bayan. Lumagay tayo sa
kalagayan ng mga Pilipino.
B. Isulat sa patlang kung sino o ano ang nais tukuyin ng pangungusap.
__________________ 1. Ito ang masayang natanggap ni Pecson.
__________________ 2. Sa asignatura lamang niya nakapasa si Isagani.
__________________ 3. Dahil sa pagkakabilanggo ng mga mag-aaral, marami sa
mga magulang ang hindi na pinag-aral ang mga anak.
__________________ 4. Sa araw palaging nagaganap ang paglilitis kay Basilio.
__________________ 5. Sa buwang ito matatapos ang panunungkulan ng Kapitan
Heneral.
__________________ 6. Sa panahong ito naman naganap ang pagkakagiba
E. TANDAAN:
KABANATA 31
- Si matanglawin ay si Kabesang Tales .

- Sinasabing ang lawin ay may napakatalas na mga mata.
Parang lawin naman ang mga mata ni Kabesang Tales sa
likod ng kanyang baril.Bawat matingnan, napatatamaan.
101
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
KABANATA 31
- Sa tulong ng kanyang salapi, una sa lahat ng nakalabas sa

bilangguan ay si Makaraig. Huli si Isagani dahil sa malayo
ang kanilang bayanat natagalan bago dumating ang
amaing pari. Si Basilio ang tanging naiwan sa kulungan.
Wala siyang padrino o ninong na nagmalasakit.
- Sa tulong ng paglalarawan sa Mataas na Kawani ay
naipakita ni Rizal ang kanyang kawalang–pagkiling sa
pamumuno niya sa mga sakit ng bayan. Binatikos niya ang
masamng Kastila; Pinuri niya ang marangal at dakila.
KABANATA 32
- Si Isagani ay nakapasa sa asignatura ni Padre Fenandez

lamang, si Makaraig ay kumuha ng pasaporte at nagtungo
sa Europa at si Basilioay nanatili sa bilangguan
- Natakot si Paulita sa kagitingan ni Isagani. Maaring may
nakatulong pa si Donya Victorina sa pagsulsul sa dalaga
na limutin ang kasintahan at si Juanito na ang ibigin.
Magkalayo ang daigdig ni Isagani na tinagurian ni Paulita
na rin, na “mga pangarap “ samantalang ang kawalang isip
at pagkamakasarili ni Paulita ay kataliwas sa
pagmamalasakit ni Isagani sa ibang tao at sa bayan.
102
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PB -IVi - j -94

Nabibigyang -pansinang ilang katangiang klasiko sa akda
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 33:
ANG HULING MATUWID
Buod
Araw ng pag-alis ni Simoun. Sasama na siya sa Kapitan Heneral. Nakahanda na ang kanyang
dadalhingmga alahas at lahat na. Paniwala ng marami na hindi makapangahas magpaiwan si
Smoun. Maring paghigantihan siya ng mga galit sa kanya o pag-uusigin siya ng kahaliling
Heneral.
Nagkulong si Simoun sa kanyang silid. Wala raw dapat tanggapin kundi si Basilio. Dumating
ang binata. Pinatuloy siya sa utusan Kay laki ng ipinagbago ni Basilio. Payat na payat, gusot
ang buhok at walang ayos ang pananamit. Wala ang dating kaamuan sa kanyang mga
mata.Matalim na ang mga iyon. Para siyang bangkay na nabuhay. Maging si Simoun ay
nagulumihan sa anyo ng kababayan. Sinabi ni Basilio kay Simoun na siya ay naging masama
na anak at kapatid na nilimot niya ang pagkapatay ng kapatid kaya siya ay pinarusahan ng
Diyos. Siya ngayon ay nakahanda ng gumanti ng samasama. Sinabi niya na ang pag-iwas niya
sa gulo na tulad ng pakikiisa kay Simoun ay nagbunga lamang ng kanyang pagkabilanggo
Sasanib na raw siya kay Simoun.
Noon lamang nagsalita si Simoun . Nasa sa panig daw pala niyang talaga ang katwiran. Ang
kanyang usapin ay siyang usapin ng mga sawimpalad na tulad ni Basilio.
Tumindig si Basilio na maaliwalas na ang mukha. Sinabi niyang matutuloy na ang himagsikan
dahil hindi na siya nag-aatubili. Sinabi ni Simoun na ang mga ating mapayapa at ayaw ng gulo
ang siyang nagtulak sa kanya upang ipagtuloy ang kanyang mga balak. Kung noon sana’y
nagkatulungan na ang mga nasa sa mataas na lipunan at ang mga nasa ibaba ang gawain
sana ay mapagkawanggawa at hindi madugo at buktot.Sa mga imbi niya natagpuan ang
kanyang mga katulong. Kung sila man ay hindi makagawa ng makinis na estatuwa sapat nang
simulan nila ang paglilok at bahala na ang mga susunod sa kanila.
Di maunawaan ni Basilio si Simoun. Nagtuloy sila sa laboratoryo. Sa mesa roon ay may isang
103
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
kakaibang ilawan. Ang pinakalalagyan ay anyong Granada, may bitak at naiino pa ang mga
tila buto nito. Tinanggal ni Simoun ang mitsa. Bakal na may dalawang sentimetro ang kapal
na sisidlan na may isang litrong gas. Binuhusan ito ni Simoun ng likido. Nabasa ni Basilio ang
nakatitik sa lalagyan ng likido – nitroglisirina.
Tumango si Simoun. Ipinaliwanag niya na ang granada ay hindi isang payak na dinamita. Iyon
daw ang mga tinipon na luha ng mga api na siyang panglaban nila sa lakas at dahas. Noon
lamang nakakita ng dinamita si Basilio. Hindi makakibo ang estudyante. Tinurnilyuhan ni
Simoun ang isang masalimuot na kasangkapang inilagay sa ilawan.Sinabi ni Simoun na ang
ilawan ay gagamitin sa isang pista. Pagkaraan ng 20 minuto ang liwang nito’y
mangungulimlim at kapag ginalaw ang mitsa ay sasabog ang Granada kasunod ang mga
supot ng pulbura sa kainan at walang makaliligtas sa mga bisita ng kapistahan.
Nabigo ang pagkakagulong katulong sana ang mga artilyero dahil sa kawalan ng
pangangasiwa.Ngayon kailangan niya si Basilio upang mangunguna sa labanan. . Kukunin nila
sa tindahan ni Quiroga ang mga baril at patayin ang lahat ng kalaban at ayaw sumama at
patayin. Hindi na sinuri ni Basilio ang narinig. Binulag na siya ng tatlo’t kalahating buwang
pagkabilanggo.Nais niyang maghiganti.
KABANATA 34:
ANG KASAL NI PAULITA
Buod
Nasa sa daan si Basilio. Ika-8 ng gabi. Makikituloy sana siya kina Isagani nguni’t hindi umuwi
ang kaibigan sa buong araw na iyon. Dalawang oras na lamang at sasabog na ang ilawan ni
Simoun. Maraming dadanak na dugo. Marami ang mamamatay. Sinalat ni Basilio ang
kanyang rebolber at mga bala. Naalala niya ang babala ni Simoun na siya ay lumayo sa daang
Anloague.
Naghinala si Basilio. Ang bahay ni Kapitan Tiyago ay nasa daang iyon.May binanggit na
kasayahan si Simoun. Sa bahay na iyon idaraos ang piging sa kasal nina Paulita at Juanito.
nakita niyang dumating ang sasakyan ng bagong kasal. Nahabag si Basilio kay Isagani. Naisip
niyang yakaginng sumama sa kanya si Isagani.Siya rin ang tumugon. Hindi papayag si Isagani
sa gayong madugong pagpatay sa marami. Hindi pa nararanasan nito ang nangyari sa kanya.
Nagunita niya ang pagkabilanggo, ang kabiguan sa pag-aaral,ang nangyari kay Huli. Muling
hinaplos ang puluhan ng rebolber at ninasang dumating na sana ang sandaling hinihintay.
Nakita niyang dumating si Simoun. Si Sinong ang kutsero ni Simoun. Sumunod ang sasakyan
ni Simoun sa mga bagong kasal.
Nagtungo si Basilio sa Anloague. Doon ang tungo halos ng lahat – sa bahy ni Kapitan Tiyago.
104
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Ang Kapitan Heneral ang ninong at dadalo sa hapunan, dala ang isang tanging ilawang
handog naman ni Simoun.
Ang mga dingding ng bahay ay dinikitan ng magagarang papel ar magagarang aranya at mga
bulaklak ang palamuti. Mga angkat ang alpombra. Kurtinang pulang pelus na nabuburdahan
ng ginto at may unang titik ng pangalan ng mag-asawa. May tinuhog na artipisyal na bulaklak
ng suha. Magarang- magara ang bahay na iyon. Parang hapag ng mga diyoses ang
pagdarausan ng hapunan. Ang mesa para sa mga dakilang panauhin at mga diyus-diyusan ay
sa asotea nakalagay. Pipito ang doon ay luluklok.Naroon ang pinakamasarap at
pinakamamahaling alak. Ubos-kaya si Don Timoteo.Kung sinabi lamang ng Heneral na ibig
nitong makain ng tao, gagawin iyon ni Don Timoteo.
A. Ipaliwanag ang mga sumusunod na pahayag.
Pamantayan Marka
Kaisipan 3 Puntos
Tamang gamit ng salita 2 Puntos
5 Puntos
a. “Ang mga amang duwag ay mag-aanak lamang ng mga alipin.”

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
b. “Ang isang bayang mahina at nagugumon sa kasamaan ay dapat lipulin upang

magbigay-daan sa pagsibol ng isang bago at malusog na binhi”
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
c. “Diyos lamang ang may karapatang gumiba sapagkat siya lamang ang maaaring
lumika”
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
B. Hanapin at bilugan ang kahulugan ng mga salita sa bawat bilang. Isulat ito sa patlang.
_____________________ 1. Balkonahe
_____________________2. Nakita
_____________________3. Kutsara’t Tinidor
_____________________4. Inukit
_____________________5. Kasangkapang gaya ng silya
105
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
A N A N O N P A R A N G S
A S O T E A D H K L O M N
N U S A O M U W E B L E S
I L O B P A S U K A N T U
L O O B E T A B L E S M O
I K A I K A R T I K U L A
L B I D D A M I N G T A O
O D A P A N A N U N U O D
K U B Y E R T O S W A S S
D. SUBUKIN NATIN:
A. Batay sa nakaraang kabanata, suriin ang kalakasan at kahinaan bilang mga

tauhang nakatala sa talahanayan.
TAUHAN KALAKASAN KAHINAAN
Simoun
Isagani
Basilio
B. Gumuhit ng puso sa loob ng kahon sa tapat ng tauhang nais mong maging mabuti
at isulat ang maikling paliwanag.
Simoun
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Paulita
______________________________________________________________
______________________________________________________________
106
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Kapitan Heneral
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
E. TANDAAN:
KABANATA 33
Pu
- Nakalaya sa piitan si Basilio dahil kay Simoun.
- Bilang pagtanaw ng utang na loob, inhandog niya kay Simoun
ang kaniyang paglilingkod.
- Ibig din niyang maghiganti dahil sa pagkakapiit sa kaniya.
- Napawi ang pag-aalinlangan ni Simoun sa pagdating ni Basilio.
KABANATA 34
Pu
- Nakita ni Basilio si Paulita at Juanito na sakay ng karwahe kaya
naalala niya si Isagani at siya ay naawa.
- Malaki ang ginawang pagbabago ni Don Timoteo Pelaez sa bahay ni
Kapitan Tiyago at ang asotea ang ginawang kainan ng mga diyos-
diyosan sa araw ng pista
- Lalong lumilinaw na may kinalaman si Simoun sa matagal na
pagkapiit ni Basilio. Si Sinong ang laging dumadalaw sa
estudyante sa bilangguan at nagiging taga-hatid balita, lalo na
ang ukol kay Huli.Ang tangang si Sinong , sa sariling kusa, ay
hindi makapangahas dulaw sa bilangguan ng isang
may’malaking’ pagkakasalang tulad ni Basilio. Maari siyang
idawit ng mga may kapangyarihan. Ang pagdalaw niyang iyon
ay isang misyon para kay Simoun – upang dagdagan ng pait
ang pagkabilanggo ni Basilio at tuluyang lasunin ng ngitngit
ang isip nito at damdamin.
107
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PT-IVi-j-86
Nabibigyan ng kaukulang pagpapakahulugan ang mahahalagang pahayag
ng awtor/ mga tauhan
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 35:
ANG PIGING
Buod
Ikapito ng gabi nang magsisimulang dumating ang mga may paanyaya. Una ang maliliit.
Sunod ang palaki sa katayuan sa tungkulin at sa kabuhayan. Lahat ay pinagpupugayan ni Don
Timoteo.
Dumating ang bagong kasal. Kasama si Donya Victoria. Batian. Kamayan. Naroon na sina
Padre Salvi nguni’t wala pa ang Heneral. Nais tumungo ni Don Timoteo sa palikuran nguni’t
di siya makaalis at wala pa ang Heneral. May pumintas sa mga kromo sa pader. Nagalit si
Don Timoteo. Iyon saw ang pinakamahal na mabibili sa Maynila. Sisisngilin daw niya ang
utang ng namintas kinabukasan.
Dumating na rin ang heneral. Nawal ang mga dinaramdam ni Don Timoteo. May nagsabi na
ang araw ng kapitan dahil natititigan na tio nang harap-harapan.
Si Basilio ay nasa harap ng bahay at pinapanood ang mga nagdaratingan. Naawa siya sa mga
inakala niyang mga walang malay na mamamatay roon. Naiisip na bigyan ng babala ang mga
iyon. Nguni’t siyang pagdating ng sasakyan nina Padre Slavi at Padre Irene. Nagbago siya ng
isip.
Hindi ako dapat magmalabis sa pagtitiwalang inilagak sa akin. Ako’y may utang na loob sa
kanya; sa kanila’y wala. Siya ang humukay ng libingan ng aking ina na pinatay nila. Ako’y
nagpakabuti; pinagsikapan kong magpatawad, ano ang ginawa sa akin? Mangamatay na nga
sial na ang aming pagtitiis, nasabi ni Basilio.
Nakita niya si Simoun, dala ang ilawan. Waring kakila-kilabot ang anyo ni Simoun na naliligid
108
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
ng apoy. Parang nag-alinlangan sa pagpanhik sa hagdan si Simoun. Nguni’t nagtuloy rin ito.
Nang dumating ang Kapitan Heneral ay sandaling nakipag-usap dito at sa ibang naroon ang
mag-aalahas. Saka ito nawala sa paningin ni Basilio.
Namayani na naman ang kabutihang-loob ni Basilio. Nalimot ang ina, ang kapatid, si Huli, ang
sariling kaapihan. Ninais na iligtas ang nangasabahy. Nguni’t hinadlangan siya ng mga tanod
dahil sa marusing niyang anyo. Namutla si Simoun nang makita si Basilio na iniwan ng tanod-
pinto upang magpugay sa mag-aalahas. Matigas ang mukha ni Simoun na tumuloy sa
sasakyan at nag-utos. Sa Eskolta. Matulin!
Mabilis ding lumayo si Basilio. Nguni’t may nakita siyang isang lalaking tatanaw-tanaw sa
bahay. Si Isagani! Niyaya niya itong lumayo. Marahang itinulak ni Isagani ang kaibigan.
Nagpilit si Basilio. Bakit ako lalayo Bukas ay hindi na siya ang dati. May hapdi ang tinig ni
Isagani. Ipinaliwanag ni Basilio ang ukol sa ilawan. Hinila niya si Isagani. Tumutol ito. Mabilis
na lumayo si Basilio.
Nakita ni Isagani na nagtungo sa kainan ang mga tao. Naisip niyang sasabog ang bahay
kasama si Paulita. Mabilis na nagpasya ito.
Sa loob ay nagkatagpo ang nagpipiging ng isang kaputol na papel na ganito ang nakasulat.
MANE THACEL PHARES
JUAN CRISOSTOMO IBARRA
Isa raw biro iyon, ani Don Custodio. Patay na raw si Ibarra. Nang makita ni Padre Salvi ang
papel at sulat ay namutla ito. Sinabi nitong iyon nga ang lagda ni Ibarra. Saka nahilig sa
sandigan ng silya ang kura nanlambot sa takot.
Nagkatinginang takot na takot ang lahat. Tatawag sana ng mga kawal ang Kapitan Heneral.
Walng nakita kundi mga utusang di niya kilala. Nagkunwang hindi takot. Magpapatuloy tayo
sa pagkain, aniya. Huwag intindihin ang isang pagbibiro.
Nguni’t nagsalita si Don Custodio. Ipinalagay kong ang kahulugan ng sulat ay papatayin tayo
ngayong gabi .
Di nakakibo ang lahat. May nagsabi. Baka lasunin tayo. Binitiwan ang mga kubyertos.
Lumabo ng ilawan.
109
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Iminungkahi ng Kapitan Heneral kay Padre Irene na itaas ng huli ang mitsa ng ilawan. Biglang
may mabilis na pimasok, tinabig ang utusang humadlang, kinuha ang ilawan, itinakbo sa
asotea at itinapon sa ilog, May humingi ng rebolber, may magnanakaw raw. Ang anino ay
tumalon sa rin sa ilog.
KABANATA 36:
MGA KAPIGHATIAN NI BEN ZAYB
Buod
Mula sa bahay ni Kapitan Tiyago ay patakbong tinungo ni Ben Zayb ang kanyang tanggapan
upang sulatin ang pangyayari. Pinalabas niyang bayani ang Kapitan Heneral, sina Padre Irene,
Don Custodio at Padre Salvi. Ang lathalain ay isa ring paghahangad ng mabuting pagyao at
paglalakbay ng Heneral.
Ngunit ang kanyang isinulat ay ibinalik sa kanya ng patnugot ng pahayagan. Ipinagbawal ng

Heneral ang pagbanggit ng ano mang ukol sa pangyayari.
Dumating ang balita mula sa Pasig. Nilusob dawn g maraming tulisan ang bahay-pahingahan
ng mga prayle at nakatangay ng may dalawang libong piso. Malubha ang isang prayle at
dalawang utusan. Gumalaw ang guni-guni ni Ben Zayb. Gagawin niyang bayani ang kura na
sa pagtatangol ay nagkasira-sira ang isang silyang ginamit laban sa mga tulisan.
Nagtungo siya sa Pasig. Natagpuan niyang ang nasugatan ay si Padre Camorra. Doon siya
pinapagtika sa kasalanang ginawa sa Tiyani. May isang maliit na sugat sa kamay at may pasa
sa ulo. Tatlo ang mga magnanakaw na may taglay ng gulok. Limampung piso ang nanakaw.
Ayon kay Ben Zayb ay hindi tama ang salaysay ni Padre Camorra. Kailangan daw gawing
marami ang mga tulisan.
May nadakip sa mga tulisan. Sila raw ay inanyayahang sumama sa pangkat nina Matanglawin
upang sumalakay sa kumbento at mga bahay ng mayayaman. Pangungunahan sila ng isang
Kastila na mataas, kayumanggi, puti ang buhok at ang pasabi’y kumikilos sa utos ng Kapitan
Heneral na kaibigan niyang matalik. Katulong pa raw nila ang mga artilyero. Wala raw dapat
ikatakot. Ang hudyat daw ay isang malakas na putok. Walang putok. Inakala ng mga tulisan
na sila ay nilinlang. Nagsiurong ang ilan Ang iba’y nagsibalik sa bundok. Balak nilang
maghiganti sa Kastila na makalawa nang lumoko sa kanila. Ang tatlong tulisan ay
nagpasiyang manloob.
Ayaw paniwalaan ang mga tulisan sa paglalarawang si Simoun ang puno nila. Nguni’t si
Simoun ay di matagpuan sa bahay niya . Maraming bala at pulbura roon. Si Don Custodio ay
110
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
naghanda ng habla laban kay Simoun. Mabilis na kumalat ang balita ukol sa mag-aalahas.
Marami ang di makapaniwala.
A. Tukuyin ang nais ipahiwatig ng may-akda para sa pangyayaring nakasaad sa

bawat bilang. Bilugan ang letra ng tamang sagot.
1. Biglang huminto, huminga nang malalim, at nag-urong-sulong nang bahagya

si Simoun papunta sa piging na dala ang “lampara ng kamatayan.”
a. Nag-aalinlangan siyang ituloy ang plano subalit nanaig pa rin ang
paghihiganti sa kanyang puso
b. Nakaramdam siya ng pagod kaya nagpahinga siya nang bahagya bago
makisalamuha sa mataas ba panauhin sa lipunan
c. Natakot siya sa mga pryale at sa kapangyarihan ng heneral na naroroon.
2. Nagpumilit na pumasok si Basilio sa pagtitipon ng dalawang ulit dahil nakikita

niyang madadamay ang mga taong walang kinalaman sa paghihiganti ni
Simoun.
a. Matigas ang ulo ni Basilio at damdamin lamang nito ang mahalaga
b. Nangibabaw pa rin ang likas na kabutihan sa puso ng binate
c. Walang isang salita si Basilio sa pinag-usapan nil ani Simoun
3. Taas-noon si Isagani habang nakatitig sa bahay kung saan nagkaroon ng

piging para sa bagong kasal. Hindi niya gaanong naririnig at nauunawaan si
Basilio.
a. Nagagalit si Isagani sa kasintahan dahil sap ag-iwan nito sa kanya.
b. Labis na naapektuhan si Isagani dahil sa matinding kasawian sa pag-ibig
c. Nabaliw na si Isagani dahil nagpakasal sa iba ang kasintahan
4. Nakita ni Isaganing takot na takot ang dating mapayapang kaibigang si Basilio

nang mabilis itong lumayo sa kanya pagkatapos siyang payuhang iwan ang
lugar na malapit sa piging.
a. Natakot siya sa ikinilos ni Basilio
b. Nagtakas siyang nang lubos kung bakit nagmamadali si Basilio
c. Natauhan siyang totoo ang sinasabi ni Basilio sa kanya.
5. Si Padre Salvi ang nagpapatunay na sulat-kamay ng ani Juan Crisostomo

Ibarra ang nakalagda sa makinis na papel.
a. Eksperto talaga si Padre Salvi sa pagsusuri ng mga lagda ng mga tao kaya
noon pa man ay pinagkakatiwalaan na siya ni Padre Damaso sa
mahahalagang bagay sa nobelang Noli Me Tangere
b. Tahimik subalit matalino si Padre Salvi kaya naman alam niya kung paano
bigyan ng kahulugan ang mga lagda nito
111
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
c. Alam na alam ni Padre Salvi ang sulat-kamay ni Ibarra dahil nakialam siya
sa mga sulat nito kay Maria Clara noon para maidawit siya sa himagsikang
kagagawan nil ani Lucas sa nobelang Noli Me Tangere
B. Suriin kung ang mga pangyayari I kaisipang makikita sa akda ay patuloy pa

ring nangyayari sa Pilipinas. Magbigay ng mga paliwanag na magpapatunay
sa iyong sagot.
1. Paglalathala ng mga balita o lathalaing walang sapat na basehan upang
maproteksyunan ang mataas na tao sa lipunan.
Patunay ___________________________________________________
__________________________________________________________
2. Pagbibigay ng suhol at pananakot sa isang tao upang maglahad ng mga

pahayag tungkol sa isang isyu.
Patunay ___________________________________________________
__________________________________________________________
3. Pagsasabwatan ng mga kawani o pinuno ng pamahalaan laban sa isa pang

lider ng lipunan.
Patunay ___________________________________________________
__________________________________________________________
4. Pagpaparusa gamit ang silya elektrika sa taong napatunyang nagkasala

ayon sa batas
Patunay ___________________________________________________
__________________________________________________________
5. Pagsasagawa ng rebelyon o kaguluhan ng mga taong lumalaban sa

pamahalaan
Patunay ___________________________________________________
__________________________________________________________
D. SUBUKIN NATIN:
A. Tukuyin ang hinihingi ng mga tanong. Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Ano ang dahilan at napigilan ni Basilio ang sarili na balaan sa unang

pagkakataon ang mga inosenteng taong madaramay sa pagsabog?
a. Nang Makita niya si Simoun
b. Nang Makita niya si Isagani
c. Nang Makita niya sina Padre Salvi at Padre Irene
2. Kanino may malaking utang na loob si Basilio sa kanyang buhay nang

pagsaulian siya ng isip tungkol sa pakana?
112
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
a. Kay Simuon
b. Kay Padre Irene
c. Kay Kapitan Tiago
3. Sa anong anyo inihanmbing ni Basilio si Simoun habang dala niya ang

lampara ng kamatayan?
a. Maitim na anino na naliligid ng apoy
b. Maitim na anino na may buntot at sungay
c. Mapulang anino na may buntot
4. Anong utos ni Simoun sa kutsero ang tila pahayag na nagbababala kay

Basilio na agad niyang lisanin ang lugar ng kasalan?
a. Sa Escolta. Bilisan mo!
b. Sa Sta. Mesa. Bilisan mo!
c. Sa tulay ng Espanya. Bilisan mo!
5. Kanino ipinagkamali ng sumigaw na katulong si Isagani nang mabilis

niyang inagaw ang lampara at inihagis ito sa ilog?
a. Sa tulisan
b. Sa magnanakaw
c. Sa Kawal
B. SANHI at BUNGA. Isulat ang SANHI kung ang nakasalungguhit na pahayag ay

dahilan ng isang pangyayari at BUNGA naman kung resulta.
__________________ 1. Iniisip ni Ben Zayb na papurihan ang Kapitan Heneral bago ito
lumisan ng bansa. Sumulat siya ng tanging lathalain kaugnay sa kabayanihan nito sa
nangyaring “nakawan” sa piging.
__________________ 2. Hindi mahirap pabulaanan ang nangyari sa bahay ni Don Timoteo sa

kasal ng anak. Ang mga nakasaksi sa “nakawan” ay mga kawani ng pamahalaan at mga kawal.
__________________ 3. Inilalarawan ng nahuling tulisan ang may pakana ng nabigo nilang

rebolusyon. Napatunyan na ang mag-aalahas na si Simoun ang lumalabas na kawangis sa
paglalarawan.
__________________ 4. Nabuo sa isipan ng mga taong nagsiyasat na totoo ang salaysay ng

nahuling tulisan tungkol sa pakana ni Simoun sa kaguluhan. Hindi makita ang mag-aalahanas
at natuklasan ang mga sako ng pulbura at mga baril sa kaniyang bahay.
__________________ 5. Hindi makapaniwala ang mga tao sa nangyari. Sinasabing si Simoun

ang utak ng mga kaguluhan.
113
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
E. TANDAAN:
KABANATA 35
Pu
- Tinangka ni Basiliong pumasok ng bahay ni Kapitan Tiyago
upang iligtas ang mga walang sala ngunit pinigilan siya ng mga
bantay dahil sa kaniyang madungi na kasuotan.
- Sa may asotea, nagpalit-palit sa kamay ng mga diyos-diyosan ang
kapirasong papel na may lagda ni Ibarra.
- Isang tao ang sobrang bilis ang umagaw ng lampara at tumalon
sa ilog dala ang ilawan at siya ay pinagbintangang
magnanakaw.
- Tulad ng di iilang nabigo nang napakapait sa isang tapat
at matinding pag-ibig, si Isagani marahil ay nagtungo sa
isang lugar na mag-isa ay malaya siyang
makapagmumuni-muni ukol sa kanyang kalagayan. Saka
siya nagtungo sa pagdarausan ng piging upang makita
man lamang si Paulita sa mga huling sandali nito sa
pagkadalaga.
KABANATA 36
- ayon kay Ben Zayb, nagtungo sa ilalim ng mesa si Padre

Irene nang pumasok ang umagaw sa ilawan ni Simoun
para raw mabilis at walang sagabal na mahabol ang di
kilalang tao. Ang totoo: para magtagodahil sa takot. Doon
niya nakita ang mga balutan ng pulbura sa ilalim ng mesa.
- hinimatay si Padre Salvi dahil daw hindi nagbunga ng
mabuti ang mga sermon niya sa mga indiyo. Sa likod ng
mga sermon niya sa mga indiyo. Sa likod ng mga sermon
niya sa pagpapakabuti, may mga indiyo pang nagiging
pangahas at masama.
- ang ibang laman ng balita ni Ben Zayb ukol sa handaan sa
kasal nina Paulita at Juanito pawang pagpuri sa
“kagitingan at katapangan” ng mga Kastila - taong
pamahalaan mula sa Kapitan Heneral hanggang sa mga
prayle.
114
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10PU-IVi-j-89
Naisusulat ang paglalarawan ng mahahalagang pangyayari sa nobela na
isinaalang- alang ang artistikong gamit ng may-akda sa mga salitang
panlarawan
F10WG-IVg-h-82
Nagagamit ang angkop at masining na paglalarawan ng tao, pangyayari at
damdamin
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 37:
ANG HIWAGA
Buod
Nabatid din ng madla, sa likod ng pagpigil sa balita, ang mga pagbabangon at mga supot ng
pulbura . Ito ang naging paksa ng usapan ng lahat - palihim nga lamang. Si Chikoy kasi, payat
na platero. Ay nagdala ng hikaw para kay Paulita nang tinatanggal na ang mga palamuti at
mga hapag sa bahay ni Kapitan Tiyago at nakita niya mismo ang suput-supot na pulbura sa
ilalim ng mesa, sa silong, sa bubungan, sa likod ng mga upuan.
Ayon daw kay G. Pasta ay iisa ang maaring gumawa ng gayon-isang kaaway ni Don Timoteo o
kaagaw ni Juanito.
Naroon sa bahay ng mga platero si Isagani. Anang may-aring si Kapitan Loleng ay magtago si
Isagani.
Ngumiti lamang si Isagani.
Nagpatuloy si Chikoy. Dumating daw ang mga sibil. Wala namang mapgbintangan. Si Don
Timoteo lamang daw at si Simoun ang nangasiwa sa pag-aayos ng bahay na iyon. Pinaalis
daw ang lahat ng mga di kailangan sa imbestigasyon.
Naku, kung may isa man lang daw na nanigarilyo sa mga trabahador, sasabog ang buong
daan ng Anlogue. Kung sumabog daw ang mga pulbura ang noong gabi.
Nangatakot ang mga babae. Naghulaan kung sino ang pinaghihinulaan. Mga prayle. Si
Quiroga. Isang estudyante. Si Makaraig. At tumingin si Kapitan Toringgoy kay Isagani. Ani
115
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Chikoy: ayon sa ilang kawani, si Simoun. Nagtaka ang lahat.
Naalala ni Momoy, isang dumalo sa piging, ang pagalis ni Simoun sa bahay bago magsimula
ang hapunan.
Si Simoun daw ay nawawala, patuloy ni Chikoy. Kasalukuyang ito’y pinaghahanap ng mga

sibil. Lalong nabuo sa isip ng mga kababaihan ang pagiging demonyo ni Simoun na
nagkakatawang-tao.
Naalala uli ni Momoy ang pagkakaagaw sa ilawan ni Simoun na nuo’y namamatayan ng

ningas. Nagpayo’t dito sa silid ni Isagani.Nagpatuloy si Chikoy.Tinataya raw ng mga
maykapangyarihan na ang ilawan ay siyang magpapasiklab sa pulbura.
Nahintakutang gayon na lamang si Momoy. Nguni’t nang makita ang kasintahang si Siensa na
nakatingin sa kanya ay nagtapang-tapangang nagsabi: Masama ng ginawa ng magnanakaw.
Mamatay sanang lahat! Nag-antanda sa takot ang lahat ng matanda at babae. Lumapit si
Momoy kay Isagani.
Hindi nga mabuting kumuha ng di kanya. Ani Isagani na mahiwang nakangiti. Kung nalaman
lamang ng magnanakaw na iyon kung ano ang nilalayon .kung siya ana ay nakapag-isip-isip
tiyak na di niya gagawin ang gayon. Pantayan man ng kahit ano . Hindi ako tatayo s kanyang
kalagayan!
Saka nagpaalam si Isagani. Ngunit upang hindi na bumalik pa sa kanyang amain.

KABANATA 38:
KASAWIAN
Buod
Buong Luzon halos ang nilaganapan ni Matanglawin sa kanyang panunulisan. Siya’y pumatay
sa hukom pamayapa sa Tiyani, nanunog, nangulimbat. Ngayo’y sa Batangas, bukas ay sa
Kabite, di maglilipat-araw ay sa Tayabas, pagkatapos ay sa Panggasinan o sa Albay. Laging
naliligtasan ni Matanglawin ang mga habol sa kanya. At sa kawalangkaya ng mga sibil sa
dumakip sa mga tulisan ay mga magsasakang walang sala ang kanilang dinarakip.
May anim o pitong magsasaka ang dinakip ng mga sibil matapos ang isang pagsalakay ni
Kabesang Tales. Abut-siko at kabit-kabit ang gapos ng mga ito na inilakad nang tanghaling
tapat sa kainitan ng Mayo walang sombrero at nakayapak. Ang pawis nila’t alikabok ay
nagpuputik sa kanilang mukha ang magkahalong poot at kawalang pag-asa.
Ni hindi nila mapahid ang mahapding pawis na sumisigid sa kanilang mga mata. Kung may
116
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
isang nabubuwal sa hapo at gutom ay hinahagupit silang lahat at ang nabuwal ay

makakaladkad sa kanilang pagtakbo. Sumisigaw ang nabuwal na patayin na siya. Umiiyak.
Parang bata. Isinusumpa ang oras ng kanyang pagsilang.
Nilalait pa sila ng mga guwardiya sibil. Nguni’t may isang sibil na tutol sa gayong
pagmamalupit. Nang di makatiis ay sumisigaw na rin ito sa mapagparusa: Hoy, Mautang,
bayaan mo silang magsilakad nang payapa!
Nagpakikilalang bago ka nga lamang Carolino patuya pang tugon ni Mautang. Ano ba ang
ginagawa ninyo sa mga bihag ng digma?
Pinakukundanganan namin. Tugon ni Carolino:
Mangyari’y kaaway na nagsilaban ang mga iyon ang mga ito’y mga kababayan natin! ganti ng
mapagpahirap. At bumubulong kay Carolina: Ginaganyan natin iyan upang lumaban o
tumakas at nang barilin na lamang natin.
Isang bilanggo ang sinumpong ng pagdumi o pag-ihi marahil at nakiusap na payagan muna
siyang makatigil nang sandali. Di siya pinayagan. Mapanganib daw ang lugal na iyon. Naliligid
sila ng bundok.
Higit kang malupit pa kaysa mga Kastila, anang bihag.
Isang putok nang narinig. Gumulong-gulong si Mautang tutop ang dibdib na nilabasan ng
dugo sa bibig
Alto! Sigaw ng kabong putlang-putla. (matatapang lamang sa walang laban). Isang putok pa
at ang kabo naman ang tinamaan sa bisig at namaluktot sa sakit.
Itinuro ng kabo ang mga bilanggo. Fuego! sigaw niya. At ang mga bihag ay pinagbabaril. Saka
pa lamang lumaban ng putukan sa mga nasa batuhan sa bundok. Ang mga nasa batuhan ay
tinayang may tatatlong riple lamang. Lumusob ang mga sibil. Ang unang umakyat patungo sa
pinangungublihan ng mga di kilalang kalaban ay gumulong-gulong na pababa.
Hala, Carolino! Nahan ang mabuti mong pagpapatama! pasigaw na wika ng kabo.
Isang lalaki ang biglang lumitaw sa ibabaw ng isang talampas. Nagwawasiwas ito ng baril.
Paputukan! sigaw ng kabo kasabay sa pagmumura.
Tatlong kawal ang nangagputok. Patuloy na may isinisigaw ang lalaki. Hindi siya
mauunawaan.
Natigilan si Carolino. Parang nakilala niya iyon. Tinutukan siya ng baril ng kabo. Ipinagbabaril
sa kanya ang lalaki. Tumalima si Carolino. Gumulong at nawala sa talampas ang lalaki. May
117
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
isinigaw ito. Natulig si Carolino.
Parang nagsitalilis ang mga nagtatago sa itaas. Lumusob ang mga sibil. Isa pang lalaki ang
lumitaw, sa talampas. Iniamba ng lalaki ang sibat. Pinaputukan siya ng mga kawal. Nabulid
ang lalaki.
Ang unang umabot sa kaitaasan ay may dinatnang matandang lalaking naghihingalo.

Binayuneta ito. Di man lamang kumurap ang matanda. Nakatingin kay Carolino. Nakaturo
ang daliri sa likod ng talampas.
Gulila’t at putlang-putla si Carolino. Nakilala niyang ang matanda’y ang ingkong niyang si
Tandang Selo. Nakita niyang ang mga nanlalalim na mata ng matanda ay mga salamin ng
matinding hinanakit. At nang mamatay ito ay patuloy na may itinuturo sa likod ng talampas.
A. Isulat sa patlang ang kasingkahulugan ng salita sa bawat bilang.

1. Paglilihim = _____________________
2. Pagbintangan = _____________________
3. Kalunos-lunos = _____________________
4. Kasawian = _____________________
5. Kinabukasan = _____________________
B. Gamit ang concept map punan ng mga pangyayari mula sa nobela. Iangkop ang
emosyon na isinasaad ng bawat larawan.
Pamantayan Marka
Kaisipan 3 Puntos
Angkop na emosyon 2 Puntos
Kaangkupan ng mga tala 5 Puntos
10 Puntos
118
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
____________________ __________________
__________________
______
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___ ______
D. SUBUKIN NATIN:
A. Ilagay sa tapat ng patlang ang wastong sagot ayon sa angkop na ipinahahayag.
Domingo Tsinoy kiyosko Binday Sta. Cruz
Simoun Momoy pulbura Chichoy Isagani
119
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
A B
1. Maaring paghinalaan daw __________________________

2. Nasa palikot ng bahay __________________________
3. Kakanan ng mga kapangyarihan __________________________
4. Pares na hikaw __________________________
5. Demonyong mabibili ng kaluluwa __________________________
6. Kapitan Toringgoy __________________________
7. Pamilya Orenda __________________________
8. Bughaw na ningas kina Simoun __________________________
9. Nakaalala sa pangyayari _________________________
10. Maaaring tumalon daw sa ilog __________________________
B. BASAHIN AT SURIIN. Ilahad ang iyong damdamin o naiisip sa nakalaang espasyon

hinggil sa isinasaad na kaisipan ng mga ito.
Basahin: Oo, ginawa niya ito upang maisakatuparan ang kanyang balak at
mapaslang ang lahat ng mga Espanyol.
Suri/Reaksyon:
Basahin: Oo, Si Simoun ang demonyong nakabili ng mga kaluluwa ng lahat ng

mga Espanyol.
Suri/Reaksyon:
Basahin: Sana’y nagkamali ang magnanakaw. Namtay sana ang lahat.

Suri/Reaksyon:
Basahin: Kailanma’y masamang kumuha ng pag-aari ng iba.

Suri/Reaksyon:
120
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Basahin: Kung nalaman lang ng magnanakaw ang pakay niyon at nagkaroon ng

panahong makapag-isip, hindi niya sana ginawa iyon.
Suri/Reaksyon:
E. TANDAAN:
KABANATA 37
Patunayan na si Isagani ang kumuha ng ilawan at

nagtapon nito sa ilog.
(a) Siya ang huling kausap ni Basilio na tanging nakababatid
ng layunin ng ilawang iyon. Ang hindi niya naisisip ay ang
layunin ni Simoun sa pagpapasabog sa bahay ni Kapitan
Tiyago. Ang tanging nasa isip niya nuon ay si Paulita. Si
Isagani ang pumasok sa bahay nang makaalis na si Basilio.
(b) Sa salita na rin niya na kung ang magnanakaw ay

nakababatid lamang ng layunin ng pagsabog ng ilawang iyon
o kung makapaglimi lamang ito ng bahagya . Hindi sana
ginawa ng ginawa ng magnanakaw na iyon ang gayon! At sa
salita niyang Pantayan man ako ng kahit ano ay di ako
lalagay sa tayo ng magnanakaw! ay isang paghihiwalay niya
sa katauhan ng lito at baliw sa pag-ibig na Isagani at ng
Isaganing nagsisisi at nalason na ng poot at pait ng
pagkabigo at paghihiganti. Sa katauhan niya ngayon, ang
ibig sabihin ni Isagani, ay hindi niya gagawin ang kanyang
gingawang pagkuha sa ilawang iyon.
121
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
KABANATA 38
- Noon pa man ay isa nang parusahan o tapunan ng

bilanggo ang Siberya sa Rusya. Ayon ka Rizal, ang
kalamigan ng Siberya ay mainam pa marahil kaysa
parusang tinatanggap ng mga dinarakip ng mga sibil
gapos na pinalalakad nang walang pandong at walang
sapin sa paa sa kainitan maalikabok na lansangan sa
kaparangan kasaby ng mga paglait at paghagupit.
- Dito’y inilalarawan ni Rizal di lamang ang katangahan ng

mga sibil kundi ang kanilang kalupitan sa mga
kababayan. Basahin ang sinabi ng sibil ka Tano kung
bakit daw pinagmamalupitan nila ang mga bihag. At ang
wika ng bihag sa sibil: malupit ka pa kaysa sa mga
kastila. Katutubo kaya sa atin ang ganitong kalupitan?
Makatutukoy ang mga kalupitan ng Pilipino noong
panahon ng Hapones.
- Ang mga guwardiya sibil, liban sa mga puno nito ay

karaniwang mga Pilipino rin. (Ang bumaril kay Rizal ay
isang pangkat ng mga sibil na Pilipino.)
- Si Tano, tulad ng hula ng marami, sa simula pa lamang

kanyang pagkakawal ay naging guwardiya sibil. Matapos
ang kanyang paglilingkod sa Carolinas ay nagsibil na siya
at tinawag siyang Carolino o galing sa Carolinas.
- Ang kabanatang ito ay maihamahambing sa kabanatang

Noche Buena sa Noli Me Tangere sa taglay na damdamin
pagkikita ng matagal na nagkawalay na mag-anak na
humantong sa trahedya. Sa kabanatang ito ay may
parikala o irony ng Tadhana. Si Carolino o si Tano na rin
ang nakapatay sa kanyang ama, kay Kabesang Tales.
122
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III

EL FILIBUSTERISMO
A. KOMPETENSI/MELC:
F10WG-IVg-h-82
Nagagamit ang angkop at masining na paglalarawan ng tao, pangyayari at
damdamin
F10PB-IVi-j-83
Nailalarawan ang mga tauhan at pangyayari sa tulong ng mga pang-uring
umaakit sa imahinasyon at mga pandama
B. BASAHIN NATIN:
KABANATA 39:
KATAPUSAN
Buod
Malungkot na tumugtog ng kanyang armonyum si Padre Florentino. Kaaalis ni Don Tiburcio

de Espadana na nag-akalang siya ang Kastilang tinutukoy sa telegrama na darakpin daw sa
gabing iyon. Inakalang siya’y natunton na ni Donya Victorina.
Ang telegrama ay pinabasa ng tenyente ng guwardiya sibil sa bayan kay Padre Florentino sa
ngalan ng pagkakaibigan. Anang telegrama: “Espanyol escondido casa Padre Florentino
cojera remitara vivo muerte”.
Ang totoo, si Simoun ang Kastilang tinutukoy sa telegrama. Sugatang dumating doon si
Simoun may dalawang araw na. Di man lamang siya inusisa ay tinanggap siya ng pari. Hindi
pa nakabalita ang pari ng nangyari sa Maynila. Inakala ng pari na dahil wala na ang Kapitan
Heneral ay may nagtangkang maghiganti kay Simoun. Ang sugat niya’y buhat daw sa
kawalang-ingat, ayon sa mag-aalahas. Nagkasiya ang pari sa mga palagay. At nakatulong ang
hinala ng pari na si Simoun ay tumakas samga kawal na tumutugis nang tanggapin nito ang
telegrama.
Si Simoun ay tumangging paggamot pa sa mediko sa kabesera. Pumayag siyang paalaga kay

Dr. de Espadana lamang. Malubha ang mga sugat ni Simoun.
Tumigil sa pagtugtog si Padre Florentino. Iniisip ng pari ang kahulugan ng pakutyang ngiti ni
Simoun nang mabatid nito ang tungkol sa telegrama at sa ikawalo ng gabi ang dating mga
darakip. Naisip ni Padre Florentino na isang taong palalo si Simoun. Dati’y makapangyarihan,
ngayo’y kahabag-habag. Nguni’t bakit sa kanya pinili ni Simoun na makituloy? At darakpin na
123
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
lamang nang patay o buhay ay nakukuha pang ngumiti nang pakutya. Inisip ni Padre
Florentino kung paano maililigtas ng isang paring Pilipino si Simoun gayong noong
kapanahunan nito ay humamak sa kanyang pagkamahabang-uri ng pagkapari at pagka-
indiyo.
Di pinansin ni Simoun ang pakisuyo ni Padre Florentino may dalawang buwan ang nakalilipas
upang tulungang makalaya si Isagani sa piitan. Si Simoun ang gumawa ng mga kaparaanan
upang mapadali ang pagaasawa ni Paulita kay Juanito na lubos na ipinagdamdam ni Isagani
at ikinalalayo nito sa mga kapwa tao. Nilimot ni Padre Florentino ang lahat. Wala siyang
inisip kundi ang pagliligtas kay Simoun. Nguni’t parang walang pagnanasang mailigtas ni
Simoun ang sarili.
Pumasok si Padre Florentino sa silid ni Simoun. Wala nang mapangutyang anyo sa mukha ni
Simoun. Waring isang lihim na sakit ang noon ay tinitiis ng mag-aalahas.
Napaghulo ng pari na uminom ng lason si Simoun. Nabaghan ang pari.
Tinangka ni Padre Forentino na ihanap ng lunas si Simoun. Pasigaw na sinabi ng mag-aalahas

na huwag na silang mag-aksaya ng panahon dahil mamatay siyang dala niya ang kanyang
lihim. Ang pari ay lumuhod sa kanyang reclinatorio (luhuran sa pagdarasal) at nanalangin sa
paanan ng imahen ni Hesukristo at pagkatapos ay buong kabanalang kanyang inilapit ang
isang silyon sa maysakit, at tumalagang makinig.
Ipinagtapat ni Simoun ang tunay niyang pangalan. Halos nasindak ang pari. Malungkot na
ngumiti ang maysakit. Tinakpan ng pari ng panyo ang mukha at tumungo upang makinig.
Isinalaysay ni Simoun ang kanyang buhay. Labintatlong taon siya sa Europa. Nagbalik siyang
puno ng pangarap at pag-asa.Pinatawad ang mga nagkasala sa kanyang ama pabayaan
lamang siyang mabuhay nang payapa. Ngunit mahiwagang mga kamay ang nagtulak sa
kanya sa isang kaguluhang gawa-gawa at ang lahat ay nawala sa kanya.: pangalan, yaman,
pag-ibig, kinabukasan, kalayaan at naligtas lamang siya sa kamatayan sa tulong ng isang
kaibigan. Tinika niyang maghiganti. Nangibang bansa siya dala ang bahagi ng kayamanan ng
kanyang magulang at siya’y nangangalakal. Nakilahok siya sa himagsikan sa Kuba. Nakilala
niya roon ang kapitan heneral na noon ay kumandante pa lamang. Pinautang siya. Naging
kaibigan matalik dahil sa kawalanghiyaan ng kapitan na si Simoun ang nakaalam. Sa tulong
ng salapi ay nakuha niyang maging kapitan heneral ang kaibigan at naging sunud-sunuran sa
kanya dahil sa katakawan sa salapi.Inupatan niya ang kapitan sa paggawa ng maraming
kabuktutan.
Mahaba ang pagtatapat ni Simoun at gabi na nang matapos. Sandaling naghari ang
katahimikan. Inihingi ng tawad ng pari ang mga pagkukulang ni Simoun at hiniling niya kay
Simoun na igalang ang kalooban ng Diyos Mahinahong nagtanong si Simoun kung bakit hindi
siya tinulungan ng Diyos sa kanyang layunin. Ang sagot ng pari ay dahil masama ang kanyang
pamamaraan.Hindi maililigtas ng krimen at kasamaan ang mga dinumihan ng krimen at
kasamaan.Ang poot ay walang nalilikha kundi mga panakot ; ang krimen ay mga salarin ang
nalilikha. Pag-ibig lamang ang nakagagawa ng mga bagay na dakila. Ang katubusan ay
124
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
kabutihan; ang kabutihan ay pagpapasakit, ang pagpapasakit ay pag-ibig.
Tinanggap ni Simoun ang lahat na sinabi ng pari. Inamin niyang siya ay nagkamali. ngunit
naitanong niya ng dahil ba sa magkakamaling iyon ay ipagkait na ng Diyos ang kalayaan ng
isang bayan at ililigtas ang napakaraming higit pang salarin kaysa sa kanya. Ang matatapat at
mababait ay nararapat na magtiis nang ang mga adhika nila ay makilala at lumaganap.Ang
nararapat na gawin ay magtiis at gumawa ang tugon ng pari.
Napailing si Simoun. Ang magtiis at gumawa ay madaling sabihin sa mga hindi pa nakaranas
ng pagtitiis at paggawa. Anong klaseng Diyos ang humingi ng ganoon kalaking pagpapasakit.
Sinabi ng pari ay ito raw ang isang Diyos na makatarungan.Diyos na nagpaparusa sa
kakulangan natin ng pananalig at sa mga gawa nating masama.Pinabayaan natin ang
kasamaan kaya’t katulong tayo sa paglikha nito. Ang kalayaan ay di natin dapat tuklasin sa
tulong ng patalim. Tuklasin natin ito sa tulong ng nagpapataas ng uri ng katwiran at
karangalan ng tao.. Gumawa tayo ng mabuti , tapat at marangal hanggang mamatay tayo
dahil sa kalayaan.
Pinisil ni Simoun ang kamay ng pari. Naghari ang katahimikan. Dalawang pisil pa.
Nagbuntunghininga si Simoun. Higit na mahabang katahimikan.
Nang mapunang hindi umiimik ang maysakit ay pabulong na nagwika si Padre Florentino;
“Nasaan ang kabataang naglalaan ng magagandang sandali, ng kanilang mga pangarap at
kasiglahan alang-alang sa ikabubuti ng kanilang bayan ? Saan naroon ang handang
magpakamatay upang hugasan ng dugo ang napakaraming pagkakasala? Upang
karapatdapat ang pagpapakasakit ito’y kailangang malinis at busilak. Nasaan ang kabataang
may lakas na tumanan na sa aming mga ugat, ng kalinisan ng diwa na narumihan na sa amin,
ng apoy ng sigla na patay na sa aming puso? O kabataan, kayo’y aming hinihintay!”
Nangilid ang luha sa mga mata ng pari. Binitawan ang kamay ni Simoun. Lumapit sa
durungawan. May kumatok na utusang nagtanong kung magsisindi na ng ilawan. Sa tulong
ng isang lampara ay tinanglawan si Simoun. Hinipo ito; nabatid na ito ay patay na.Lumuhod
at nanalangin si Padre Florentino.
Tinawag ang mga utusan, pinaluhod at pinagdasal. Umalis sa silid si Padre Florentino Kinuha
ang takbang bakal ni Simoun. Dinala ito sa talampas na laging inuupuan ni Isagani upang
sisirin ng tingin ang kalaliman ng dagat. Doon ay inihagis ng pari ang mga takba ng brilyante
at alahas ni Simoun. Nilulon ng dagat ang kayamanang yaon.
125
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
A. KILALA KITA. Isulat sa patlang ang S kung si Simoun ang nagsabi ng pahayag
at F naman kung si Padre Florentino.
________ 1. “Bakit hindi NIya ako tutulungan?”
________ 2. “Minarapat Niyang matagpuan ang inyong kaparusahan”
________ 3. “Hindi ko makatatarok sa kalooban ng Diyos”
________ 4. “Walang nalilikha ang poot kundi isang dambuhala”
________ 5. “Kawaan nawa ng Dios ang nagligaw sa kaniya ng daan”
B. PAGHAMBINGIN. Paghambingin ang dalawang nobela ni Rizal batay sa

tauhan, tagpuan at nilalaman. Maging masining sa paglalarawan at gumamit
ng mga pang-uri.
Pamantayan Marka
Kaisipan 3 Puntos
Angkop na paglalarawan 3 Puntos
Kaangkupan ng mga tala 4 Puntos
10 Puntos
NOLI ME TANGERE EL FILIBUSTERISMO

A. Tauhan
B. Tagpuan
C. Nilalaman
126
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
D. SUBUKIN NATIN:
A. Ayusin ang letra upang mabuo ang salita. May pahiwatig na ibinigay sa
pamamagitan ng pangungusap. Isulat ang sagot sa patlang.
___________________ 1. Ito ang paghabol sa taong hinahanap ng batas
GPUATIGS
___________________ 2. Isang ugaling mayabang

APALOL
___________________ 3. Kasamaang lumalaganap sa lipunan

AAKKBTTUUN
___________________ 4. Isang paraan ng pagmumuni-muni

PANNIINLYGILAYA
___________________ 5. Isang paraan ng pagtapak sa karapatang pantao

AYUKARN
B. Suriin ang tono o damdaming ipinahihiwatig ng mga pahayag. Piliin sa loob

ng kahon ang LETRA ng iyong sagot at isulat sa patlang bago ang bilang.
A. Napopoot F. Nagtatampo
B. Nang-uuyam G. Naiinip
C. Nayayamot H. Nagpapaliwanag
D. Nagmamalasakit I. Natutuwa
E. Natatakot J. Nasasabik
________ 1. “Ito’y higit pa sa nitro-glicerina. Ito ang mga luhang naipon, mga sinisikil na poot,
kawalang-katarungan, at mga pang-aapi. Ito ang huling matuwid ng mga mahihina, lakas laban
sa lakas, dahas laban sa dahas”
________ 2. “Isagani, Isagani, making ka sa akin. Huwag tayong mag-aksaya ng panahaon. Ang
bahay na iyon ay may mina. Maaari itong sumabog kahit anumang saglit dahil sa
kapangahasan, sa isang kalikutan. Isagani, ang lahat ay mamamatay sa ilalim ng kanyang durog
na labi”
________ 3. “Isang malaking biro!” tugon ni Don Custodio. “May lagda ng isang pangalan ng
isang filibuster na sampung taon nang patay!”
________ 4. “Sa akin ay wala, Ngunit hindi ko gusto ang ginawa mo. Sila’y mga tao rin”, ang
sagot ni Carolinian.
________ 5. “Ano, ikaw, Carolinian, nasaan ang husay mo sa pagtudla?”, ang sigaw ng kabo.
________ 6. “Kung gayon bakit Niya ako pinabayaan?” ang may paghihinanakit na tanong ni
Simon.
127
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
________ 7. “ Ang mga karapat-dapat ay kinakailangang magtiis upang malaman at

lumaganap ang kanilang adhikain. Kailangang alugin o basagin ang sisidlan upang
humalimuyak ang bango,” ang wika ni Simoun.
________ 8. “Magtiis at gumawa!”Madaling sabihin iyan kung ang mga tao ay hindi
naghihirap, kung ang Gawain ay nagagantimpalaan”, ang sabi ni Simon.
________ 9. “Kaawaan nawa ng Diyos yaong mga nagligaw sa kanya ng landas”
________ 10. “Nasaan ang kabataang naglalaan ng kanilang magagandang sandal, ng kanilang
mga pangarap, at ang kanilang kasiglahan sa ikabubuti ng kanilang bayan?”
E. TANDAAN:
KABANATA 39
- Nagtungo si Simoun kay Padre Florentino sapagkat siyang

inaakala ni Simoun na makauunawa sa kanya ng higit sa iba.
- Ang taglay na hiwaga ng malungkot at mapangutyang ngiti ni

Simoun nang mabatid niyang siya ay darakpin kinagabihan ay
buo na isipan niya ang pagpapatiwakal.
- nagtakip ng mukha si Padre Florentino nang maipagtapat ni

Simoun ang tunay niyang pangalan upang ituring na ang
pagtatapat na iyon ni Simoun ay isang pangungumpisal. Kung
sa gayon, hindi siya mapipilit ng sino mang kapangyarihan na
ibunyag ang mga nabatid sa mag-aalahas sapagkat yaon ay lihim
ng kumpisalan.
- Ayon sa salita ni Padre Florentino, makaitlong nabigo ang mga

balak ni Simoun. Una ang kabiguang bunga ng di-inaasahang
pagkamatay ni Maria Clara. Nalito si Simoun. Hindi niya
naisagawa ang hudyat ng pagbabangon. Ang ikalawa ay sa
kawalan ng ingat sa maaring mangyayari. Ang ikatlo ay dahil sa
kaparaanang lubhang mahiwaga.
128
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
KARAGDAGANG MGA TALA

EL FILIBUSTERISMO
o Simoun – ang mayamang mag-aalahas, na nakasalaming may kulay, na

umano’y tagapayo ng Kapitan Heneral ngunit siya ay si Juan
Crisostomo Ibarra na nagbalik upang maghiganti sa kanyang mga
kaaway.
“Walang mang-aalipin doon sa walang napaaalipin.”
o Isagani – ang makatang kasintahan ni Paulita, pamangkin ni Padre
Florentino
“Kung sa pagtanda ko’y lumingon ako sa aking kabataan at wala ni isa man
akong mabuting nagawa sa bayan, bawat puting buhok ay magsisilbing tinil na
susurot sa akong pagkatao.”
o Basilio – ang mag-aaral ng medisina at kasintahan ni Juli.
“Ang karunungan ay siyang walang pagkatapos, siyang kagalingan ng
katauhan, lalong laganap sa daigdig.”
o Kabesang Tales – ang naghahangad ng karapatan sa pagmamay-ari ng
lupang sinasaka na inaangkin ng mga prayle.
“Lahat tayo ay isinilang na walang damit at uuuwi sa alabok.”
o Tandang Selo – ama ni Kabesang Tales na nabaril ng kanyang sariling
apo.
“Para kang palayok na bumabangga sa kawali.”
o Ginoong Pasta – Ang tagapayo ng mga prayle sa mga suliraning legal.
“Walang dapat hangarin ang tao sa sangkatauhan liban na sa kanyang
ikaliligaya.”
o Ben Zayb – ang mamamahayag sa pahayagan.
“Ang lahat ay walang kabuluhan, walang isa mang artistang matatawag.”
o Placido Penitente – ang mag-aaral na nawalan ng ganang mag-aral
sanhi ng suliraning pampaaralan.
“Hindi ako lumlagda nang hindi ko naiintindihan.”
o Padre Camorra – ang mukhang artilyerong pari.
129
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
“Hindin dapat mangatwiran ang mga Indio kundisumunod at magbayad

lamang.”
o Padre Fernandez – ang paring Dominikong may malayang
paninindigan.
“Natatamo lamang ang karunungan ng mga dapat magkamit nito at may
pagpapahalaga rito.”
o Padre Salvi – ang paring Franciscanong dating kura ng bayan ng San
Diego.
“Iyan ang tunay na sulat ni Ibarra.”
o Padre Florentino – ang amain ni Isagani
“Pag-ibibg lamang ang nakapagliligtas, ang nakagagawa ng mga kahanga-
hangang kabaitan, ang kabaitan ay pagpapakasakit at pagpapakasakit ay pag-
ibig.”
o Don Custodio – ang kilala sa tawag na Buena Tinta
“Walang angking talino ang mga Indiong dapat ipagmapuri sapagkat ito’y
kanilang ikasasawi lamang.”
o Padre Irene – ang kaanib ng mga kabataan sa pagtatatag ng Akademya
ng Wikang Kastila
“Tumahimik ka, igalang mo ako, isa akong pari rito!”
o Juanito Pelaez – ang mag-aaral na kinagigiliwan ng mga propesor;
nabibilang sa kilalang angkang may dugong Kastila
“Ang mabuting layon ang nagbibigay-katwiran sa kaparaanan.”
o Macaraig – ang mayamang mag-aaral na masigasig na nakikipaglaban
para sa pagtatatag ng Akademya ng Wikang Kastila ngunit biglang
nawala sa oras ng kagipitan.
“Mabuting kaibigan, nang panahon ng kaayusan ay lumisan kayo.”
o Sandoval – ang kawaning Kastila na sang-ayon o panig sa ipinaglalaban
ng mga mag-aaral
“Umiwas kayo sa mga pagtatalong walang kabuluhan.”
o Donya Victorina – ang mapagpanggap na isang Europea ngunit isa
namang Pilipina; tiyahin ni Paulita.
“Paano’y wala man lamang isang maayos na lawa sa lupaing ito.”
o Paulita Gomez – kasintahan ni Isagani ngunit nagpakasal kay Juanito
Pelaez.
“Isang kahibangang pagtulong na ibigin ang taong nagpapahamak sa kanyang
sarili.”
o Quiroga – isang mangangalakal na Intsik na nais magkaroon ng
konsulado sa Pilipinas.
“…..pag talo sa sugal, hinno na mayad! Mamuti kayo, belon konsul, maaali
pilit, akien wala!”
o Juli – anak ni Kabesang Tales at katipan ni Basilio
130
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
“Ang amo ko’y marunong mag-Kastila at ito ang pinakamurang kolehiyong

mapapasukan ko.”
o Hermana Bali – naghimok kay Juli upang humingi ng tulong kay Padre
Camorra.
o Hermana Penchang – ang mayaman at madasaling babae na
pinaglilingkuran ni Juli
o Ginoong Leeds – ang misteryosong Amerikanong nagtatanghal sa
perya.
o Imuthis – ang mahiwagang ulo sa palabas ni Ginoong Leeds
o Pepay – ang mananayaw na sinasabing matalik na kaibigan daw ni Don
Custodio.
o Camaroncocido – isang espanyol na ikinahihiya ng kanyang mga kalahi
dahil sa kanyang panlabas na anyo.
o Tiyo Kiko – matalik na kaibigan ni Camaroncocido.
o Gertrude – mang-aawit sa palabas.
o Paciano Gomez – kapatid ni Paulita.
o Don Tiburcio – asawa ni Donya Victorina.
(https://sigmafourblog.wordpress.com/2016/05/04/mga-tauhan-sa-el-
filibusterismo)
131
Telephone No.: (045) 982-0374

REGION III
Abegail M. Garcia Joel M. Grande

Teacher III Teacher II
Mababanaba National High School Padapada National High School
Rodel T. Navarra, EdD Mary Jean E. Daseco

Head Teacher VI/ School Head Head Teacher III
Iba High School Padapada National High School
Reynaldo A. Doria, EdD Gemma L Melegrito, EdD

Principal II Principal III
Mababanaba National High School Padapada National High School
Allan T. Manalo Bobby P. Caoagdan, PhD PAULINO D. DE PANO, PhD

EPSvr - Filipino EPSvr – LRMDS/ Chief Education Supervisor
Division SHS Focal Person Curriculum and Implementation Division
MARIA CELINA L. VEGA, CESE DR. RONALDO A. POZON, CESO V

132
Assistant SchoolsAddress:
DivisionMacabulos
Superintendent Schools Division Superintendent
Drive, San Roque, Tarlac City
Telephone No.: (045) 982-0374

Filipino 10 Ikaapat Na Markahan

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Filipino 10 Ikaapat Na Markahan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

G10 – FILIPINO – IKAAPAT NA MARKAHAN

Republic of the Philippines

Republic of the Philippines

GRADE 10 FILIPINO IKAAPAT NA MARKAHAN

Republic of the Philippines

Setyembre Natapos ang pagpapalimbag Ika-22 ng Setyembre Natapos ang paglalathala

1. LPAIMNGABA = ___________________ = Lugar kung saan

2. TOMASNUKIR =____________________= Kopya ng isang

3. KLUOMG =____________________= Pagkaramdam ng

4. AVRENTU =____________________= Butihing kaibigan ni

5. LGBEMIU =____________________= Bansang saksi sa

6. TSEBREMEY =____________________=Pangsiyam na buwan sa

7. SAPIR =____________________= City of Love kung

Republic of the Philippines

8. AKSAMANIK =____________________= Greed sa Ingles

9. KARIPNAGYAHAN =___________________=Nakuha ng mga kastila

10. PAUEOR =_____________________= Kontinente kung saan

Republic of the Philippines

PANUTO: Dumaan sa napakaraming pagsubok at paghihirap si Rizal para lang matapos at

✓ Ang El Filibusterismo ay nobelang pampulitika na isinulat ni Rizal bilang pag-

Republic of the Philippines

GRADE 10 FILIPINO IKAAPAT NA MARKAHAN

Labintatlong taon na matapos ang pagkamatay

Isang bapor na nangangalang Bapor Tabo na

Si Basillo ay nakarating sa San Diego upang

Tinangka ni Ibarra na patayin si Basillo ngunit nagdesisyon siya na samahin si Basillo

Ang mga mag-aaral na Pilipino ay samantalang naghain sa isang kahilingan na itatag

Nagkita muli si Simoun at Basillo at muling inalok nga magkaisa sa paghimagsik sa

Republic of the Philippines

Samantala, ang mga mag-aaral ay pumunta sa isang salu-salo sa Panciteria

Ang unibersidad, kinabukasan ay natagpuan na may mga paskin na naglalaman ng

Nagpakamatay si Juli dahil naisagawa ni Padre Camorra ang panghahalay sa kanya.

Nagpatuloy si Simoun sa balak niyang paghiganti sa pamamagitan ng pakikipagsanib

Nakalaya si Basillo makalipas ng dalawang buwan sa tulong ni Simoun. Tinanggap ni

Republic of the Philippines

Pagbabalik at Pamilya ni Kabesang

Mga Makabagong Mag- Kalalabasan ng layunin

PANUTO: Magsalaysay o maglahad ng magkakaugnay na pangyayari sa

Mga balakid na naranasan ni

Republic of the Philippines

Batay sa buod ng nobela, paano

Mga naging pangyayari upang

PANUTO: Marahil habang binabasa mo ang buod ng El Filibusterismo ay naisip o

▪ Ang mga pagpapahalaga o gintong aral na aking natutuhan sa El Filibusterismo ay

▪ Para sa akin, mahalagang mabasa at mapahalagahan ng lahat ng mga Pilipino ang

Matututuhan sa nobelang ito ang mga sumusunod;

Republic of the Philippines

GRADE 10 FILIPINO IKAAPAT NA MARKAHAN

Mahalaga ang mga sangguniang naghahanap ng mga datos na kinakailangan sa isang

Ang paggamit ng iba’t ibang reperensya, sanggunian, o batis ng impormasyon

Republic of the Philippines

Magsaliksik at ibahagi ang ilang kaisipan o karanasan kaugnay ng kaisipang

“Sa pagpunpunyagi nakukuha ay pagwawagi.”

Ang pananaliksik ay ang "sistematikong pagsusuri o pagsisiyasat ng isang paksa,

Republic of the Philippines

GRADE 10 FILIPINO IKAAPAT NA MARKAHAN

Republic of the Philippines

PANUTO: Hanapin ang kahulugan ng mga salitang nakasulat sa MALAKING TITIK sa

_______1. Ayon kay Padre Salvi si ay hindi MAPAGKAMKAM.

Republic of the Philippines

PANUTO: Magsaliksik at manood ng isang video clip tungkol sa mga

Pangyayari sa Video Pangyayari sa

Republic of the Philippines

GRADE 10 FILIPINO IKAAPAT NA MARKAHAN