თემა 1

1. სოციოლოგიური პერსპექტივები
ქეისი #1 რა შეიძლება იყოს უფრო ბუნებრივი ვიდრე ბავშვის დაბადება?

ვილმა და ვილემ სტიუარტები, 30 წელს გადაციელბული წყვილია. ვილმამ შობა

ჯანმრთელი ტყუპები. ტუნი და კოენი. წყვილი თავიდან ყურადღებას ნაკლებად
აქცევდა იმ ფაქტს, რომ ტყუპები ერთმანეთისგან განსხვავდებოდა მაგრამ რაც დრო
გადიოდა განსხვავება უფრო შესამჩნევი ხდებოდა. ტუნს ღია ფერი კანის ფერი ქონდა,
ხოლო კოენს მუქი ფერის კანი. როცა სტიუარტები ტყუპებს ასეინებდნენ,
გარშემომყოფებს ეჭვი გაუჩნდათ და ფიქრობდნენ რომ ვილმას ერთი და იგივე დროს
ორ მამაკაცთან ქონდა ურთიერთობა და ქმარს ღალატობდა. სინამდვილეში, 5 წლის
განმავლობაში სტიუარტების ოჯახში ბავშვის ჩასახვის ყველა მცდელობა
წარუმატებლად მთავრდებოდა. აქედან გამომდინარე წყვილა ,, ინ ვიტრო“
განაყოფიერებას მიმართა. ეს ისეთი პროცედურაა როცა ქალის ლვერცხუჯრედებს
იღებენ საკვერცხეებიდან და ანაყოფიერებენ მამაკაცის სპერმით. გარშემომყოფების
რეაქციის შემდეგ, სტუარტებმა მიმართეს ექიმს. დნმ-მა აჩვენა, რომ როდესაც ვილემ და
ვილმა კლინიკაში მივიდნენ, იმ დღეს რამდენიმე პროცედურა ჩატარდა . ტექნიკურმა
პერსონალმა კი წესები დაარღვია და ორი პროცედურის ჩასატარებლად ერთი
საწვეთური გამოიყენა. შესაბამისად, კოენის გენების ნახევარი ეკუთვნიდა კარიბის
კუნძულზე მცხოვრებ მამაკაცს, რომელიც კლინიკას მის ცოლთან ერთად სწორედ იმ
დღეს ეწვია. სტიუარტებს უნდოდათ შვილები დაეცვათ სტიგმატიზაციისგან, რომ
არავის არ დაეძახა ,, ხელოვნური განაყოფიერებით შექმნილი ბავშვები. სტიუარტები
დაიღალნენ თანასოფლელების კრიტიკით, მათ ასევე ეშინოდათ, რომ კოენისთვის
მოეკითხა მის ნამდვილ მამას.

ქეისი #2 აზიაში გოგონების რაოდენობა ბიჭებთან შედარებით იზრდება

როგორც წესი, ყოველ 100 გოგონაზე მოდის 106 ბი2ი. იმდენად, რამდენადაც
მამრობითი სქესის ახალშობილებს გადარჩენის ნაკლები შანსი აქვთ, ვიდრე
მდედრობითი სქესისას, ადრეული ბავშვობის პერიოდსი გოგონებისა და ბიჭების
რაოდენობა თანაბრდება. მაგრამ ინდოეთში 1991 წელს შეფარდება ასეთი იყო: 929
გოგონა ყოველ 1000 ბიჭზე. ბევრი აზიური კულტურისთვის დამახასითებელი იყო
ბიჭებისთვის პრიორიტეტის მინიჭება გოგონებთან შედარებით. ინდოეთში ამ საკითხის
მიმართ დამოკიდებულება ასეთია ,, გოგონას აღზრდა მცენარის მორწყვას ჰგავს’’.
ქალიშვილის ყოლა ფინანსურ ტვირთად ითვლება. წეს-ჩვეულების თანახმად, გოგონას
მშობლებმა მის მომავალ მეუღლეს საკმაოდ დიდი მზითევუი უნდა შესთავაზოს.
გათხოვების შემდეგ გოგონა ქმრის ოჯახის ნაწილი ხდება. ქალიშვილისგან
განსხვავებით, ვაჟები აგრძელებენ ოჯახის გვარს. ისინი მემკვიდრეობით იღებენ ოჯახის
ბიზნესს ან მიწას, ზრუნავენ ოჯახის შენარჩუნებაზე, როდესაც მშობლები ბერდებიან,
მათ ვაჟიშვილები ( და მათი ცოლები) უვლიან. წარსულში მშობლებს მხოლოდ ლოცვა
შეეძლოთ, რომ მათ ვაჟიშვილი შესძენოდა. დღეს კი, ახალმა ტექნოლოგიებმა
შესაძლებელი გახადა, რომ ვაჟს დაბადება მშობლის არჩევანზე იყოს დამოკიდებული,
ქალს შეუძლია ამოიცნოს ბავშვის სქესი და გადაწყვიტოს დაბადოს იგი თუ აბორტი

1
გაიკეთოს. ქალთა ცენტრების კვლევამ დაადგინა რომ 8000 აბორტიდან 7999 ჩანასახი
მდედრობითი სქესის იყო. როდესაც ინდოეთის მთავრობამ სქესის ნიშნით აბორტის
გაკეთება აკრძალა, შავმა ბაზარმა ეს პროცედურა თავის თავზე აიღო. ბილბორდები
იუწყებოდნენ: ,, სჯობს 500 რუპია გადაიხადოთ ახლა ვიდრე 50 000 რუპია
მოგვიანებით (მზითვისთვის)’’. ექოსკოპიის მოწყობილობით შეიარაღებულები
დადიოდნენ პროვინციებში და ოჯახებს სთავაზობნენ ,,არჩევანს“

ქეისი #3 ჩინეთში ვაჟიშვილებისთვის ტრადიციული პრიორიტეტის მინიჭება გართუ

ლებულია

ჩინეთში ვაჟიშვილებისთბის ტრადიციული პრიორიტეტის მინიჭება გართულებულია

მთავრობის მიერ შემოღებული ,, ერთი შვილის’’ დადგენილებით. იმისათვის, რომ
შეემცირებინათ მოსახლეობის რაოდენობის ზრდა, ჩინეთის მთავრობამ დააკანონა
მშობიარობის ერთ-ერთი ყველაზე მკაცრი საკონტროლო პოლიტიკა. წყვილებს
ეკრძალებათ იყოლიონ ერთზე მეტი შვილი. როგორც ინდოეთში, ჩინეთშიც აიკრძალა
ტექნოლოგიის გამოყენება სქესის შერჩევის მიზნით. თუმცა წყვილებს მარტივად
შეუძლიათ ექიმების მოქრთამვა ჩანასახის სქესის გასაგებად. შედეგად ჩინეთში
ახალშობილთა სქესობრივო თანაფარდობამამრობითისკენ გადაიხარა.

ხელოვნური განაყოფიერების ტექნოლოგია თავდაპირველად შეიქმნა უშვილო

წყვილების დასახმარებლად, იმისთვის რომ მშობლები გამხდარიყვნენ. ასევე
ეხმარებოდა იმ წყვილებს, რომლებსაც გენეტიკური ავადმყოფობა აღენიშნებოდა. და
ასევე ასაკაინ ქალებს იმის დასადენად, რომ გაეგოთ, ჯანმრთელი დაიბადებოდა თუ არა
მათი შვილი.

ახალი ტექნოლოგიათა და სხვა მოვლენათა გავლენის არსი იმ სოციალურ ძალებში

უნდა ვეძებოთ, რომლებიც ადამიანურ ქცევას აყალიბებს. წყვილების მიერ
ტექნოლოგიების გამოყენებასა და მისი შედეგების გასაგებად მათ ქცევაზე სოციალური
ძალები უნდა გვესმოდეს. ამგვარი გაგება სოციოლოგიურ წარმოსახვას მოითხოვს.

სოციოლოგიური წარმოსახვა
სოციოლოგია იკვლევს ადამიანური ცხოვრების ორგანიზების გზებს. სოციოლოგები
ცდილობენ შეისწავლონ როგორც ინტიმური ურთიერთობები, ასევე ვრცელი
გლობალური ქსელები, და ყველაგერი რაც მათ შორის არსებობ. სოციალური წარმოსახვა
ნიშნავს საკუთარ გამოცდილების აღქმას სოციალურ სამყაროში მიმდინარე პროცესებთან
მიმართებაში. ეს იმ ფართო სოციალურ მოვლენათა აღქმასაც გულისხმობს, რომლებიც
არაა გამოვლენილი მარტოოდენ პიროვნულ გამოცდილებაში. მაგალითად, ხალხი,
ვისაც უშუალოდ ჰქონია საქმე რეპროდუქციულ ტექნოლოგიებთან, მოზაიკის მხოლოდ
ერთ ნაწილს ხედავს. მთლიანი სურათის აგება კი პოზიციათა და ზნე-ჩვეულებათა
სისტემატურ მეცნიერულ შესწავლას მოითხოვს სხვადასხვა დროსა და ადგილას,
სხვადასხვა სოციალურ გარემოებასა და სოციალურ კლასებში, აგრეთვე სოციალურ
ქმედებათა გამიზნული თუ უნე ბლიე შედეგების გათვალისწინებას

2
ხუთი ძირითადი სოციოლოგიური კონცეფცია
სოციალური სტრუქტურა ძალაუფლება

სოციალური ქცევები კულტურა

ფუნქციური ინტეგრაცია

სტრუქტურა - სოციალური სტრუქტურა იმ ხალხის ურთიერთობების, პოზიციებისა და

რაოდენობის მოდელია, ვინც მოსახლეობის, მცირე ჯგუფი იქნება ეს თუ მთელი
საზოგადოება,სოციალური ორგანიზების ‘ჩონჩხს’ ქმნის. სოციალური სტრუუქტურა
სოციალური ცხოვრების სტაბილურობის წყაროა, თუმცა ცვლილებათა გამოწვევა და
წარმართვა სტრუქტურულ ფაქტორებსაც შეუძლია. ერთშვილიანი ოჯახის პოლიტიკაში
გამოხატული ოჯახის დაგეგმვის მკაცრი პროგრამის შემუშავება ჩინეთში მოსახლეპბის
მკვეთრი ზრდით იყო გამოწვეული. ამან გაუთვალისწინებელი შედეგები გამოიღო-
ჩინელი წყვილები ტრადიციების შესაბამისად, ამჯობინებდნენ ვაჟი ჰყოლოდათ. ეს კი
იწვევს სქესის დისბალანსსა და სტრუქტურულ რღვევას. როცა მეტი ბიჭი იბადება, ოცი
წლის შემდეგ იქმნება ქალების ნაკლებობა უცოლო მამაკაცებისთვის.

მოქმედება - აღნიშნავს ქცევას, რომლის არჩევანი ბევრად აღემატება ინსტინქტურსა თუ

რეფლექსურს. მოქმედება სოციალურია ერთი მხრივ, რადგან სხვა ადამიანებსაც შეეხებ
და, მეორე მხრივ, სხვათა მიერ შექმნილ გარემოებებზეც არის დამოკიდებული.
სინამდვი ლეში ადამიანად და პიროვნებად ქცევის თვით პროცესია სოციალური. ჩვენ
ვსწავლობთ ენას, ღირებულებებსა და ქცევას, პირველ ყოვლისა, სოციალური
ურთიერთობის მეშვეობით. ერთშვილიანი ოჯახის პოლიტიკა ჩინეთში და ბავშვის
სქესის შერჩევით აბორტი ინდოელი ოჯახების მიერ სოციალური მოთხოვნების მკაფიო
მაგალითებია. პიროვნებათა მიერ მიღებული კერძო გადაწყვეტილებები სოციალურია.
დავუშვათ, ოცდაჩვიდმეტი წლის მარტოხელა ქალი ხელოვნური განაყოფიერებით
ხდება დედა. რატომაა მისი მოქმედება სოციალური? პირველ ყოვლისა, იმიტომ, რომ
იგი დამოკიდებულია არსებულ სოციალურ პირობებზე. ამჟამად , მარტოხელა დედობა
სამარცხვინოდ აღარ ითვლება, ხოლო თანამედროვე მშობიარობამდელ ტესტებს
შეუძლია გენეტიკური პრობლემები ორსულობის პერიოდშივე გამოავლინოს. გარდა
ამისა, ქალის მოქმედება სოციალურია, ვინაიდან იგი სხვა ადამიანებსაც შეეხება:
ბავშვის მამას ( თუნდაც ანონიმურ დონორს, თუკი ბავშვი მასთან შეხვედრას ისურვებს)
და საზოგადოებასაც.

კულტურა- კულტურა - კულტურა აზროვნების, აღქმის, შეფასებისა და ურთიერთობის

მეტ-ნაკლებად ინტეგრირებული მოდელია, რომელიც ხალხის ცხოვრების წესის
ნაწილია. მრავალი იმ ნიშანთაგან, რომელთაც საკუთარი თავის ადამიანად
მოსააზრებლად მოვიხმობთ - ენა, ზნეობა, ტექმნოლოგია, უნარი - ჩვენი კულტურის
ელემენტებია, რომლებსაც ოჯახებიდან მოყოლებული სოციალური ურთიერთობისას
ვითვისებთ კულტურული ინსტიტუტებით - სკოლა იქნება თუ რელიგიული
დაწესებულებები - სარგებლობის. ბევრ აზიურ საზოგადოებაში კულტურული

3
ღირებულებები უბიძგებს ადამიანებს ვაჟები ამჯობინონ ქალიშვილებს. ბევრი ჩინელი
ხვდება, რომ სახელმწიფოსთვის სწორი და ხელსაწყრელია მოსთხოვოს წყვილებს ბევრი
შვილის ყოლის სურვილი მთლიანად საზოგადოების კეთილდღეობას შეწიროს.

ძალაუფლება- ძალაუფლება - ძალაუფლება სოციალურად მოქმედი რომელიმე პირის

უნარია, განსაზღვროს სოციალური ორგანიზაციის სტრუქტურისა თუ მოვლენების
კურსი. შესაძლოა ძალაუფლება სოციალურად მოქმედ სხვა პირთა ნების
საწინააღმდეგოდ გამოიყენებოდეს, რათა აიძულოს მათ იმის ჩადენა, რაც არ სურთ, ანდა
გამოიყენებოდეს სხვა პირთა ნების ჩამოსაყალიბებლად, რომ ესა თუ ის საქციელი
ჩაიდინონ (ან პირიქით). ჩინეთის ხელისუფლება აშკარად იყენებს ძალაუფლებას,
როფესაც თავისი კანონპროექტებით ზღუდავს ოჯახებს ერთი ბავშვით და ნერგავს ახალ
ტექნოლოგიებს ,, არასასურველ მშობიარობათა’’ აღსაკვეთად. ასეთი ექტრემალური და
საკამათო პოლიტიკის გატარება მხოლოდ ჩინეთის მსგავს ავტორიტალულ
მმართველობას თუ შეუძლია.

ფუნქცია - ადამიანის დაბადება საზოგადოებისგან გამიჯნული არ არის. გაჩენილი

ბავშვების რაოდენობ გოგონები იქნებიან თუ ბიჭები, ჯანსაღები თუ არაჯანსაღები,
გავლენას ახდენს სკოლებზე, შრომით ბაზარზე, ქორწინების მოდელზე, ხანდაზმულთა
მზრუნველობაზე და ა.შ. სოციალური სტრუქტურისა და სოციალური ორგანიზაციის
სხვადასხვა ასპექტი ფუნქციურად ერთმანეთთანაა დაკავშირებული.

კლასიკური სოციოლოგიური თეორიები

ადამ სმითი, ჯერემი ბენთამი - მაქს ვებერი - „რაციონალიზაციისა და
„რაციონალური არჩევანის თეორია“ სტატუსის შესახებ“

კარლ მარქსი კლასობრივი კონფლიქტის ჰერბერტ მიდი - „სიმბოლური

შესახებ -“კაპიტალიზმის სტრუქტურა“ ინტერაქციონიზმი

ემილ დურკჰაიმი - „სოციალური

სოლიდარობის შესახებ“

სოციოლოგიის დამარსებელი

ოგიუსტ კონტი (1798-1857) რომელიც დაიბადა საფრანგეთის რევოლუციის შემდგომი

ქაოსის დროს, ეძიებდა სოციალური ცვლილებების გაკონტროლების გზებს.
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებით შთაგონებული კონტი მოგვიწოდებდა სოციალური
ცხოვრების კანონთა სისტემატური ანალიზისაკენ, რაც მიგვიყვანდა სოციალურ
ქმედებათა უფრო რაციონალურ ფორმებამდე, საბოლოოდ კი - უკეთეს საზოგადოებამდე.

4
 თემა 2

სოციოლოგიური კვლევის მეთოდები

ქეისი #1 ელექტრონისმა იგი სისხლის გუბეში მწოლიარე აღმოაჩინა, თოფიც იქვე ეგდო

კურტ კობეინი იყო როკ ჯგუფ ნირვანას 27 წლის ლიდერი. ჯგუფის მუსიკა
მიზანდასახულად საზიზღარი და სადავო იყო, მათი დაძონძილი ტანსაცმელი და
აბურძგნილი თმა ჯუ - განზრახ ბინძური. და მაინც, ჯგუფის სახელწოდებიანი მათი
პირველი ალბომის თითქმის 10 მილიონი ცალი გაიყიდა მთელ მსოფლიოში.
განქორწინებულთა შვილი, სუსტი ჯანმრთელობის კობეინი, ხშირად იყო გარიცხული
სკოლიდან, არ იყო ბედნიერი და თავს ნარკოტიკებით ირთობდა. კობეინის სიკვდილის
შემდეგ, მამამისმა, რომელსაც იგი 8 წლის განმავლობაში არ დალაპარაკებია, განაცხადა:
,, კურტის შესახებ რაც კი ვიცოდი, ყყველაფერი გაზეთებში ამოვიკითხე’’. მეგობრები
კობეინს ახასიათებდნე, როგორც კეთილ და მზრუნველ ადამიანს და ამასთანავე
საკუთარი თავის დამღუპველ ნარკომანს, რომელიც ხშირად განიცდიდა დეპრესიის
შემოტევებს. როდესაც ახალი ამბავი კობეინის თვითმკვლელობის შესახებ მედიაში
მოხვდა, რადიოსადგურები უბედურებისგან თავზარდაცემული ფანების ზარებით
აივსო. ერთ-ერთმა დისკ-ჯიკეიმ გადაცემები დაიწყო სიტყვებით ,, ეს არ გააკეთო“ და
შემდეგ ხშირად იმეორებდა ცხელი ხაზის შეტყობინებებს თვითმკვლელობათა რიცხვის
შესახებ. როდესაც კობეინის სიკვდილის შემდეგ არაერთმა ახალგაზრდამ ამგარადვე
დაასრულა სიცოცხლე ეს ადამიანებისთვის იყო შეხსენება, რომ თვითმკვლელობაზე
გავლენას ახდენს სოციალური ფაქტორები - ცნობილი მაგალითების ჩათვლით.

სოციოლოგები ცდილობენ მოიაზრონ თვითმკვლელობა, როგორც სოციალური

მოდელი. ისინი განიხილავენ არა ცალკეულ შემთხვევებს, არამედ თვითმკვლელობათა
კოეფიციენტებს, ე.ი თვითმკვლელობათა პროპორციებს განსხვავებულ სოციალურ
ჯგუფებში. ემილ დურკჯაიმმა განჭვრიტა, რომ ეს კოეფიციენტები შეიძლება აიხსნას
სოციალური ფაქტებით და ხელი მოჰკიდა სოციალური კვლევის ერთ-ერთ ყველაზე
მნიშვნელოვან საკითხს, რაც კი ოდესმე გამოუკვლევიათ. სურკჰაუმის დროს
თვითმკვლელობა, როგორც წესი, ინდივიდუალური პირობებით იხსნებოდა;
მიიჩნეოდა, რომ მსხვერპლი იმყოფებოდა დეპრესიაში, იყო სულით ავადმყოფი.
ტურკჰაინმა იცოდა, რომ თვითმკვლელობა რომელიღაც გარკვეულ ჯგუფში მეტად იყო
გავრცელებული, ვიდრე სხვებში და გაუჩნდა ეჭვი, რომ ეს გამოწვეული იყო
სოციალური ფაქტორებით და არა შემთხვევითობით. ინფორმაციის გაანალიზევით
დურკჰაინმა აღმოაჩინა, რომ ჩვეულებრივ ახსნა სინამდვილეს არ შეესაბამებოდა;
დურკჰაინმა შეამჩნია, რომ ადამიანების უმრავლესობა სიცოცხლეს თვითმკვლელობით
ამთავრებდა წელიწადის უფრო თბილ და მზიან დროს და არა ზამთრის ცივ დღეებში.
თავმოყრილმა ფაქტებმა და სტატისტიკამ დურკჰაიმი მიიყვანა იმ დასკვნამდე, რომ
თვითმკვლელობა, ნაწილობრივ მაინც, დამოკიდებული იყო სოციალურ ვითარებაზე.
იმ სოციალური ჯგუფის მახსასიათებლები, რომელშიც ადამიანები აღმოჩნდებიან
გაერთიანებულნი, მეტ ნაკლებად შესაძლებელს ხდის თვითმკვლელობას;
თვითგანადგურება არ არის უბრალოდ პირადული ქმედება. დურკჰაიმი აშკარად

5
ინდივიდუალურ, პირადულ ქმედებებს ხსნიდა კოლექტიური მიზეზებით, პირობებით,
რომლებიც შესაძლებელია, ინდივიდუალ-მოქმედ პირებს არც კი ჰქონდათ შეგნებულად
გაცნობიერებული.

დურკჰაიმის “ სანიმუშო” ნაბიჯები კვლევის პროცესისთვის

I. პრობლემის განსაზღვრა ჰიპოთეზის შესამოწმებელ მონაცემთა
შეგროვება
საკვლევი თემის შერჩევა და მთავარი
კონცეფციების განსაზღვრა VI. მონაცემთა გაანალიზება

II. ლიტერატურის მიმოხილვა მონაცემებზე მუშაობა და მათი

შემოწმება ჰიპოთეზის ასახსნელად
არსებულ თეორიასთან გაცნობა და
თემის კვლევა VII. დასკვნების გაკეთება

III. ჰიპოთეზის ჩამოყალიბება კვლევის შედეგების შეჯამება მათი

კავშირის დადგენა ზომვად ცვლადებს
შორის ისე, რომ შესაძლებელი გახდეს
მათი გაზომვა და ჰიპოთეზის შემოწმება
IV. კვლევის გეგმის შერჩევა
მნიშვნელობის გათვალისწინებით,
აღმოჩენების დაკავშირება არსებულ
თეორიასა და კვლევასთან და მომავალი
კვლევისათვის პრობლემების დადგენა

შესასწავლი მეთოდის შერჩევა:

ექსპერიმენტი, მიმოხილვა, საველე
დაკვირვება ან ისტორიული მეთოდი

V. მონაცემთა შეგროვება.

დურკჰაიმის თვითმკვლელობის ტიპები

ეგოისტური თვითმკვლელობა
ანომიური თვითმკვლელობასთან
ალტრუისტული
თვითმკვლელობა
ფატალისტურია
თვითმკვლელობა

ძირითადი სტატისტიკური ცნებები

6
მოდა კორელაციები (aRniSnavs or
საშუალო მნიშვნელობა cvlads Soris Cveulebriv
მედიანა mimarTebas. korelaciis sidide,
სტანდარტული გადახრა (am rogorc wesi, gamoixateba
sazomis meSveobiT korelaciis koeficientiT)
mkvlevarebi iTvlian, ramdenad
gansxvavdeba sxva
registrirebuli monacemebi
saSualo mniSvnelobisagan da
Semdeg aRniSnaven,
ramdenad uaxlovdeba jgufis
TiToeuli monacemi saSualo
mniSvnelobas _ yvelaze
uaxloesi, uaxloesidan meore
da ase Semdeg.

დევიდ ფილიფის თვითმკვლელობის შთაგონების თეორია

ამერიკელმა სოციოლოგმა დეივიდ ფილიფსმა გვიჩვენა, რომ სოციალური იმიტაციის
თეორია _ თეორია, რომელსაც დურკჰაიმმა მიაგნო ლიტერატურის მიმოხილვისას ,
მაგრამ ჩათვალა, რომ მისი კვლევა ამ თეორიის უსაფუძვლობას ამტკიცებდა _ უფრო
ფასეულია, ვიდრე დურკჰაიმი ფიქრობდა. ამ თეორიის მიხედვით თვითმკვლელობის
წახალისება ხდება შთაგონების ძალით - ზოგჯერ ადამიანები თავის მოკვლის
გადაწყვეტილებას მაშინ იღებენ, როცა სხვების თვითმკვლელობის ამბავს შეიტყობენ
ხოლმე.

ფილიფსის მიგნება
ამ თეორიის შესამოწმებლად ფილიფსმა (1974) შეარჩია ზოგი გახმაურებული
თვითმკვლელობის შემთხვევა, როგორიცაა, ვთქვათ, მერილინ მონროს
თვითმკვლელობა. მან დათვალა ამ თვითმკვლელობებისადმი მიძღვნილი, _ წინა
გვერდზე გამოქვეყნებული სტატიების რაოდენობა, შემდეგ მომდევნო თავის
განმავლობაში მოსალოდნელ თვითმკვლელობათა რიცხვი (რომელიც ემყარებოდა
წინა წლის ნიმუშს) შეადარა ნამდვილად მომხდარ თვითმკვლელობათა რიცხვს. მან
აღმოაჩინა პირდაპირი კორელაცია ძალზე გახმაურებულ თვითმკვლელობასა და
თვითმკვლელობათა სიხშირის ზრდას შორის.

სოციოლოგიური კვლევის სირთულეები

ვალიდობა და სანდოობა
თეორია და კვლევა
ეთიკური საკითხები
ვალიდობა და სანდოობა - sociologiuri kvlevebi unda Sefasdes orive niSniT _
dasabuTebulobiTa da sandoobiT. dasa buTebuloba aris maCvenebeli,
romliTac gamokvleva sazRvravs imas, risi gansazRvris mcdelobac arsebobs.
sandooba is maCvenebelia, romliTac gamokvleva iRebs imave Sedegebs,
rodesac imeorebs pirvelad an sxva mecnierebis gamokvlevebs.

7
თეორია და კვლელვა - თეოria da kvleva sociologiaSi ganuyofelia. Teoriis
Seswavla aris gadamwyveti problemis gansazRvraSi, hipoTezebis formulirebaSi,
Sedegebis analizSi da maT mixedviT daskvnebis gakeTebaSi. Teoria xels uwyobs
kvlevis Sedegebis sinqronizebasa da wesrigSi moyvanas. amavdroulad, igi
mudmivad gadaixedeba kvlevis Sedegad miRebuli codnis Sesabamisad. kvleviT
miRebuli Sedegebis gareSe Teoria aris ubralod daudasturebeli msjeloba da ara
mecnierebis nawili.

ეთნიკური საკითხები - marTalia, durkhaimis Sroma TviTmkvlelobis Sesaxeb

eyrdnoboda istoriul Canawerebs, magram mravali sociologiuri kvleva iwvevs
sxva adamianebis realur cxovrebaSi Carevas. amis gamo, sociologebs aqvT
gansakuTrebuli eTikuri valdebulebebi TavianTi subieqtebis mimarT

კვლევის სტრატეგიები
ექსპერიმენტები
ეთნოგრაფია
ჩართული დაკვირვება
კონტენტ ანალიზი
შედარებითი და ისტორიული
კვლევა
ექპერიმენტები - kvlevis meTodi, roca subieqtebs specialurad Seqmnil garemoSi
akvirdebian. es saSualebas aZlevs mkvlevarebs gaakontrolon faqtorebi,
romlebmac SesaZloa gavlena iqonios Sesaswavl cvladebs Soris hipoTezur mizez-
Sedegobriv kavSirze. eqsperimentis Ca tareba SesaZlebelia laboratoriaSi da
savele garemoSi.

ეთნოგრაფიული კვლელვა - romlis drosac mecnierebi adamianebs TavianT

yoveldRiur garemoSi, rogorc wesi, xangrZlivad akvirdebian.

კონტენტ ანალიზი - kvlevis meTodi, romlis saSualebiTac SesaZlebelia

komunikaciis manifesturi da latenturi Sinaarsebis sistematuri organizeba da
Sejameba.

შედარებითი და ისტორიული კვლევა - procesi, romlis ZaliTac mTeli msoflios

xalxebs Soris mWidro urTierTkavSirebi ibmeb

8
 თემა3

სოციალური ურთიერთქმედების სტრუქტურა

ქეისი #1 პარიზის ქუჩები

parizis erT-erT quCaSi wyvili exuteba erTmaneTs; am dros ismis fotoaparatis

Cxakuni _ fotografma firze aRbeWda isini. foto, romelzec parizis saocrebasTan
erTad zustad aris daWerili axalgazrduli siyvarulis arsi, maTi pirovnuli momenti
fotografis xelovneba gaxda. wyvilisaTvis `Caxuteba~ axali cxovrebis dawyebas
niSnavs: isini daqorwindebian, gazrdian Svilebs, gaiziareben kargs da cuds da
gaicnoben erTmaneTs ise, rogorc sakuTar Tavs. fotografisTvis ki `Caxuteba~
karieris dasawyiss niSnavs, rac waradgens mas Jurnal-gazeTebis
gamomcemlebis, galereis mflobelebisa da koleqcionerebis samyaroSi _ xalxTan,
romlebsac is saerTod ar icnobs an mxოlod garegnobiT icis, magram visi
daxmarebiTac SeZlebs, rom gza gaikvalos cxovrebaSi. es wyvili da fotografis
samyaro ori gansxvavebuli tipis jgufia. erTs fesvebi gadgmuli aqvs ojaxSi da
asocirdeba industriis wina periodis soflis tipis cxovrebasTan, xolo meore _
industrializaciasTan, urbanizaciasTan da Sromis samyarosTan dakavSirebul
Tanamedrove ganviTarebasTan asocirdeba.

ჩარლს ორტონ ქულის პირველადი და მეორეული ჯგუფების თეორია

Carlma pirvel tips `pirveladi jgufebi~ uwoda, xolo meores _ `meoreuli jgufebi~.
pirveladi jgufebi gamoirCevian Semdegi ZiriTadi maxasia TeblebiT:
mudmivi pirispir urTierTobebi mZafrad gamoxatuli kavSiri jgufis wevrebs
Soris
mZafrad gamoxatuli personaluri identifikacia
jgufTan mravalmxrivi urTierTobebi
mdgradobis tendencia
amis sawinaaRmdegod ki, meoreuli jgufebi xasiaTdebian SemdegiT:
SezRuduli pirispir urTierTobebi sustad gamoxatuli kavSiri jgufis wevrebs Soris
TavSekavebuli an susti personaluri SezRuduli, meoreuli urTierTobebi
identifikacia jgufTan
aramyarobisa da droebiTobis tendencia
pirveladi da meoreuli jgufebi efuZnebian sxvadasxva saxis urTierTobebsa da
urTierTqmedebebis sxvadasxva models. pirvelad jgufebSi (ojaxi an axlo
megobrebi) xalxi mWidro kavSirSia erTmaneTTan;
amis sapirispirod ki, meoreuli urTierTobebi aris droebiTi da zerele. xalxs mwiri
informacia aqvs erTmaneTis cxovrebis Sesaxeb (magaliTad, mxolod samsaxuriT
aris Semofargluli); urTierTqmedebebi ufro formaluri da pirobiTia; urTierTobebi,
rogorc wesi, araemociuria;
quli yuradRebas amaxvilebs or aspeqtze. pirveli _ Tanamedrove sazogadoebaSi
meoreuli jgufebisaTvis damaxasiaTebeli urTierTqmedebebi izrdeba. meore _
Tanamedrove sazogadoeba da meoreuli urTierTobebi mniSvnelovnadaa

9
damokidebuli etiketis normebze anu kulturul normebze, rac aregulirebs
qalaqebSi ucxoebs Soris urTierTqmedebas (rac gansxvavebulia patara soflebis
macxovreblebSi, sadac yvela piradad icnobs erTmaneTs).

ცნებების დეფინიცია
სტატუსი მასტერ სტატუსი (master status)

სტატუსების ნაკრები შეძენილი სტატუსები (achieved statuses)

როლი წარმომავლობითი სტატუსები (ascribed

statuses)

statusi _ pozicia sazogadoebriv wyobaSi, romelic gansazRvravs, vin varT Cven

sxvebTan mimarTebaSi da mTavar rols asrulebs socialuri identurobis
Camoyalibebis sakiTxSi. SeZenili statusi _ pirovnebis mier ZiriTadad personaluri
ZalisxmeviT miRweuli nebayoflobiTi statusi.
statusTa nakrebi _ socialuri poziciebis sruli speqtri, romelic aqvs nebismier erT
pirovnebas mocemul dros.
warmomavlobiTi statusi _ xalxisTvis sxvebis mier miniWebuli statusi.
master statusi _ erT-erTi statusi, romelic farTod gansazRvravs pirovnebis
socialur identurobas.
SeZenili statusi _ pirovnebis mier ZiriTadad personaluri ZalisxmeviT miRweuli
nebayoflobiTi statusi.

meoreuli da arapirdapiri urTierTobebi

Tanamedrove sazogadoebaSi, megobrebi da ojaxi mxolod nawilia xalxisa,
visTanac gvaqvs urTierToba. Tanamedrove cxovreba iTxovs, rom yoveldRiurad _
samsaxurSi, Tu sxvadasxva wvrilman saqmeebze _ vxvdebiT uamrav ucxo
adamians, xalxs, visac ar vicnobT da visTanac Zalian mcire, an saerTod aranairi
socialuri kavSiri gvaqvs. qalaqis sazogadoebis zrdam gamoiwvia ara mxolod ucxo
adamianebTan urTierTobis zrda, aramed Cveni erTmaneTze damokidebulebis
zrdac.
ucxo _ pirovneba socialur jgufSi, romelTanac mas (mamakacs an qals) piradi
kavSirebi ar gaaCnia.

socialuri interaqciis struqturis axsna

სიმბოლური ინტერაქცია

დრამატურგიული მიდგომა

ეთნომეთოდოლოგია

საუბრის ანალიზი

სოციალური გაცვლა

ემოციების სოციოლოგია

სიმბოლური ინტერაქცია- ჯორჯ ჰერბერტ მიდის მიდგომა სოციალურ

ურთიერთქმედებაზე ეფუძვნება სამ ძირითად მოსაზრებას. პირველი- xalxi reagirebs
yvelaferze, rasac an visac ki gadaawydeba, rac imis Se sabamisad xdeba, ras

10
niSnavs maTTvis is xalxi, qmedeba Tu situacia. meore _ Cven vswavlobT
sagnebis mniSvnelobas, rasac imaze dakvirvebiT vaxorcielebT, rogor reagireben
sxva adamianebi maTze anu _ socialuri urTierTqmedebiT. mesame _ rogorc
Sedegi mimdinare urTierTqmedebisa, xma (an sityvebi), Jestikulacia,
gamometyveleba da aRnagoba iZens simbulur mniSvnelobas, rasac iziarebs erTi
da imave kulturas mikuTvnebuli xalxi

დრამატურგიული მიდგომა - sociologiuri perspeqtiva, sadac socialuri

urTierTqmedeba ganixileba Teatraluri warmodgenis analogad da xalxi Tavisi
qcevis `inscenirebas~ imgvarad axorcielebs, rom maT iseTi gamoxmaureba
gamoiwvion, rogoric TviTon surT.

eTnomeTodologia - exeba im meTodebsa Tu gzebs, riTic xalxi qmnis

wyobas yoveldRiur urTierTqmedebebSi.

საუბრის ანალიზი - saCsma SeimuSava meTodi, romlis mixedviTac iwerda

SemTxveviT saubrebs daaxdenda maT detalur analizs. is ikvlevda SemTxveviT
satelefono saubrebs megobrebs Soris, araformalur saubrebs samsaxurSi, zarebs
saswrafo daxmarebis samsaxurebSi, jgufuri Terapiis seansebsa da
radiosaubrebsac ki. mas ainteresebda ara mxolod konteqsti an saubris Sinaarsi,
ara med Tavad saubari _ Tu rogor wyvetda xalxi visTan, rodis da ramden xans
elaparaka.

სოციალური გაცვლა - gacvla imarTeba nacvalgebis normiT (goldneri, 1973 w.).

rodesac vinme Cvens mimarT yuradRebas iCens an raimes gvaZlevs, nacvalgeba
moiTxovs, rom gadavixadoT am TavazianobisaTvis da vawarmoebT balanss
socialuri aRricxvis wignSi. is, vis mimarTac pirvelad gamoviCineT yuradReba,
valdebulia, rom axla ukve man gadagvixados. amgvarad, gacvla axali socialuri
valdebulebebis SeqmniT aZlierebs socialur kavSirebs.

emociebis sociologia- emociebi, msgavsad yvela adamianuri qcevisa,

socialurad aris organizebuli. unari, davadginoT emociebi, davarqvaT maT
saxelebi da ganvasxvavoT isini erTmaneTisagan, Cadebulia Cvens enasa
da kulturaSi. SegviZlia erTmaneTisagan ganvasxvavoT mrisxaneba da
frustracia, sircxvili da danaSaulis grZnoba imitom, rom amas Cveni kultura
akeTebs.

თემა 4

კულტურა
ქეისი #1 ბეთჰოვენი და გენიოსის საზოგადობერივი სტრუქტურა
სოციოლოგი ტია დე ნორა წიგნში ,,ბეთჰოვენი და გენიოსის საზოგადოებრივი
სტრუქტურა“ ეხმიანება გენიის არსის ახსნას. გენიის იდეა მეთვრამეტე საუკუნის

11
დასაწყისში გაჩნდა. ამის მიზეზი სწორედ ის იყო რომ ინდივიდის მნიშვნელობამ წინა
ხაზზე წამოიწია. მეცხრამეტე საუკუნეში უკვე გენიოსში მოიაზრებოდა პიროვნება .
აქედან გამომდინარე, დე ნორა განიხილავს ბეთჰოვენის მოღვაწეობის პერიოდის
ისტორიულ და საზოგადოებრივ კონტექსტში. მაშინ როცა, ბეთჰოვენი მოღვაწეობდა
ვენა ხელოვნების დედაქალაქად ითვლებოდა. აქ იყვნენ არისტოკრატები და მაღალი
კლასის საზოგადობა. ამ დროს, მუსიკა დიდ საკონცერტო დარბაზებშ ინაცვლებდა .
მუსიკის ხიბლის აღსადგენად არისტოკრატებმა სერიოზული და გასართობი მუსიკის
გამიჯნვა დაიწყო. ბეთჰოვენი სჭირდებოდა ვენის არისტოკრატიას. მისი ტექნიკურად
რთული კომპოზიციები კიდევ უფრო ამყარებდა მის გამორჩეულობას და გენიოსობას .
დე ნორას მთავარი მიზანია, გენიის, როგორც საზოგადოებრივი მოვლენის ახსნა.
ბეთჰოვენი იყო ის ვინც ვენას ჭირდებოდა, ხოლო ვენა -ქალაქი რომელშიც ბეთჰოვენი
უნდა დაბადებულიყო.

კულტურის ელემენტები
ღირებულებები (Rirebulebebi _ adamianebis mier urTierTgaziarebuli is sazogado
ideebi, romlebic maT cudis da kargis, sasurvelisa da arasasurvelis garCevaSi
emxareba.)

ნორმები (specifikuri tipis gzamkvlevebi, romlebic adamianebs garkveul situaciaSi

swor qcevasa da qmedebas karnaxobs)

სიმბოლოები (Tavisi pirdapiri daniSnulebis garda, sxva gansakuTrebuli

mniSvnelobis mqone Jesti, gamosaxuleba, sagani an dizaini)

ენა (ena _ verbaluri da weriTi simboloebis sistema, romelic komp leqsuri

mniSvnelobis gamoxatvis mizniT garkveul wesebs emorCileba.)

ცოდნა (adamianebis mier droTa ganmavlobaSi aTvisebuli faqtebisa da rwmenis

erToblioba.)

ქეისი #2 მაქსი 8 წლის

მაქსი, რომელიც აშშ-ში 8 წელი ბიძასთან ერთად ცხოვრობდა, სწავლობს, ინჟინერის
ხარისხის მისაღებად და პარალელურად სწავლასაც უთავსებს. ის მანამდე მის ოჯახში
ბალდაგენში ცხოვრობდა. როცა ის 30 წლის გახდა ოჯახმა გადაწყვიტა რომ მისთვის
შესაფერისი საცოლე შეერჩიათ. გოგონას ოჯახი დათანხმდა მაქსის მშობლებს, და
ქორწილისა და ნიშნობის თარიღიც დანინშნეს. როცა მაქსი და მისი საცოლე
ერთმანეთს შეხვდა მათ შეუყვარდათ ერთმანეთი. ქორწილის დღეს პატარძალი
შეიმოსა ტრადიციული საქორწილო სარით და სამკაულებით, ასევე ტრადიციულად
შეიმოსა მაქსიც. მათი კულტურის და წესის თანახმად სადიასთვის (მაქსის
მეუღლისთვის) გარკვეული თანხა უნდა გადაეხადათ, წინააღმდეგ შემთხვევაში
ქორწილი არ შედგებოდა. ამ ქეისის მთავარი აზრი ის არის, რომ მაქსი (მუბინი ) ორი
ცხოვერებით ცხოვრობს. ერთის მხრივ ის ჩვეულებრივი ამერიკელია, მეორეს მხრივ
მუბინია, რომელიც მშობლიურ ენაზე მეტყველებს, ტრადიციული სამოსითაც იმოსება
და თავისი არმსარებლობის ერთგულია. ეს ქეისი მკაფიოდ გადმოსცემს იმ რეალობას
რაც აშშში დიდი ხნის განმავლობაშ ხდებოდა. ერთის მხრივ ეს იყო საზოგადოების
ზეწოლა, რომელიც მხარს უჭერდა ასიმილაციას, ანუ , აშშ-ში ჩამოსული ხალხი
ექცეოდა ამერიკის კულტურის ქვეშ და ივიწყებდა ადათს, რწმენას და ღირებულებებს .
მეორე მხრივ აღინიშნებოდა კულტურული ღირებულებების შენარჩუნებას . რაც
გულისხმობს მისი ღირებულებების პატივისცემას. ჩასული ემიგრანტები , სწორედ
მაქსისნაირ დუალისტური ცხოვრებით ცხოვრობს.

12
კულტურული ინტეგრაცია
აღნიშნავს იმ დონეს, სადაც სხვადასხვა კულტურის განსხვავებული ნაწილები ერთ
მთლიანობას ქმნიან. კულტურული მრავალსახეო ბა კი არის გაგება, ღირებულებები,
გემოვნება და ცოდნა, რომელიც როგორც ცალკეულ საზოგადოებაში, ისე მთელს
მსოფლიოში არსებობს;

სუბკულტურა
სუბკულტურა — კულტურული ქვეჯგუფი, რომელიც გამოირჩევა თავისი სტატუსით,
განსაზღვრული ნორმების, ღირებულებების, ენის, ცოდნის, სიმბოლოების
ერთობლიობა, რომელიც საზოგადოების მცირე ჯგუფს დომინანტი კულტურისაგან
გამიჯნვაში ეხმარება. სხვაგვარი განმარტებით, სუბკულტურა — ესაა გარკვეული
სოციოკულტურული ჯგუფისათვის (ახალგაზრდობა, დამნაშავეთა სამყარო, ამა თუ იმ
ქვეყანაში მცხოვრები სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფი, რელიგიური უმცირესობანი და
სხვ.) დამახასიათებელი თვისებების მყარი მთლიანობა. გამოყოფენ, მაგალითად,
ახალგაზრდულ, კრიმინალურ, ეთნიკურ, რელიგიურ, პროფესიულ, სოციალურ და სხვა
სუბკულტურებს.

კონტრკულტურა
კონტრკულტურა — სუბკულტურის ფორმა, რომელიც
ეწინააღმდეგება კულტურის დომინირებულ ფასეულობებსა და ნორმებს. გარკვეული
ღირებულებები, ნორმები, წესები და დამოკიდებულებები , რომელიც უპირისპირდება
დომინანტ კულტურას და აშკარად იჩენს მისი გამოწვევის მცდელობას.
კონტრკულტურის ცნებას ხშირად აიგივებენ 1960-იანი წლების ჩრდილოეთ ამერიკისა
და დასავლეთ ევროპის ახალგაზრდულ ამბოხთან, რაც თანამედროვე კულტურისადმი
კრიტიკული დამოკიდებულებისა და მისი, როგორც „მამების კულტურის“ უარყოფის
გამოხატულება იყო.

13
 თემა 5

სოციალიზაცია და იდენტობა სიცოცხლის განმავლობაში

ქეისი #1 გრეგ უილიამსი & ძმები უილიამსები

1954 wlis zamTarSi, rodesac gregori hovard uiliamsi 10 wlisa Sesrulda,

ojaxurma krizisma da finansurma kraxma mamamisi aiZula, dabrunebuliyo
inidianas შტატში, sadac igi gaizarda. samiveni avtobusis e.w. `TeTr~ nawilSi
isxdnen _ mkacri rasobrivi segregaciis epoqaSi Savkanianebi mgzavrobisas
avtobusis ukana nawils ikavebdnen, raTa TeTr kanian mgzavrebs TvalSi ar
moxvedrodnen. ტონი უილიამსმა ბიჭებს უთხრა რომ, მის სალი რომელიც მათ
ტავერნაში მუშაობდა, დედამისი იყო. შესაბამისად ბიჭების ბებია. მის სალი
ფერადკანიანი იყო, შესაბამისად ტომიც და მისი ვაჟებიც ფერადკანიანები
გამოდიოდნენ. ამგვარად დაიწყო გრეგ უილიამსის მოგზაურობა ამერიკული
კულტურის განსხვაებულ გზაზე. gregs aranairi warmodgena ar gaaCnda Tavis
feradkanian warmomavlobaze. mamamisi wlebis manZilze Tavs TeTrkanianad
asaRebda. biWebma male gaacnobieres, rom maT aRar SeeZloT emegobraT
TeTrkanian bavSvebთან. gregsa da maiks unda efiqraT TeTrebze, rogorc im
adamianebis jgufze, romelic maT ver itanda da SeeZlo, zianic ki mieyenebina.
miuxedavad kanis TeTri ferisa is faqti, rom Zmebi uiliamsebi iZulebulebi
gaxdnen, xelaxla eswavlaT fiqri da winaswar gaeTvalaT TiToeuli moqmedeba
munisSi gadasvlis Semdeg, cxadad adasturebs, rom Cveni pirovneba da
Cveni saqcieli mxolod Cven mier ar ganisazRvreba. es nawilobriv imis
Sedegia, rasac Cveni sazogadoeba gvkarnaxobs, rogorc marTebulsa da
swors. socializacia ganisazRvreba, rogorc procesi im rwmenebis, normebisa
da Rirebulebebis Seswavlisa, romelTa warmoCenasac sazogadoeba moelis
Cvengan, rogorc konkretuli socialuri jgufis an sazogadoebis wevrebisagan.
swored sociali zaciis meSveobiT vswavlobT konkretuli kulturis elementebs.

სოციალიზაცია და თვითობა
TiToul Cvengans aqvs TviTobis SegrZneba. sxva sityvebiT rom vTqvaT,
grZnoba imisa, rom gvaqvs gansazRvruli identoba, rac gangvasxvavebs sxva
adamianebisa da sagnebisagan. rogorc sociologi Carlz horton quli ambobs,
`TviToba da sazogadoeba ganuyofelia’’.

ქული: სარკისებური ,,მე’’

sakuTar bavSvobaze dakvirvebis Sedegad, qulim ganaviTara sarkiseburi
`me~- s idea. misi TqmiT, Cven viZenT TviTobis grZnobas sakuTari Tavis
danaxviT. am dros vacnobierebT, Tu ra damokidebuleba aqvT Cven mimarT
da rogor gveqcevian, ras fiqroben Cvenze sxvebi. amgvarad,
garSemomyofebi asruleben erTgvari sarkis daniSnulebas Cven mier TviTobis
Sefasebisas. sarkiseburi TviToba sami nawilisagan Sedgeba: ras vfiqrobT
imaze, Tu ras xedaven sxvebi CvenSi; Cveni warmosaxviT, rogor afaseben
isini imas, rasac xedaven, da ras ganvicdiT am Sefasebebisa da gansjis
mimarT.

14
მიდი: თვითობა, როგორც I და Me
qulis Tanamedrove jorj herbert midi ikvlevda TviTSegnebis niSnebs adreuli bavSvobis socialur
urTierTobebSi . misi mtkicebiT, TviToba Sedgeba ori nawilisagan: subieqturi da obieqturi `mesgan~.
subieqturi `me~ aris fiqrebisa da qmedebebis iniciatori, xolo obieqturi `me~ _ is, rogoradac
ganvixilavT sxvebis mier danaxul sakuTar Tavs. socialur interaqciaSi xdeba uwyveti saubari
subieqtursa da obieqtur `mes~ Soris: subieqturi `me~ iRebs gadawvetilebas moqmedebis
ganxorcielebis Sesaxeb, obieqturi `me~ ki akeTebs imis prognozs, Tu rogori iqneba sxva adamianebis
reaqcia.

ფროიდი: კონფლიქტის წყაროები თვითობაში

zigmund froidi, მიიჩნევდა, rom socializaciaSi mravladaa konfliqtebi Sida
saWiroebebsa da gare zewolas Soris, agreTve, adamianis fsiqikis Zalebs
Soris. es Zalebia: igi _ sacavi Tandayolili biologiuri survilebisa, romlebic
mimarTulia fizikuri siamovnebis miRebaze; ego, TviTobis racionaluri nawili,
romelic pasuxismgebelia gadawyvetilebis miRebaze; da superego _
adamianis sindisi, romelic aerTianebs sazogadoebis moralur standartebs.
froidis TvalsazrisiT, egos daniSnulebaa, moZebnos usafrTxo da misaRebi
saSualebebi igi-s dasakmayofileblad ise, rom aman ar gamoiwvios superegoSi
danaSaulisa da sindisis qenjnis grZnoba. Tumca, es davaleba sakmaod rTuli
Sesasrulebelia igi-sa da superegos radikaluri gansxvavebulobis gamo. imis
gamo, rom adamiani ixliCeba, erTi mxriv, biologiuri moTxovnilebebisa da,
meore mxriv, sazogadoebis mier, amitom, froidis azriT, is midrekilia mudmivi
Sida konfliqtebisken.
piaJe: TviTobis SemecnebiTi safuZvlebi
fsiqologi Jan piaJe ZiriTad yuradRebas bavSvis ganuyofeli SemecenebiTi an
inteleqtualuri SesaZleblobebis ganviTarebis sakiTxebs uTmobda. azrovnebis
unari – da, aqedan gamomdinare, ara marto sakuTari Tavis, aramed garemos
Secnobis unari – bavSvis zrdasTan erTad etapobrivad iwvevs Zireul cvlilebebs
mis azrovnebaSi.

ვარიაციები სოციალიზაციაში
სოციალიზაცია და გენდერული განსხვავებები

სოციალიზაცია და სოციალურ კლასებს შორის განსხვავებები

არჩევანი და ცვლილება სოციალურ იდენტობაში

ბავშვობის პერიოდის სოციალიზაციის აგენეტბი

ქეისი #2 ჩინეთი
ჩინეთში, შანხაიში მცხოვრები პატარა გოგონა ეუბნება დედას, რომ მას უნდა ახალი
ქურთუკი, რადგან მის ძველ ქურთუკს სახელო გაეხვრიტა. ბაბუა, რომელსაც ესმის
გოგონას თხოვნა, დგება და გოგონას თავის ძველისძველ, საკერებლებით დაფარულ
ქურთუკს აწვდის, რომელიც საკუთარი ხელით დაკემსა. შემდეგ უყვება შვილიშვილს,
თუ როგორი სიამაყით ატარებდა ამ ქურთუკს, როდესაც გათავისუფლების არმიის
წევრი იყო და ძველ რეჟიმს ებრძოდა. სოციალური რევოლუციის საამაყო ეპოქაში
მშრომელ ხალხს არ ეთაკილებოდა გაცვეთილი ტანისამოსით სიარული. საუბრის
დასასრულ, პატარა გოგონას ძალიან სცხვენია, რომ ახალი ქურთუკი მოითხოვა.

15
ქეისი #3 იაპონია
იაპონიის ერთ-ერთ საბავშვო ბაღში მასწავლებელი სთხოვს ბავშვებს, ფუნჯებითა და
საღებავებით დახატონ სხვადასხვა სურათი, რომლებიც ერთი ამბის შემადგენელი
ნაწილები იქნება. ის დებს საღებავებს მაგიდის შუაგულში იმის შესამოწმებლად ,
გამოსტაცებენ თუ არა ბავშვები ერთმანეთს საღებავს და დაღვრიან თუ არა მას
მაგიდაზე. შემდეგ კი სპეციალურად აწყობს ბავშვებისთვის არასაკმარის ფუნჯებს .
ბავშვები იწყებენ ხატვას. ისინი წინასწარ თანხმდებიან, თუ რომელ ნაწილს დახატავენ ,
და მოთმინებით ელოდებიან ერთმანეთს ფუნჯისა და საღებავისათვის.

ქეისი #4 იტალია
იტალიის ერთ-ერთ სოფელში ბავშვები ცხარედ კამათობენ მოჩვენებებისა და
მაქციების არსებობაზე. უფროსების მსგავსად, რომლებიც სოფლის მოედანზე
შეკრებილან და ასევე ცხარედ კამათობენ პოლიტიკასა და დღის მნიშვნელოვან
ამბებზე, ბავშვებიც ემოციურად გამოხატავენ საკუთარ მოსაზრებას და ხშირად
ყვირილსა და ერთმანეთის ხელის კვრასაც არ ერიდებიან. მაგრამ ამ ბავშვებს არავინ
სთხოვს კამათის შეწყვეტას, რასაც ამერიკელი აუცილებლად გააკეთებდა , რადგან
იტალიაში ამგვარი კამათები და დისკუსიები მეგობრობის ნორმალურ ნაწილად
ითვლება.

ქეისი #5 ამერიკა
ამერიკულ ოჯახში დაწყებითი სკოლის მოსწავლე ორი ძმა ტელევიზორთან
მოკალათებულა და ინტერესით ადევნებს თვალს მიმდინარე თამაშს. სამი
მცირეწლოვანი კონკურსანტი პასუხობს შეკითხვებს გეოგრაფიიდან, რათა პრიზის
სახით მოიგოს მოგზაურობა შეერთებული შტატების ნებისმიერ სასურველ მხარეში .
პროგრამის კულმინაციურ ნაწილში, ფინალისტი დარბის სცენის გარშემო და
ცდილობს აღმოაჩინოს ევროპის ქვეყნების დედაქალაქები უშველებელ რუკაზე .
სტუდიაში მყოფი პატარა გულშემატკივრები აღტაცებულები ამხნევებენ გოგონას ,
რომელიც ცდილობს დავალება 45 წამში შეასრულოს. თითოეული საზოგადოება
აყალიბებს ბავშვებს საკუთარი კულტურის გამოხატულებებად.

სოციალიზაციის თავისებურებები: ჩინეთი, იაპონია ,იტალია, ამერიკა

ჩინეთი უფრო ორიენტირებული გახდა მომხმარებელზე. კომუნისტური პარტიის
ლიდერის მაო ძე დუნის გარდაცვალების შემდეგ უკვე ნაკლებად ექცევა ყურადღება
თვითშეწირვას.

იაპონელები ხელს უწყობენ თანამშრომლობას ჯგუფური მიზნების

განხორციელებისათვის;

იტალიელები ცდილობენ, განავითარონ ვერბალური მოლაპარაკებებისა და

დებატების უნარ-ჩვევები;

ამერიკელები კი უღვივებენ ბავშვებს კონკურენტუნარიანობას წარმატების მისაღწევად .

სოციალიზაციის აგენტები
კულტურა არ არის სტატიკური, უძრავი ფენომენი. მას შეუძლია, განიცადოს ცვლილება.

მაგალითად მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვები სხვადასხვა რამეს სწავლობენ,

თითოეული ამ მაგალითის მიხედვით სოციალიზაციის აგენტები (ჯგუფები და
ინსტიტუტები, რომლებიც ნერგავენ კულტურის ნორმებს) საერთოა ოთხივე
საზოგადოებისათვის.

16
თანამედროვე სამყაროში ოჯახი, სკოლა, თანატოლები და მასმედია აქტიურადაა
ჩართული ბავშვებისათვის კულტურული ელემენტების სწავლების პროცესში.

სოციალიზაცია პასუხისმგებელია იდენტობების მრავალ განსხვავებულ ტიპზე

მაგალითად, რასაზე, რელიგიაზე, კლასზე, ეროვნებასა და სქესზე.

ოჯახი - ბავშვობის პერიოდის სოციალიზაციის უმთავრესი და უპირველესი აგენტია . ის

წარუდგენს ბავშვს ურთიერთობებსა და ჯგუფურ ცხოვრებას. კულტურული ნორმები და
ღირებულებები ასევე მჭიდროდ ინერგება თანატოლთა ჯგუფების მიერ .

თანატოლები-შორის განსაკუთრებით იოლად ხდება ისეთი ღირებულებების შესწავლა ,

როგორიცაა გაზიარება, სამართლიანობა და ა.შ. მიუხედავად იმისა, რომ თანატოლთა
ჯგუფები ხშირად იძენენ საკუთარ ღირებულებებს და ნორმებს, ხშირ შემთხვევაში ეს
ნორმები და ღირებულებები ემთხვევა მშობლების ღირებულებებს.

სკოლები - mosazreba, rom skola is adgilia, sadac aswavlian akademiur sag nebs,
bundovans xdis im faqts, rom skolaSic xdeba mniSvnelovani socializacia.
bavSvebisaTvis inteleqtualuri da teqnikuri unar-Cvevebis swavlebis garda, skola
aswavlis maT im kulturul Rirebulebebsa da damokidebulebebs, romlebic xels
უწყობს მათ მომზადებას შემდეგი რილისთვის

მასმედია - bavSvebis socializacia xdeba masmediiTac. masmedia farTo

sazogadoebisaTvis gankuTvnili sakomunikacio saSualebebis erTobliobaa,
romelSic igulisxmeba televizia, radio, filmebi, kompaqt-diskebi da Canawerebi,
kompiuteruli programebi, wignebi, Jurnalebi da gazeTebi. miuxedavad imisa, rom
masmediis yvela saSualeba socializaciis mniSvnelovani agentia, bavSvebis
sociali zaciaze gavlenas mainc yvelaze metad televizia axdens.

სოციალიზაცია ზრდასრულ ასაკში

მiuxedavad imisa, rom socializacia gansakuTrebiT mniSvnelovania bavSvobis
asakSi (rodesac adamianebi pirvelad xdebian jgufebis wevrebi); kulturuli
normebisa da Rirebulebebis swavlis procesi mTeli sicocxlis manZilze grZeldeba.
Cven xSirad gviwevs sxvadasxva rolis TamaSi da am rolebSi socializacia. coli,
qmari, mSobeli, skautTa klubis lideri, ganqorwinebuli da ukurnebeli seniT
Sepyrobili pacientic ki _ es is rolebia, romelTa Sesrulebis dros adamianebs
uxdebaT im damokide bulebisa da qcevebis `daswavla~, romelTa
gamomJRavenebasac maTgan moelian.

დესოციალიზაცია - თვით-იმიჯისა და ღირებულებების დაკარგვის პროცესი,

რომელსაც, ჩვეულებრივ თან მოსდევს ღირებულებებისა და თვით-აღქმის
განსხვავებულ სისტემაში რესოციალიზაცია.
რესოციალიზაცია-ნორმებისა და ღირებულებების ახალი წყების გათავისება ,
რომელიც სრულიად განსხვავებულია აქამდე ჩვენთვის არსებული ნორმებისა და
ღირებულებებისაგან.

პროფესიული სოციალიზაცია - xSir SemTxvevaSi, adamianebi cdiloben

moemzadon axali profesiuli rolisaTvis. magaliTad, kolejis kursdamTavrebuli,
romelmac es-esaa unda miiRos pirveli samuSao adgili, gonebaSi xSirad gadis
momavali SesaZlo gamocdilebis repeticias. SesaZleblobis SemTxvevaSi
axalbedebi xSirad esaubrebian kompaniis TanamSromlebs, raTa SeeqmneT
warmodgena kompaniaSi muSaobis Sesa xeb. TandaTan maT SeiZleba daiwyon
iseT Rirebulebebze fiqri da imgvari qcevis aTviseba, romelic, maTi azriT,

17
moeTxoveba ama Tu im kompaniis TanamSromels. am cvlilebebis erTobliobas
prognozuli socializacia ewodeba.

თემა 6

დევიაცია და დანაშაული
ქეისი #1 ოტის ჩემბერი
otis Cemberi arkanzasis Statis marianas umaRles skolas amTavrebda. am
RirsSesaniSnavi movlenis aRsaniSnavad, misma Zmam, milionerma bili jom, xuTi
TeTri limuzini daiqirava da mTeli ojaxiTa da megobrebiT Camovida ceremoniaze
dasaswrebad. Zmeb Cemberebs oskaris gadacemis ceremonialze misuli
varskvlavebis Sesaferi Sexvedra mouwyves. rodesac otis Cambersma diplomi
miiRo, iseTi aplodismentebi atyda, TiTqos auditoriis winaSe fexburTis
saxelganTqmuli varskvlavi an sazeimo sityviT gamosuli studenti idga. otisi arc
sportuli niWiT gamoirCeoda da arc sibejiTiT brwyinavda. samagierod, mas
brwyinvale momavali eloda. sxva studentebisagan gansxvavebiT, romlebic an
armias SeuerTdebodnen, an samuSaos moZebnas Seecdebodnen, otiss
garantirebuli samsaxuri eloda ojaxur biznesSi – anu maRali xarisxis heroiniT
vaWrobaSi. moijaradeebis ojaxSi gazrdili bili jo, romelic bavSvobaSi dilidan
saRamomde bambas krefda, axla ZviradRirebul manqanebs. miuxedavad
yvelafrisa, man SeZlo amerikuli ocnebis asruleba. narkotikebiT vaWrobiT
daagrova Tavisi simdidre . bili jos cxovreba klasikuri amerikuli magaliTia,
romelsac pirobiTad `siRatakidan simdidremde~ SeiZleba vuwodoT. 1970-iani
wlebis miwuruls yvelaze maRalanazRaurebadi samuSao, rasac bili jom detroitSi
miagno, fexsacmlis maRaziaSi iatakisa da fanjrebis recxva iyo. siRatakisa da
mSobliur arkanzasSi dabrunebis SiSma bili jo aiZula, sxva gamosavali epova da
TavisTvis eSvela. gamosavali kokainis saxiT moiZebna, romelic amerikaSi
samocaaTiani wlebis miwurulisaTvis gaCnda. bili jo da misi Zmebi daukavSirdnen
medelinis kartels, iswavles sabiTumo raodenobiT yidva-gayidva da produqtis
marketingi.miuxedavad Tavdauzogavi Sromisa da uzarmazari mogebisa, Zmebi
Cambersebi kriminalebi iyvnen. isini ise yiddnen sakuTar produqcias, rom
yuradRebas ar aqcevdnen mis tragikul Sedegebs. faqtobrivad, Cambersebma
TavianTi qoneba `cocxali sikvdilis~ meSveobiT daagroves. Zmebma pasuxi ages
sakuTari saqcielisaTvis da SeerTebuli Statebis kanonismixedviT daisajnen.
Tumca, bili josa da misi Zmebis, aseve sxva iatakqveSa mewarmeebis miCneva
kriminalebad da deviantebad ugulebelyofs im socialuri konteqstis mniSvnelobas,
romelmac SezRuda maTi arCevani da Seuqmna aseTisaqmianobis SesaZlebloba.
Zmebi Cambersebi imave kulturis nayofs warmoadgenen, romelmac isini
SeaCvena. fulsa da simdidreze daxarbebuli sazogadoebis fskerze yofnamac ki
ver daayrevina far-xmali Zmeb Cambersebs. `fulis kulti da im periodis mzardi
molodinebi iZulebuls xdida upovarT, mihyolodnen dominanti kulturis mier
dasaxul miznebs, da amave dros saSualebas uspobda maT, mieRwiaT am
miznebisaTvis kanonieri gziT~. maT ambavs gansakuTrebulobas is faqti ki ar
aniWebs, rom isini Zalian gansxvavdebodnen sxva amerikelebisagan, aramed is,
rom isini, piriqiT, Zalian hgavdnen im adamianebs, vinc amerikuli ocnebiT
suldgmulobs.

18
რა არის დევაცია?
დევიაცია (გადახრა) არის ნებისმიერი ის ქმედება, რომელიც არღვევს საზოგადოების
ან ჯგუფის კულტურის ფართოდ გაზიარებულ ზნეობრივ ღირებულებებსა და ნორმებს .
დევიაცია არ წარმოადგენს მხოლოდ ატიპურობის საკითხს (მაგალითად,
სკაიდაივინგი არ არის ფართოდ გავრცელებული, მაგრამ დევიაციასაც არ
წარმოადგენს). ქცევა რომ დევიანტურად ჩაითვალოს, ამისათვის ის უნდა არღვევდეს
სოციალურ სტანდარტებს. იქიდან გამომდინარე, რომ ზნეობრივი სტანდარტები
გამუდმებით იცვლება და განსხვავებულია სხვადასხვა საზოგადოებისა და
ჯგუფისათვის, დევიაციის შესახებ წარმოდგენაც ცვალებადია. დევიაცია
დანაშაულებრივი ქმედებაა. თუმცა, კანონის ყველა დარღვევა როდია დევიაცია .
მაგალითად, ადამიანების უმეტესობა ხშირად აჭარბებს სიჩქარეს 5 ან 10 მეტრ -საათით ,
მაგრამ ძალიან ცოტა განიხილავს ამ საქციელს მორალურ პრობლემად. სხვა
შემთხვევაში დევიანტური ქმედება შეიძლება არ იყოს კანონსაწინააღმდეგო , მაგრამ
აღიქმებოდეს როგორც არაეთიკური, ამორალური ან “ავადმყოფური”. მაგალითად:
პროფესორი, რომელიც პაემანს უნიშნავს თავისსავე სტუდენტს, არ ჩადის
კანონსაწინააღმდეგო ქმედებას, მაგრამ საზოგადოების თვალში მისი საქციელი ,
უკეთეს შემთხვევაში, აღიქმება, როგორც “არამართებული”.

დევიაციაზე რეაგირბის ფორმები: მკაცრი და მსუბუქი

საზოგადოება მკაცრად გმობს ზოგ დევიანტურ საქციელს (მაგალითად, სქესობრივ
ძალადობას ბავშვებზე) და ამავე დროს შემწყნარებლობას იჩენს სხვა მსგავსი
საქციელის მიმართ (მაგალითად, პორნოგრაფიული გამოცემების შეძენის მიმართ ).

დევიანტური ქცევით გამორჩეულ ადამიანებს იხსენებენ “გიჟებად ”, “გარყვნილებად ”

ან “გაუკუღმართებულებად”. ეს ზედსართავი სახელები გვაფიქრებინებს, რომ
დევიანტები ძირეულად განსხვავდებიან ჩვენგან.

ადამიანებს რომლებიც მსუბუქ დევიანტურ ქცევას ამჟღავნებენ, “ნორმალურებად ”

მივიჩნევთ, ანუ ჩვეულებრივ ადამიანებად, რომლებიც ხანდახან უშვებენ შეცდომას .

რამდენი ადამიანი იცით თქვენ გარშემო, რომლებიც არ აბრუნებენ წიგნებს

ბიბლიოთეკებში, იპარავენ კალმებს სამსახურებიდან, არღვევენ მოძრაობის წესებს ,
ტყუებიან ან მალავენ შემოსავლებს? თუ ამგვარ ქმედებებს დევიანტურად მივიჩნევთ ,
გამოდის, რომ დევიანტურობა ძალზედ გავრცელებული ყოფილა.

დევიაცია სოციალური დეფინიციის საკითხია და არსებობს მხოლოდ იმ სოციალურ

ნორმებთან მიმართებაში, რომლებიც ბატონობენ გარკვეულ ადგილას, დროს, ჯგუფსა
და სიტუაციაში.

მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად ამაზრზენია ქმედება რეალურად, არც ერთი ქმედება

არ არის მემკვიდრულად დევიანტური.

დევიაცია არის თვისება, რომელსაც ადამიანები მიაწერენ კონკრეტულ ქცევებს ,

გამომდინარე იმ ნორმებიდან, რომლებიც თვითონ დაამკვიდრეს და თვლიან რომ
‘კარგია’ და ‘სწორია’.

კითხვა: თუ სხვისი ქონების განადგურება ცუდი საქციელია, მაშინ არის თუ არა

სააბორტე კლინიკის დაბომბვა დევიანტური ქმედება?

19
პასუხი: დამოკიდებულია აბორტის შესახებ თქვენს წარმოდგენაზე. ისინი, ვინც
უპირატესობას ანიჭებენ არჩევანის თავისუფლებას, გმობენ ნებისმიერი სახის
ანტიაბორტულ ძალადობას, მაშინ როდესაც აბორტის მოწინააღმდეგეებმა შეიძლება
იფიქრონ, რომ ამგვარი კლინიკის განადგურება მრავალ სიცოცხლეს იხსნის
დაღუპვისაგან

დევიაციის სოციალური დეფინიციები

ცვალებადია საზოგადოების შიგნითაც

მაგალითად, არსებობს განსხვავებული მოსაზრება აბორტის შესახებ. რა უფრო

დევიანტურია: თვითონ აბორტი თუ ძალის გამოყენება იმ სპეციალური კლინიკების
წინააღმდეგ, რომლებიც აკეთებენ აბორტს? ადამიანების უმეტესობა (განურჩევლად
იმისა, თუ რომელ მოსაზრებას ემხრობა) გმობს ექიმების განადგურებას. მაგრამ,
ადამიანების ნაწილი მტკიცედ არის დარწმუნებული, რომ აბორტი მკვლელობის ერთ -
ერთი ფორმაა. მეორენი ფიქრობენ, რომ აბორტის გაკეთება ქალის უფლებაა და ამ
შემთხვევაში მან უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება.

დევიანტურობის განსაზღვრება იცვლება ერთი ეთნიკური ჯგუფიდან მეორეში

(მრავალი აზიური და ლათინური წარმოშობის ამერიკელისათვის დევიანტური

ქმედებაა მოხუცებულისათვის სახლში მოვლაზე უარის თქმა, რაც ფართოდაა
მიღებული თეთრკანიანებისათვის)

სხვადასხვა სოციალურ კლასებს შორის

(ქალაქის გეტოში დევიანტურად არ მიიჩნევენ, თუ გაუთხოვარი გოგონა

დაფეხმძიმდა, რაც აუცილებლად დევიანტურ ქმედებად აღიქმება საშუალო სოცია
ლური კლასის მიერ), სხვადასხვა პროფესიულ ჯგუფებს შორის (პაციენტთან პაემანი
დევიანტურად მიიჩნევა ფსიქოანალიტიკოსების მიერ მაშინ, როდესაც ეს სრულიად
ნორმალურია დანტისტისათვის

სხვადასხვა სქესს შორის

(გოგონები, რომლებიც ხშირად ერთვებიან მუშტი-კრივში, უფრო დევიანტურებად

აღიქმებიან, ვიდრე ბიჭები, რომლებიც ამას აკეთებენ). როგორც უკვე აღვნიშნეთ ,

ერთი ჯგუფის მიერ სახელდებული `ხალხის ნომერი პირველი მტერი შეიძლება სხვა
ჯგუფმა გმირად აღიაროს

დევიაცია იცვლება არა მხოლოდ ჯგუფიდან ჯგუფში, არამედ ერთი სიტუაციიდან

მეორეშიც მაგალითად: ჩვენს საზოგადოებაში ადამიანის მოკვლა დევიანტურ
ქმედებად ითვლება, თუ საქმე არ ეხება თავდაცვას ან თუ საომარი მოქმედებები არ
მიმდინარეობს.

დროსთან ერთად ნორმებიც იცვლება, იცვლება დევიაციის დეფინიციებიც გვიან 1960-

იან წლებამდე, თანაცხოვრება დაქორწინების გარეშე მკაც რად დევიანტურად
ითვლებოდა და შეიძლება ახალგაზრდა ამის გამო კოლეჯიდანაც კი გაერიცხათ . დღეს
კი ამერიკელების უმეტესობა თანაცხოვრობას სოციალურად მისა- ღებად მიიჩნევს ,
მით უმეტეს მაშინ, თუ საქმე ეხება ახალგაზრდა, უშვილო და ჰეტეროსექსუალ წყვილს

20
თეორიები: სახელდება და ძალაუფლება
თითქმის ყველა ადამიანი არღვევს კანონს ხანდახან, მაგრამ მათი ურავლესობა არ
აღიქვამს თავს დევიანტად და არც სხვები ფიქრობენ მის შესახებ ასე.

სახელდების თეორიის მიხედვით (რომელიც სიმბოლური ინტერაქციონიზმიდან

მომდინარეობს), დევიანტად აღიარებამ შესაძლოა დიდი გავლენა იქონიოს ადამიანის
სოციალურ იდენტობაზე (ბლუმერი, 1969/1986/; ლემერი, 1951).

საზოგადოების მიერ დევიანტად მონათვლის საკითხი დამოკიდებულია არა მარტო

იმაზე, თუ როგორ იქცევა კონკრეტული პირი, არამედ მის ასაკზე, რასაზე ან
ეთნიკურობასა და სოციალურ კლასზე.

სახელდებისა და ფორმალური სანქციების სელექციური გამოყენება მნიშვნელოვან

კითხვებს ბადებს:

ვისი ნორმები ბატონობს საზოგადოებაში?

ვინ იღებს გადაწყვეტილებას, რომელ საქციელს უნდა დაერქვას დევიანტური ?

ვინ წყვეტს, რო მელი ცალკეული პირი ან ჯგუფი უნდა გამოცხადდეს დევიანტად ?

პასუხები:

ხშირ შემთხვევაში დევიანტობის საკითხი წყდება არა ამა თუ იმ ქმედების შედეგად

გამოწვეული ზიანის ხარისხით, არამედ იმ ადამიანების ძალაუფლებით , ვინც კანონი
დაარღვია.

თუმცა, ელიტის ძალაუფლება აბოსოლუტური არ არის. განსაკუთრებით

პლურალისტურ, დემოკრატიულ საზოგადოებაში, მმართველი კლასების მიღმა
არსებულ ჯგუფებს შეუძლიათ გავლენა იქონიონ დევიაციის სახელდების პროცესზე .

დევიაციის სოციალური ფუნქციები

ზოგ შემთხვევაში დევიაცია იწვევს მჭიდროდ შეკავშირებული სოციალური სისტემის
მოშლას, მაგრამ ამავე დროს მას შეუძლია პოზიტიური სოციალური ფუნქცია
იტვირთოს.

ემილ დურკჰაიმი ამტიკცებდა, რომ დევიაცია სოციალური ცხოვრების

ბუნებრივი ნაწილია– ‘ჯანსაღი საზოგადოების განუყოფელი ნაწილი’

დურკჰაიმის პასუხი ორი ნაწილისაგან შედგება: პირველი _ დევიაციური ქცევის

განსაზღვრებით, საზოგადოება ადგენს, თუ რომელიც ქცევაა მისთვის მისაღები .
საზღვარი მისაღებსა და მიუღებელს შორის ხშირ შემთხვევაში ძნელი გასავლებია .
საზოგადოებები ჩვეულებრივ აწესებენ “ნებადართული ვარიაციების ზონას”,
რომლებიც ხშირად ეხება ფართოდ მიღებულ ნორმებსაც კი. ნორმების უმეტესობა არ
არის მკაფიოდ გამოხატული. მათი განსაზღვრება ხშირად არაფორმალური
ხასიათისაა და ვლინდება ადამიანების ყოველდღიურ ურთიერთობაში . ნება
დართულობის საზღვრების მოსინჯვისას დევიანტებინსაზოგადოების სხვა წევრებს
აიძულებენ, დაფიქრდნენ იმაზე, თუ რა არის ნორმალური და მართებული მათი
რწმენით. მეორე _ დევიანტურობა აერთიანებს საზოგადოების წევრებს დევიანტების
წინააღმდეგ და ამით აძლიერებს სოციალურ სოლიდარობას. მაგალითად :როდესაც

21
მშობლები ერთიანდებიან მათ ქალაქში გახსნილი პორნომაღაზიის დახურვის
მოთხოვნით.

სოციალური კონტროლი
სოციალური კონტროილი გულისხმობს ჯგუფებსა და საზოგადოების მცდელობებს,
რომლებიც მიმართულია მათი წევრების საქციელის რეგულირებისაკენ დადგენილი
ნორმებთან შესაბამისობაში.

ფორმალური სანქციები წარმოადგენს ოფიციალურ, ინსტიტუციონალიზებურ

წახალისებას დამყოლობისბოს და დასჯას დევიანტურობისათვის . ფორმალური
სანქციები განსაკუთრებით საჭიროა დიდ კომპლექსურ საზოგადაოებაში , სადაც
ადამიანებს ერთმანეთისგან განსხვავებული წარმოდგენები აქვთ სწორ ქცევაზე .
ბიზნესსაც აქვს გარკვეული სოციალური კონტროლის მექანიზმი: თანამშრომლები,
რომლებიც წარმატებით ასრულებენ კომპანიის მიერ დასახულ ამოცანას,
ჯილდოვდებიან. რომლებიც არ ემორჩილებიან კომპანიაში დადგენილ წესებს ,
ისჯებიან.

ვინ შეიძლება გახდეს დევიანტი?

deviaciur qcevas yovelTvis Tan axlavs dasjis riski, iqneba es socialuri
ukmayofileba Tu iuridiuli sanqcia. ratom xdeba, rom zogi adamiani regularulad
mimarTavs deviantur qcevas, xolo zogi _ ara? SegviZlia Tu ara ganvsazRvroT
savaraudo sizustiT, vin SeiZleba gaxdes devianti da vin ara?

მემკვიდრეობა (adamianuri qceva metismetad rTulia saimisod, rom mxolod

biologiuri axsna moeZebnos. maSinac ki, rodesac biologiuri faqtoris monawileoba
gadamwyvetia, garemo faqtorebi mainc mniSvnelovan rols TamaSoben imis
gadawyvetisas, Tu rodis da rogor gamovlindeba es biologiuri Tviseba, an
gamovlindeba Tu ara saerTod.)

სოციალიზაცია (adamianebis umetesoba asakis matebasTan erTad swavlobs im

Tandayolili biologiuri survilebis daTrgunvas an efeqturad gadacemas, romelic
siamovnebis miRebis an agresiisaken aris mimarTuli._

სტრუქტურული მოშლა (შეუსაბამოვა სოციალურ მოლოდინებს, კულტურულ მიზნებსა

და ამ მიზნების მისაღწევაად საჭირო საშუალებებს შორის)

დევიანტური კარიერა
პირველადი დევიაცია _ სოციალური ნორმების საწყისი დარღვევა , როდესაც არ
აღინიშნება ამგვარი ქმედების ჩადენის მოტივი და არ ხდება ადამიანის დახასიათება .

მეორეული დევიაცია _ პროცესი, რომლის დროსაც ადამიანები თავის თავს

განსაზღვრავენ დევიანტებად და მისდევენ ცხოვრების დევიანტურ სტილს.

თემა 7

კლასი და სტრატიფიკაცია
ქეისი N1

სოჰო -მანჰეტენიდან ფეხით 15-20 წუთის სავალზე მდებარეობს სოჰო ერთ დროს
აყვავებული ფაბრიკებისა და მაღაზიების რაიონი, რკინის ელეგანტური ფასადებით

22
დღეს სოჰო მანჰეტენის ყველაზე მოდური და ძვირი ნაწილია. მაღაზიებმა და
რესტორნებმა ნელ-ნელა განდევნა იქ მცხოვრები მხატვრები. პროდუქციის ცენტრი
თანდათან მოხმარების ცენტრად იქცა. ეს არის ადგილი, სადაც ელიტური გემოვნება
ყალიბდება. სოჰო — ისტორიული უბანია მანჰეტენზე (ნიუ-იორკი) და მდებარეობს
ჩრდილოეთით ჰაუსტონის ქუჩას, აღმოსავლეთით ლაფაიეტის ქუჩას, სამხრეთით
კანალის ქუჩასა და დასავლეთით მე-6 ავენიუს შორის. სახელი ერთგვარი პაროდიაა
ამავე სახელწოდების ლონდონის სავაჭრო უბანზე. პოპულარულ მოდურ უბნად
გადაქცევამდე სოჰო ნიუ-იორკში ცნობილი იყო როგორც სამჭედლო უბანი .

ჰ ა რ ლ ე მ ი - ზემოთ, ცენტრალური პარკის ჩრდილოეთ საზღვართან იწყება კიდევ

ერთი სოციალურისამყარო: უამრავი ძველი შენობით, ჯერ კიდევ დასახლებული
ავარიული სახლებით, ფიცრებით შეჭედილი საცხოვრებლებითა და ცარიელი მიწის
ნაკვეთებით _ ეს ადგილი მრავალი ღატაკის თავშესაფარია, რომელთა უმრავლესობა
ლათინო და აფროამერიკელები არიან. ჰარლემის მდებარეობა ნიუ-იორკში.
ჰარლემი — რაიონი მანჰეტენზე, ნიუ-იორკ სიტი, ცნობილი როგორც აფრიკელ-
ამერიკელთა ძირითადი კულტურულ-სამეწარმეო ცენტრი; თითქმის მთელი XX
საუკუნის განმავლობაში ასოცირდებოდა შავკანიანთა კულტურასთან , ისევე როგორც
კრიმინალსა და სიღარიბესთან, თუმცა 21-ე საუკუნის დასაწყისში ერთგვარ სოციალურ -
ეკონომიკურ აღორძინებას განიცდის.

ზემოთა ისტსაიდი - უოლსტრიტის, ჰარლემსა და სოჰოს შუა მდებარეობს მანჰეტენის

ძირითადი საცხოვრებელი კვარტლები, რომელიც განთქმულია მეხუთე და პარკის
ავენიუების ელეგანტური საცხოვრებელი შენობებით; მედისონ ავენიუ დიზაინერების
მაღაზიებით და `მუზეუმების მილი~, სადაც ძირითად შეძლებული პროტესტანტი
ანგლო-საქსური წარმო- შობის თეთრკანიანები სახლობენ. ზემო ისტ-საიდი 96-ე
ქუჩიდან ზემო ისტ-საიდი (ინგლ. Upper East Side) — საცხოვრებელი
ტერიტორია მანჰეტენში, ნიუ-იორკი. იგი ცენტრალ პარკსა და ისტ რივერს შორის
მდებარეობს.

niu-iorkis msgavsad, TiToeuli qalaqis wyoba da ganlageba warmoadgens

simdidris, Zalauflebisa da avtoritetis gamoxatulebas. zogi kvartali ZlierTa da
mdidarTa piradi samflobeloa feSenebeluri ofisebiTa da sacxovrebeli saxlebiT,
sufTa da keTilmowyobili quCebiT. sxva teritoriebi saSualo klasis adamianebis
sacxovrebelia _ adamianebisa, romlebic arc mdidrebi arian da arc Raribebi. mcire
da saSualo biznesi maTi mflobelisaTvis mxolod normaluri cxovrebis da ara
fufunebis saSualebaa. am or raions Soris gansxvaveba ara marto simdidresa da
keTildReobaSia, ara med maTi macxovreblebis gemovnebaSic.

სოციალური სტრატიფიკაცია ინსტიტუციონალიზებულია

სოციალური სტრატიფიკაციის შესწავლა სოციალური უთანასწორობის
ინსტიტუციონალიზებული ფორმის ახსნის მცდელობაა.

როდესაც ვამბობთ, რომ სოციალური სტრატიფიკაცია ინსტიტუციონალიზებულია ,

ვგულისხმობთ, რომ უთანასწორობები ჩაშენებულია სოციალურ სტრუქტურაში და
შესაძლებელია თაობიდან თაობას გადაეცეს.

სოციოლოგი გერჰარდ ლენსკი (1996): ჩვენ გვსურს გავიგოთ, ვინ რას იღებს და
რატომ?

სოციალური სტრატიფიკაცია არ ხდება შემთხვევით და არ ეფუძნება მხოლოდ

განსხვავებებს ადამიანების შესაძლებლობებს შორის. ეს არის სისტემატური მოწყობა ,

23
რომელიც ერთი ადამიანის ინტერესებზე ზემოთ მეორის ინტერესებს აყენებს . ჯერ არ
ყოფილა შემთხვევა, რომ რომელიმე საზოგადოებაში ყველას თანასწორი უფლება
ჰქონოდა, თუმცა უთანასწორობის ხარისხი და დონე ძალიან ცვალებადია სხვადასხვა
საზოგადოებაში

სიმდიდრე, ძალაუფლება და ავტორიტეტი: სტრატიფიკაციის განზომილებები

სტრატიფიკაცია არის მთელი საზოგადოების ადამიანთა ფენებად დაყოფა ,
რომელთაც გააჩნიათ მწირი, მაგრამ სასურველი რესურსების არათანაბარი
რაოდენობა, ცხოვრების არათანაბარი შანსი და ასევე არათანაბარი სოციალური
გავლენა.

თითოეულ დონეზე ადამიანების სოციალური სტატუსი განსაზღვრავს იმას, თუ

რამდენად მიუწვდებათ მათ ხელი სტრატიფიკაციის სამ ძირითად განზომილებაზე :

სიმდიდრე

ძალაუფლება

ავტორიტეტი

სოციალური კლასი დეფინაცია

სიმდიდრესა და შემოსავალს განსაკუთრებული როლი უკავია სტრატიფიკაციაში . ეს

განსხვავება ეკონომიკურ მდგომარეობაში ასახულია ტერმინში სოციალური კლასი .
სოციალური კლასი არის იმ ადამიანების ჯგუფი, რომლებსაც ერთნაირი პოზიცია
უკავიათ სტრატიფიკაციის სისტემაში, რადგანაც ისინი ერთნაირ პოზიციაზე
იმყოფებიან ეკონომიკის მხრივ.

პოზიცია, რომლებიც ადამიანებს კლასში უკავიათ, გავლენას ახდენს მათი

ცხოვრების უკლებლივ ყველა ასპექტზე:
საცხოვრებელი ადგილი შემოსავლების

განათლების ქორწინებისა

პროფესიის ცხოვრების ხანგრძლივობა

არც ერთი სისტემა არ არის იმდენად მარტივი, რომ ადამიანები იოლად ერგებოდნენ
ერთ ან მეორე ფენას. ხშირად სტატუსი არამდგრადია. მაგალითად, ნარკობარონი
შეიძლება იყოს წარმოუდგენლად მდიდარი, მაგრამ მაინც არ ითვლებოდეს მაღალი
კლასის წევრად.

ავტორიტეტის ცნების დეფინიცია- ავტორიტეტი არის სოციალური

შეფასება, პატივისცემა და მოწონება, რომლითაც აჯილდოებენ
ადამიანებს მათი თვისებების გამო, რომელიც ფასეულია
საზოგადოებისათვის’

სოციოლოგმა ჰაროლდ კერბომ (1991) შეაჯამა ამერიკული კლასობრივი სტრუქტურა:

მაღალი კლასი საშუალო კლასი დაბალი კლასი

კორპორაციული კლასი მუშათა კლასი

24
 ძირითადად იგივე კლასობრივი სტრუქტურა ახასიათებს თითქმის ყველა
ეკონომიკურად განვითარებულ საზოგადოებას (როგორც ინდუსტრიულს, ასევე
პოსტინდუსტრიულს).

სოციალური მობილობა
სოციალური მობილობა გულისხმობს ერთი სოციალური პოზიციიდან ან დონიდან
მეორეზე გადანაცვლებას. ის შეიძლება იყოს სოციალურ კიბეზე ზემოთ გადადგმული
ნაბიჯი, ან მწვერვალამდე ასვლა, ან სულაც ქვევით ჩამოწევა.

სოციალური მობილობა ხშირად ხდება სტრუქტურული ცვლილების და არა

ინდივიდუალური წარმატების შედეგი

სტრუქტურული მობილობა არ წარმოადგენს ცალკეული ინდივიდის მონდომების,

შრომისმოყვარეობისა და ნიჭიერების შედეგს, ის უფრო შესაძლებლობების
ცვლილებებითაა გამოწვეული.

თემა 8

ოჯახი
ქეისი N1 სამხრეთ კაროლინას შტატის ქალაქ იუნიონში, სადაც სიუზან სმითი
ცხოვრობდა
1994 წლის შემოდგომაზე მთელი აშშ ადევნებდა თვალს ორი პატარა ბიჭუნას
გატაცების ამბავს. საინფორმაციო გამოშვებები დილას თუ საღამოს უჩვენებდნენ
ოცდასამი წლის სუზან სმითს, გატაცებული ბავშვების დედას, რომელიც ქმრის,
დევიდის ხელს იყო ჩაჭიდებული და ტირილით ემუდარებოდა გამტაცებლებს ,
უვნებლად დაებრუნებინათ მისი 3 წლის მაიკლი და 1 წლის ალექსი. მთელი აშშ
აღაშფოთა გამტაცებლების საქციელმა. ალბათ, წარმოგიდგენიათ , როგორ
აღშფოთდებოდნენ ამერიკელები, როცა გაიგეს, რომ სინამდვილეში დედამ მოკლა
შვილები, მერე შეგნებულად მოიტყუა და არარსებულ გამტაცებლებს დასდო ბრალი
შვილების გატაცებაში

ოჯახის ფუნქციები
სიყვარულისა და ემოციური უსაფრთხოების საჭიროება:

ოჯახი მოიცავს ე.წ. სიყვარულის სახელით აღებულ ვალდებულებებს, გაინაწილოს

ფინანსური და ემოციური რესურსები. იდეალურ შემთხვევაში ოჯახი გულისხმობს
თბილ ურთიერთობას, ერთგულებას, მზრუნველობას, მეუღლის კეთილდღეობისთვის
თავგანწირვის სურვილს და უპირობო სიყვარულს (დიზარდი და გადლინი , 1990 წ.);

სქესობრივი ურთიერთობის რეგულირების საჭიროება:

ყველა საზოგადოება გარკვეულ შეზღუდვას უწესებს ამ საზოგადოების წევრებს

სქესობრივ ურთიერთობებთან დაკავშირებით, მათ შორის იმაზეც , თუ ვის ვისთან
შეუძლია დაამყაროს სქესობრივი კავშირი. მაგალითად, ოჯახის წევრებთა (მეუღლის
გარდა) სექსუალური კავშირის დამყარება (ინცესტი), საყოველთაოდ აკრძალულია .

ახალი თაობის გაზრდის საჭიროება:

25
 ოჯახის შექმნის ერთ-ერთი მთავარი მიზანია ბავშვების გაჩენა და გაზრდა
(სოციალიზაცია). ბავშვები საზოგადოების `ახალ წვეულები~ არიან. მათ უნდა
ისწავლონ კულტურის ელემენტები, რაც მათ სოციალურ ცხოვრებაში კომპეტენტური
მონაწილეობისთვის დასჭირდებათ. ოჯახი ასეთი სწავლების პირდაპირი არენაა .

ბავშვებისა და უნარშეზღუდულების მოვლის და დაცვის საჭიროება :

ბავშვები თავიანთ მშობლებზე არიან დამოკიდებული ზრუნვის, კვების, ჩაცმის,

ჰიგიენისა და თავშესაფრის თვალსაზრისით. ზოგ უნარშეზღუდულ ადამიანს
ზრდასრულობაშიც სჭირდება მოვლა, რასაც სწორედ მისი ოჯახის წევრები
უზრუნველყოფენ.

სოციალური სტატუსის მოპოვების საჭიროება:

საზოგადოების სტრუქტურა სოციალური როლებისა და სტატუსების ჩახლართული

ქსელია. ადამიანებს სჭირდებათ როგორმე ამ სტატუსებს შორის მოხვდნენ და
ჰქონდეთ ამა თუ იმ როლის შესრულების მოტივაცია.

ოჯახის სტრუქტურა
sociologebi ojaxis struqturaSi arsebul gansxvavebebis kategorizacias sxvadasxva
kriteriumebis mixedviT axdenen. erT-erTi maTgania qorwinebaSi myofi
partniorebis raodenoba. amerikis sazogadoeba iuridiuladac da kulturuladac
aRiarebs `monogamias~ anu qorwinebas erT mamakacsa da erT qals Soris. aris
sazogadoebebi, romlebic `poligamias~ aRiareben, rac erTdroulad ramdenime
partniorTan qorwinebas niSnavs. qorwinebis im formas, rodesac erT kacs
erTdroulad ramdenime coli hyavs (rogorc betsilos tomSi) `poligamias~
uwodeben. naklebad gavrcelebulia `poliandria~ anu qorwineba, sadac erT qals
ramdenime qmari hyavs.
meore kriteriumi, romelsac sociologebi iyeneben ojaxis struqturis gansazRvrisas,
is upiratesobaa, romelsac ojaxur kavSirebs aniWeben anu rodesac qorwinebis
kavSiris uzenaesobas aRiareben; rodesac qmari, coli da maTi mcirewlovani
Svilebi erT ojaxur birTvs qmnian, maT `mkvidr ojaxs~ uwodeben. ojaxis aseTi
Semadgenloba tradiciul struqturad aris miCneuli aSS-sa da umetes dasavlur
qveynebSi. mkvidri ojaxis forma sxvadasxva sazogadoebaSi sxvadasxvagvaria
(gavixsenoT betsileos tomi). mravalcolian sazogadoebaSi mamakacs ar
moeTxoveba yvela ojaxs, romelsac qmnis, `mkvidri~ ojaxis statusi misces. aSS-
Si zrdasruli adamiani Tavs ori `mkvidri~ ojaxis wevrad miiCnevs: pirveli,
`saorientacio~ ojaxi _ misi mSoblebisa da da-Zmisgan, meore ki, `gvaris
gamgrZelebeli~ ojaxi, meuRlisa da Svilebisgan Sedgeba.
iseT ojaxur struqturas, sadac upirateobas sisxliT kavSirs aniWeben, ewodeba
`gafarToebuli ojaxi~ (mkvidr ojaxze didia da sisxliT naTesavebisgan Sedgeba).
`gafarToebuli~ ojaxis wevrebi erT saxlSi cxovroben da sisxliT naTesavebis
meuRleebi ojaxis birTvis mier periferiul naTesavebad arian miCneuli. aseTi ojaxi,
rogorc wesi, sami Taobis warmomadgenlebisgan Sedgeba, radgan daqorwinebuli
Svilebi Tavis mSoblebTan erTad cxovroben.
gafarToebuli ojaxebis klasifikacia sacxovrebeli adgilis arCevis faqtoris mixedviT
xdeba. e.w. `patrilokalur~ struqturas miekuTvnebian axaldaqorwinebuli wyvilebi,
romlebic qmris ojaxTan cxovroben.. `matrilokalur~ struqturas miekuTvnebian

26
isini, romlebic, piriqiT, colis ojaxTan cxovroben. im struqturas, sadac
axaldaqorwinebუli wyvili calke, mSoblebis gareSe saxldeba da sakuTar `mkvidr~
ojaxs afuZnebs, `neolokaluri~ struqtura ewodeba.
ojaxis struqturis kategorizaciis kidev erTi kriteriumia naTesauri xazis gagrZelebis
wesi. amerikelTa Svilebi orive mSoblis naTesaur xazs agrZeleben da
memkvidreobis miReba orive maTganisgan SeuZliaT. aseT ojaxur struqturas
`ormxrivi naTesauri xazis~ mqone struqtura ewodeba. bunebrivia, rom
`patrilokalur~ struqturaSi naTesauri xazi mamis mxridan gadadis,
`matrilokalurSi~ ki _ dedis mxridan.

კიdev erTi kriteriumi, romlis mixedviTac ojaxuri struqturis kategorizacia xdeba,

mdgomareobs imaSi, Tu vin sargeblobs avtoritetiT ojaxSi. avtoritets SeiZleba
flobdes mamakaci (`patriarqaluri~ struqtura) an qali (`matriarqaluri~ struqtura).
avtoritets SeiZleba aseve Tanabrad flobdes qalicda kacic (`egalitaruli~
struqtura).

ღრმად მოხუცებული მშობლები, რომლებსაც ხშირად შერყეული ჯანმრთელობა აქვთ,

გარკვეულ ტვირთად აწვებიან ზრდასრულებს. მათ სენდვიჩის თაობას უწოდებენ ,
რადგან ორმაგი პრესის ქვეშ არიან _ ერთი მხრივ, შვილებისა და, მეორე მხრივ,
მშობლების მხრიდან. შუა, ე.წ. ალყაშემორტყმული თაობის კეთილდღეობა
ზარალდება ორმაგი პასუხისმგებლობების გამო.

შერეული /მშობელნაცვალი ოჯახები

ნათესაობის დეფინიცია - მხოლოდ სისხლით ნათესაობა ან ქორწინება არ ნიშნავს
ნათესაობას. ურთიერთობების ჩამოყალიბება, რეგულარული ზრუნვა , დახმარების
გაწევა და მიღება _ აი, ამ გზებით ყალიბდება ნათესაობა, რაც თავისთავად ადვილი
ამოცანა არ არის. შერეულ ოჯახებში ნათესური ურთიერთობა ყალიბდება ოჯახის ახალ
წევრებს შორის დედის ან მამის მხრიდან.

მარტოხელა მშობლები
ოჯახური სტრუქტურის კიდევ ერთი გავრცელებული სახეობაა მარტოხელა მშობელთა
ოჯახები. ასეთი ოჯახები იქმნება განქორწინების, დაქვრივების ან შვილის ქორწინების
გარეშე გაჩენის შემთხვევაში.

პატარა ოჯახები და თანაცხოვრება

ოჯახები სტრუქტურულად ზომით შემცირდა - ნაკლებ ბავშვებს აჩენენ;უშვილო
ოჯახების მაჩვენებლის გაზრდის ერთ-ერთი მიზეზი სიცოცხლის ხანგრძლივობის
გაზრდაა. დღევანდელ წყვილებს, რომლებიც ადრე დაქორწინდნენ და დღემდე
ერთად ცხოვრობენ, 50-წლიანი თანაცხოვრობის პერსპექტივა აქვთ მაშინ, როცა მე -20’

საუკუნის 20-იან წლებში დაქორწინებულებს თანაცხოვრების ფაქტობრივად მხოლოდ

35-წლიანი ვადა ჰქონდათ ანუ შვილების აღზრდას დღეს თანაცხოვრების შედარე ბით
ნაკლები ნაწილი ეთმობა.

მაგრამ თანაცხოვრება აღარ მიიჩნევა ქორწინების წინაპერიოდად . მან თანდათან

შეცვალა ქორწინება. თანაცხოვრების ფაქტების სიმრავლის მიზეზი ის არის , რომ
შეიცვალა სქესობრივი ურთიერთობების ნორმები.

27
 ქორწინეაბა/განქორწინება,ძალადობა ოჯხაში)
ქორწინება და განქორწინება
ქორწინება შეიძლება განვსაზღვროთ, როგორც ორ ან მეტ ადამიანს შორის
აღიარებული კავშირი, რომელიც გულისხმობს სქესობრივ კავშირთან და ეკონომიკურ
ურთიერ თობებთან დაკავშირებულ მოვალეობებს. ოჯახის შექმნის თვალსაზრისით ,
ქორწინება საზოგადოებისთვის უმნიშვნელოვანესი ფუნქციის მატარებელი
ინსტიტუტია, თუმცა ინდივიდებიც ხედავენ მასში სარგებლობას. მას თან ახლავს
პარტნიორული კავშირები და სტაბილური ურთიერთობები.

გადაწყვეტილება - ვისზე დაქორწინდე?

გარკვეული სოციალური ძალები აიძულებენ იქორწინონ ‘შესაფერის’ პარტნიორზე .

ენდოგამიის - ზოგი ასეთი ნორმა მოითხოვს ადამიანისგან იქორწინოს თავისივე

სოციალური ფენის შიგნით არსებულ ადამიანზე (ტომის, ეროვნების, რელიგიის, რასის ,
სოფლის წარმომადგენელი და სხვ.).

ეგზოგამიას - ზოგ საზოგადოებაში კი მეწყვილის მოძებნა მიღებულია თავისი

გარემოცვის გარეთ. ეგზოგამიის წესი კრძალავს ქორწინებას თავისივე წრეში
შემავალი პატარა წრის წევრზე (როგორიც არის, მაგალითად, ახლო ნათესავები ).

გარიგებით ქორწინება ახასიათებს იმ საზოგადოებებს, სადაც ასაკოვანი ადამიანები

ფლობენ მიწებს ან სხვა რესურსებს, რომელზეც მისი მომავალი თაობაა
დამოკიდებული და სადაც უფროსებს ახალგაზრდებზე უფრო მეტი გავლენა აქვთ ,
ვიდრე ეს დასავლურ საზოგადოებებშია მიღებული, სადაც ადამიანები თავად ირჩევენ
საკუთარი კარიერის გზას.

სიყვარულით ქორწინება
რომანტიული სიყვარულისადმი ამერიკული კულტურის მიდგომას თავისი
უპირატესობა აქვს. ის აძლევს საშუალებას ახალგაზრდა წყვილებს, შეიგრძნონ
დამოუკიდებლობის გემო და ჩაეშვან სიყვარულის მორევში ისე, რომ ამით არ
გამოიწვიონ დაძაბულობა, ეჭვიანობა და სხვა ტიპის არასასურველი დამოკიდებულება
ოჯახის სხვა წევრების მხრიდან. ამავე დროს, დამოუკიდებლად ცხოვრება საშუალებას
აძლევს შეყვარებულ წყვილს, გახდნენ მხოლოდ ერთმანეთზე დამოკიდებული.
რომანტიული სიყვარული ბევრად უფრო სანდო მოტივია იმისთვის, რომ მხოლოდ
ვალდებულებების გრძნობა კი არა, ურთიერთმხარდაჭერაც ისწავლოს.

გადაწყვეტილება _ როდის დაქორწინდე? (ან დაქორწინდე თუ არა საერთოდ)

ზოგ საზოგადოებას ისიც განსაზღვრული აქვს, როდის უნდა დაქორწინდეს ადამიანი .
ინდოეთის სოფლებში დაახლოებით 40-50 ათასი ბავშვი (მათ შორის 7 წლამდე ასაკის)
ქორწინდება მაისში, სავსე მთვარის პირველ ან მეორე დღეს. bavSvebis qorwineba
induri ojaxebisTvis orive mxridan mosaxerxebeli garigebaa. patarZlis ojaxi
kmayofilia, radgan misi gaTxovebis Semdeg Tavidan ixsnis Svilis aRzrdaze
pasuxismgeblobas; siZis ojaxic kmayofilia, radgan saCuqrad patarZlis mziTevs da
rZals anu ufaso monas iRebs. აშშ-ის საზოგადოებაში ბავშვის ქორწინება ნორმა
არასოდეს ყოფილა. ქორწინების მინიმალური ასაკი 16 წელია მშობლების თანხმობის
შემთხვევაში და 18 წელი _ მშობ ლების თანხმობის გარეშეც.

ქორწინების გარეშე დარჩენა

მე-18 და მე-19 საუკუნეებში მამაკაცებისთვისაც და ქალებისთვისაც ქორწინების გარეშე
დარჩენა ჩვეულებრივი მოვლენა იყო, მე-20 საუკუნეში ეს სიტუაცია რადიკალურად

28
შეიცვალა და შინაბერა ქალისადმი გაჩნდა სიბრალულის გრძნობა . 1957 წელს, როცა
ქორწინების დონე კატასტროფულად გაიზარდა, ამერიკელების 80% მიიჩნევდა , რომ
შინაბერა ქალი ‘ვადაა’, `ნევროტულია’ ან ‘ამორალურია;. დღეს ამერიკელების
მხოლოდ მცირე ნაწილს აქვს ასეთი ნეგატიური დამოკიდებულება ამ საკითხისადმი .

ასეთი ტენდენცია შეიძლება დაკავშირებული იყოს სოციალურ და ეკონომიკურ

ფაქტორებთან, როგორიც არის: ქორწინების გადადება , განქორწინების რაოდენობის
გაზრდა, (მარტო ხელების ერთი მეოთხედი განქორწინებულია). ახალგაზრდების
მშობლებისგან დამოუკიდებლად ცხოვრების შესაძლებლობა ქალებისთვის
სამსახურეობრივი პერსპექტივების გაზრდა და საკრედიტო პოლიტიკის
ლიბერალიზაცია (ქალების ფინანსური დამოუკიდებლობა).
თანაცხოვრება
თანაცხოვრების ფაქტების სიმრავლის მიზეზი ის არის, რომ შეიცვალა სქესობრივი
ურთიერთობების ნორმები. არცთუ დიდი ხნის წინ წყვილი სქესობრივ ურთიერთობას
ოჯახის წევრებს ან ბინის პატრონს უმალავ და. დღეს ის მორალური იმპერატივი , რომ
სქესობრივ ურთიერთობას ან ბავშვის გაჩენას წინ ქორწინება უნდა უძღოდეს ,
მნიშვნელობას კარგავს. თანაცხოვრობის შემთხვევების გაზრდილი რაოდენობა
განქორწინების და იმ პრობლემების

ერთგვარი ფუნქციური ადაპტირებაა, რის წინაშეც დღეს ხშირად დგას ქორწინებაში

მყოფი ცოლ-ქმარი. სულ უფრო მეტი ახალგაზრდა ხდება ოჯახების დანგრევის

მოწმე, ამიტომაც მათი გადაწყვეტილებაა, ჯერ ერთად ცხოვრება სცადონ და მერე

მისცენ ერთმანეთს კანონის წინაშე პირობა.

ვინ განქორწინდება ყველაზე ხშირად?

განქორწინების მაჩვენებელი მაღალია განაწილებისადმი და კაცს კი – არა.
შემდეგ კატეგორიებში:
წყვილი რელიგიური არ არის.
წყვილი ქალაქში ცხოვრობს.
ორივე ლიბერალურია.
ორივე მუშაობს, მაგრამ მათი
ორივე პესიმისტურად უყურებს
შემოსავალი არც ისე მაღალია.
ცხოვრებას.
ადრე დაქორწინდნენ.
ერთ-ერთის ან ორივეს მშობლები
დიდი ხნის დაქორწინებულები არ განქორწინებულები არიან.
არიან.

ქალს ეგალიტარული
(თანასწორობისთვის მებრძოლი)
დამოკიდებუ ლება აქვს შრომის

ოჯახური ძალადობის ერთ-ერთი მიზეზები

ოჯახური ძალადობის ერთ-ერთი მიზეზი არის, რომ ადამიანები ოჯახურ
ურთიერთობაში დიდ ემოციებს დებენ. შედეგად, მოხდება ემოციების ესკალაცია და
პატარა უთანხმოებები დიდ უსიამოვნებაში გადაიზრდება .

29
მეორე მიზეზი _ ოჯახში ძალაუფლების განაწილებაა. როგორც წესი, ქმარი უფრო დიდი
და ძლიერია ცოლზე, ხოლო ორივე მშობელი უფრო დიდი და ძლიერია, ვიდრე მათი
შვილი. ოჯახის წევრები ხშირად ფიზიკურ აგრესიით ცდილობენ ოჯახური
ურთიერთობების გაკონტროლებას.

მესამე მიზეზი კულტურულია. ამერიკელები ხშირად ამართლებენ ფიზიკურ

ძალადობას სპორტში, კინოსა და სატელევიზიო პროგრამებში. ფაქტია , რომ
ძალადობა ამერიკელებისთვის უფრო მისაღებია, ვიდრე ბევრი სხვა
საზოგადოებისთვის. ბევრი ამერიკელი დღესაც ფიქრობს, რომ ნორმალურია , როცა :
ძმები ჩხუბობენ, ქმარი მოთმინებას კარგავს და ცოლს ურტყამს, მშობლები შვილს
ფიზიკურად სჯიანი

მეოთხე მიზეზი _ `მკვიდრი~ ოჯახები იზოლირებულად ცხოვრობენ, იქ მომხდარი

ოჯახური ძალადობა ნაკლებად ჩანს და ნაკლებად არის სოციალური კონტროლის
საგანი. თანაც ამერიკელების მიერ აღიარებული პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის
კულტურული ღირებულება არ აძლევს საშუალებას ხელისუფლების
წარმომადგენლებს, ჩაერიონ ოჯახურ ცხოვრებაში.

დაბოლოს, ძალადობა ღრმა კვალს ტოვებს ძალადობის მსხვერპლზე, ძირითადად,

ბავშვებსა და ქალებზე. ოჯახური ურთიერთობები სხვადასხვაგვარია სხვადასხვა
კულტურასა და სხვადასხვა დროს.

ბავშვზე ძალადობა
არის თუ არა ბავშვის „გაწკეპვლა’’ ძალადობა? _ შვედები ფიქრობენ, რომ არის.
შვედეთის მთავრობა უკანონოდ მიიჩნევს მშობლების მიერ ბავშვის ცემას.

მეუღლეზე ძალადობა აშშ-ში ასევე ხშირად აქვს ადგილი ძალადობას ან დაშინებას

ძალადობის შესაძლო გამოყენებაზე ცოლ-ქმარს შორის. მაიკლ ჯონსონი (1995წ.)
განასხვავებს ორი ტიპის ძალადობას ცოლ-ქმარს შორის. პირველი ხშირია და თავს
იჩენს სპონტანურად, როცა ცოლქმრის კამათი სერიოზულ ძალადობის აქტში გადადის.
ძალადობის ასეთ ტიპს „ჩვეულებრივი ცოლ-ქმრული ჩხუბი~ ეწოდება და „კონტროლს
არ ექვემდებარება’’. მეორე ტიპის ძალადობას, რომელიც ნაკლებად გავრცელებული ,
მაგრამ ბევრად უფრო სერიოზულია, ადგილი აქვს მაშინ, როცა ქმარი ცდილობს
ძალის დემონსტრირებას და ამგვარად ცოლზე კონტროლის დამყარებას, მიუხედავად
იმისა, დამთმობია ცოლი თუ არა. ასეთ ძალადობას ჯონსონი „პატრიარქალურ
ტერორიზმს~ უწოდებს, რადგან მას ფესვები პატრიარქალურ ტრადიციებში აქვს
გამდგარი. შედეგად, ცოლები მუდმივ ტერორში არიან, მიუხედავად იმისა , რომ ცემას ,
შესაძლოა, ადგილი კვირაში მხოლოდ ერთხელ ჰქონდეს. ასეთი ძალადობის
შედეგები დიდი ხნით და ბევრად ღრმად აისახება მსხვერპლზე .

თემა 9

რელიგია
რელიგიის დეფინაცია

რელიგის დეფინიცია უკიდურესად რთული საქმეა:

30
აუცილებელია თუ არა, რომ რელიგია აღიარებდეს ზებუნებრივ ქმნილებას? ეს თუ
ასეა, მაშინ დისკვალიფიცირდება ჩინური კონფუციანელობა , რომელიც ცხოვრების
მართებული გზის სწავლებაა.

აუცილებელია თუ არა, რომ რელიგია აღიარებდეს ერთ უზენაეს ქმნილებას ან

ღმერთს? ამ შემთხვევაში, რელიგიის სტატუსი უნდა ჩამოერთვას ინდუიზმს, რომელიც
მრავალ ღმერთს აღიარებს.

საკმარისია თუ არა ‘ხსნის’ ელემენტი იმისათვის, რომ ჯგუფი რელიგიად აღიარონ?

რელიგიის სოციოლოგიური განმარტება ყურადღებას ამახვილებს სამ ძირითად

ელემენტზე.

ელემენტია რწმენა - რწმენა არის კულტურის ძირითადი ელემენტი. ბევრი რელიგიური

ადამიანისათვის, ღმერთის ან უზენაესი ქმნილების რწმენა ყველაზე მნიშვნელოვანია .

ელემენტია სოციალური პრაქტიკის არსებობა - რელიგია არ არის უბრალოდ ის, რისიც

ადამიანებს სწამთ, არამედ ისიც, თუ რას აკეთებენ ეს ადამიანები . აქედან
გამომდინარე, რაც არის სოციალური მოქმედების მკაცრად რგანიზებული ფორმა .

ელემენტია მრევლი - რელიგია, უნდა აერთიანებდეს ადამიანებს სოციალურ

სტრუქტურაში და აწესრიგებდეს ურთიერთობას ზნეობისადმი ერთგულებისა და კარგი
ან ცუდი საქციელის სტანდარტების მიხედვით.

დურკჰაიმი განსაზღვრავს, რომ ‘საკრალური’ და ‘მიწიერი’ რელიგიის

უმნიშვნელოვანესი ნაწილია.

‘საკრალურში’ - ის გულისხმობდა ყველაფერ იმას, რაც ცალკე დგას

ყოველდღიური ყოფისაგან და იწვევს შიშსა და მოკრძალებას. ‘მიწიერი ’ - კი არის
ყველაფერი რუტინული და ჩვეულებრივი. დურკჰაიმის მიხედვით, რელიგიის
დეფინიციის უმნიშვნელოვანესი ელემენტია ის, რასაც საზოგადოება ‘საკრალურს ’
უწოდებს.

რელიგია და ფუნქციური ინტეგრაცია

დიდ და კომპლექსურ საზოგადოებებშიც კი რელიგია ხელს უწყობს ფუნქციურ

ინტეგრაციას არა მარტო მრევლში, არამედ მთლიანად საზოგადოებაში .
რელიგიუტი თანამონაწილეობა ერთმანეთთან რამდენიმე გზით აკავშირებს
საზოგადოების წევრებს. პირველ რიგში, ის ხელს უწყობს მორალური
სტანდარტებისადმი დამყოლიებას და მათ გაზიარებას. მისი მეშვეობით ხდება
ადამიანებს შორის მნიშვნელოვანი სოციალური კავშირის დამყარება. მეორე
რიგში, სეკულარული სოციალური ინსტიტუტებისადმი პატივისცემა რელიგიური
რწმენებისა და პრაქტიკის ნაწილი ხდება, რელიგია ხელს უწყობს დადგენილი
სოციალური წესრიგის ლეგიტიმაციას.

რელიგიური ინსტიტუტების მიერ ფუნქციური ინტეგრაციისათვის ხელშეწყობის

ხარისხი სხვადასხვა საზოგადოებაში სხვადასხვაა. zog qveyanaSi sazogadoebis
TiTqmis yvela wevri erTi da imave religiuri aRmsareblobisaa. magaliTad,
safrangeTsa da irlandiaSi kaTolicizmi yvelaze metad gavrcelebuli religiaa.

31
დადგენილი სოციალური წესრიგის რელიგიური ლეგიტიმაცია
დადგენილი სოციალური წესრიგის რელიგიური ლეგიტიმაცია შეიძლება გამოხატული
იყოს ფორმით, რომელსაც სოციოლოგი რობერტ ბელა (1970წ.) ეროვნულ ან
სამოქალაქო რელიგიას უწოდებს. სამოქალაქო რელიგია არის ერის, მისი ისტორიის ,
ღირებულებებისა და ინსტიტუტების დაკავშირება უფლის წყალობასთან . სამოქალაქო
რელიგია ქმნის კავშირს საკრალურსა და სეკულარულს შორის.

რელიგიური ინსტიტუტების ტიპები

ეკლესიები

ექსკლუზიურ ჯგუფს _ ადამიანებს, რომლებიც სულიერი განწმენდისაკენ მიისწრაფვიან .

სექტის წევრები, როგორც წესი, ნებაყოფლობით ერთიანდებიან სექტაში , სადაც
სრულად კონტროლდება მათი ცხოვრება. ტროელშმა აღმოაჩინა, რომ სექტა,
ჩვეულებრივ, ხასიათდება ასკეტიზმით _ წევრები მისდევენ უბრალო და მკაცრ
ცხოვრების სტილს. სექტების უმეტესობა ძირითადად დაკავე ბულია საკუთარი
რელიგიური დოქტრინებით. ისინი საკუთარ თავს, როგორც რჩეულთა ჯგუფს ისე
განიხილავენ. ხშირად ეს ფაქტორი ზღუდავს სექტანტებს, აქტიურად ჩაერთონ სექტის
`გარეთა~ ცხოვრებაში, რადგან მიიჩნევენ, რომ დანარჩენი სამ ყარობიწიერი ,
ცოდვილი და კორუმპირებულია.

სექტები

კონსერვატული და უნივერსალური დაწესებულება. მისი ზრდა დამოკიდებულია იმ

ადამიანების რიცხვზე, რომლებიც ამ ეკლესიის წევრებად იბადებიან და არა იმ
ადამიანებზე, რომლებიც შემდეგ მოიქცევიან ეკლესიისაკენ. ეკლესია , სექტისგან
განსხვავებით, ტოლერანტობას იჩენს სხვა რელიგიური ჯგუფების მიმართ . მისი ზომის
გამო, ეკლესია ხშირად იძენს გარკვეულ სოციალურ და პოლიტიკურ ძალაუფლებას და
ახერხებს კიდეც მის შენარჩუნებას. აქედან გამომდინარე , ხშირად ეკლესია ერგება
ძლევამოსილი ჯგუფებისა და დომინანტი ინსტიტუტების განცხადებებს და ამგვარად
უჭერს მხარს საზოგადოების სტატუსკვოს.

რელიგიური ინოვაციები
xSirad vfiqrobT, rom religia aris SedarebiT konservatuli Zala, romelic amyarebs
status kvos. magram religia yovelTvis ar aris `konservatuli~. religiuri inovacia
xdeba maSin, rodesac jgufebi qmnian axal religias an cvlian arsebul religias ise,
rom is ukeT moergos adamianTa saWiroebebs. magaliTis Tvis aviRoT islami.
misma liderebma mniSvnelovani cvlileba Seitanes religiaSi, rodesac daiwyes
masobrivi sakomunikacio saSualebebis gamoyeneba msoflios masStabiT
morwmuneTaTvis xmis misawvdenad. saerTaSoriso komunikaciis qselis
gamoyenebam Secvala religia ise, rom amis Sesaxeb liderebs winaswar ar
hqondaT gaTvlili; kerZod, cnobili liderebis (magaliTad, aiaTola homeinis) gavlena
gaZlierda Sor manZilzec ki, ramac, Tavis mxriv, gamoiwvia konkretul qveynebSi
adgilobrivi religiuri liderebis dajabvna.
zog religiur inovacias Sedegad moaqvs axali religiuri moZraobis an eklesiis
daarseba. magaliTad, me-16 saukuneSi mRvdlebma da sxva liderebma romauli
kaTolikuri eklesiis wamowyebuli reforma imiT daasrules, rom axali denominacia
Camoayalibes, rogorc protestantuli reformaciis nawili. qvemoT ganvixilavT
religiuri inovaciis SedarebiT gviandel Sedegebs: mormonebsa da unificirebul
eklesias.

32
რელიგიური რეაქცია სეკულარიზაციაზე
თანამედროვე საზოგადოების სეკულარიზაცია პროტესტანტული რეფორმაციის
მოულოდნელი გვერდითი მოვლენა იყო. საზოგადოება უფრო მიწიერი საკითხებითა
და პრობლემებით დაინტერესდა, ვიდრე სულიერით (ნორდი, 1995წ.).

სეკულარიზაცია გულისხმობს რელიგიური ინსტიტუტების უშუალო კონტროლისაგან

სოციალური ცხოვრების უფრო მეტი ასპექტის ჩამოცილებას.

სეკულარიზაციაზე რელიგიური რეაქცია იყო სეკულარიზაციისა და რელიგიური

ავტორიტეტების გამიჯვნა - ეკლესიისა და სახელმწიფოს, რელიგიისა და მეცნიერების
განცალკევება.

ფუნდამენტალიზმი
შეხედულება იმის შესახებ, რომ რელიგიური სწავლებები და პრინციპები აღარ
არსებობს თანამედროვე საზოგადოებებში და საჭიროა მათი აღდგენა და
საზოგადოების რელიგიურ საწყისებზე დაბრუნება. yvela religiuri instituti an lideri
rodi iziarebs SromiT dayofas zemoT aRweril sekularul institutebs Soris. bevri
adamiani aRiarebs rogorc religiis prioritetulobas. `fundamentalizmi~, religiuri
moZraobis erT-erTi tipi miznad isaxavs, daamkvidros an aRadginos cxovrebis
wminda gza, romelic efuZneba im religiur pricipebs an swavlebas, romelic, am
moZraobis mimdevrebis azriT, safrTxis winaSea. `fundamentalur~ elementebs
Sorisaa: centraluri WeSmariti doqtirna, mociquli an macne (WeSmaritebis
ganmsaxierebeli an WeSmaritebis gamxmianebeli), sxvebisagan gamijnuli mrevli
da imis myari codna, Tu ra aris boroti. fundamentalizmi maSin warmoiSoba,
rodesac xdeba dapirispireba moqiSpe religiis mimdevrebTan an arareligiur
pirebTan. islami misioneruli religiaa, romelic orientirebulia sxva adamianebis
islamze moqcevaze mTeli msoflios masStabiT.

თემა 10
სამუშაო, ორგანიზაციები და ეკონომიკა
ქეისი #1 როკფელერის ცენტრი
როკფელერის ცენტრი (Rockefeller Center) — 19 კომერციული შენობისგან შემდგარი
კომპლექსი ნიუ-იორკში 48-ე და 51-ე ქუჩებს შორის. მდებარეობს მიდთაუნ
მანჰეტენის ცენტრში, მე-5 და მე-6 ავენიუების კვარტალში. დღევანდელი როკფელერის
ცენტრი ძირითადად შენობათა ორი კომპლექსის კომბინაციაა: ერთი მხრივ
ძველი არტ-დეკო საოფისე შენობები 1930-იანი წლებიდან და, მეორე მხრივ,
ოთხო საერთაშორისო სტილის ცათამბჯენები აგებული ამერიკის ავენიუსგასწვრივ
1960-70-იან წლებში. როკფელერის ცენტრს სახელი ჯონ როკფელერ უმც.-ის
პატივსაცემად დაერქვა, რომელმაც ეს ადგილი ლიზინგით კოლუმბიის
უნივერსიტეტისგან აიღო 1928 წელს და განავითარა იგი 1939-1940 წლებში.
როკფელერს თავდაპირველად ამ ადგილას საოპერო თეატრის მშენებლობა ჰქონდა
მიზნად დასახული მეტროპოლიტენ-ოპერის კომპანიისთვის, თუმცა აზრი
შეიცვალა 1929 წელს სააქციო ბირჟის კრახისა და მეტის პროექტიდან გამოსვლის
გამო. არტ-დეკო სტილის ნაგებობების მშენებლობა დაიწყო 1931წელს. მთავარი
არქიტექტორი კომპლექსისა იყო რეიმონდ ჰუდი, რომლის ჯგუფში ასევე იყო
ახალგაზრდა უოლას ჰარისონი. ამერიკის უდიდესი დახურული თეატრი - რადიო სიტი
მიუზიკ ჰოლი - მდებარეობს როკფელერის ცენტრის კომპლექსში. ამ კომპლექსის ერთ-
ერთი პირველი ბინადართაგანი იყო ამერიკის რადიოს კორპორაცია, საიდანაც
მომდინარეობს სახელები "რადიო სიტი" და "რადიო სიტი მიუზიკ ჰოლი".

33
როკფელერის ცენტრის მთავარი მონუმენტური შენობაა 71 სართულიანი, 872 ფუტის
სიმაღლის ჯენერალ ელექტრიკის შენობა (30 როკფელერ პლაზა, უწინ არ-სი-ეი
ბილდინგი), რომელიც შადრევნებიანი მოედნის უკან, კომპლექსის ცენტრშია
განთავსებული. ცათამბჯენში ამჟამად ენ-ბი-სი ტელესტუდიის შტაბ-ბინაა
მოთავსებული. აქვეა მისი განთქმული "სტუდია 8H" - "შაბათის ღამის შოუს" (Saturday
Night Live) ბინა. 1930-იანი წლების სხვა არტ-დეკო შენობებისგან განსხვავებით გენერალ
ელექტრიკის კოშკი ბრტყელი სახურავით აიგო. აქ ამჟამად ცენტრის სათვალთვალო
ტერასაა განთავსებული, საიდანაც ნიუ-იორკის შესანიშნავი პანორამა იშლება .
რესტორანი "რეინბოუ რუმ" (ცისარტყელას ოთახი) განლაგებულია 65-ე
სართულზე.,1989 წელს როკფელერის ცენტრის მთელი კომპლექსი შესყიდულ იქნა
კორპორაცია მიცუბიშის მიერ. ათი წლის შემდეგ ტიშმან სპეიერ პროპერტის ლ.პ.-მ
მიცუბიშისგან გამოისყიდა ისტორიული არტ-დეკო შენობები. კომპლექსის
ტერიტორიაზე გამოფენილ ხელოვნების ნიმუშთა შორის ყველაზე ცნობილია პოლ
მანშიპის პრომეთეს ქანდაკება, რომელსაც ადამიანთათვის ცეცხლი მოაქვს. ის დგას
ქვედა ზონის მოედნის თავზე, რომელსაც ზამთარში საციგურაო მოედნად იყენებენ.
მოქანდაკემ ლი ლოურიმ კომპლექს დაუთმო რამდენიმე საკუთარი ნამუშევარი, მათ
შორის ფრესკები და ატლასის ქანდაკება. მექსიკელი სოციალისტი მხატვარი დიეგო
რივერას მიერ შესრულებულია მიურალები, თუმცა მისი ნამუშევარი "ადამიანი გზის
გასაყართან" მალევე მოხსნილ იქნა, ვინაიდან მასზე ლენინის პორტრეტი იყო
გამოსახული. ქუჩის დონეზე მოედანზე 200 დროშის ანძაა აღმართული, რომელზეც
სეზონურად ან გაეროს წევრი ქვეყნების დროშებია, ან აშშ-ის შტატების და
ტერიტორიების, ან კიდევ, დღესასწაულებზე მხოლოდ აშშ-ს დროშები ფრიალებს.

ეკონომიკური სისტემა
ეკონომიკური სისტემა არის იმ სოციალური ინსტიტუტების ქსელი, რომელიც
საქონელსა და მომსახურებაზე ჩვენს ძირითად საზოგადოებრვ მოთხოვნებს
აკმაყოფილებს.

XX საუკუნეში ჩვენი ეკონომიკა გასცდა ქსელის საზღვრებს, რომელიც აკავშირებს

ერთსა და იმავე საზოგადოებაში მწარმოებლებს და მომხმარებლებს. თანამედროვე
ამერიკული ბიზნესი მთელ მსოფლიოში ფუნქციონირებს და იმ გლობალური
ეკონიმიკის ნაწილია, რომელიც ფარავს ნიუ-იორკსა და პარიზს, კაიროსა და ნიუ-
დელის, ტოკიოსა და ჰონკონგს.

ეკონომიკა და საერთაშორისო ბაზარზე ცვლილებები

თანამედროვე სახელმწიფოს ეკონომიკა არა მხოლოდ საკუთარ ქვეყანაში, არამედ
მის ფარგლებს გარეთ არსებულ მომხმარებლებსა და ინვესტორებზე . თითოეული
სახელმწიფოს ეკონომიკური კეთილდღეობისთვის მნიშვნელოვანია მსოფლიოს
ეკონომიკურ სისტემაში ბიზნესწამოწყებების წარმატება . მზარდი ტენდენციის
მიხედვით; დღეს თითოეული ქვეყნის ეკონომიკური აღმასვლა ან დაღმასვლა
ნაწილობრივ საერთაშორისო ბაზრის ცვლილებებითაა განპირობებული .

ბაზარი არის ფუნქციურად ინტეგრირებული სისტემების მთლიანობა, რომელიც

გარკვეულწილად უმართავია და არ ექვემდებარება რომელიმე ცალკეული პირის
კონტროლს (თუმცა, ცალკეულმა ეკონომიკურმა მოქმედებებმა შეიძლება სერიოზული
გავლენა იქონიოს მასზე).

ძალაუფლებას ფლობენ კორპორაციები და სხვადასხვა ეკონომიკური

დაწესებულებებიც. მმართველების მიერ მიღებულმა გადაწყვეტილებამ

34
შესაძლებელია დიდი გავლენა იქონიოს არა მხოლოდ ცალკეულ პირებზე, არამედ
ქვეყნებზე და რეგიონებზეც კი.

მუშაობა სოციალური მოქმედების ერთ-ერთი ფორმაა, რადგანაც ის მიმართულია

სხვა ადამიანების მოქმედებისაკენ და კოორდინებულია მათთან.

კაპიტალიზმის დეფინიცია
კაპიტალისტური სისტემის ზუსტი ფორმა არ არსებობს, მაგრამ მის ყველა ფორმას
ოთხი ძირითადი მახასიათებელი აქვს:

წარმოების საშუალებების კერძო საკუთრება;

დაინტერესება და მოგების მოტივაცია, როგორც ძირითადი ეკონომიკური

წამახალისებელი ფაქტორები;

შრომის, ნედლეულისა და პროდუქციის კონკურენტული ბაზარი;

საწარმოო დაწესებულებების დაფუძნებისა და გაფართოების მიზნით

განხორციელებული მრავალჯერადი ინვესტიციები, რასაც კაპიტალის დაგროვება
ეწოდება.

am maxasiaTeblebidan pirveli, albaT, yvelaze iolia gasagebad. namdvil

kapitalistur sistemaSi warmoebis yvela materialuri saSualeba _ dawyebuli sasoflo
miwebiT, damTavrebuli navTobis gadamamuSavebeli da burTuliani kalmebis
mwarmoebeli qarxnebiT _ calkeuli pirebis an korporaciebis da ara saxelmwifos
sakuTrebaa.
kapitalizmis meore ganmsazRvreli Tviseba exeba adamianebis ekonomikur
arCevans. kapitalistur sistemaSi es arCevani efuZneba dainteresebas.
momxmareblebi im produqts da momsaxurebas iReben, romelic surT (arCevani
am SemTxvevaSi SeiZleba SezRuduli iyos mxolod maTi gadaxdis unariT); cxadia,
mwarmoebelTaTvis gadamwyveti motivaciaa mogebis maq simalurad gazrda da,
Sesabamisad, qonebis dagroveba da avtoritetis amaRleba. rogor SeiZleba, rom
amgvarma, erTi SexedviT egoisturma motivma, sargebeli moutanos mTel
sazogadoebas? saqme imaSia, rom mwarmoeblebi mudmivad cdiloben, axali
produqcia momxmarebelTa survilis gaTvaliswinebiT gamouSvan da amave dros
moiZion axali meTodebi, romelTa meSveobiTac SesaZlebeli iqneba produqciis
Rirebulebis Semcireba (dabali fasi niSnavs, rom produqcia didi raodenobiT
gaiyideba da, Sesabamisad, mwarmoebeli ukeTes mogebas naxavs TiToeul
gayidul erTeulze), ris Sedegadac xdeba resursebis efeqturi gamoyeneba da
momxmarebeli iRebs sasurvel saqonelsa da momsaxurebas sasurvel fasad.
მაქს ვებერი, ნაშრომში “პროტესტანტული ეთიკა და კაპიტალიზმის სული”
კაპიტალიზმი ნიშნავს “წარმოებას მხოლოდ და მხოლოდ მოგების გაზრდს მიზნით” .
კაპიტალისტებს არ შეუძლიათ, გულხელდაკრეფილები ისხდნენ და დატკბნენ
მოგებითა და კარგი ცხოვრებით. ასეთ შემთხვევაში მათი კონკურენტები
ისარგებლებენ და შეიძლება იმდენიც კი მოახერხონ , რომ განცხრომას მიცემული
ბიზნესმენები ბაზარს ჩამოაშორონ. ამიტომ კაპიტალისტები საკუთარი მოგების
ნაწილს წარმოების მეთოდების გაუმჯობესებაში ხარჯავენ და ამით ინარჩუნებენ (და
ხშირ შემთხვევაში ზრდიან) კონკურენციის გაწევის უნარს ვებერი ამტკიცებდა , რომ
რელიგიური ღირებულებების შეცვლამ. პროტესტანტულ რეფორმაციასთან , ხელი
შეუწყო თანამედროვე კაპიტალიზმისთვის საჭირო კომპონენტების აღმოცენებას .
ქრისტიანებს მოუწოდებდნენ, რომ თავი აერიდებინათ ფუფუნების ნივთების ცდუნებისა

35
თვის, ჩაეცვათ სადად და უბრალოდ, ემუშავათ გულდასმით და მიეღწიათ
წარმატებისათვის.

თანამედროვე კაპიტალიზმის განვითარება და ინდუსტრიული

რევოლუცია
კაპიტალიზმი სისტემამ დამკვიდრება და ეკონომიკაში გაბატონება მხოლოდ XVIII
საუკუნის ბოლოსა და XIX საუკუნის დასაწყისში დაიწყო. ეს ის დროა, როდესაც
ბრიტანეთის ინდუსტრიული რევოლუციის მაგალითს გერმანიამ, საფრანგეთმა და
აშშმაც მიბაძა. მანამდე ყველა საზოგადოებაში ქონების დაგროვების ძირითადი წყარო
და უმთავრესი საქმიანობა მიწათმოქმედება იყო. წარმოების ნაყოფიერება
მნიშვნელოვნად გაიზარდა მას შემდეგ, რაც მწარმოებლებმა შრომის სპეციალიზაცია
და დანაწევრება ისწავლეს. სამუშაოს დაყოფასთან ერთად პროცესიც უფრო
გამარტივდა, რაც იმას ნიშნავს, რომ გაჩნდა კვალიფიციური მუშახელის დეფიციტი ,
რამაც, თავის მხრივ, განაპირობა მანქანა-დანადგარების განვითარების მოთხოვნა
გარკვეული სამუშაოს შესასრულებლად.კაპიტალიზმმა ხელი შეუწყო სხვადასხვა
სახელმწიფოს ბაზრების გაერთიანებას გზებისა და რკინიგზის მშენებლობით , რამაც ,
თავის მხრივ, გამოიწვია სავაჭრო ურთიერთოებების გაფართოება და დარეგულირება .

მთავრობის როლი კაპიტალისტურ სისტემებში

adam smiTi albaT verasdros warmoidgenda, rom kapitalizmi ase gavrceldeboda

msoflioSi da dRevandel saxes miiRebda. is aseve ver warmoidgenda, rom ama Tu
im qveynis xelisufleba am doneze Caereoda ekonomikaSi, rogorc es dRes xdeba.
ekonomikis smiTiseuli gageba ZiriTadad funqciuri iyo. is fiqrobda, rom yvela im
piris ekonomikuri moqmedeba, romlebsac ufleba aqvT, gaakeTon arCevani,
gaerTiandeboda saerTo ekonomikuri sistemis sakeTildReod. misi
rwmeniT,saxelmwifom neitraluri politika unda airCios da arCevanis pirispir
datovos binzesi, dasaqmebulebi da momxmareblebi. smiTis mosazrebiT,
konkurencia Tavisi dajildoebisa da dasjis meqanizmebiT aamuSavebda mTel
sistemas. saxelmwifos erTaderTi movaleobaa, iTamaSos `xelisSemwyobis~ roli,
anu uzrunvelyos mwarmoeblebi da momxmareblebi Sesabamisi saqonliTa da
momsaxurebiT (magaliTad, fuliT, gzebiT, samoqalaqo sasamarTloebiT da a.S),
rac saSualebas miscems maT, ganaxorcielon ekonomikuri transaqciebi.
ekonomikis sxva Teoretikosebi ki amtkiceben, rom saxelmwifo ufro metad
ekonomikur sistemebSi unda CaerTos, radgan ekonomikis idealuri integracia
avtomaturi da bunebrivi procesi ar aris. am mosazrebas bevri iziarebs.
`xelisSemwyobis~ funqcia saxelmwifos erT-erTi da ara erTaderTi funqciaa,
romelsac is Tanamedrove kapitalistur sistemebSi asrulebs. misi meore rolia
`damxmares~ roli, anu saxelmwifo unda daexmaros sxvadasxva socialur jgufs _
Raribebs,umuSevrebs da unarSezRudulebs da arc dabalfasiani importis
SemodinebissafrTxis winaSe mdgari konkretuli industriebi datovos uyuradRebod.
sainteresoa, rom saxelmwifo zogjer exmareba erT jgufs meores winaaR mdeg
brZolaSi. amave dros Tanamedrove kapitalistur sistemebSi mTavrobebi
asruleben `regulatorebis~ funqciasac. isini icaven biznesebs usamarTlo
konkurenciisagan, momxmareblebs _ potenciurad saziano produqtisagan,
umciresobebs _ usamarTlo diskriminaciisagan da a.S. mTavrobebi saqonlisa da
momsaxurebis yvelaze msxvili `momxmareblebic~ arian xolme.

36
სოციალიზმი: კაპიტალიზმის ალტერნატივა?
კაპიტალიზმის ალტერნატივა _ სოციალიზმი, კონკურენციასთან შედარებით
უპირატესობას სოციალურ თანამშრომლობას ანიჭებს და საზოგადოების საჭიროებას
უფრო მაღლა აყენებს, ვიდრე შეძლებული სოციალური კლასისას. სოციალიზმის
მისაღწევად ყველაზე გავრცელებული მიდგომები გულისხმობს წარმოების
საშუალებების კონტროლს ან საკუთრებას მთლიანად საზოგადოების ან მუშათა
თემების მიერ.

საბჭოთა სოციალისტური ეკონომიკა

სოციალიზმი გარდამავალი პერიოდი კომუნიზმისაკენ

საერთო საკუთრება

ცენტრალიზებული ეკონომიკური სისტემა

დეფიციტი საქონელზე

საბჭოთა კავშირისათვის დამახასიათებელი მეორე სერიოზული პრობლემა გახლდათ

მწარმოებლებისა და მომმარაგებლების კოორდინაცია .

გარდაქმნა
1980-იანი წლების ბოლოსათვის სისტემაში თავი იჩინა გარკვეულმა პრობლემებმა,
რამაც კრიზისის ხასიათი მიიღო.

კომუნისტური პარტიის გენერალურმა მდივანმა, მიხეილ გორბაჩოვმა საფუძველი

ჩაუყარა “გარდაქმნის” (პერესტროიკის) კამპანიას, რომელიც მიზნად ისახავდა
ეკონომიკის კომუნისტურ სისტემაში კაპიტალისტური ელემენტებისთანდათანობით
დანერგვას.

მაგრამ “გარდაქმნით” გათვალისწინებული რეფორმები ძალიან უმნიშვნელო და

თანაც დაგვიანებული აღმოჩნდა.

მულტინაციონალური კორპორაცია
კორპორაცია მულტინაციონალურია, ანუ მოქმედებს ბევრ სხვადასხვა ქვეყანაში .
მულტინაციონალური კომპანიები გავლენას ახდენენ მასპინძელი ქვეყნების როგორც
სოციალურ, ასევე პოლიტიკურ ცხოვრებაზე.

ამგვარი კორპორაციების აქციონერებს არ შეუძლიათ აკონტროლონ საწარმოების

პოლიტიკა და, აქედან გამომდინარე, კორპორაციებისა და მასპინძელი ქვეყნების
ბედი კორპორაციების მენეჯერების ხელთაა.

ძირითადი ტერმინების დეფინიცები

შრომის ბაზარი _ სოციალური სტრუქტურა, რომელიც მონაწილეობს მომსახურებისა და
უნარ-ჩვევების ყიდვა-გაყიდვაში. შრომის ბაზრის შესაძლებლობები განისაზ - ღვრება
ვაკანსიებისა და მათი დაკავების მოსურნეთა რაოდენობით .

პირველადი შრომის ბაზარი _ შრომის ბაზარი, სადაც ადამიანები ხდებიან სტაბილური ,

წარმატებული და ჩვეულებრივ მსხვილი კომპანიების თანამშრომლები , რომლებიც
მათ უზრუნველყოფენ მუდმივი სამუ შაოთი, ჯანმრთელობის დაზღვევით , საპენსიო
სქემითა და შედა რებით უკეთესი ანაზღაურებით.

მეორადი შრომის ბაზარი _ შრომის ბაზრის მცირე, შედარებით არასტაბილური

სექტორი არასტაბილური, დაბალანაზღაურებადი და უპერსპექტივო სამსახურებით .

37
პროდუქტიულობა _ შედეგი, რომელიც შრომითმა და სხვა რესურსმა შეიძლება
წარმოშვას.

პროფესიები _ სამუშაოთა კატეგორიები, რომლებშიც გაწევრიანება შეუძლიათ

მხოლოდ იმ პირებს, რომლებსაც აქვთ ხანგრძლივი ფორმალური განათლების
შედეგად მიღებული სპეციალიზებული ცოდნა და უნარ-ჩვევები.

38