EÍ ,;:_. .

TENTA 31:

nucp
A linguaxe como sistema de comunicación ... pá"\.2
Os procedementos de comunicación .. pár. 2
Os elementos do proceso comunicativo .... pax. 3
As funcións da linguaxe Pá-x. 4

O texro pár. 5
Panes páx. 5
Propiedades textuais Píx. 5
Tema Pár. 12
Tipos de texto Páx. 13
.....
Texto oral e texto escriro prá-t. 13
Clasiflcación..... páx. 14

Bibliografía pLx.25

§
¡

I
 A LNGIJA)G CO}IO SISTEJLLA DE CO}TIJ}IICACION.

OS PROCEDE},IEI.{TOS DE C ONIIJIYICACIOIV.

O proceso que ten como finalidacie a transmisión dunha informaciÓn media¡te a utilización de

signos é a comunicación.
A comunicación non é un feiro exclusivamente huma¡o ,moitas especies de animais i¡rercambian
tamén mensa-\es (as abelias,os golfiños...)(A discipiina lingüística que esrudia as lingua,res animais é a
semiótica).
A comunicación humana esublécese principalmente a Eaves da lingua,re oral ou escrita, pero non
exciusivamenre.Segundo os medios de n'a¡»misión,as mensa,\es clasiiícanse en:
a) Táctiies:o sistema de lecrura Braille para cegos.
b) Visuais:os sinais de circulación.
c) Sonoras:as sereas dos automóbiles.
d) Oltativas:os perfumes.
Paia que unha mensare poida ser transmitida ,debe ser sometida a unha ['a¡xfonnación que lle
permita circular poia caCe en forma de sinC.Est¿ t'ansformación é a ccxliflcación.O receptor descodif'lca
a i:ner§&\e, inte¡preta os sinais para aorehender a súa información.
Ocon'e normalmenre que na rransmisión dunha mens¿{e aparecen pernrbacións que impiden a súa
correcta percepción.Son os ruídos.Emisor e receptor aplican diferen¡es medios ,como son a elevación da
voz ,a reperición de cenos morfemas ou secuencias,o subliñado,...para previr ou neuu'áliza¡ a perda de
intbrmación causada polos ruÍdos.Es¡es medios de recuperación da mens&\e reciben o nome de
redundancias.
Unha mensa,{e é comunicariva cando o emisor dispón da posibilidade, de elltilo ou
seleccionalo.Así un grito ou unhas bágoas como reacción a unha dor súbiá,non son cgmunicativas.
Complemena¡iamente unha mensare é informativa cando fai co receptor coñeza algo que antüs ignoraba.
A unidade de comunicación é o sinal(ou signo).O seu concepto ,irnplicación,clases.--., son
esrudiados pola semiótica ou semioloxía.
Segundo os signos sexan naturais ou non,motivados ou inmotivados,ou con intencionalidade
comunicariva,distinguimos u'es tipos :
l.SÍntoma (ou índice):é un signo narural porque ninguén alleo a si mesmo interviu na sua
realización.Son síntomas da chegada do outono a caída das follas das árbores.
2.Símboio (ou icono):é un signo non narural creado poio home.Son símbolos os mapas, as
tbtografías, erc
3.Signo:é un sinal non narural.non motivado e con intencionalidade comunicativa. Normalmente
son invencións do home.froiro dun pacro ou convención en¡re os membros dunha
comunidade humana.Os xogos de luces dos semáforos son signos.Neste grrrpo esár os
signos lingüísticos nos que se basea a lingua"xe huma¡a.

Cada un dos signos que inregran as linguas narurais é un signo lingüístico.A comunicación
mediante a .lingua constirúe a linguaxe verbal.As mensaxes en códigos directamenre susrirurivos que
u'anscriben a lingua falada ou escrita,penencen xenericamente á comunicación verba.l-To<lolos resÉ¡res
signos (xestos,gritos,música,ruídos...),iniegran sistemas ou procedementos de comunicación non
lingüísticos ou non verbais.
 O S E LE ¡, IE it{T O S D O PR O CES O CO }'I Lr I r-'I CA TIV O.

A comunicación consiste nun proceso polo que unha menia\e resulta fi'ansformada e codil'lcacia
nun sislema de signos dende un emisor que a u'avés dunha ca¡le fai chegar esa mens¿xe a un recepror.
Para que sexa factible o proceso comunica¡ivo cómpre a presencia dos seguintes elementos:
-O ernisor:identifícase coa fonte da mensa,xe,é o codiflcador dela e o seu n'a:rsmisor(no caso das
linguas narurais).Pode consisrir anto nun ser vivinte que se comunica intencionadarTrente,como un
mecanismo ou realidade calquera(un cal que move o rabo).
-A mens¿\e:conxunto de signos que conteñen a información que se n-a¡smite.Nas linguas
naru¡ais,unha información codificada que o emisor n-arsmite ó receptor.Xenericamenie a mensaxe pode
ser unha ima-xe, unha combinación de sírnbolos,etc.Unha mensaxe pode estar constiruída por un único
eiemento (a cor vermella dos semáforos).ou por unha secuencia de elemenros(unha sucesión de números,
un rexro escriro etc.).
-O receptor:coincide co destinarario da meruaxe,é o seu descodiflcador.Na linguaxe ora.l o
recepior é o oÍnte ,pero nouros tipos de comunicación o recepror é un aparato(telétbno,radio,erc).
-A canle:é a vía que permite que a mensa-re chegue ó seu destino.E o medio que pon en conacro
emisor e receptor,é dicir,o sopone físico que posibilita a ransmisión da mens&\e a circulación do sinal.O
aire e o papel son as canles de comunicación oral e escrita respectivarnente.
-O codigo:corL\unto de signos e regras de combinación deles que permite u'aruforma.r a mensa(e
nunha forma que a fai apta para a súa u'arumisión.A codificación con¡iste en identiflca¡ as unidades cia
mens&xe, e substiruílas polos signos con-espondentes do codigo; esta operación é efecruada polo emisor.A
descoditrcación é a operación inversa á anrerior,é un acto no que o receptor identiflca os signos do codigo
que teñen a súa correspondencia en unidades cia mensaxe,substiruíndoas por elas,reconsu:uíndo a mensa\e
inicial.
Desde Saussure, iniciador da lingüísrica moderna o codigo identifícase coas linguas riürurais.Cada
Iingua usa un inventa¡io pechado de signos combinados segundo as regras gramaticais,paraproducir unlla
cantidade infinita de mensaxes.Esta é a característica superior dos códigos lingüísticos respecto dos demais
códigos,creados ou non polo home.
-O contexto: é a siruación en que emisor e rec€ptor se aropan e que permite interprerar
correcraJTrente a merrsaxe. Son as circunstancias de lugar,tempo,etc...,que inflúen no proceso da
comunicación.

AS FLLCIONS DA LN{GU§G.

A ñrnción primaria da linguare e ser un iruu-umento de comunicación , é dicir, un código no que

se expresan contidos menais para a súa narumisión a outros.Pero por outra banda,e simultanearnente,
constiúe o vehículo do perxamenro ó representar e simbolizar a realidade medianre un proceso cie
absu acción e xeneral ización.
Os lingüÍstas Bühler e Jakobson sinalan seis funcións ou dimensións da iingua,xe,cada unha
reterida a un elemenro da comunicación:
l.Función represenativa ou referencia.l:esrá ligada ó contexto.A u-avés desra función a linguare
transmite conridos obxecrivos referidos á realidade exu'alingüística. E a propia da
exposición, de teiros ou realidades,sen que o falante deixe enu'ever a súa reacción
subxecciva anie eles,É a función máis impor,anre da lingu&{e, emprega un-ha entoación
;' neuüa, o modo indicativo e a ausencia de adrectivación valorativa.
Ex: A auga t-en'e ós cen graos centígrados.
l.Función expresiva ou emoriva:esn función esm relacionada co emisor, a rravés dele o fu¡¡ie
 expresa os seus sentimentos.O receptor pode,deste ;<eito ,inferir a sub.xecrividade do
falanre no momento da comunicación. Son elementos propios desa función as
intexeccións, a énfase, a alteración na orde das palabras,os adxectivos valoralivos,etc.
3.Función apelativa ou conativa:esa función oriénuse cara o receptor.Con ela u-áase de provocar
unha determinada reacción no oínte,acfua¡ sobre o seu comportamento.E a función do
mandato e a pregunta.Os recursos lingüísticos propios da apelación son o imperativo, as
oracións i nterrogativas, etc.
4.Función fárica ou de conhcro:esta ligada á carüe.Apa-rece nas mensaxes que teñen como
finalidade establecer ,prolongar ou interromper a comunicación,ou ben comprobar
simplemente que a canle funciona,que existe comunicación.
Ex: (expresións propias dunha conversa telefónica)...si...si.
i.Función poéiica:esá relacionada coa mensane,entendendo como tal a secuencia lingüística
exacta que o t'alanre fai chegar ó oínte,non o contido ou significado da mesma. Esta
tunción aparece sernpre que a expresión empresada an'ae a atención sobre a súa lbrma.A
linsuaxe litera¡ia e máis concrerarrrente a poetica,é a represenativa desa función, aíncia
que non se reduce a este ámbito.tamén aparece na lingua-re publiciiaria...
6.Función metalingüística:refírese ó codigo .Aparece esta dimensión cando a lingua é ret-erente des
si mesma.O falante usa o signos para aludir ós propios signos .Pcdémola aiooar nos
diccionarios, gramárica...

O ¡exto é a unidade mínima de información,de comunicación e de interacción social,conxunta e

simulu¡eanrente,xa que a información recibida será almacenada para ser ransmitida a uh organismo
receptor que, necesariamente debe reaccionar ante ela, ben incorporándoa ó seu caudal de coñece.pentos,
ben u'anstbrmando a súa actitude ou carácter.Polo tanto iodo o texto é ó tempo mens¿{e e acto de tala,ou
á inversa. as mersa"xes e os actos de fala execúa¡se por medio de textos.
Douu'o xeito, o texto é a unidade mínima deinreracción comunicativa.lsto signitica que non
existen tbrmas menores nas qge se manifesten as mensaxes e os actos de fala.O texto pode ser moi breve e
simple.ou ser extenso e complexo.,en todo caso a súa condición de texto é adquirida ó presentarse como un
eiemenio de in¡ercambio lingüístico e é nese intercambio onde se configura como unidade.

AS PARTES DO TEXTO.

Diferenciamos un texto do que non o é pola presencia das chamadas propiedades texruais en cada
unha das súas partes en relación coas demais.Como pertencen a unha totalidade,as dit-erentes panes dun
texto,así como as súas cláusulas,interrelacióna¡se.
A 'maioría dos textos escritos organízarue en parágrafos.Os parágratbs esrán consruídos
xeraimenie a panir dunha idea principa.l,ó redor da que existen unhas marxes: desenvolvemen(o,
.concr&ste. comparación, exemplos, etc.. e uns elemenros de unión chamados conecrores, que relacionan
unhas frases con ouu-as e uns parágrat-os con outros.
 AS PROPIEDADES TEXTUA]S.

As propiedades rexruais que debe cumprir un texlo para que sexa correcto e adecuado a unha
siruación comunicativa concreLa son:

1.-A adecuación, é a propiedade rcxrual que se reflre á adaptación do texto á situación

comunicariva. As persoas poñemos en prácrica o noso dominio das va¡iacións sociolingüísticas (rexisros)
para dicirmos o apropiado no momento preciso e de xeito correcto.Tódalas linguas dispoñen de moiros
rexisnos para adecuarse a tódalas sin:acións comunicativas: rexisn'o culto,vulgar,coloquial,iécnico,eic.Os
sinónimos ofrécenxos unha mosra panicular de como a lingua se adapta as sinlacións concreras de
comunicación.
A pesar de que as palabras que se reiacionan a nar'és da sinonimia teñen un mesmo referenre
exrralingüísrico. cada sinónimo ten un valor sociolingüÍsrico panicular. Por exemplo as oalabras
espichar. morrer e expirar aparecen en contextos dii'erenres e esán cargadas de valoraclón-s
socioiingüísricas disrinias:a primeira é unha palabra moi coloquial,con cor,noiaciÓns vulgares,a segunda
pertence ó rexisn'o tamiliar e non ren ningunha connoiación neEa¡iva;e a última penence a un rexisro
culto e esta ma¡cada formalmente.
Os falanres coñecemos o signifrcado contextual das expresións lingüísticas precisalnente pola nosa
experiencia corRo emisores ou destinat¿¡ios de mens&\es nas diversas siruacións comunicativas.
Cs facrores que determinan as diferencias lingúísticas enre os rexisu'os son cafro:
x A intención comunicativa. E a flnalidade que pretendemos coa comunicación: iniormar, ordenar,
insruír, convencer, etc. Dende esta perspectiva, os texlos clasifíca¡se en obxectivos ou
subxecrivos, en función da carga subxectiva que aponalnos como emisores nunha siruación
comunicativa concret¿. §.
x A canle e o sopone.É o medio que q.mpregaaos para s'ansmitir a información.Os dous mbdios básicos
de expresión lingüÍstica son:o medio ora.l e o medio escrito.Para cada caso existen dilerenres
soportes materiais: a radio,o xornal,a televisión,etc.
x O enfoque do tema.É o Eatamenro que ile queremos dar á información que u-ansmitimos: xerai,
específico, divulgarivo, erc.
* O grao de t'amilia¡idade.E e relación que mantemos cos destinaurios das nosas comunicacións. Esa
relación ma¡iféstase nos tratamenros (ti fronte a vostede) e nas normas de conesía.

2.- A Cohesión.É a propiedade rexrual que fai referencia ás diferentes maneiras de conecmr os
elementos dun te.to. As palabras,frases,oracións e parágrafos conécunse enn'e si a u'avés de formas
gramaticais:preposicións.conxuncións,pronomes,sinónimos.etc.Esms conexiórs son as que nos permiten
coditrca¡ e descodihcar o texto.
As principais formas de cohesión son as seguinres:
x A anáibra.Consiste na repetición dun elemento en diferentes pafies do texto. A reperición pode
realiza¡se a través de diferentes medios gramaticais: ,

- Substirución pronominal (pronomes.demosrativos e posesivos) : O profesor de lingua nésase

sempre a cambiarnos a data dos exames.El é inflexible niso.
- Subsrirucións adverbiais (adverbios de lugar):Os alumnos de C.O.U. van nc
pavillón. Atoparalos rodos alí.
- Substirucións léxicas (sinónimos.hiperónimos) : Albene mariculouse no instiruto do cenu'o Ca
, cidade porque é o cen[ro escoia¡ que lle corresponde polo iugar onde vive.
- Elipses (de pronomes rónicos e formas verbais) :Nfa¡ía non pensa mercar máis tolios nin
bolígratos nesre curso.
- A deirnización (arrigo inde nnido presentando intbrmación nova/artigo definido con reierencia
 a inlbrmación xa coñecida) : Un aiumno chegou ben pasadas as nove e cuario á ciase e enrrou
sen pedir permiso.O profesor mandouno identifióa¡se e o alumno dixo que se chamaba...
" A Deíxe.Consis¡e na referencia ó contexto a través de pronomes e adverbios:(deÍxe de persoa,tempo e
espacio) : Segundo me dlro, onte moito choveu aquí.
* O Conectores e enlaces supraoracionais (preposicións,con-runcións,adverbios,locucións): En primeiro
lugar, tomou a palabra o concelleiro de trátrco e fli,ro un balance positivo das novas vías de acceso
á cidade;despois,para remaar o acto,interviu o alc¿lde.
* A Enroación.É un imponante mecanismo de cohesión da lingua oral. A través dela podemos indica¡ o
flnal das oracións e das conversas e tamén marcar a modalidade oracional: intenogación,
admiración, añrmación, dúbida, etc.Por exemplo,existe diferencia enn'e a af,rmación lvlaría vén;a
inte n'ogac i ón ¿ lvf aría vén? ; e a adm irac ión- inten-ogac ión lvf aría vé n?.
¡

" A Puntuación.Ser't'e para marcar as diferentes pafles dun texto:a coma separa frases e sintagmas;o punto
e seguido.oracións;o punto e á parre, parágrafos. e o punto t'inal, o remate do tex¡o. A con'eca
utilización dos signos de punruación aruda a comprender o significado que cada emisor lie quixo
da¡ ó seu texto.Por exemplo,a presencia ou ausencia dunla coma trasloca o significado torai das
seguinces frases : NIa¡uxa,trae o iibro / lvla¡uxa rrae o Iibro.

3.-A Coherencia.A coherencia é a propiedade texruai que fai referencia á selección e organización
da inlbrmación.En función da siruación comunicativa,est¿blecemos cal é a información relevarce que
queremos transmitir e a es[-ucrura que lle queremos da¡. Por exemplo,a información sobre a nosa c¿Ja
pode aparecer ordenada e presenuda de múhiplx formas en función dos seguintes aspectos:
x O propósito comunicativo que nos propoñamos. E moi diterente facer unia descrición literaria para o
prot-esor de lingua ca un anuncio breve para poñer na sección de anuncios dun xornal.no texto
literario predominaría a función poerica e a organización podería cenrarse nun aspecto particular,
no anuncio, a información estaría organizada do xera.l ó particuiar e redactada de forma
telegráfica. e
x O tipo de tex¡o que elaboremos.lJnha instancia para solicitar unha subvención do Plan de h.nova.mento
das casas antigas presentaría a información de forma ben distint¿ ó texto do Rexisu'o da
Propiedade; a insancia consm¡ía dos apartados de expón e soliciu,en cambio a i¡xcrición do
rexistro indicaría os datos referenres á ubicación,tipo e uso da finca.
" O grao de familiaridade que ma¡reñamos co destinaario.Non lla describimos igual a un amigo ca a
unha persoa esrana que nola veña ver para mercar:no primeiro caso utiliza¡iamos un ton tamilia¡
e a información serÍa máis subxecriva:no segundo,en cambio,a descrición sería máis funcional
omitindo ademais,as ca¡acterísricas máis negativas.

Os aspectos máis importantes relacionados coa coherencia son:

"A cancidade de intbrmación.Refírese á selección de información. A selección debémola thcer de acordo
coa siruación comunicativa concrea. En función desa si¡uación,debemos selecciona¡ os datos
peninentes sen caer no exceso de intormación (redundancias e repeticións de ideas) nin no defecro
da parquidade expresiva (lagoas nos datos que se aponan por presupoñer que os coñece o
desrinan¡io).
x A calidade de información.Refírese á cla¡idade e comprensión da información. As ideas cómpre
expo'ñérmoias de tbrma complea, precisa e clara para que o destinatario poida entendelas sen
precisar axudas externas ó ¡exro e sen necesidade de establecer hipóteses pa-ra reconstruír o seu
' signilrcado.
* A organización da información.Refírese a como se ordena e esruqrura a iniormación.as ideas dun ier'lo
coherente non se dispoñen unha Ín-s ourra sen ningunha organización xerarquica:estan
' estrucruradas segundo unia orde derermrnada (os re.rros descritivos seguen unha orde espacial; os
 narrarivos,temporal;e os expositivos-argumenlativos,lóxica.etc.).Nalgúns casos,o texlo esrucúra-
se en [tnción da siruación comunica¡iva, nouiros, a esrucrura xa vén determinada polo tipo de
texto (por exenrplo,as cafias, que constan de tres partes:encabezamento,corpo da carta e remate).
A organización coherenre dun texto favorece a comprensión e interpretación do
mesmo,porque nos ¿ruda a recoñecer as relacións entre as ideas globais e a establecer
presuposicións sobre o significado. Por exemplo, ca¡do lemos un conto clasico, Cespcis dc
cont-licto inicial prexudicial para o protagonisa,esperamos que este teña unha reacción interna de
tipo emocional que o le,,,e a establecer un plan para resolvelo. Esa organiz¿ción témola
interiorizada e sérvenos de guía texrual. Por iso ca¡do a organización texnral segue outra
orde,como sucede na narrariva moderna,prodúcese unha dxilusión nas nosas espectalivas e a
comprensión taise máis dilícii.
" A progresión remática.RelÍrese a como avanza a informacióll. Nun texto podemos diterenciai dous tipos
de intbrmaciórr: inlbrmación vella. denominada tema ou tópico,e información nova.denominada
rema ou comennrio.O iema ou iópico é do que se vén talando e o rema ou comenÉrio é o que se
di do rema.O equilibrio en[e o que se sabe e o que se aporr¿ como novidade asegua a
comprensión e o interés da comunicación.
Hai rres ripos de progresión temática:
- De tema corsianie.Tódalas ideas esrán remitidas a un mesmo suxeito (Antón colleu o paraugas
e dirixiuse ó aoarcadoiro,subiu ó coche e arrancou cara ó centro da cidade).
- De rema lineal.A intbrmación nova dunha proposición retómase como tema da
seguinre proposición e así sucesivamente (Anlón chegou á clase lendo unha revisi¿ que
mercara na Praza da Liberdade situada oa zona vella da cidade)-
- De remas derivados.Un hiperuema desglósase en varios temas (Galicia tivo un enorme
; esplendor ó longo dos séculos XII e XIIL A peregrinaxe a Compostela tavoreceu o
intercambio con Europa.O longo do Camiño Francés creáronse pequenas vtas (Arzúa,
lvlelide, erc.) para arender os via-xeiros peregrinos; o estilo románico,difundido dende
Francia poia orde de Cluny,tivo aquí un enorme desenvolvemento;a medicina e
farmacopea t'loreceron con brillantez en diversos mosreiros galegos...).

Regras de coherencia rexrual.

Para que un texro manreña unha correcta coherencia de sentido, debe cumprir as seguinles resras
de formación texrual:
- Regra da repetición.O rexto,ó longo do seu desenvolvemento,debe establecer repalicións enue os seus
elementos.As repericións realízanse a través de formas morfolóxicas e
léxicas (pronomes,
dererminantes, sinónimos,etc.).
- R.egra da progresión.O avance no texro debe acompañarse de inibrmación nova.
- Regra da non-conu'adicción.A información nova non debe ser contradictoria sema¡ticamente coa
inlbrmac ió n precedente.
- Regra da relación.A realidade que denotan os signos do texto debe ser congruenle co mundo conecloo
polo(s) inrerlocuror(es).

4.- A Crama¡ica.lidade. A gramaticalidade é a propiedade texn:al que se refi¡e ó uso correcto da

I ingua no aspecto onofónico.onográfico,morfosináctico e iéxico
" Onolbnía. Re[írese á conecra pronunciación das palabras. Determinados sons dunha segunda lingua,
. dit'erente evidentemente da macerna, poden ser dilíciles Ce pronunciar para a1gúns.lso é o que
sucede co son "x" de xastre e sobre todo co 'n" vela¡ de unha,que son pronunciados como /s/ e
/n/ al,¿eolar,respecrivamenre,por algúns galegos que ti'reron como lingua materna o castelí¡.
* Cnogrl[ía. Re[írese á urilización correca da tbrma escri¡a da Iingua. Esra tbrma escria basérse en
 normas convencionais e o seu coñecemento é imprescindible para moverse con autonomía no
mundo acrual.Os erros da grafía escrira soen clasiflcarse en erios de onografÍa narural (cambiar a
orde das letras -catredal por catedral-, separación in'egular das palabras -atela visión-,etc.) e erros
de ortografía arbiuaria (cambiar b por v, confusión de homótbnos)
x lvlortosintaxe. Refírese ás regras que permiten combinar as palabras enu'e si.Toda expresión lingLiística
esrá constiruída por diferenres palabras (substantivos, adxectivos, verbos, adverbios, preposicións,
etc.) que manreñen relacións sucesivas:cada unha aporta a signiiicación que adquire pola súa
relación coas demais,e o significado do corl{unto deriva da suma dos elementos que a compoñen"
As palabras, polo tanto, adquiren o seu significado pleno no contexto lingüístico e comunicarivo
no que aparecen.
Os erros máis habiruais no ámbito da morfosintane son os seguintes:
- Falt¿ de concordancia (entre su.reito-verbo ou verbo-obxecto): Unha multirude de vigueses
acudiron onte á praia.
- Anacolutos (desorde sinúcrica): O alumno.ben sei quen Cis, vino onie na discoreca.
- Repetición sis¡emárica de conecrores: Ramón levanlouse ás oito, despois aleitouse e duchouse.
despois preparou o almorzo e despois balxou ó garare para dirlrirse ó uaballo.
- Frases moi complexas (nas que é difícii de seguir o fío temático): Xorde polo ian¡o unha
sociedade capitalista desordenada e inconcreta:ofrece como producto de consumo ideoloxías ou
falsas ideoloxías (cerias movidas sociais de grande relevancia e pouca protundidade),modas
estivais,feiicidade temporal e suxeia poios mesmos fíos de frivolidade que a erurascaran.unhas
obrigas e dereitos cos que comerciar no intento de ser persoa e sentirse ben, eic.
lvloitos destes erros son propios da exprsión oral e, precisamente por iso, admisibles.
en canto que as limiracións morfosinrácticas quedan compensadas na interacción comunicativa
dírecta pola presencia de codigos non verbais (os acenos, as expresións da cara- o
, comporamento táctil, a indumenaria, etc.) e paralingüísticos (calidade, ton da voz, etc.).Pero
os textos escriros non conan con eses codigos complemenmrios e polo rantg eslren un
desenvolvemento gramarical máis elaborado. i
" Léxico.Refírese á competencia sobre as ca¡acterístic¿s e funcións do vocabulario.coñecer o vocabulario
non é só coñecer as paiabras e a referencia exralingüística á que remiten, senón saber como''usalas
con eflcacia e adecuadamenre en cada si¡¡ación comunicativa.Por iso, domina¡ as palabras dunha
lingua significa dominar a súa pronuncia e onografía (saber escribilas e pronuncialas), coñecer os
seus rasgos mortblóxicos (t'iexión, composición, formas derivadas), as súas funcións sinrácticas (os
papeis que poden cumprir en diferentes contextos lingüísticos),os seus significados semánticos
(acepcións, usos t'isurados e simbólicos, significados denor¿tivos), as súas utiiidades pragmáticas
(saber empregalas para acada¡ un determinado propósito comunicativo),e os seus valores
sociolingüísticos (saber a que rexisno penencen e empregalas adecuadamente en tunción da
siruación comunicativa).

Estiiís¡ica.
A estilística analiza a expresión lingüísrica en xeral.a precisión léxica, a complexidade sinÉctica. a
utilización de figuras,etc. É dicir, engloba ranro recursos Iingüísricos coma recLlrsos retóricos, ,

- Recursos lingüísricos:
. O estilo indirecro / esrilo directo (rrarucrición literal de diálogos).
. A expresividade da sinr¿xe (períodos cuflos / períc<los longos, hipérbatos, repeticións e
pa-ralelismos).
Uso expresivo da punruación (o ritmo e a súa relación coa punruación).
..; A modalidade _ oracic¡na.l (interrogariva, admi¡ativa, a[rmativa, de dúbida. as
inten'ogac ións reróricts)
 . Uso das categorías verbais (modo e tempo).
. Uso do vocabulario (caiidade e precisión do léxico; refráns, modismos e liac:s l'ei¡.as;
vul garismos, estranre irismos).
-Recursos reróricos:
. Uso de.figuras retóricas: meúfora, hipérbole, metonimia, comparación, personificación,
slnestesla, etc.
. A voz narrativa e a fccalización.narrador omnisciente, monólogo inrerior, nan-ador en 1e
persoa,etc.
. As fu nc ió ns da I inguare : expres iva, conativa, fática, poe tica, etc.
. O ton do texto: serio, sa¡cásrico, reü'anqueiro, humorístico, fantástico, coloquial, a.lesre,
elc.
Os recursos esriiísricos asóciarse normalmente ós textos literarios, sen embargo uriiizánolos en
iódalas manitesacións lingüísricas,anro orais coma escrims.Cando dicimos que quedou amorcesado
despois do xantar ou dicimos que leva unha chaquem de cores rechamantes, esamos urilizando a iineu¿re
nun sentido figurado. Por iso, cómpre reiacionar estes aspectos coa lineua en xera.l e non só coas
produccións I irerarias.

5.- A Presenación. A presenación é a propiedade texrual que se refi¡e á execución do rexto orai e
á disposición gráfica do texto escrito.A presenación engloba tanto as desre-s propias dos interiocurores
(modulación da voz,dirección da mirada, control da comunicación, etc.) coma as convenciórs sociais Ce
cada tipo de texro (marxes,tipograiías,deseño,etc.)
* A expresión oral.A expresión oral inclúe o dominio dos codigos non verbais e das habilidades
paraiingüísticas.Cada tbrma dialoxística ten a súa presentación paflicular,de xeiro que as desirezas que se
deben domina¡ para os textos nos que interveñen moitos interlocutores -textos plurixestionados: conversas,
cha¡ias, debates, etc.- son moi diferentes daqueloutros en que un emisor individual se dirlxe a'"t:n grupo de
destinatarios -texlos monoxestjonados:exposición,conferéncia,etc.
- ¡

Os aspectos máis imporianres da presentación ora.l son: - Dominio das habilidades paralingüsricas.
Inclúe a a¡ticulación dos sons, o volume da emisión, o uso axeitado da entoación para marcar as pausas e
ourros aspectos, o ritmo da exposición, etc.
- Uso dos códigos non verbais.lnclúe os xeslos e os movementos corporais, os acenos paia
solicitar o rurno da palabra,etc.
- Comporamenio dos interlocuiores.RefÍrese a como se sitúa¡ os interiocu¡ores dianre da
audiencia: posición do corpo, di¡ección da mi¡ada, xestos faciais, colocación das ma¡u, etc.
x A expresión escrita.A presen'ración escriu inclúe a reproducción gráfica das
len'as. o u'azado das
liñas, a división en paráerafos e os recursos ripográficos.Existen determinados tipos de rexros (informes,
carlas, instancias, etc.) que se deben presenlar segundo unhas de¡erminadas normas sociais: tbrmaro,
marxes, encabezamento. etc. Algunhas instirucións mesmo teñen unha normativa sobre a presentación cios
escritos: o procedemenco adminisuaiivo dos organismos oficiais e o libro de estilo das empresas ediror¿s
de xornais, por exemplo.
Os aspectos máis imponantes da presenración escria son:
- A paiigratía.E o dominio da reproducción gráfica dos sons.
- A limpeza do ¡exro.Refírese á ausencia das manchas,garabatos,etc.
- A disposición do texro. ,A. organrzación xerai do texto:marxes, separacións enu'e paráeratbs,
disrribución correcta dos apanados,erc.
O uso da ripogratia.Relírese ó emprego de maiúsculas e minúsculas,sublinados,iipos de ieu-a.
O uso dos eiementos grálrcos.Refirese á urilización e disposición de ima,xes. deburos e graf-rsmos
que complemenan o rexto escriro.
 O TENÍA.

Non debemos confundir o rema dun terto con outros aspectos do conrido, nin co propósiro ou
finalidade,nin co argumento.O tema defínese como a idea cenual, o eixo en torno ó que se consu-úe o
texto. Vén a ser coma unha sínrese concepruai ou abstracta do que o autor dixo. Tampouco debemos
confundir propósito ou finalidade e tema. Son dous aspectos do contido diferentes.
Outro concepto a diferenciar do tema é o argumento.Ta.l concepro conleva o desenvolvemenro
temporal ou espacial dun asunto. Pódese defini¡ coma un proceso nafiativo ou dramárico no que é
diferenciabie,aínda que sexa minimamenre,un acontecemento ou unha siruación cun principio,un nó e un
desenlace. O argumento abreviado contén sempre aiusións a persona\es e a elementos circunsu.ncíais que
ampouco poden entrar na formulación do ¡ema,
Sinalamos como tema dun rexro a idea principal que o impregna,que lle dá unidade e
coherencia.Aínda que non estea erpliciamente mencionado non debemos pensar que talu.Unia vez
cieterminado tense que expresar cun nome absu'acto como núcleo e de maneira breve .
E certo que o tema non sempre poderá eKpresarse cunha iórmula consagrada pola raciición.pero
pensa-r nas que se empregan paJa aludir ós chamados tópicos literaiios.ou temas universais,pode servirnos
de orientación.AIgúns son:''a soidade","a brevidade da vida"...,ou en texros non lirerarios:"os dereiros
dos nenos","os valores individuais konre á unitbrmización social",erc.
As veces,ademais de sinala¡ o iema principal,será posible disringuir outros colarerais ou
secunca¡ios. inser¡ados, ben como apoio. ben como contraste, ou como simple rede de surerencias.
S inalarémolos só no caso de que teñan unha certa presencia ou entidade no conrexto: en caso
conrrario,deLra¡émolos fóra da nosa enunciación do tema

Ex: "Éste vaise; aquél vaise".Follas Novas.l? ed.lvladrid-La Habana. Ediror l: Propaganda
Literaria, I 880.Rosalía de Casno.
O tema cenu'ai é o abandono e desolación de Galicia e dos seus habitanres por causa da
emlgracton.
i
Non existen temas secunda¡ios alleos ó tema cenu'ai,senón máis ben unha serie de concreracións
que o integran e complemen¡an.Así a desoladora situación de Galicia maniiéstase a u'avés do aba¡cÍLno da
ten'a.dos fillos,das nais,das mulleres e mesmo do coruxunto dos que quedan.

TIPOS DE ]-EXTO.

Texro oral e texto escriro.

As principais diferencias enre o texro oral e o escrito deriva¡ da distinn mareria.lidade u'a¡smisora
e da situación. Na comunicación oral o transmisor é o apararo fonador do home,que u-aruforma o que el
quere dicir en ondas sonoras que o recepror percibe polo oídc.a escrira require un medio ra¡smisor
sójido,xeralmente papel,e é percibida pola visca.O ton,grave ou agudo,a entoación(a curva melodica) e o
timbre, que nos perrniten identiflca¡ as distrnras voces, non esán presentes na escrita. Por escrito podemos
resolver con cla¡idade ceras anrbigüidades da secuencia fónica
No locanle á situación,na iinguare oral e comunicación é case inmediara.espacial e
temporaimente,agás nos medios a disuncia coma o teléfono e as gravacións. Na escria, poden rarsconer
séculos enn-e emisor e receptor e os dous ca¡ecen da infbrmación que se deduce tle compani¡en o que se
\€ e se oe en común, é dicir, a siruación.
Un dos elemenlos máis imporlanres e significativos do que acompaña visualmenre á iinguaxe
falada é a:<esrualiciade.Está tan in¡imamenre ligada as secuencias iénic¿s qui s. superpón a elas.subiiña o
que se di cu substirúeo;a expresión tje dor.a¡siedade,etc.,medianre xesros.Outras veces cc',nradío.por

l0
 exemplo dicir que algo é moi bo con cara cie noxo,formando entón un contraste irónico.Tamén serve para
idenrificarnos.cada persoa ten unia xesrualidade propia,ademais de certos trazos xestuais que o idenritlcan
co seu grupo social,e mesmo coas xentes do seu contorno xeográfico.
Outros factores que temos que ter en conta son o coñecemento mutuo e o coñecemento do muncio
en xeral por parte de emisor e receptor. Comunica¡se é algo máis que descilra¡ as secuencras
lingüísricas.Nelas temos que deducir e relacionar constantemente,non só do contexto,as palabras e frases
que preceden e seguen a un elemento determinado da cadea lingüísrica,senón umén da siruación,enrendida
como ci¡cuns¡ancia de espacio e tempo e como coñecemento mutuo do mundo.lsto é de especial
relevancia no ripo de comur'icación oral.
Outra diferencia enre o escrito e o oral é a abundancia ou escasez dos elementos de cohesión.l'Jun te.\io
oral os conectores con maior presencia son os tonais,e nun tex¡o escriro adoitan ser máis explícitos.
Podemos dicir,en xerai,que a iinsuare escria present¿ unha maior formalidade.A oral recorre a
cotío a palabras de apoio propias do ron coloquial.w'lesmo un relatorio,un dos texros orais máls
tbrmais.es¡;á repleto de expresións que tenden a romper as baneiras co oínre e a esrablecer ceno clima de
prorimidade e de complicidade.Ademais,a escrin presena semore unla major ibrmalización.urhas
esructuras máis ríxidas,erc.Por iso se reñen creado moitos máis modelos escri¡os.

CLASIFICACION DOS TEXTOS.

Os criterios polos que se clasii'lcan os textos son moi va¡iados.De seguido veremos aqueles que
son máis usuais:a tbrma,a iniención,a presencia de iconos e o contido.

Pola forma. \:

' Os textos presenran disposicións moi distinus -.

se_qundo interveñan dous ou máis
interlocutores,diálogo,ou sexa presente ou estea implícita unha soa voz,monólogo.
O diálogo pode darse dun xeito máis ou menos formalizado na en[evisra ou no debáre.Na
enu-evisa unha voz limítase a preguntff e outra a responder.No debate apa-rece a figura dun moderador
que presenta un tema de discusión e que se lirnita a regular o iempo de inrervención dos demais
interlocutores e a reconducir o tema cara ós puntos propostos,evinndo desviacións.O máis con'enre é o
di:áJogo infbrmal,coma o coloquio familiar,amigable,o utiliario,o que se dá,por exempio,enlre un
vendedor e o seu cliente.Un diálogo informal ou conversa pode da¡se anro na vida real coma na
frcción,xeralmente formando parte dun texto máis amplo,conro,relato ou noveia.O xénero dialogado por
e,xcelencia é o dramárico,propio do tearo.
Pola intención.
Son catro os ripos de texto en cue se presena a inibrmación segundo a intención: descririros.
expositivos, narrarivos e argumenarivos.
"Descritivos.
A descrición é a fórmula acumulativa de representación do individual concreto.caracterízaqe pola
ausencia de temporalidade e de n'abazón lóxica enre os elemenros que a forman, razón pola que os seus
contidos exralingüísticos son, normalmenre obxecros e espacios fr-ros.A descrición consisre en expoñer as
cualidades dos ci¡adr¡s obxectos e espacios con maior ou menor precisión, segundo a perspicacia e o
interese do talanie, sen un principio de orde predeterminada, e sen un peche previsible. Non exisren praa
descrición máis límites que os que impón o seu obxecro e a vonrade do falanre en aprofundar nel, e non
hai ouno procedemenro ¡exrual que o da acumulación de daios.
' Aínda que o carácter descripcrvo porda presenarse cunha rrase ou mesmo cunha parte desia,
xeralmente a descrición ibrma un bloque de enunciados xusaposrcs e remaricamenre homoxéneo (versa
sobre un mcsmo obxecco).

ll
 A descrición aplícase normalmenle a obxectos e espacios concrelos.a súa naturiza discursiva non
procede anro do seu conrido, como da forma inorgánica e acumula¡iva de fatalo. Así toman aspecro de
descricións os co[\untos de enunuciacios que !ersan sobre aconlecementos,cando eles se consideran en si
mesmos. É o caso, por exemplo, da crónic¿ cjunha voda; a información non esá no acon[ecemento en si,
senólt nas características accesorias referidas ó lugar, formas que adopu o rirual, elc., ou dun partido de
lutbol.
É tamén o caso das secuencias de accións que aparecen no principio de moius narracións como
presenración xeral de persona-res e clo ambiente no que se vai desenvolver a historia. Nestes casos, aínda
que os enunciados fan referencia a verdadeiras accións,aproxímarue máis á descrición que á nan'ación, na
medida en que as accións están xustapostas e non interconectadas como causas unhas das oun'as.
A descrición ra.ra vez consrirúe por sí soa un lexto completo, forma segmentos que gozan de ceru
auronomía dentro de textos máis amplos.
Segundo sexa o obxecro da descrición esLa pode ser topográiica, obxectua.l, persoal, etc.

* Exposirivos.

Aexposición é o equivalente absracto da descrición. O seu conlido sr-,n ideas, pensamenios,

opinións. é dicir, abstracciórrs.
A exposición é a preserrtación discursiva de pensamentos que ocorren en torno a un mesmo
obxecro ou que preceden dun mesmo suxeito nunha ci¡cunsnncia ciada,pero enre os que non se establecen
concarenacións lóxico- temporais, senón que segue o mesmo principio acumulativo da descrición.
Xera.lmente as exposicións son breves sínteses de ouu'os teKlos maiores. Podeía dici¡se que é un
"carálogo de ideas".
A exposición é unha forma discursiva ocasional.

"Na¡rarivos
A narración ca¡ácrerízase pola presenación de incenidumes e resolución de inceÍidumes que
reflicren expecrativas creadas por uns aconrecementos e colmadas polos acontecementos com¡itemenm¡ios,
e así como os datos (é dicir,os acontecementos e accións) son reunidos na unidade diacrónica e carsal da
rrama.
Do mesmo xeito que a descrición.a narración reciama un sentido,unha razón, que lexitime a
mención dos acontecementos. En ámbalas dúas. a acumulación de información de detalles sobre os lugares
e aconrecementos precisa, cancio menos, unha orienación temá¡ica que apunte a unha interpreación
posible.
As na¡racións chegan aconsriruírcon maior facilidade que as descricións, iextos propiamente ditos
e non só pasares denro dun rexto dun ripo xeral dit-erente. O seu sentido pode permanecer implícito sen
que o leccor teña problernas para recuperalo ou acepralo inr¡itivamenre.

*Argumenativos.
A argumentación é o proceso que relaciona a información de determinadas proposiciórs, as
premisas, para obter nova información, a conclusión ou tese.
Xa que a tese constirue información nova,non pode ser nunca unha verdade evidente nin
facilmente integrable no corpo de coñecemenros e conviccións do receptor potencial; por iso o papel das
premisas. que constirúen o proceso de argumentación propiamenre dito, orientado a vencer as posibles
resistencias do receptor para a asimilación cosniriva ou pragmárica da tese.
Son compoñentes básicas da argumenación.
- A rese ou conclusión,é dicir,un conrido cognirivo que antes non ciñamos e que se entiona cos
nosos coñecementos ou cre¡rz:s_
- Urüa premisa maior (ou saber xeral):é sempre un contido que se supón adquirido e aceptado

I2
pOIo emisor e receptor e que non é motivo de controversia ou dúbida.
- Unha premisa menor (ou saber panicular),frecuentemente empírico, que se relaciona co
esublecido na prernisa maior.

Aínda que é posible sinalar a estrucrura da argumentación e recoñecer as súas compoñenies, non é
ran doado atopar textos puramente argumentativos, entendendo por texlo argumeniativo aquel clue se
aplica unicamenre a concarenar proposicións co obxectivo de convencer ó interlocutor da verdade dunia
tese. O texro é un mecanismo iomplexo para transmitir daros, almacenar e obter información e facela
aceprable ós receprores. A argumenÉción á só unha das orienacións pragmáticas do texto.pero é uúa
orientación presente en todo tex¡o.

Pola presencia de iconos.

Son rexcos icónico-linsüísricos os que combinan a imare e a palabra impresa.Nestes lextos adoita
ser ltecuenre o repano de papeis,encargándose da parre narrativa ou descritiva a imare.e da paite
dialogada a palabra, como aconrece a miúdo nas historieas. nas bandas deseñadas ou na: noticias ios
xornais. Cando a combinación de rmaxe e palabra se basea en sistemas de rransmisión oral talamos de
teKtos audior,isuais, por exemplo o rearro e a televisión nos medios a disancia.

. Poto conticlo.
Polo contido os lextos poden ser divididos en :

*Textos cientítrcos e técnicos.

Cando un cienríflco tala ou escrebe sobre o seu propio raballo,non se§ue regras distinus de cando
o t-ai sobre asunros coriáns. A diferencia esrá en-Que ó expresarse no xeito propio da ciencia emprega
adicionalmenre rermos específicos da disciplina que o ocupa,e tamén,con frecuencia,termqs ofoina¡ios cun
senrido especial ou teórico, cuns significados que dependen da disciplina científica; só resulan
comprensibles para os que comparten este ripo de coñecemento.O rasgo fundamental dos textos ciendt'icos
e técnicos,en tanto tales,é a terminoloxÍa.
Debemos ter en cona que a función iingüística propia dunha información obxectiva é a
referencia.l. Tal función é a que corresponde á lingua,xe técnica, excepto en folletos de iruu-uccións,
enunciados dos exercicios académicos e simila¡es, neles aparece, sobre todo, a función apelativa. A
tunción mera.lingüística é propia da lingüística,pero t¿mén dos textos que explican o ñrncionamento de
calquera código maremático,químico,erc.,incluídos os sistemas de representación gráfica.
Norma.lmenre os rexros cienríficos,preséntarue a modo de exposición ou da súa forma derivada. a
argumentación. O modo expositivo domina nas presentacións de calquera fenómeno desde unha
perspectiva acrual, incluíndo a maneira desde o momento da redacción ou da conferencia son xuigados os
punios de v'isa do pasado ou as posibilidades que se ven de tururo.O modo argumenativo domina nas
poiémicas ena-e unhas teorías e ourr&s ou ó expor as razóns que apoian unha hipótese determinada. Tanro
a exposición como a argumentación baséanse en datos, demosu'acións, experimentos, exernplos, elc.,
desenvólvense de xeiro ordeado e lóxico. As veces a apariencia é menos clara se abundan os incisos e as
precis ións.
Pa¡a comenar este tipo de iextos convén ter presente algúns conceptos como:
-Hipórese,é a reoría que se presena sen que tbra demosu'ada aínda a súa vaiidez a u'avás da
experimeniación.
,'" -Teses,corxunto de ideas sobre un t'enómeno ou ob.xecto Ce esrudio calquera. que ibi a¡alizaio e
demosrada a súa validez de forma empírica ou práctica. Por exemplo:a teoría da relatividade é agora
mesmo unlra rese; a robótica biolóxica é unha hipótese, polo momento.
Un nresrno tra'oallo pode incluír as dúas tbrmas se primeiro presenn unha hipótese e logo da súa

L)
 demosiracrón expón unha tese.
Dende o punto de vista gramaticai,podemos dicir que abundan as coirsrruccióru entempo presenre,
de indicarivo, se se presenta unha tese,e de subxuncivo se se presenta urrha hipótese. Usarse fórmulas
impersoais (dise que), a primeira persoa do plural (supoñamos), construccións condicionais e consecutivas
(se..iogo). A adxectivación queda reducida ó indispensable e con frecuencia emprega termos especít-rcos,
propios da terminoloxía.En xeral as frases da linguaxe técnica non presentan excesiva complexidade.
As características da terminoloxía cientítlca e técnica esán suxeims a cenas eslxencias que impón a
u'ansmisión dun saber específico. A univccidade, a universalidade, a permeabilidade para os préstamos e a
evolución son as caracterísricas máis noabies da terminoloxía científica e técnica.

xTextos xurídicos, adminisrrativos e comerciais.

Os iextos xurídicos,adminisn'aril'os e comerciais ca¡acterízanse por tratzr de comunicar con
elrcacia conridos d¿ ámbiios burocrá¡icos moi determinados con esquemas formais preesablecidos.
O einisor dos textos;<urídicos,adrninisrratiros e comerciais. con foecuencia é un redactor anónimo
do cue non inreresan os seus rasgos de esrilo, precisamente por dLrixi¡se a un público recepror moi amplo
e indilerenciado que precisa crer que as leis responden a un criterio de exactirude,fLrmeza e obxectividade.
As normas de obrigado cumprimerrto,por exemplo,esÉn pensadas para o coñecemento e observación por
parte de tódolos cidadáns.non só duns poucos.Como disposicións procedentes da autoridade deben esar
por riba de calquera pafiicularismo e, por corueguin¡e. teñen que estar redactadas de xeito que non poidan
dar orire a inrerpretacións sub;<ectivas.
Este tipo de textos ca¡acterízanse polo seu contido, pola compoñente temática; neles é frecuente
que apareza a función ret'erencial. As condicións que cobre e as condicións contracruais na póliza de
seguros do automóbil, nas oposicións convccadas pola resolución ministerial;etc..son os seus respectivos
referenres.
Ca¡do nas sentencias hai aiusións á lei aplicada ou ós casos de xurisprudencia que as xustit-ican,
esÉse manexando a función metaiingüística da lingua.xe, remítese ó codigo lexislativo- E.
Nas apelacións, súplic*, rJli.i*des, insancias, etc., o fala¡te expón o seu a^o*b emprega a
función expresiva,aínda que fale por imperarivo legal en tercei¡a persoa. i
Nos textos performativos(aqueles que provocan feitos,unha alteración da realidade, por exemplo,
un contrato de aluguer dun piso),recoñecemos a función tática. Esa mesma función aparece nos textos de
esrucrura ñ{a, as resolucións do DOGA, co que se facilita a rápida loca.lización de calquera apartado por
pane do lecror.
Ouu-o caso sería o da función esrérica,que se presenta balxo numerosas formx: por exemplo.nas
repeticións e estrucruras paralelísricas,na uriiización de formas verbais en desuso,etc. Como próximos á
iunción estética,hai que mencionar os aspectos icónicos:divisiórs en apanados cla¡amente marcadas pola
tipogralia. compulsas e pólizas legais,erc.

Os textos xurídicos, adminisu'aiivos e comerciais, clasifíca¡se como monolóxicos pola súa forma,
expositivos pola súa intenr:ión e informacivos polo seu conrido. Sen embargó, alte a diversidade de
tórmulas. obxectivos e compoñentes remáricos que manifesun, agi:úpanse en diversos subxéneros.
Segundo o seu rango, por exempio, podemos dilerenciar va¡ios tipos de textos normativos:
-A, Constirución, corl\unto de ieis fundamentais de ámbito estatal, e os Esarutos de
Autonomía.normas instirucionais básicas vlxentes en cada unha das comunidades.
-As leis ou disposicións polas que se regulan cenos aspectos da convivencia social.Poden ser
orgánicas se se retlren a dereiros fundamenrais e ordinarias se regula-n calquera outra materia.Son v'oadas
no Pa¡lamento e son reunidas as da ¡nesma área en códigos: o código civil, o penal. etc.
: -O real-decrero, norma de menor rango que a lei,compl.*én,ru, promúlgase sen necesidarle de
que sexa v'or¿da no Pa¡lamenro.

tlIY
 -Decrero-lei,é ulüa disposición intermedia enre o real-decrero e a lei.
-Ouras disposicións de menos alcance son ar ordes ministeriais,as resolucións,seniencias,etc.
-Os edicros e bandos son mandatos de oulro carácter.Un edicto é un mandato emitido pola
autoridade xudicial ou gubernativa para anuncia¡ aigunha cousa ou para cit¿r a alguén;un bando é un texto
administrativo fei¡o público polo aicalde dunha localidade con carácter exhortativo:pídeselle ós veciños un
determ inado comportame nro.
En canto a ouros subxéneros adminisa'a¡ivos,derivados en gran parte dos xurídicos, ciráremos: os
ot'icios,noriflcacións, anuncios,citacións, instancias, escriruras, etc. E enre os propiamente cornerciais:
conrratos, escriruras de compra-venda, pólizas de seguro, ci¡cula¡es, etc.
Cacla un destes subxéneros ten un corlxunto de características distintivas,un esquema fon:lai flxo.
nomes para cada un dos seus aparrados e unha linguare propia rlxidamente codihcada.

A sincaxe dos rexros xurídicos e adminis¡rativos.como consecuencia da súa orlre, o dereiro

romano, e do cirado atán de exhausrividade. presenu normali-nente un período longo, complexo. repleto
de oracións suborciinadas seriadas. Son tiases moi a1oruradas da tala común,que incorren ás veces nunha
involuntaria arnbigüidade.ademais esán presentes estouros rasgos moriosintácticos: perífrases e
circunloquios, formas non persoais do verbo como mecanismo para subliña¡ a obxectividade: abundaLlcia
de consnuccións absolutas,rendencia á impersonalización coa pasiva rei'lexa, etc. Estes e outros aspectos
conflúen nun esrilo de escaso dinamismo verbal, abundante en elementos nominais e, en consecuencia,
formulario e disunte.
A nivel léxico rcmos que dicir que esle tipo de textos presenÉn unha terminoloxía técnrca
propia,ampla e va¡iada. Abundan os latinismos, un léxico denorarivo, monosémico, a hipérbole, sobre
todo nos tratamentos de conesía,etc.

*Textos periodísticos. \
O periodismo ponnos en contacro co noso mundo nun sentido ampio: pretende proporcionar
información sobre acontecementos da acrualidade ou aponar datos, comenurios, documentos, et¿., que
por algunha ruón son de interese xera.l no momenlo presente,a n-avés dos medios de comunicación cie
masas.
Segundo o medio,divídese en res grandes grupos:o fundamenndo na palabra falada, auditivo, é o
radiotónico; o fundamenado na combinación de palabra falada e imaxe, audiovisual, aravés da
relevisión; e o fundamenrado na palabra escrita é a prersa, que pode ser dia¡ia, semanal, quincenal, etc. e
pode rer torma de folleto ou mesmo de libro, como é o caso dos anuarios.
Cenrrarémonos na análise da prensa por ser o medio de comunicación máis ciásico, tbnte paia os
demais medios.
Os xornais conreñen maceriais moi distinros que dan lugar a subxéneros. A meirande pane deles
reñen unha localización precisa nunha folla ou en pafie concrea do xorna.l.
-A noricia. E a base do periodismo na medida en que dá conta dalgún acontecemento de interese
acrual. Convén diferencia¡ noticia: relaco de fei¡os, de intbrmación:resuludo que obtén o lecrQr.
-O editorial.Anigo que analiza ou comena unha noticia ou calquera outro tema de interese xerai,
con cern ekrensión, e que represenra a iiña ideoióxica do xorna.l. Por este motivo vai norma.lmente sen
sinarura.
-A columna. Anigo de comenr,ario, de apiuiencia in¡-arucendente e que u'ata algún tema de
acrualidade.
,' -Anigos de oprnión. Artigos nos que priva a opinión cla persoa que os asina por riba Co propósrro
intbrmacivo. Son amén comenta¡ios sobre a acrualidade.
-Colaboracións especiais. Anigos de escrirores que desnca¡ en calquera especiCidade, t'iiosoiía.
cicncia. ¿u.te, creación Iitera¡ra, e¡c. Non hai tema prefr-rado nin esi.xencia de acrualidade.

r5
 -A crítica. Recesións críticas Oot s5¡reas teatrais e cinematográficas, dos concenos e exposicións e
das noviCades en libros e discos.
-Pasatempos : e ncruc ii I ados, criptogramas, prob le mas de xadrez, etc.
-l{istorietas,chistes,comenarios gráfico-satíricos e caricaruras.Son a sección de enu'etemenro,
irumorísticas e satíricas de tipo gráfico.
-Suplemenros.Páxinas suplemennrias ou engadidas,baixo un pretexto común, e xeralmenre de
aparición periódica. O máis estendido é o dominical. Ilusn-ado en cores e consistente en varias páxinas de
repon¿\es de interese xeral, pero non urxente nin imprescindible. Inclúe tamén seccións especiais, como
viaxes, compras, regalos, etc. Algúns xornais ofrecen outo tipo de suplementos de periodicidade amén
semanal como son: libros, ensino, depones, etc. Estes temas monográficos reciben un E'alaÍrento máis
amplo e.variado ca na sección especializada diaria a u'avés de reponares e artigos cie opinión.
Segundo o grao de implicación do xornalisra e a t-orma que adopre,a noiicia pode ser:
-Linha crónrca:narración breve dos t-ei¡os.
-Reportare:narración al*go nláis ampla sobre os ieiios. inclúe precedenres, ori.re, con¡ecuencias.
etc., teia por un xornalisÉ, reponeiro, sobre o rerreo.
-Entrevisra:coioquio rranscriro coa persoa ou persoas que protagonizaron ou foron testemuñas dun
teito, ou con alguén que se corsidere cualillcado para opinar sobre tal fei¡o.Tamén se enrevista a persoas
que inreresan pola súa relevancia en calquera campo.
-Comenarios das noticias:normalmente concéntrarse en apar.ados fi-ros, os anigos de cpinión. a
columna, os edi¡oriais e en seccións especializadas.
As noiicias ordéarue en secc ións : deportes, economía.esoectáculos, etc.

x-fextos publ ic itarios.

Os textos informativos só teñen,ó menos en teoría,a función de n-ansmitir intbrmación: os
propagandísricos e os publiciurios aspiran a informa¡ e a influír no receptor,ben para que siga unha
determinada actividade ou conducta sccial, ben' para que se convirta en, corsumidor de cenos
productos.isto signiiica que teñen unha t-rnalidade que vai máis aló de si nresmos,unla finali&de práctica,
económica ou ideolóxica.
Aínda que moias veces rexros propagandísticos e publiciurios se identifican, 'dómpre
dii-erencialos.
Os textos propagandís¡icos, en princioio, tratan de persuadir argumenta.lmente, isto é, aportando
razóns. reais ou invenadas, pero aparenremente ob.<ectivas, sobre as cuaiidades dun producto,unha
organización. un esablecemento,erc.:os publicitarios,pola conra.ü-atan de exercer unha cena au'acción
sobre o posible consumidor para facer que se interese por unira marca ou un ar-uigo.
Un tbilero dun partido político no que se explique o seu pro-qrama será propagandístico; asora
ben,unha valla publicitaria dese mesmo partido na que se pida o voto.sen máis explicación nin
a-rgumenro,será p ub I ici¡ario.
Douiro xeito: a propaganda ha de conrer unha cera inforrnación, máis ideolóxica que comercial. e
non limita¡se a olenar un producto.
A función dominante nos tex[os publicirarios é a apeiaiiva,tódolos textos tr'atan de provocar unha
reacciÓn por pafle dos receptores ós que se dirlxen:emprego de ti e vostede,o uso de formas verbais
imperativas.e exhortativas,etc.A función fárica tamén se ma:lifesra de diversas maneiras, sempre u-aando
ric esablecer unha complicidade co desrinarario.Ouü-a función que sempre aparece nos textos publicirarios
é a ret'erencia.l, pois o producto anunciado ten que aparecer sempre,lrecuentemente asociado ó nome do
tabrica¡te e a algunha tlas súas cuaiidades ou caracrerísric¡s. Finalmente, sobre todo na publicidade e non
arlo na propa.tanda, apa-rece desracada a función esrérica, recoñeci'ole non só nos Kogos verbais, senón
iamén nas im&tes, que ás v'eces acaclan un alto grao de eiaboración.O específico da función estética das
im¿res publicilarias manittsnse a r¡avés de mecanismos aparenternenre non ardsticos,como a disposición

16
tipográllca do texto, o tamaño das letras, a simería das formas,etc.
Os mecanismos expresi,¡os <ia publicidade agrúpanse en dúas clases: mecanismos gráficos e
icónicos (visuais) e mecanismos verbais e sonoros (auditivos),segundo as canles a ['avés das que se
ralumita a mensaKe: caneis, xornais, prospectos, cuñas televisivas e radiofónicas, etc. O máis común é
que un rexro publicitario non reña só un ca¡ácter icónico (o texto escrito ten que conter como nínimo o
nome da marca anunciada), pero si, pode telo só verbal e sonoro.

*Tex¡os coloquiais e historieras gráticas.

Cando falamos en con,iersacións privadas cos amigos, veciños, tamiliares, elc., usamos unha
variedade lingüísrica non formal chamada lingua-re coloquial.Expresámonos a n'aves de formas propias
dunha actirude esponánea.Por exemplo,delramos frase sen acaba¡.substiruímos algunhas palabras por
xesros ou algúns nexos gramaricais por unha determinada entoación entática. etc.
A Iinguare coloquiai caracrerízase pola oralidade,aínda que poida aparecer en escritos, e pola
inlormalidade.Chamamos lrnguaxe coloquial á manrt'est¿ción lingüÍsrica esponúnea propia da expresión
interpersoal direcra e privada.
Na linguaxe coloquial hai que diferenciar o rexisu"o esiá¡da¡ ou neuro fronre ós ouiros dous
rexistros coloquiais: o familia¡ e o popular.
A esponraneidade dos enunciados coloquiais fai que a función expresiva sexa a domina¡re.A
ént'ase con que se din algunhas cousas,a esaxeración,o afán de diveni¡, a manifestación dos seniimentos en
xeral,determinan algúns rasgos. Ouros son producto da oraiidade.

Nos cómics cóniase unha historia a través dunha sucesión de , ilustraciórs, a miúdo
complementadas por unha liña de demarcación, o globo ou bocadillo.Combínanse elemencos icónicos. a
pafi¿ gráf'ica,e álemenros Iingüísricos,as palabras.Os elementos icónicós inclué'ir xunio forrnas a
morivadas, as que signitican o que representan, ouras arbiu'arias cun signit-rcádo t-xado
convencionalmente.
*
xTextos humanísticos.
Chamamos rexros humanísricos a aqueles relacionados coas disciplinas que traun da naturez¿
espirirual dos seres humanos (filosofía, psicoloxía, pedagoxía, etc.), da súa narurez¿ social (socioloxía,
polÍtica, etc.) e do conxunro das súas manifest¿cións históricas e culrurais (estética, anropoloxía, historia,
dereito, iingüística, etc.).
Fronre as ciencias da narureza que panen da experimentación,as disciplinas humarusricas
caracreríz¿nse por empregar un mécodo de coñecemento máis especulativo.Por iso a ret'le,rión teórica
humanísrica ren sempre un ca¡ácrer máis provisiona.l e susceptible de revisión que as exposicións
cienríf'icas, que presennn cerÉs conciusións como achádegos prácticos demosrables.Tampouco é allea a
esa dit'erencia o emprego da linguaxe:as ciencias físicas tenden á formalización e ó emprego de nomes
concre[os (recnicismos), deflnidos con precisión para evitar equívocos.No caso das humanidades é común
¡ rr-so de numerosos rermos absu-acros con definicións que a miúdo conteñen unha forte carga ideolóxica e
connoüativa
Os 'rextos humanísticos clasifícanse fundamentalmente pola súa temática, textos trlosót'icos,
sociolóxicos, erc., tamén segundo a forma e a intención podemos xablecer diferencias enre eles-
. No tocanre á tbrma distinguimos u'es tipos fundamennis:
-Texros exposirivos.os que rraan de explicar e desenvolver un tema.
-Texros argumenarivos,os que se aniculan de modo ordeado na defensa de unha ou va¡:lq
ideas aponando unha serie de razóns.
-Os ensaios.escriros de exrensión'¡ariable adicados a presentar unha opinión subxectiva de
crlquera tema sen n-ata¡ de esgonlo.

!t
 As funcións dominartres nas exposicións humanísticas son a referencial, habirual en tÓdolos textos
inlormarivos; a conariva, que nrarcará con ft'ecuencia os texlos docuinais que expiiciramente busquen un
et'ecro na conciencia do lecror;a meraligüísrica,os autores tenden a explicar os conceptos empregados con
alusións ó uso que deses mesmos concepros fan outros autores;a e.rpresiva, aparece nos ensaios nos que
cona a visión persoal do autor,e a estéiica,tamén propia dos ensaios que manifesmn unha vontade de
estilo.

{extos litera¡ios (este apanado será ratedo amplamente noutros temas).

-En prosa.
Considérase prosa narrativa todo escrito que non sexa en verso e que conte unha hisroria,en
principio.de ficción. As aurobiografías, memorias e biografías eran consideradas nadicionalmente xéneros
hisróricos, pero hoxe en dÍa ocupan uit lugar intermedio entre a literarura narraliva e a disciplina hisrórica.
Nos rexros lirera¡ios en prosa aroparnos un uso especial da lingua. A trnalidade estécica e a súa
riqueza connoativa dit-erenciamos clarametlte de ouros usos da lingua'
Os ripos fundanrencais de prosa nar-rativa son:noveia,relato, e conto.Os sub;<éneros destes tipos
principais dependen da u'ama,das persona\es,do espacio,e do propósiro.

-En verso.
Asingularidade do verso radica en presentar unha forma indisociable do seu contido:os seus
signos consriruíntes aparecen tan tbrremenre ligados (cohesión poetica) que non poden ser substiruÍdos por
sinónimos.significa isto que o verso é inuaducible ou polo menos só aproximadamente.
En verso podemos atopar textos épicos, líricos e dramáticos. Nos épicos cónanse as avenruas
dunhas p.rsonr*ás,entre as que pode hgrrrr ramén o narrador,como testbmuña.pibagonisu ou
persona\e;nos líricos o autor presenu os seus sentimentos persoais,e nos dramáticos as persona\es
presennn directamente os seus conflictos sen a mediación do autor.. §.

Ademais da función poerica da lingua,presente en tfiolos textos en verso, as olkas funcións

domina¡tes dependen en ,erande medida do texto en cuestión.na poesía lírica aparecerá de xei¡o ben claro
a función exprisiva,aínda que tamén poderá esur presente a referencial,que é predominante nos épitos.e a
apelativa nos dramáricos.

-Dramáticos.
Os ¡extos teatrais son textos litera¡ios concebidos para ser representados nun esceario fronte a un
público. é alí onde adquiren márima expresividade e máxima capacidade de comunicación.
Segundo a clasificación rradicional,os tres xéneros dramáticos fundamenais son:a ra\edia.o
drama.e a comedia.A rraxedia presenn un conflicto de graves consecuencias para os proagonisus.o
cirama enkonta persona.\es que raan de resolver siruacións conflic¡ivas ,a comedia pon en ma¡cha un tipo
de persona,xes e siruacións de ca¡ácter.livián,famiiiar,e divenidas.Outros subxéneros menores son:o
enu-emés.o sainete, a fa¡sa, etc. Próximo a estes subxéneros temos o tea[o lírico (canudo,musical).con
manit'esiacións como a ópera,a zarzuela,a comedia musical,erc.
No i'eiro tearal inrerveñen dous niveis de comunicación.A que se dá enre seres reais (o autor.os
acrores,o púbiico),e a que se dá entre os seres de ficción (persona,xes),con n] motivo aparecen va¡ias
tuncións.A emotiva ou expresiva.ó manii'esa.r a visión que ten do mundo a través das acoacións e
diálogos o auror;a apelariva ó prerender unha resposta intelecrual ou sentimental por parre do público,e por
suposro a función estética.Na comunicación que manteñen as persona,res de ficción enue si son va¡ias as
tuncións que apa.recen dependedo da siruación.

biguo qPaáa'.
. Mo.lt¿¿¡fo
cA+jDÉ , X. , lt-Sial eári+L , T-t^Le,
Gruca , lt'.995
' Nú,fez L. a DeL ÉSa, ?.'. grn*^+.^. f-l+frg {r..
PgLu.og,^i t'*"^*ah'a'& , tggt
, kA.Vv. 'tÉl.ffi I crr"rr.f..i" § t* , ljl.oufSg Pbr.rf^-, 4q9q.