Các phương pháp định mức lao động

Các phương pháp định mức

lao động
Bởi:
Nguyễn Trọng Minh

Chất lượng của mức lao động phụ thuộc rất lớn vào phương pháp định mức lao động.
Trong thực tế sản xuất thường áp dụng các phương pháp chủ yếu:

phương pháp tổng hợp và phương pháp phân tích.

Các phương pháp tổng hợp

Phương pháp tổng hợp là phương pháp xây dựng mức không dựa trên cơ sở nghiên cứu
phân tích các bộ phận của bước công việc và điều kiện tổ chức kỹ thuật hoàn thành nó,
thời gian hao phí chỉ được quy định cho toàn bộ bước công việc.

Nhóm này gồm 3 phương pháp: Thống kê, kinh nghiệm và dân chủ bình nghị.

- Phương pháp thống kê là phương pháp xây dựng mức dựa vào các tìa liệu thống kê
về thời gian hao phí thực tế để hoàn thành bước công việc (giống hoặc tương tự) ở thời
kỳ trước. Lương thời gian (sản lượng) được xác định là mức lao động thường lấy giá trị
trung bình.

Ví dụ: Có 6 công nhân làm những việc như nhau, theo thống kê ghi lại của từng người,
hao phí thời gian trung bình để làm một sản phẩm trong tuần làm việc như sau:

45’ ; 39’ ; 52’ ; 49’ ; 41 ; 47’

Mức trung bình để làm sản phẩm:

- Phương pháp kinh nghiệm: là phương pháp xây dựng mức dựa vào kinh nghiệm tích
luỹ được cán bộ định mức, quản độc phân xưởng hoặc công nhân sản xuất.

1/5
Các phương pháp định mức lao động

- Phương pháp dân chủ bình nghị: là phương pháp xây dựng mức bằng cách cán bộ định
mức dự tính mức bằng thống kê hoặc kinh nghiệm rồi đưa ra cho công nhân thảo luận,
bình, nghị quyết định.

Qua đặc điểm các phương pháp trên đây nên có thể nói: phương pháp tông hợp không
phải là phương pháp định mức khoa học. Tuy nhiên nó có ưu điểm là đơn giản, ít tồn
công sức, dễ làm. Nó chỉ được áp dụng hạn chế, có thời hạn trong điều kiện sản xuất
mới trình độ tổ chức lao động và sản xuất còn thấp.

Nhóm các phương pháp phân tích

Phương pháp phân tích là phương pháp xây dựng mức bằng cách phân chia và nghiên
cứu tỉ mỉ quá trình sản xuất, quá trình lao động, các bước công việc được định mức và
các nhân tố ảnh hưởng đến thời gian hao phí. Trên cơ sở đó, áp dụng các biện pháp hoàn
thiện quá trình lao động những quy định chế độ làm việc có hiệu quả lớn của máy móc
thiết bị, sử dụng các phương pháp và thao tác lao động hợp lý…đồng thời loại trừ những
nhược điểm trong tổ chức nơi làm việc và điều kiện lao động xuất phát từ kết quả nghiên
cứu và dự tính khoa học đó xác định hao phí thời gian cần thiết cho mỗi yếu tố và mức
thời gian cho các bước công việc nói chung. Các mức lao động được xây dựng bằng
phương pháp phân tích đều là mức có căn cứ khoa học.

Phương pháp phân tíh bao gồm: phương pháp phân tích tính toán, phương pháp phân
tích khảo sát và phương pháp so sánh điển hình.

Phương pháp phân tích tính toán.

Là phương pháp xây dựng mức dựa và các tài liệu chuẩn được xây dựng sẵn, vận dụng
các phương pháp toán sử dụng công thức để tính toán các thời gian chính và thời gian
khác trong mức. Phương pháp này gồm có các nội dung sau:

• Phân tích và nghiên cứu kết cấu bước công việc, xác định các nhân tố ảnh
hưởng tới thời gian hoàn thành bộ phận bước công việc.
• Dựa vào các tài liệu tiêu chuẩn xác định các thời gian của từng bước công việc
và các loại thời gian trong ca (chuẩn kết, tác nghiệp, phục vụ, nghỉ ngơi và nhu
cầu cần thiết)
• Xác định mức thời gian và mức sản lượng

Đặc điểm của phương pháp này là dựa vào những chứng từ kỹ thuật và các tài liệu tiêu
chuẩn để xác định các loại hao phí thời gian. Quá trình xây dựng mức chủ yếu được tiến
hành trong phòng làm việc của cán bộ định mức. Phương pháp này áp dụng thích hợp
trong những điều kiện sản xuất hàng loạt và nó cho phép xây dựng mức nhanh, tốn ít
công sức, bảo đảm chính xác và đồng nhất của mức.

2/5
Các phương pháp định mức lao động

Phương pháp phân tích khảo sát.

Là phương pháp xây dựng mức dựa trên các tài liệu nghiên cứu, khảo sát tại nơi làm
việc. Các phương pháp khảo sát cơ bản để nghiên cứu hao phí thời gian làm việc và
chụp ảnh, bấm giớ hoặc kết hợp cả chụp ảnh và bấm giớ. Kết quả chụp ảnh và bấm giờ
sẽ phản ánh toàn bộ hoạt động của công nhân và thiết bị trong ca làm việc, mặt khác
nó có thể nghiên cứu hao phí thời gian thực hiện từng thao tác hoặc động tác của bước
công việc, nó giúp ta phát hiện được thời gian lãng phí. Phân tích những kết quả đó ta
xác định được các loại cơ cấu thời gian trong ca, nội dung trình tự thực hiện bước công
việc cuối cùng là xác định được mức thời gian mức sản lượng.

Đặc điểm của phương pháp này là xây dựng mức dựa vào các tài liệu khảo sát trực tiếp
tại nơi làm việc, nó cho phép không vhỉ xây dựng được những mức có căn cứ khoa học
mà còn góp phần hoàn thiện tổ chức sản xuất cvà quản lý, đúc kết các kinh nghiệm tiên
tiến trong sản xuất để phổ biến rộng rãi trong xí nghiệp hoặc trong phạm vi một ngành
sản xuất.

Các mức xây dựng bằng phương pháp này có độ chính xác cao, nhưng tồn nhiều thời
gian, người khảo sát đòi hỏi phải có trình độ nghiệp vụ nhất định nên chỉ áp dụng thích
hợp trong điều kiện sản xuất hàng loạt lớn và hàng khối.

Phương pháp so sánh điển hình.

Là phương thức xây dựng mức dựa trên những hao phí mức điển hình. Mức điển hình
là mức được xây dựng có căn cứ khoa học (bằng phương pháp phân tích) đại diện cho
nhóm công việc có những đặc trưng công nghệ hay nội dung kết cấu trình tự thực hiện
giống nhau nhưng khác nhau về kích cỡ.

Từ mức điển hình của công việc điển hình của nhóm để xây dựng mức cho các công
việc khác nhau trong nhóm người ta nhận mức điển hình với hệ số điều chỉnh được xây
dựng sẵn để định mức cho các công việc còn lại trong nhóm.

Nội dung của phương pháp này bao gồm:

• Phân loại các chi tiết gia công ra các nhóm theo những đặc trưng giống nhau.
Mỗi nhóm chọn 1 hoặc một số chi tiết điển hình.
• Xây dựng quy trình công nghệ hợp lý để gia công những chi tiết điển hình.
• Xác định các thiết bị dụng vụ cần thiết và điều kiện tổ chức kỹ thuật thực hiện
chế tạo chi tiết điển hình.
• Áp dụng phương pháp phân tích tính toán hoặc phân tích khảo sát để xây dựng
mức cho các chi tiết (bước công việc) điển hình.

Xây dựng mức bằng phương pháp này sẽ nhanh chóng tốn ít công sức nhưng độ chính
xác không cao so với 2 phương pháp trên phương pháp này thường áp dụng cho loại

3/5
Các phương pháp định mức lao động

hình sản xuất hàng loạt nhỏ và đơn chiếc. Để nâng cao độ chính xác của mức được xây
dựng bằng phương pháp này cần phải phân chia nhóm chi tiết gia công chính xác theo
các đặc trưng gần nhau, xây dựng quy trình công nghệ tỉ mỉ, đúng đắn, xác định hệ số
điều chỉnh có căn cứ khoa học.

Cách tính mức lao động

Tính mức thời gian.

Mức thời gian tuỳ theo từng công việc có thể quy định cho từng bước công việc hoặc
thời gian hoàn thành sản phẩm như sau:

• Đối với hình thức sản xuất hàng loạt nhỏ hoặc đơn chiếc

+ Trường hợp các thời gian phục vụ (Tpv), chuẩn bị kết thúc (Tck), thời gian nghỉ ngơi
(Tnn), thời gian tác nghiệp (Ttn) đã được xác định qua các tỷ số thời gian tính theo công
thức sau:

Tsp = Ttn + Tpv + Tnn + Tck (1)

Với Tsp là định mức thời gian quy định cho sản phẩm

+ Trường hợp các loại thời gian như trên được xác định bằng các tỷ lệ % so với thời
gian tác nghiệp thì:

Trong đó: a: tỷ lệ % thời gian phục vụ so với thời gian tác nghiệp

b: tỷ lệ % thời gian nghỉ ngơi so với thời gian tác nghiệp

c: tỷ lệ % thời gian chuẩn kết so với thời gian tác nghiệp

• Nếu sản xuất hàng loạt lớn hay khối lượng lớn hơn thì thời gian chuẩn bị kết
thúc cho một sản phẩm không đáng kể. Khi đó, định mức tính thời gian hao phí
chỉ bao gồm có thời gian tác nghiệp phục vụ và thời gian nghỉ ngơi.
• Công thức tính

4/5
Các phương pháp định mức lao động

Tính mức sản lượng.

Mức sản lượng là quy định khối lương công việc cho một công nhân phải hoàn thành
trong một đơn vị thời gian

• Công thức tính:

Với : Msl: mức sản lượng

Ttc: thời gian làm việc tiêu chuẩn (giờ, ca)

Tsp: mức thời gian cho 1 sản phẩm

Qua phân tích ở trên chúng ta đã thấy được bản chất của mức lao động cũng như vai trò
quan trọng của công tác định mức lao động trong doanh nghiệp sản xuất. Việc không
ngừng hoàn thiện công tác định mức lao động của mỗi doanh nghiệp sản xuất trong nền
kinh tế thị trường với sự cạnh tranh gay gắt là iều tất yếu để đứng vững và tồn tại phát
triển.

5/5