ANG Gaya ni Jack, hindi nahiya at natakot mag-eksper- imento sa sarili ang kanyang panulat.

Binabasag
ang dating buo, binubuo ang dating basag. Hubad sa pag- kukuwanri ang kanyang naratibo
ARTGOIOUFBAIA samantalang napa- palamutian ng hamon ang kanyang estetikong panin- indigan. Gaya ni Lady
NG IABNG Gaga na minsang pinagdudahan ngunit sa kalaunan ay nagbaon ng sariling muhon, malamang, ang
eksperimental na pagtatangakang ito ni Jack Alvarez ay hahanap ng puwang sa malawak na
LA D Y G A G A entablado ng panitikan. Kiver at deadmatology na lang sa mga mandadaot na luz valdez, mashonda’t
abs bitter herbs na kritiko ng buhay at panitikan. – Eros S. Atalia, Official Ambassador ng Inter-
KOOEKSIYLN NG MGA DANLIGG TSTIEMYONA AT RLEESAYOBN
Gallatic Space Invaders
NG ISNAG OFW, MAKTAA, KPTAAID, AANK, BLKAA, RENYA, PTUA, ECTTEERA
+++
NI JCAK AVLRAEZ
IMPRIMI POTEST:  NIHIL OBSTAT: H.M.M IMPRIMATUR: S&M

Mga Nilalaman
Ang Autobiografia ng Ibang Lady Gaga
I. Ang Iyboknsoan
Ni Jack Alvarez
II. Ito Ang Pgasalysaasay
Mga Himno ng Papuri
+ Plogroo + A-ediys + Brio + Cchornie + Kaniskuaban + Pkee + Calblcak + Itiemze + Mnitoor +
“Dagli” ang kategorya ng mga maiikling naratibo sa antolohiyang ito. Hindi ko maaaring tawaging Hgndaaan + Hlagaa + Sstare + Pratboio + Txet + Pahginthiay
“flash fiction” ang mga ito dahil higit na naunang nagkaroon ng katawagang dagli kaysa sa flash
III. Ang Desyipsriokn ng Imhae ng Ianbg Lday Ggaa
fiction na naimbento lang nitong dekada 90. Hindi translation ng flash fiction ang dagli.
+ Boaby + Pga-biig + Plia + Ineertviw + Mzeuza + Qwaha + Ktnraia + Gadna + Shromata + Aso +
Naiangat ni Jack Alvarez ang dagli sa isang sining ng paglikha ng malaking daigdig mula sa maliit at
Daamy + Stomnheig + Bbaa + ATM + Grpio + Baggaann + U-trun + Sechulde + Iint + Cohcaelots +
partikular na karanasan. Ang mga detalye ng pagtatrabaho sa ibang bansa ay sapat upang maging
Dzetimoloiaibn + Pag-raai + Ootlouk + Sonsadrtm
kongkreto ang mga tao, lugar, pangyayari, at damdamin ng isang OFW. Isang makabuluhang
kontribusyon ito sa panitikan ng bansa. - Reuel Aguila, Palanca Hall of Famer. IV. Ang Mga Nitanagiantg Hiamla
Rebelyon ng kabataan at pag-igpaw sa kasawian ang gulugod ng mga kanta ni Lady Gaga kaya + Jnieefr + Twhab + Ntoe + Eripapgh + Raaadmn + Aphroiluile + Wllaah + Pakbgaiaka + Raelgo +
madali siyang nakapasok sa sentido ng kanyang mga tagahanga na bininyagan niyang little Dissyeon + Zkaat + Pdear + Huabd + Naoifcottinis
monsters. Sa aklat na ito, babaybayin natin ang buhay ng isa sa kanyang mga ‘munting halimaw’
bilang isang migranteng manggagawa, anak, kapatid, at mangingibig. Isang paraan ito ng + Ykaap + Dua + Hiall + Sohut + Aplpe + Lbaa + Tluo + Eiepmyda + Ccehk-up + Kbait + Vbitrae +
pangungumpisal na pinaraan sa ikiran ng pagiging malikhain. Hindi nakapagtatakang sumunod siya Bdyuia + Sreteo + FB + Eid + Rhsaes + Rffale
sa yapak ng kanyang idolo na nagsabing, “Creativity is the greatest form of rebellion”. - Mark V. Ang Artioabgufioa
Angeles, awtor ng Patikim at Emotero.
+ Krawaaan + Fjar + Dsiertyo + Paly + USB + Oars + Nautro + Wkaas + Plaianawg + Bygao +
Hindi lang sa panganganak dapat iangkop ang sinasabing ‘isang paa sa hukay’; pati na sa Baaghe + Baahy + Bniayg + Jan-Jan
pakikipagsapalaran sa ibayong dagat ay bagay na bagay ito. Hitik sa mga sala-salapid na
karanasang nakapaloob sa kapsulang mundo , naimumulat ng akdang ito ni Jack Alvarez ang VI. Ang Pkagaawaws
masalimuot na katuturan at dahilan kung bakit kailangan nating lahat na magsikhay para sa
ikauunlad ng nakilala nating buhay! + Cxntoivey + Dmgao + Hmncoomieg + Snie + Itesinecrton+ Daenields + Rfotoop

- Paul Roquia aka XIXI MATURAN, blogger sa Aliwan Avenue VII. Ang Hnulig Oarsoyn

I. Ang Iyboknsoan
dyosa ng mga Aso sa disyerto walang propesiya ni maskara ang ibang Lady Gaga Inayos ko ang manuscript at ibinalik sa brown envelope. Tiningnan ko uli ang aking Birth Certificate.

Casaysayan nang Pasiong Mahal ni Jesucristong Panginoon Natin na Sucat Ipag-alab nang Puso Nauupos na ang yosing hinihitit. Nagsindi ng isa pa. Hawak ko pa rin ang kapirasong papel na iyon.
nang Sinomang Babasa hindi ko sisimulan ang aking mga testimonya at rebelasyon sa liriko ng Muling inisa-isa ang mga nakatatak na mga datos. Walang nagbago roon. Maliban sa aking sariling
Poker Face pangalan.

o isasalaysay ang mga sawing love story na tila may background ng Bad Romance at mag-MMK sa +++
mga linya ng Born this Way dahil ako ang ibang Lady Gaga na inyong makilala
A-ediys

Kada a-diyes ng buwan, ang takbo ng araw ko pagkagaling sa opisina ng alas- kuwarto ay itse-check
II. Ito Ang Pgasalysaasay ko ang aking ATM card. Kung may sahod na ay magwi- withdraw ako pagkatapos ay pipila sa
Telemoney, isang remittance center kung saan dito nagpapadala ng pera ang mga OFW sa Saudi
binihisan kita ng halik nang ika’y nakadipang hubad para sa kanilang mga beneficiaries sa Pinas.
tulad ni Hesus sa krus Pagkakuha ng resibo ay iti-text ko si Mama upang ipaalam ang perang ipinadala sa kanyang bank
account.

At kinabukasan uli ay tatawag ako para kompirmahin kung natanggap na niya.

Plogroo
“Daghan salamat, nadawat na namo imong padala.” Ito agad ang pahayag ni Mama upang ipaalam
Day-off. Biyernes. Nagligpit ako ng aking mga gamit, mga nagkalat na libro at nobela sa maliit kong
na natanggap na niya ang bagahe. “Diri ko sa LBC kay magpadala ko’g kwarta para kay Jun.”
bookshelf at mga papeles na nakasilid sa isang plastic document folder. Naroon ang kopya ng
Kapatid ko ang tinutukoy ni Mama. Nasa Surigao raw si Jun, walang trabaho at maysakit.
nilagdaan kong 2-year contract sa aking employer dito sa Saudi Arabia, passport copy, NBI
Clearance, ilang 2x2 size photos, photocopy ng Iqama o residence ID ng overseas worker dito sa “Di man nako makontak iyang cellphone. Naa ka bay lain contact number ni Jun?”
Saudi at iba pang mahahalagang dokumento. Napansin ko rin kasama ang aking Birth Certificate,
original copy in security paper o SECPA na inisyu ng NSO.

Tila isang nobela na tahimik kong binasa ang bawat letra na naroon. Isa-isa kong tiningnan ang mga Pagkatapos ibigay ni Mama ang number ay agad kong tinawagan ang aking kapatid.
nakalagay na pangalan. Itiniklop ko pagkatapos.
Isang ring lang ay may sumagot na sa kabilang linya. Nabosesan ko kaagad kahit garalgal ang
boses. Si Jun.

Sa isang brown envelop naman, napansin kong napapaloob ang 210 pages, A4 size paper, double “Kumusta na? Hindi ko makontak yung number na ibinigay mo nung isang buwan?”
spaced, Arial 12. Binasa ko uli ang ikalawang pahina, ang Prologo ng nobelang aking sinusulat.
“Sensya na kasi nakiki-insert lang ako ng SIM sa celfon ng barkada ko,” paliwanag niya.

“Kausap ko si Mama kanina. Sabi may sakit ka raw? Ilang araw na? Bakit di mo ako kaagad
Nagsindi siya ng sigarilyo at malayang ibinuga ang usok nito. Malayang- malaya ngunit may sinabihan?”
hangganan. Naglalaho ito pagkatapos iligaw ng hangin sa espasyong kinaroroonan niya. Ang baga
Marami kaming napag-usapan. At sa huli ay humiling siya ng 3,000 pesos. Hinding-hindi ako
na nagmumula sa hinihitit niyang sigarilyo ay maalab, sing-init ng mga poot, ng mga pangungulila, ng
tatanggi.
kalungkutan, ng galit, ng paghihimagsik.
Pagkatapos naming mag-usap ay gusto ko nang lumabas ng opisina kahit alas- onse pa lang. Hindi
Ipinikit niya ang kanyang mga mata nang marahang-marahang tulad ng pagtiklop niya sa kapirasong
ko na nagawang pumunta ng cafeteria para sa tanghalian. Gusto ko nang mag-withdraw sa ATM.
lumang papel na hawak. Tulad ng pagtalikod sa mga alaalang itinuturing niyang bangungot, mga
Pipila sa Telemoney at maipadala na ang perang hinihingi ng aking kapatid.
pagkimkim ng mga hinagpis, mga sakripisyo at hinanakit.
Bago ako pumila sa Telemoney, nakatanggap ako ng text mula kay Jun.
Isang dekada na ang lumipas.
Xenxa sa abala. Ala me ibang malalapitan...Xenxa sa storbo...Mraming2x slamat...
Pinindot ko ang Reply.
No probs yun. Cno p b mg22lungan kundi tau lng. Kapatid kta. Dont worry.Tapos Message Sent.
Ngayon ko lang ulit naalala ang nangyari noong nasa Cebu siya at kailangan niyang umuwi sa
Cagayan de Oro. Kailangan niya ng pamasahe. Binigyan ko. At narinig ko mula sa kanyang barkada
na ibinili lang ng bato. Naalala ko rin ang ipinadala kong cellphone na ibinenta niya kaya di ko na sya
makontak. Naalala ko ang hiningi niyang pandagdag puhunan para sa buy-and-sell na negosyo at
nauwi sa wala.
Ngunit hinding-hindi ko siya kakalimutan bilang aking kapatid.
Nandito lang ako. Isang OFW sa disyerto ng Saudi. Muling hihintayin na makakatanggap ng kanilang
text at ang pagdating ng a-diyes sa susunod na buwan.
+++
Brio
“Kumusta na ang iyong pagsusulat?” ito ang tanong ni Mama nang mapag- usapan namin ang
tungkol sa plano ko kapag matutuloy ang one-month leave vacation ko sa susunod na taon.
Ang sabi ko sa kanya ay kailangan kong mag-aral, magpa-enroll sa kursong creative writing para sa
pangarap kong maging writer at makapag-publish ng sariling libro. Pero one month lang ang
bakasyon ko sa Pinas. Hindi ako magtatagal at mas kailangan kong magtrabaho sa Saudi.
“Ayaw na lang sa pagbalik sa Saudi,” ang wika ni Mama. Pwede naman daw munang di ako
magbigay o magpapadala ng pera buwan-buwan. Ituloy muna ang pag-aaral.
Natahimik ako. 54 years old na si Mama. Matanda na sya para magtrabaho at kumita ng pera.
Mahirap magtrabaho sa Pinas at pagsabayin ang pag-aaral. Naranasan ko nang kumuha ng
technical course habang nagtatrabaho sa isang recruitment agency sa Ermita. Malaki na ang 3,000
pesos ang maiabot ko monthly para sa kanila.
“Ma, kailangan rin nating tapusin ang bahay.” “Pwede namang wag na muna.”
Natahimik uli ako. Wala kaming sariling bahay. Si Mama at ang dalawa kong kapatid ay isang dekada
nang hindi magkakasama sa iisang bubong.
“Naalala mo bang sabi ko noon, pag makapag-publish ako ng libro ay pwede na akong mamatay,”
pagbibiro ko.
Natahimik naman siya sa kabilang linya.
+++
Cchornie
May magagandang park dito sa Jubail lalo na sa kahabaan ng Fanateer corniche*. Parati kong
nadadaanan iyon sa tuwing pupunta ako sa Jarir Bookstore, ang paborito kong tambayan sa Al-
Huwaylat Mall. Ang parkeng iyon ay malapit sa tabing-dagat. Napakalinis. Napakaayos.
Minsan, nagawi ako roon nang yayain ko ang isang kaibigang Arabo, si Yasser. Tinanong niya ako
kung kasing ganda ba ito ng mga parke sa Pilipinas.
“Philippines is beautiful,” sagot ko. “Like you…” bulong niya.
Napangiti ako nang bahagya.
“But if Philippines is beautiful, why am I here?” balik-tanong ko. Sumeryoso ang mukha ni Yasser.
Tila nahiwagaan sa sinabi ko.
Naalala ko noong naglayas kami ng kapatid ko dahil nag-away kami ng aking stepfather. Saan kami
lulugar? Kahit tunay kong ama ay nagawa kaming iwanan at abandonahin.
“Uwi na tayo,” yaya ng kapatid ko. Hindi ako sumagot.
Kaninong bahay naman kami uuwi? Naitanong ko sa sarili. “San tayo pupunta?” tanong niya.
“Dito na lang muna.”
Tahimik siyang naupo sa tabi ko. Nasa isang bench kami sa kahabaan ng isang kalye na itinuturing
naming mundo. Napakarumi.Napakagulo.
+++
Notes:
*The word corniche comes from the French route à corniche or road on a ledge. The word corniche
typically refers to a road on the side of a cliff or mountain, with the ground rising on one side of the
road and falling away on the other.
Kaniskuaban
Tumawag ako sa Pinas. Kakausapin ko uli ang aking kapatid tungkol sa planong pag-a-abroad niya.
Nakailang beses akong nag-dial sa kanyang numero pero out of coverage.
“Nag-away kami kasi sumama na naman sa mga barkada niya,” sumbong ni Mama. “Kagahi sa iyang
ulo. Magsige ug pabadlong!”
“Kakausapin ko.” “Umalis na. Kanina pa.”
Alam ko na ang mga kasunod na reklamo ni Mama. Kahit hindi na ikuwento sa akin. Pag kasama ng
aking kapatid ang kanyang mga barkada, syempre kasama rin dun ang bisyo at druga. Kilala ko ang
aking kapatid.
Noong isang linggo pa lang ay nag-usap na kami. At pinayuhan ko siya na huwag nang uminom at
lalo na ang pagbabato. Kailangan niyang magpa-drug test saka itutuloy ang pagpa-process ng
kanyang passport at iba pang papeles na kakailanganin sa pag-a-abroad.
“Wag na wag kang mag-shabu,” diin ko. “Kailangang papasa ka sa medical exam. Iyon ang
importante.”
Bago ko ibinaba ang telepono ay nagpasalamat siya sa akin. Panatag ang loob ko sa mga panahong
iyon.
Tahimik akong nakinig sa mga sumbong ni Mama tungkol sa aking kapatid. Gabi-gabi kasama ang
barkada. Walang trabaho. At sa ikatlong pagkakataon ay muling nakumpiska kanyang driver’s
license.
“Kailangang matubos yun. Isa sa requirements yun sa pag-a-apply bilang driver dito sa Saudi,” sabi
ko. ”Bukas, kakausapin ko siya. ”
At natapos ang limang minutong overseas call na may bahid ng pag-aalala. Kinabukasan, tumawag
uli ako. Hindi pa siya nakauwi.
+++
Pkee
“My brother is not a pig! My brother is not a pig! Ang kapatid ko ay tao, hindi baboy damo!" - Nora
Aunor, Minsa'y Isang Gamugamo
Nakahanda na ang isang kartong balikbayan box na puno ng pasalubong ko sa aking pamilya sa
Pinas. Hindi ako nag-itimize ng laman pero sigurado akong masisiyahan si Mama at ang dalawa kong
kapatid.
Tinawagan ko ang Makati Express, isang LBC outlet dito sa Saudi. At pina-pick- up ko ang aking
bagahe. Matagal-tagal pa ako bago makauwi pero parati akong namimili ng kung anong pwede kong
ipapadala sa Pinas. Bumili ako ng mga gamit sa bahay (kung anu-ano na alam kong kailangan nila)
pati nga iodized salt at basahan ay naisali ko na sa bagahe. Pero siyempre inuuna ko yung mga
bagay na ibinilin ng aking kapatid. Gusto raw niya ng sapatos, ang brand ay Pony. Kaya ibinili ko
siya.
Pagkatapos makuha ng delivery man ang aking kahon ay itinext ko kay Mama ang control number
para ma-follow-up niya after 30 days o minsan aabot ng sobra isang buwan kasi sea freight lang.
Medyo may katagalan pero mas nakakamenus-gastos kaysa air cargo.
Nang mag-text si Mama tungkol sa bagahe ay tumawag ako kaagad.
“Salamat ha. Maraming salamat sa imong padala!” Tuwang-tuwa na sabi ni Mama. “Andito kapatid
mo.”
“Kakausapin ko.”
Nang makausap ko siya, nadismaya ako nang sabihin niyang hindi niya nagustuhan ang binili kong
sapatos. Fake daw.
Pinutol ko ang linya. Ayokong magalit sa kapatid ko. Lumabas ako sa telephone booth. Pinuntahan
ko ang shoe store. At nagreklamo sa Store Manager.
“These are all original, my friend,” pahayag ng namamahala. “But my brother said that it was fake,”
“Then tell your brother that he is fake,” diin niya. At di ko na nakuhang magreklamo pa.
Umalis ako sa store. Ayokong makipagtalo sa isang pares ng sapatos.
Pag-uwi ko sa apartment. Nakita ko ang karton ng binili kong sapatos. Pinunit- punit ko iyon habang
naghihimagsik sa galit ang aking damdamin. Gusto kong sumigaw.
My brother is not a fake! My brother is not a fake! Ang kapatid ko ay totoo, hindi peke!
+++
Calblcak
“Kumusta ka na, ‘Tay?” bati ko sa telepono.
Biglang naputol ang kabilang linya. Pagkalipas ng ilang sandali, nakatanggap ako ng mensahe.
Pasenya na, anak. Naubusan ako ng baterya.
Hinintay ko ang ilang minuto. Tumawag uli ako. Out of coverage area na ang kanyang numero.
Itinupi ko ang examination permit. Blanko. Walang pirma. Tulad ng karapatan ko na walang
kasiguruhan at maaaring talikuran. Hindi gaya sa mga tunay niyang anak ang pagtupad sa kanyang
responsibilidad bilang ama.
Nagpasa ako uli ng promissory note. Di ko alam kung kailan mababayaran. Tulad ng isang tawag na
walang kasagutan.
Aral sa umaga. Trabaho sa gabi. Limang taon ang lumipas. Natapos ko ang 4- year course. At naging
daan sa pakikipagsapalaran sa Saudi.
“Kumusta ka na, anak?” boses ni Tatay ang nasa kabilang linya.
Pinutol ko ang tawag. Pagkalipas ng ilang sandali, nagpadala ako ng text message.
Pasensya na, ‘Tay. Sira ang aking telepono.
Hinintay ko ang ilang minuto. Hindi na siya uli tumawag. Pinatay ko ang telepono at nagpalit ng
numero.
+++
Itiemze
Pagkauwi ko galing sa trabaho ay bubuksan agad ang telebisyon, ang personal computer at coffee
maker. Naka-set na sa channel ng TFC ang TV. Samantala, sa computer naman, unang bubuksan
ang naka-bookmark na Multiply. Kukuha ng tasa at magtitimpla ng kape. Pagkatapos ay uumpisahan
ang pag-post ng blogs sa Multiply.
Wala pa akong maisip kung ano ang nais kong ibahagi sa mga kaibigan at mga makakabasa ng
aking blog. Nakatitig ako sa monitor.
Matagal. Blanko. Espasyo. Pindot. Bura. Click.
At isa pang click. Hanggang sa sumuko ako. Wala akong maisulat. Itinutok ko ang cursor at klinik ang
Shutdown.
Ibinaling ang atensyon sa telebisyon. Kasalukuyang kinakanta ni Willie ang Igiling-giling sa
Wowowee.
Sigawan. Palakpakan. Sayawan. Kantahan. Biruan.
Masayang-masaya ang palabas. Ngunit nasa screen lang ang lahat ng kasiyahan. Nakakainggit.
Pinatay ko ang TV.
Humigop ako ng kape. Mapait. Mainit. Higop. Lunok. Hanggang sa naubos.
Pagkatapos, samu’t sari ang dumalaw sa aking isipan.
Pamilya. Pera-padala. Bagahe.Pilipinas. Corruption. Gloria. Demokrasya. Eleksiyon 2010. Dayaan.
Krisis. Abusayyaf. Prinsipyo. Nobela. Stephen King. Lualhati Bautista. Paulo Coelho. Tula. Flash
fiction. OFW. Saudi. Kabadingan. Prostitusyon. Peso-Riyal. Etcetera.
Katahimikan. Pagkalipas ng ilang sandali, naisip ko. Paano ko nga ba i-itemize ang sarili ko?
“Ako,” bulong ko.
“Ako,” sinusubukang kausapin ang sarili. “Ako,” sagot ko.
+++
Mnitoor
Ikatlong araw ng Ramadan dito sa Saudi Arabia. Alas-sais na at ilang minuto na lang ay maririnig ko
na ang pag-alingawngaw ng salah para sa Maghrib.
Nakatutok pa rin ako sa monitor. Two-hours overtime sa trabaho dahil di ko matapos-tapos ang
ginagawang Weekly Operations Report. Di magkatugma ang mga datos na ihahanay ko para sa
Management Meeting presentation bukas.
Tumawag ang aking boss upang i-follow-up ang report. “Yes, Sir. Finish already,” pagsisinungaling
ko.
Muli, tumutok ako sa screen na nasa aking harapan. Tila naglalaho isa-isa ang bawat datos ng
report. Hindi ko magawang ayusin.
Tulad rin ng mga desisyon at mga nararamdaman na gumugulo sa aking isipan. Hanggang ngayon
ay wala pa rin akong balita kung ano na ang kalagayan ng aking ama sa ospital. Ang huling balita ay
kritikal ang kondisyon dahil sa pneumonia.
May galit ako sa aking ama nang iwan niya kami. Halos dalawang dekada na ang lumipas pero hindi
iyon nabubura sa aking isipan. Ngayong nasa hindi mabuting kalagayan siya ay hindi ko maubos-
maisip kung ano ang aking nararamdaman.
Wala pa akong natatanggap na balita galing kay Mama. Hindi na rin ako tumawag sa aking kapatid.
Alam ko na ang kanyang isasagot. Naalala ko nang ibalita kong bumisita ako kay Tatay noong
magbakasyon ako.
“Akala ko ba, galit ka,” ito agad ang sinabi niya.
Natigilan ako. Aminado akong may galit ako sa aming ama pero kung bakit kailangan ko pa siyang
hanapin at magpakilala sa kanya.
“Tapos,” dugtong niya pero tila hindi interesado sa ikukuwento ko. “Ayun, halos hindi na niya ako
makilala.”
“Buti nakilala ka. Dahil hindi nga niya tayo naalala.”
Tinaksan ko ang mga tagpo sa aking alaala. Ipinikit ko sandali ang aking mga mata.
“Awat na, uwi na tayo. Dumating na ang bus.” Officemate ko na nasa kabilang workstation ang
nagyaya.
Nakapikit lang ako.
“Tahan na.” Naramdaman ko ang paglapat ng kanyang palad sa aking balikat. “Ano’ng problema?”
“Wala,” pagsisinungaling ko. ”Nakakaluha pala pag matagal kang nakatutok sa monitor.”
+++
Hgndaaan
Dito sa Saudi Arabia kapag Ramadan ay may mga pagbabago sa oras ng trabaho. Para sa mga
Muslim, ang working schedule ay from 10 am to 4 pm. Samantala, sa mga Kristiyano at iba pang
relihiyon ay regular pa rin ang pasok. Sa workload naman, di masyado maririnig ang ‘rush’ at ‘urgent’
at lalong di naghahabol ng deadlines.
Sa kabila ng maluwag na oras at trabaho ay hapong-hapo ako sa araw na iyon pagkatapos
mabalitaan ang kondisyon ni Tatay sa ospital. Kritikal ang kanyang kalagayan. Komplikado sanhi ng
pneumonia.
Tila hinang-hina ang aking mga paa upang akyatin ang ikalimang paglapag. Sira ang elevator.
Nakakasikip ng paghinga ang pag-akyat ng hagdanan. Pero walang ibang paraan para marating ang
aking kuwarto.
“Ama niyo pa rin yun,” pabalik-balik na nagpaparinig sa akin ang wika ng isa kong kaibigan nang
ikuwento ko sa kanya ang kasalukuyang nangyayari sa aming pamilya.
Nakakasikip ng dibdib. Nakatingin ako sa aking mga paa na nagpupumilit akyatin ang taas. Mahigpit
akong nakakapit sa hand drail upang alalayan ang sarili na maihakbang ang mga paa.
“Tapos na yun, dapat napapatawad nyo sya. Forgive and forget, ” dugtong pa niya.
Ilang hakbang pa uli. “Ang ama ay ama.” Ilang hakbang pa uli. “At mananatiling ama.”
Hanggang sa narating ko ang 5th floor. Pagkapasok ko ng kuwarto ay naramdaman ko ang
katahimikan. Isinara ko ang pinto. Tila marahang-marahang naglaho rin ang mga boses na
nagpaparinig sa akin. Malamig ang buong silid.
Dahan-dahang pinahupa ang aking pagod sa ibinubugang malamig na hanging nagmumula sa
aircon. Naupo ako sa gilid ng aking kama. Hawak ko ang aking telepono. Nag-balance inquiry ako.
0.50 SR ang lumabas sa screen. Hindi sapat pantawag sa Pinas. Nasa 0.80 SR per minute ang
minimum rate ng overseas calls.
Nagpasya akong bumaba ng apartment para bumili ng load. At kahit alam kong pagkatapos ay
aakyat uli sa hagdanan. Sisikip man ang aking dibdib at mapagod. Kaysa magkulong ako sa kuwarto
at maging manhid sa nakatodo na lamig ng aircon.
+++
Hlagaa
Nang makita ko ang bagong apartment na lilipatan ko, napansin kong maraming kulang. Hindi kasi
fully furnished ang available na kuwarto. Wala man lang kahit isang couch sa loob ng silid. Ini-expect
ko na meron man lang sana kahit kalan, ref, closet at bed. Pero sa kasamaang palad, isang kuwarto
na walang laman.
Isa-isang pumasok sa isip ko ang mga kakailanganin para makalipat na ako. Aircon. Pinakamura, SR
1200. Second-hand, SR 700.
Single bed nasa SR 300.
Ref. Pinakamura. 15 cubic. SR 600.
Stove. SR 300.
Naisip ko medyo malaki-laki rin ang aking gagastusin para sa mga importanteng bagay sa loob ng
apartment. Lahat mahal na ngayon.
Naalala ko ang nobelang Bata, Bata, Paano ka Ginawa? ni Lualhati Bautista. Isa sa pinakapaborito
kong linya roon, ‘halos lahat ng bagay ay mahal, wala nang mura ngayon kundi buhay ng Pilipino.’
Panahon iyon ng diktadukyang Marcos noong dekada 70.
Sa kasalukuyan, kumusta naman kaya ang halaga ng mga OFW na tulad ko? Kasing halaga ba ng
tinatanggap na basic salary buwan-buwan plus overtime, idagdag mo na ang mga sidelines? Kasing
halaga ba ng tumataas na presyo ng gasolina at bilihin sa Pinas, ng tuition fees at VAT? Kasing
halaga ba ng isang hapunan ni Gloria? Magkano? Hindi ko matantiya.
Hayaan ko sila ang magbanggit ng aking kabuuang presyo.
+++
Sstare
Walang sawang umiikot ang rolyo ng sinulid habang tuloy-tuloy ang kanyang padyak sa foot control.
Kumukumpas naman ang pagpapausad niya sa tela sa takbo ng matulis na karayom sa kanyang
makina.
Siya si Mang Nestor, isang sastre, 47 taong gulang, may-asawa. Lima ang anak. Dalawa ang nag-
asawa na. Dalawa naman ang nag-aaral sa hayskul. At isa ang nasa kolehiyo.
Bilang mananahi sa isang maliit na tailor shop dito sa Jubail, Saudi Arabia ay tumatanggap rin sila ng
minor services tulad ng alteration, repair at embroidery. Pero ang pinaka-priority nilang tinatanggap
ay ang pagtatahi ng mga sports uniforms. Tulad ng basketball uniforms na kadalasang inoorder ng
kapwa OFW rin, football uniforms ng mga Arabo at cricket shirt and pants uniforms ng mga Pakistani
at Indiano. Bultuhan ang kanilang ginagawa na umaabot minsan ang bawat order sa 30-40 pares ng
uniporme o depende sa order ng kanilang costumer. At ang bawat uniporme ay nagkakahalaga ng
SR 120. Kung tutuusin napakalaki ng kita ang tailor shop na kanyang pinagtatrabahuan pero ang
kinikita ni Mang Nestor ay ang kanya lamang buwanang sahod.
Walang pinagkaiba ang trabaho ng mananahi dito sa Saudi at sa Pinas ayon kay Mang Nestor. Kung
ikukumpara naman siguro ang sahod ay may konting pagkakaiba. Dito naman kasi libre ang
accommodation, transportation at food allowances. Kaya kung isusuma total mas lamang ang nag-a-
abroad kaysa karaniwang empleyado sa Pinas.
Ginugol niya ang walong taong pagtatrabaho sa Saudi. Ayon sa kanya, hindi pa raw siya nakapag-
vacation leave o nakauwi man lang tulad ng mga OFWs na may yearly o after completion of 2-year
contract vacation. Sa loob ng walong taon, wala siyang working visa. Ang gamit niya ay working
permit upang makapagtrabaho dito sa Gitnang Silangan. At tulad ng libo-libong OFW, tanging isa
lang ang dahilan ng pananatili dito kundi ang kumita, at kailangang may maipadalang pera o
remittance buwan-buwan para sa pamilyang umaasa sa Pinas.
Naikuwento rin niyang expired ng tatlong taon ang kanyang pasaporte at pati na rin ang kanyang
Iqama o Residence Identification dahil na rin sa kapabayaan ng kanyang sponsor. Minsan rin kasi
may mga employer na habol lang ay ang kumita subalit ang kapakanan ng kaniyang empleyado ay di
nila binibigyang- halaga.
“Bahala na.” Ito lang ang tanging binitawan niya dahil buo naman daw ang loob ni Mang Nestor kung
sakaling ma-deport siya dahil sa kawalan ng kumpleto at
legal na mga dokumento bilang overseas worker. “Dati, walo kami na mananahi dito. Kaso iyong iba
na mga kasama ko nag-exit na.”
“Nasa Pinas na?”
“Siguro. Balita ko pagkatapos nakapag-ipon dito ay nagtayo ng sariling negosyo. Ayos na para sa
isang tailor shop sa Pinas kung may tatlo o apat kang sariling makina. Nasa 20-30 libong piso ang
isang makina. Maiipon yan dito sa loob ng dalawang taong kontrata. Sa sitwasyon ko naman,
gustuhin ko mang bumili ng makina at para makanegosyo rin ng sarili sa Pinas ay mas natatali ako
sa pagpapaaral sa aking tatlong anak ngayon. Dati lima silang pinagpapaaral ko.
Yung dalawa, nag-asawa na. Di na nakatapos kaya nakakapanghinayang din. Sana nakakuha man
lang ng kurso at makapasok ng magandang trabaho. Pero hanggang ngayon umaasa pa rin sa
amin,” paglalahad niya. “Ikaw, ano’ng trabaho mo dito?” Ang tanong niya sa akin nang iabot ko ang
tatlong pantalon na ipapa-alter ko ang sukat at haba.
“Secretary po.”
“Ano’ng natapos mo?” Ang tanong niya uli sabay inabot ang kulay-asul na tailor chalk at ginuhitan
ang nakalapag na tela.
“Com Sci po. Technical course lang.”
“Kasing edad mo siguro ang anak ko na nasa kolehiyo,” pahayag niya habang kinukuhanan ako ng
tamang sukat.
Naupo uli siya sa harap ng makina. Dinukot niya ang kanyang wallet sa bulsa bago nagpatuloy sa
pagsasalita. “Ito ang anak ko.” At inabot sa akin ang isang junior size photo. “May pagka-pasaway
yan. Mahilig sa barkada. Gimik.
Siyempre, pag may barkada, may bisyo. Kaya ang tagal-tagal makatapos. Sana ngayong taon na ‘to,
ga-gradweyt na ng engineering at di lang puro shift ng kurso ang gagawin.” Tuloy-tuloy na
pagkukuwento niya habang walang humpay ang pagpapatakbo sa makina. “Tingnan mo, parang
hindi anak ng isang mananahi.”
Napansin ko sa hawak na litrato ang isang binata. Suot ang black t-shirt na printed ng imahe ng
bandang Korn pares ang tattered jeans, butas-butas ang tuhod ng pantalon, at may ilang nakadikit na
embroidered patches.
Pagkatapos ay ibinalik ko sa kanya ang litrato at muling isiniksik niya sa wallet nang maayos na hindi
matutupi. Saka nagpatuloy sa walang kapagurang pagtagpi at pagtahi ng tela sa kanyang makina.
+++
Pratboio
Maraming Filipino restaurants at carinderia dito sa Jubail. Madalas ako sa Cabalen. Lagi ko itong
nadadaanan pauwi tuwing alas-kuwatro. Sa halagang 15 riyals ay may dalawang ulam ka na, rice at
softdrinks o isang bote ng mineral water.
“Kuya, pabalot po ng aking paborito.” Ito ang agad kong sasabihin kay Mang Tonyo, isa sa mga
nagtatrabaho doon sa kainan.
Dating chef sa isang hotel dito rin sa Saudi Arabia si Mang Tonyo. Pero dahil sa edad niya na
kuwarenta y kwatro ay di na siya nakapag-renew ng contract sa kanyang sponsor. Mas preferred daw
kasi ng mga employer ang edad 30 hanggang 40 lang sa kanilang trabaho. Kaya noong inalok siya
ng kanyang kaibigan na nagnegosyo ng isang maliit na restawran ay tinanggap na niya ang offer
kesa wala siyang trabaho sa Pinas.
“Ay, pasensya na. Bukas pa yun. Iba menu namin ngayon.” “O sige po.” At nagpaalam na ako.
Kinabukasan, muli akong nagawi sa Cabalen. “Kuya, hindi ako magti-take-out.”
“Dito ka kakain.” At naghanda agad siya ng isang tray.
Napansin kong dalawang order ang kanyang inihanda. Hindi ko na siya tinanong. Naupo ako para
hintayin ang aking order.
Pagkalipas ng ilang minuto. Dala-dala ni Mang Tonyo ang isang tray. May dalawang plato ng kanin.
Dalawang mangkok ng sinigang na bangus. Dalawang platito ng pinakbet. At dalawang bote ng
mineral water.
“Ayan na ang order mo.” Maayos na inilapag ni Mang Tonyo ang aking pagkain. “Salamat po.”
Samantala, inilapag niya sa kabilang mesa ang isa pang order. “Dito kakain ang anak ko,” pahayag
niya. “Pareho kayo ng paborito.”
Isang napakasarap na hapunan na aking babalik-balikan. Isang hapunan na hindi lang nakakabusog
ng tiyan kundi pati puso.
+++
Txet
Antok pa ako pero pinilit kong gumising ng alas-singko. Kelangan makarating sa opisina ng alas-sais.
Six to six ang aking trabaho. Six days a week. Muli, sinilip ko ang cellphone at ini-scroll isa-isa ang
mga natanggap na text messages kagabi. Napabuntong-hininga na lang ako sa mga mensahe na
naroon.
Alas-sais ng hapon, pagkakuha ng cellphone sa locker ay ini-scroll ko uli ang inbox ng aking
telepono. Naroon pa rin ang mga text messages. Isa-isang buburahin sabay pakakawalan muli ang
isang malalim na buntong-hininga.
Ganito lang magtatapos ang aking araw sa trabaho dito sa Saudi.
Pagdating sa accommodation ay magbabad sa TV. Magbuklat-buklat ng nobela ni Paulo Coelho.
Magkape. Hanggang sa abutan ng alas-dos ng madaling araw. Hirap hagilapin ang antok lalo na't
marami kang iniisip. Kaya pipiliting mapagod. Makatulog sa couch.
Nakalimutan kong i-alarm ang orasan. Nagising ako nang tumunog ang aking telepono. Nakatanggap
ako uli ng text message.
Di ko na sana babasahin ang bagong natanggap na mensahe. Pero nasanay na akong pindutin agad
ang Inbox, tapos Select, then Read.
Ingat ka lagi. Mlayo ka sa amin. God bless. Sender: Mama ko. Pinindot ko ang Options. Save
Message.
+++
Pahginthiay
Biyernes. Mag-isa ako sa kuwarto. Day-off sa trabaho dito sa Saudi Arabia.
Follow your heart - little child of the west wind Follow the voice - that's calling you home Follow your
dreams - but always, remember me I am your brother - under the sun
Ang mga liriko ng kantang Brothers Under The Sun ni Bryan Adams ang pumapailanlang sa loob ng
aking kuwarto.
Inabot ko ang remote control. Hininaan ko ang volume ng DVD player nang mapansin kong nagri-ring
ang aking telepono. Hindi overseas call. Hindi SMS galing sa Pinas. Hinayaan ko lang ang aking
telepono. At muling pinakinggan ang kanta.
+++
III. Ang Desyipsriokn ng Imhae ng Ianbg Lday Ggaa
magkatiwarik tayo sumasampalataya ako
nang sinimulan ko ang orasyon ng Bloody Mary ni Lady Gaga
Boaby
Nagmadali akong naghubad at ako na rin ang nagtanggal ng kanyang thawb* nang pumasok kami ng
Arabo sa kuwarto.
“Heard the news about the virus?” Ang tanong niya nang akmang halikan ko siya.
“I don’t have HIV, I am clean,” sagot ko.
“Not AIDS. Swine flu,” pahayag niya nang salatin ko ang kanyang titi at bayag.
“Yeah, I heard ‘bout it,” sabi ko na tila nawalan ng ganang ipagpatuloy ang pagsagwan.
Nairita ako. Bakit naman kasi idi-discuss pa ang swine flu.
Ah, yun pala, kalat ang balitang nakapasok na ang A(H1N1) virus dito sa Saudi Arabia. At ang
masaklap, Pinoy pa ang unang carrier nito. Isang nars na nadestino sa Riyadh ang nakitaan ng
sintomas ng virus pagkatapos magbakasyon sa Pinas.
“Because those pigs are very dirty,” sabi niya pagkatapos i-recall ang balita. Hindi lang daw sa
marumi ang baboy kundi ipinagbabawal din sa Islam ang pagkain, ni paghawak nito.
“But I eat pig. You know pork chop, pork barbecue, pork adobo? Very delicious,” ang sabi ko na may
tonong nagpapatawa.
“No, habibi**. It’s okay.” Masuyo niyang sabi sabay hinimas ang aking dibdib.
At ang mainit kong dila ang nagwakas sa aming diskusyon tungkol sa swine flu. Gusto ko siyang
kumbinsihin na walang kasalanan ang baboy para pandirihan ito. Kaya sa gabing iyon, nagpaubaya
ako kahit ituring pa niya akong baboy.
+++
Notes:
Saudi Arabia confirms 1st case of A(H1N1) 06/03/2009 | 06:37 PM arabnews.com
RIYADH, Saudi Arabia — Saudi Arabia has announced its first case of swine flu, after a Filipino nurse
living in the kingdom tested positive for the disease.
Health Minister Abdullah bin Abdulaziz says the nurse didn't show any symptoms at the Riyadh
airport when she arrived last Friday from a vacation in the Philippines.
The minister says she developed symptoms three days later and was tested as part of a routine
check at the clinic she works at. A second test confirmed the virus on Wednesday morning. The
health ministry did not provide the woman's name or give other details.
The minister says the nurse has been quarantined and is getting medical attention.
* a white robe worn by Saudis
** 'my love'
Pga-biig
Pumunta ako sa Al-Khobar* kasama ko ang aking boyfriend na Arabo. Doon lang kasi sa Khobar ang
isang opisinang tumatanggap ng contribution sa Pag-ibig Fund. Gusto kong i-update ang pagbayad
ko sa Pag-ibig sa balak kong makapag-housing loan para sa pagpapa-renovate ng bahay na
naipangako ko kay Mama sa Pinas.
Walang opisina o isang lehitimong kolektor ang Pag-ibig sa Jubail. Ang layo ng Khobar sa Jubail ay
parang Manila papuntang Gapo. Humigit-kumulang 100 kilometro o di lalagpas ng dalawang oras ang
biyahe.
Pagdating ng check-point hinarang kami ng mga pulis. Duda sila lalo na’t mapapansin nilang Pilipino
ang kasama ng Arabo. Mainit sa kanilang mga mata ang walang balbas, malinis at maputi.
Bumaba si Yasser at inabot sa pulis ang kanyang National ID at driver’s license. Sumilip ako sa side
mirror. Nahihinuha kong nagpapaliwanag si Yasser.
Pinababa ako. Kinausap kami. Itinanong kung saan ang punta, kung anong oras ang balik, kung saan
nagtatrabaho. At may ibinulong sa kasama ko. Hinila ako ni Yasser pabalik sa kotse. Ipinaliwanag
niya sa akin ang gustong mangyari ng pulis. Inabot niya sa akin ang condom na galing sa kanyang
wallet. Wala akong choice. Siya na mismo nagbigay ng unang hakbang. Sumunod ako sa napag-
usapan.
Bumaba ako ng kotse. Dumiretso ako sa police post. Alam ko na ang mangyayari.
Tantiya ko di na umabot ng tatlong minuto. Bumunot ako ng ilang tissue at pinahiran ang konting
pawis sa mukha at laway na nanikit sa leeg at tenga.
Bumalik ako sa kotse. Tahimik na naupo. Sumulyap si Yasser. Hindi ko na ginantihan ng tingin.
At nagpa-150 siya ng takbo ng kotse.
“I am sorry. I love you…” bulong niya habang humihiyaw sa stereo ang mga liriko ng kanta
Habibi ana***... habibi ana…
Paborito namin ni Yasser. Kapag tinutugtog iyon at sabay pa kaming kumakanta. Pinatay ko ang
stereo.
Putang inang, pag-ibig na ‘yan… paghihimagsik ng isip ko.
Pero kailangan kong bayaran ang aking Pag-ibig fund.
Malayo pa ang aming pupuntahan. May limang check-point pa sa unahan.
+++
Notes:
*Al-Khobar is one of the three main cities in the Eastern Province, the others being Dammam and
Dhahran.
**In 1975, Jubail was designated as a new industrial city by the Saudi government, and has seen
rapid expansion and industrialization since. The industrial city is a complex of petrochemical plants,
an iron works and a number of companies, plus a Royal Saudi Naval Base. It held the Middle East's
largest and the world's 4th largest petrochemical company, SABIC. Jubail is home to the world's
largest seawater desalination plant. It provides 50% of the country's drinking water through
desalination of the water from the Persian Gulf.
***my love
Plia
Nakapila ako sa Telemoney. Isa sa mga outlet ng money remittance ng mga OFW dito sa Jubail,
Saudi Arabia. Hawak ko ang Telemoney card, Iqama at ang halagang pera na ipapadala ko sa aking
ina.
Mahaba ang pila lalo na kapag katapusan. Ngunit matiyaga akong nakipila kasama ang iba pang
OFW na naghihintay para maiabot sa teller ang pera bago mag-alas-otso.
Sumulyap ako sa digital monitor. Nakalagay doon 12.85 PHP – 1 SAR ang palitan. Kinalkula ko ang
aabutin ng perang ipapadala ko.
Limang dipa ang layo, may isang Arabo na nakatingin sa akin. At sumunod ang isang kindat.
Pagkatapos sumenyas na lumabas. Sumunod ako. Sinundan ko sya sa parking lot.
Sumakay ako sa kanyang kotse.
“How much?” Ito agad ang itinanong nya. “300 Riyals,” sagot ko.
At pumunta na kami sa kanyang apartment.
Binilisan ko ang eksena para makaabot sa pila. Quarter to eight. Magsasara na ang telemoney.
Pagkatapos niyang iabot ang napag-usapan ay tumunog ang doorbell. “I have another friend …”
Binilisan ko uli ang eksena para makaabot sa pila. Tumunog uli ang doorbell.
Hindi ko na inisip ang oras na makahabol pa sa pila. Alas-dyes na ng gabi. Sarado na ang
telemoney. Kinalkula ko na lang ang hawak-hawak kong riyals.
+++
Notes:
12.85 PHP = 1 SAR (June 2009)
Ineertviw
Desisyon ng sponsor ko ang hindi na i-extend ang aking kontrata sa kliyente na kasalukuyan kong
pinagtatrabahuan. Kaya nagpainterbiyu ako sa isang kompanya, sa Saudi Kayan. Ang Saudi Kayan
ay isa sa pinakamalaking petrochemical complex sa buong mundo. Sa Operations Department
nangangailangan ng secretary at doon ako dinala ng aking coordinator.
Pumasok kami sa isang opisina. Ang Operations Superintendent ang mag- iinterview sa akin. Isang
Saudi National. Tantiya ko nasa late 30's ang edad. Suot niya ay simpleng kulay-asul na unipormeng
longsleeves at pantalong maong.
Pinaupo kami. Inalok ng maiinom. Ipinakilala ako ng aking coordinator sabay inabot ang aking CV.
Pagkatapos ay lumabas na siya upang simulan ang proper interview.
Unang parte ng interview ay Question and Answer. Mga practical questions, mga katanungan tungkol
sa dati kong trabaho, educational background, at rason sa paglipat ng kliyente.
Unang-una sa Q&A, “Please introduce yourself.” Dito isasalaysay mo ang iyong personal details at
mga kakayahan mo sa inaaplayang trabaho. Ikalawa’y Hands- on. Speed-typing, Excel exercise,
Powerpoint presentations, SAP knowledge, at kung anu-ano pang magagawa mo sa pagpindot ng
keyboard at mouse.
Nasilip niya ang aking tattoo sa kamay na natatakpan ng relo de pulso. Tinanong nya ako kung
anong ibig sabihin.
“Self-expression,” matipid kong sagot. Ngumiti siya nang bahagya.
“I have more…” pahayag ko uli. “Where?” May excitement sa mukha niya.
Itinuro ko ang aking likod. Kusa kong tinanggal ang tatlong butones ng aking polo.
At tulad ng inaasahan ay sumunod ang hands-on.
+++
Notes:
Saudi Kayan Petrochemical Company, a subsidiary of Saudi Basic Industries Corporation (SABIC)
and will build the largest petrochemical production centre in the World in Al-Jubail in Saudi Arabia in
2009. Over 4 million tonnes of petrochemical and chemical (ethylene, propylene, polypropylene, etc.)
products for the automobile, textiles and pharmaceutical industries etc. will be developed on site,
some of them for the first time in the country (polycarbonate, aminoethanol, aminomethyls,
dimethylformamide …)
Mzeuza
Minsan, hindi natin maiiwasan na gambalain ng antok sa trabaho. Isa ito sa itinuturing na demonyong
nagbibigay tentasyon para mawalan ng interes sa ginagawa. Pagkaupo ko pa lang at kaharap ko ang
computer ay tila gusto ko nang ipikit ang aking mga mata. Pero dahil oras ng trabaho ay tiniis ko.
11:30 am to 1:00 pm ang afternoon break. Tiningnan ko ang orasan sa dingding, 4 hours more to go
ay puwede na akong umidlip kahit sandali. Nagbasa-basa muna ako ng forwarded e-mails para
maaliw at maalis ng antok.
Saktong pagsapit ng alas-onse y trenta ay isinara ko ang pinto ng aking silid. Isinandal ang ulo sa
swivel chair sabay ipinikit ang mata. Hindi ko namalayan ay nakatulog ako. Alas-dos na nang ako’y
magising. Dali-daling ini-scan ang mga numerong naka-register na missed call sa office land line. At
agad kong ginalaw ang mouse ng computer at tsinek ang aking e-mails. Nabasa ko ang isang e-mail
galing sa boss ko.
If you wake up, please see me.
Agad-agad akong nagpunta sa kanyang opisina. Kinabahan ako nang sobra. Isang hayagang
company policy violation ang aking ginawa.
“Sir… I am really sorry,” bungad ko pagkapasok ko sa kanyang opisina. “Close the door,” utos niya.
Alam ko na ang mangyayari, talagang premyado ako nito. Pinipilit kong pakalmahin ang sarili pero
kabado pa rin ako. At sino ba naman ang hindi magagalit na amo na sa oras ng trabaho ay tulog ang
kanyang kalihim.
“How’s your sleep?” Seryosong tanong nito.
“I am so sorry, Sir. This will not happen again,” sabi kong nakasumping ang mga palad sa sobrang
kahihiyan.
“You know, there’s one story about sleeping,” sabi nito na talagang naka-stress ang huling salita at
sadyang pinaklaro sa pagsabi. “A story about Prophet Muhammad and Muezza. One day,
Muhammad was sleeping with Muezza. The prophet awoke when called to a prayer and he found
Muezza asleep on the sleeve of his robe. He asked for a scissors and cut off the sleeve rather than to
disturb and waking up Muezza. The prophet went to salah and leaving Muezza sleeping in peace,”
pagkukuwento niya.
Kahit nararamdaman ko pa rin ang hiya ay nagtanong ako sa kanya tungkol sa kuwento. “Sir, who is
Muezza?”
“Is it interesting?” Tumango ako.
“Sleeping pet cat,” pahayag niya na may kasamang matamis na ngiti.
+++
Qwaha
Ang sabi ng Arabo, dito sa Saudi may kasabihan raw sila.
“The first cup is for the guest…” at inabot niya sa akin ang isang maliit na tasa na may lamang
Qahwa Arabeya*.
Nalanghap ko ang kakaibang aroma nang lumapat sa aking labi ang katas ng mainit na kape. Hindi
man kasimpait gaya ng nakasanayan nating instant coffee pero naroon pa rin ang mapait na lasa.
“Then,” pahayag ko pagkatapos kong higupin ang kape.
“The second for enjoyment…” sagot niya. Kumuha siya ng isa pang tasa at uminom.
“What else?” Naghahamon kong sabi.
“The third for the sword.” Hindi na siya kumuha ng tasa. Hindi na siya nagsalin ng kape. Hindi na
kami nagkape. Inabot niya ang aking kamay at pinahaplos ang tinutukoy niyang sandata sa
nakabukol niyang pundiyo.
Iyon na siguro ang ikatlong tasa.
+++
Notes:
*Arabic Coffee (Qahwa Arabeya) 3 cups water
3 tbsp. cardamom (coarsely ground) 2 tbsp. of Arabic coffee
1/4 teaspoon saffron (optional) 1 cup sesame seeds
Boil the water in a pot. Add the coffee to the water and bring to a boil over low heat. Remove from the
heat for five minutes to allow the coffee to settle. Put the cardamom in the pot, strain the coffee into it
and add the saffron. Bring back to boil once and serve. Serves 8-10 persons.
Recipe from "Saudi Arabia Magazine" (an official publication of the Information Office of the Royal
Embassy of Saudi Arabia), Winter 1997
Ktnraia
Sumama ako kay Ahmad dahil may ipapagawa daw siyang presentation para sa Management
Operations meeting bukas. Pumayag ako dahil alam kong kailangan niya ang aking assistance bilang
Department Secretary. Si Ahmad ay isang training specialist at pamangkin ng boss ko.
Alas-otso ng gabi ay tapos na ang ginawa kong powerpoint presentation kaya sinabi ko sa kanya
kung pwede na bang akong ihatid pauwi.
“I forgot to tell you that there's a party tonight,” pahayag niya. “But, I am still in my uniform.”
“You can take shower here.” “I want to change clothes.”
“Nevermind, you're still beautiful,” kinabig niya ang aking braso at pinaupo ako uli.
“Okay, until 10. We have our work tomorrow.”
Kumuha siya ng isang bote ng whiskey. Nagsalin sa dalawang shot glass.
Kinabahan ako. Kapag iinom ako, maaaring hindi na ako makakauwi. Bawal ang pag-inom ng alak
dito sa Saudi Arabia. Kapag nahuli, latigo at pagkakulong ang parusa. Pagkatapos, deportation.
Tahimik lang ako. Inabot niya sa akin ang baso. Inilapag ko uli sa center table. “Have a good time,”
hinaplos niya ang aking balikat.
Narinig ko ang pag-angat ng gate ng garahe. Unang beses, dumating ang dalawa niyang kaibigan.
Ilang minuto ang lumipas, umangat uli ang gate. Lima na ang kanyang bisita. Tumunog ang doorbell.
Dalawang beses. May pumasok na dalawa pa.
Pumunta ako ng toilet. Naupo sa bowl. Humarap sa salamin. Naghilamos. Kinabahan ako. Paglabas
ko ng ilang minuto, pumapailanlang ang Careless Whisper.
Di ko pa nasilip ang screen pero alam kong iyon ang sex video scandal nina Hayden at Katrina na
kumakalat dito sa Saudi Arabia.
Naupo ako sa dating puwesto. May mga kasama na akong bisita.
Inabot uli sa akin ang shotglass ng isang di ko kilalang kaibigan ni Ahmad. Nahihinuha kong players
sila ng football dahil iyong iba ay nakasuot pa ng uniform.
“How's Saudi Arabia?” Tanong ng isa. “It's nice place,” casual kong sagot.
“You know this video?” Tanong ng isa pa. Tumango ako.
Patuloy na pumapailanlang ang liriko ng kanta.
And I'm never gonna dance again, guilty feet have got no rhythm, though it's easy to pretend,
I know you're not a fool...
“Ahmad, I want to go.”
Idinayal ko ang numero ng taxi driver. Nakausap ko at inabot ko kay Ahmad para sa instruksiyon ng
address.
“After 30 minutes,” sabi niya nang makausap ang driver.
Tumabi sa akin ang isa. Lumapit sa akin ang isa pa. Nakatingin sa akin ang iba. Inabot uli sa akin
ang shotglass.
“Take it,” si Ahmad. “Just one more shot,” hawak niya ang aking kamay. Pinagbigyan ko.
Pagkalapag ko ng baso sa mesa ay nagsalin uli. Bago pa inabot sa akin ang shotglass ay pinindot ko
ang key ng Dialled Numbers sa aking cellphone para tawagan ko uli ang taxi driver. At nang
mapansin kong wala na ni isang mobile number kahit sa phonebook ng aking telepono.
Patuloy na humihiyaw ang koro ng kanta. Walang humpay din ang paggiling ni Katrina.
Gadna
Maganda pa rin naman tayo ah… sa dilim. - Bathhouse, 2005
Isang gabi, may tumawag na Arabo. Nakipag-deal sa akin. Presyo ko kaagad 500 riyals, bumaba sa
300. Tapat na yun. Tapat na talaga.
“You're not madam,” sarkastikong sabi nito.
“If you can't afford me then I am not interested to meet you.” “It's too much fulus*. This is same
madam price...”
“But I am beautiful...” pahayag ko. “But you're not madam.”
“Then get out of my line!” Sigaw ko sabay pinutol ang aming pag-uusap. Pagkalipas ng ilang sandali,
tumawag uli ang Arabo.
Sa wakas, napatunayan ko ang aking kagandahan.
+++
* pera
Shromata
Huwebes ng gabi, naghintay ako ng tawag ng isang Arabong nakilala ko sa coffee shop. Alas-dyes
na ngunit di pa rin siya tumawag gayong sabi niya alas- otso kami magkikita. Kaya idinayal ko ang
kanyang numero na nasa calling card. Naka-tatlong tunog ng ring ay may sumagot.
“Marhaba, habibi,” bati ko.
“Hallo?” Boses ng babae ang nasa kabilang linya. Pinakinggan ko sandali.
“Hallo? Filipini?”
Hindi ako nagkakamali. Hindi boses lalake. Pinakinggan ko lang. Hindi ako sumagot.
“Sharmota! Filipini! Sharmota!” galit na galit na sigaw ng babae.
Pinutol ko ang tawag. Nang tumunog uli ay pinatay ko na ang telepono. Bukas na bukas din ay
nagpalit ako ng numero.
Sumunod ang isang linggo. Nasa coffee shop uli ako. Lumapit sa akin ang isang Arabo. Inabot niya
sa akin ang kanyang calling card.
Sana walang sabit nang hindi ako mamura at matawag na puta. Pero, 'Sigaw ng puta: Pare-pareho
naman tayong puta!'*
+++
Notes:
*sipi mula sa tulang Lahat ng Hindi Ko Kailangang Malaman, Natutunan Ko sa Pelikulang For Adults
Only ni Jose F. Lacaba, mula sa koleksyong "Edad Medya: Mga Tula Sa Katanghaliang Gulang"
Aso
Kasama ko ang aking kaibigan at kasamahan sa trababo. Naglalakad kami sa isang eskinita sa
Jeddah st. papuntang Jubail Center, isang shopping center kung saan maikukumpara na rin sa isang
maliit na mall. At dito ang puntahan ng mga Pinoy sa Jubail lalo na’t tuwing hapon ng Huwebes at
Biyernes.
Bago pa kami makatawid sa kabilang kalye ay makakasalubong namin ang isang grupo ng mga
tinedyer na Saudi. Lumihis kami ng daan. Alam na namin ang mangyayari. Mababastos kami. Malayo
pa lang nakangising-aso na sila. Aktong naka-go signal ang traffic, nakatawid kami ng kabigan ko sa
kabilang kanto kaya di na nila kami naabutan.
“Nice ass! Nice ass! Mia-mia!” Ang sigaw nila. Di na namin pinansin iyon. Tuloy- tuloy lang kami sa
paglalakad.
“Mga tarantado talaga. Asal-aso ‘tong mga Arabingbing na ‘to…” reklamo ng kaibigan ko nang
makalayo na kami . “Di naman natin sila nilalandi, tapos babastusin tayo. Kaka-imbyerna ha.”
“Di ka pa nasanay, ano ka ba? Balwarte nila ‘to ‘no. Kaya hayaan na natin. Tayo na lang ang iiwas,”
paliwanag ko.
Pagdating namin sa Jubail Center, may nakasunod sa amin na grupo ng mga Filipino. Ilang dipa lang
ang layo nila kaya naririnig namin ang kanilang usap- usapan.
“Alam nyo ba yung kapitbahay naming bading, sa panlalalake at pang-a-Arabo, nagka-almoranas! At
pag nag-e-ebs eh, tinataktak na lang siguro,” parinig nito tapos sinundan iyon ng malakas na
tawanan.
“Baka naman ni-rape?”
“Anong rape? E, gustong-gusto ngang magahasa.” Lalo pang lumakas ang tawanan.
Wala kaming lingon-likod na lumabas sa Jubail center. Minabuti naming bumalik na lang sa
accommodation dahil mapanganib sa lansangan. Animo’y iba’t ibang lahi at uri ang naglipanang
askal.
+++
Daamy
Pumila ako sa ATM para mag-withdraw. Nakasunod sa akin ang isang Arabo. Tahimik lang ako
habang hinihimas-himas niya ang aking likod. Hindi na ako nag-react. Naisip ko, ayaw ko ng gulo.
Nasa bansa nila ako. Naiirita man sa pangungulit ng Arabo habang nagtatanong ng aking numero.
Binigay ko ngunit sinadya kong mali ang last digit.
“Cannot be reach,” sabi nito nang sinubukan niyang tawagan ang aking telepono. “My phone no
battery. Call me later.”
Pagkatapos ng aking transaction ay umalis na ako. Nakabuntot pa rin siya. “Come with me?” Yaya
niya.
“I am so sorry. I am busy. See you next time.”
Hindi pa rin tumigil sa pangungulit. Pumasok ako sa isang Filipino restaurant. Hindi na siya
nakasunod sa akin ngunit nakatayo sa labas ng eskinita. Alam kong hinihintay niya ang paglabas ko
uli.
Naupo ako sa pinakadulong mesa.
“Noon, nabastos na rin ako. Akala kasi ng mga Arabo na yan, lahat ng mga Pilipino na nandito sa
Saudi, bading,” kwento ng isang lalaki sa kasama niya sa kabilang mesa.
“Nalalahat nga e. Nadadamay tayo,” sagot ng kanyang kasama.
Hindi na ako umorder. Wala akong ganang kumain. Lumabas ako ng restawran. Alam kong sinundan
nila ako ng tingin.
Nakasunod pa rin ang Arabo sa akin.
+++
Stomnheig
Hinanap ko ang opisina ni Mr. Al-Khaldi, isang Superintendent sa Maintenance Department. Hindi
ako under sa kanya dahil assigned ako sa Operations pero may mga SOP o Standard Operating
Procedures documents na kailangang dumaan sa kanya for review and approval.
Inilapag ko sa mesa ang limang documents na nakalagay sa blue plastic folder. “Sir, for your
signature.”
Binuklat niya at sinilip ang unang pahina kung saan nakasaad ang procedure description at document
number. Sa bandang ibaba naman ang mga signatory kasama ang pangalan niya. Pagkatapos ay
nilagdaan isa-isa.
“Kalas,” aniya. Ibig sabihin tapos na niyang pirmahan ang mga dokumento sabay inabot sa akin ang
folders.
“Shukran, sir,” pasasalamat ko at lumabas na ako sa kanyang opisina.
Pagkadating ko sa aking workstation ay tumawag siya. “You’re looking for something?” Tanong niya
na tila may pinapahulaan sa akin. Bigla kong naalala ang aking telepono. ”Take your phone here.”
At dali-dali akong bumalik.
“Am sure, we’ll missed half of our life without phone,” biro niya sabay inabot sa akin ang naiwan kong
telepono. “We will miss something…” tila makahulugan ang huling pangungusap na binitawan.
Napangiti na lang ako at muli nagpasalamat.
Pagkalipas ng ilang minuto, nag-ring uli ang office landline. “I’m looking for something,” si Mr. Al-
Khaldi uli. Tsinek ko ang limang folders baka may natangay akong dokumento na hindi kasali sa
pinapirmahan ko kanina. Ngunit sabi niya “Take my number.”
Alas-sais, after office hours. Nag-ring ang aking mobile phone. Nakalagay sa screen, Calling...
Something.
+++
Bbaa*
“I have been married for nine years with a 7-year old son,” kuwento niya habang nakasandal ako sa
kanyang dibdib. Estranghero kami sa isa’t isa. Isang General Manager na Saudi national at isang
Filipinong secretary sa loob ng isang kuwarto, magkatabi sa isang kama. Kaninang tanghali lang sa
opisina kami nagkakilala.
“I want to see the world even if this is insanity.”
Inangat ko ang aking mukha nang marinig ang huling pangungusap. Nahiwagaan ako sa kanyang
sinabi. Nakikita ko ang kanyang kalungkutan. Isang taong mataas ang posisyon, stable ang trabaho
sa isang malaking kompanya, may asawa at anak na sa akala mo ay kontento na sa buhay ngunit
naroon nakakaramdam ng kakulangan.
“While I find myself alone,” hinigpitan niya ang pagkakayakap sa akin. Ramdam ko ang init ng
kanyang katawan kahit naka-todo ang lamig ng aircon.
“How about your wife?” Tanong ko habang marahang idiin ang hubad kong katawan at kusa naman
niyang itong ikinulong sa kanyang mabalahibong dibdib.
“She’s very conservative and doesn’t like to go to places with so many people especially if there are
males. It was her tradition. She wants only to visit and stay with her mother and sisters in the province
on weekends.”
“How about your son?”
Bago siya nakabitiw ng sagot ay narinig ko sa labas ng kuwarto. “Baba! Baba!” boses ng isang bata
na sa tantiya ko ay nasa pitong taong gulang, pinipihit ang doorknob ng pintuan.
+++
*means 'Daddy' in Arabic
ATM
A-diyes na naman ng buwan. Tsinek ko ang aking ATM card kung may sahod na. Baka delayed uli
ng dalawang linggo ang payday namin. Paano na ang pera-padala sa Pinas? Paano na budget ko
baka kukulangin? Ang renta sa accomodation? Sunud-sunod na pagtatanong ang agad pumuno sa
aking utak.
Last month, ito ang natanggap naming inter-office memo tungkol sa delay ng sahod.
We would like to apologized for the recent delay of salary due to some technical problems involving
Purchase Orders, bank transfers and collections. Your understanding and cooperation during the
transition is kindly solicited.
At sa baba ay pirmado iyon ng General Manager.
Pagkatapos basahin ang naka-PDF na memo ay binura ko na sa inbox. Parang walang karapatang
manatili pa sa Outlook E-mail. Nakakapanghina. Nakakairita kung masisilip at mababasa ko pa uli.
Bilang OFW, parang nakakawalang-ganang magtrabaho kung ganito ang iyong mai-experience.
Dahil sa pag-aakalang nandito na nga sa ibang bansa ay may ibang employer na dini-delay pa rin
ang pagpapasahod sa kanyang mga empleyado. Marami sa mga kasamahan ko ang nag-react.
Marami ang nagreklamo. Nakasaad sa Saudi Labor Law, hanggang tatlong buwan na delayed o di
pagpapasahod ay saka lang maaaring magreklamo o maghain ng complaint sa kinauukulan. Helpless
kami sa pagkakataong gaya nito.
Nakatatlong balik ako sa ATM. Nakatatlong balance inquiry ako.
Do you want a receipt of this transaction? Ang nabasa ko sa screen ng ATM.
Pinindot ko ang Yes. Lumabas ang resibo. Dismayado ako. At pinunit ko iyon. “Mafi salary?” Ang
narinig kong wika ng isang Arabo na nasa likuran ko.
Hawak-hawak niya ang kanyang card at naghihintay na matapos ako sa aking transaksiyon.
Ngumiti ako. “Inshallah, tomorrow,” tugon ko na sana bukas ay magkalaman ang aking account.
“You need money now?” Makahulugang tanong niya. Lumingon ako.
Isinaksak niya ang kanyang card. Pinindot niya ang Withdrawal.
Please take your card and your money. Ang nabasa ko sa screen.
At nagluwal ang ATM ng nakakasilaw at makikinis na tig-lilimang daang riyals.
+++
Grpio
“I hate to do this here, but I can’t wait until four,” sabi niya dahil alas-siyete pa lang ng umaga at
mamaya pa ang labas namin sa alas-kuwatro ng hapon.
Pumasok kami ni Yasser sa loob ng wash room ng opisina. Pagka-lock ng pinto, hinubad niya
kaagad ang kanyang thawb. Tinanggal ko rin ang aking uniform.
Binuksan niya ang zipper ng aking pantalon sabay binuksan rin ang gripo para magkaroon ng ingay
ng daloy ng tubig. Pinatalikod niya ako kaagad. Nilawayan niya ang kanyang palad.
Ilang sandali, pumasok ang janitor. Pinihit ang lock ng pinto. Narinig namin ang pagkalansing ng susi.
Aktong bubuksan ng janitor ang pinto ay nagpakilala si Yasser.
“Sir, sorry. I’m sorry,” ang janitor na Nepali sa labas nang malaman na anak ng General Manager ng
kompanya ang nasa loob.
Umapaw ang tubig. Dumaloy hanggang sa labas. “I am fixing the faucet, ” si Yasser sa aking likuran.
“Sir, need help?”
“No need,” sabi nitong tila may hinuhugot at ipinapasok.
“Sir, the maya' coming outside,” ang janitor uli nang makitang umapaw at dumaloy sa labas ang tubig.
“Aiwa*… Aiwa…” pabulong na wika ni Yasser sa akin. Pagkatapos ay isinara niya ang gripo. “Kalas.”
Napansin naming lumabas na rin ang janitor. Nabasa ang thawb ni Yasser at ang aking uniform.
Umaabot sa 50 degress Celsius ang init dito sa Saudi Arabia. Sandali lang itong matuyo, naisip ko.
+++
Notes:
The weather in Saudi Arabia is composed of extreme aridity and heat. It is among a few numbers of
countries in the world where temperatures during the summer period reaches above 120 degrees F
(50 degrees C).
excerpt from Saudi Arabia Travel Guide
*Yes

Baggaann
“No. I don’t want to go,” pahayag ko sa kanya. “What’s your problem?”
“If police or mutawah will see us,” paliwanag ko.
“You go back Philippines, then mafi mushqilah!” galit na sabi niya.
Nagkasagutan kami ni Ahmad dahil pinipilit niya akong isama. Isa siyang training specialist at
pamangkin ng boss ko. Ayokong pumunta sa bahay niya kasi magiging pulutan na naman ako ng
isang football team.
“So?” Tanong niya uli. Hindi ako sumagot.
“We will pay you. How much you need? You’re here because of money, right? You need money,”
iritado na ang tono ng kanyang pananalita.
Hindi pa rin ako sumagot. Nakatingin lang ako sa labas ng bintana ng kotse.
Pumarada siya sa isang convenience store. Bumaba para bumili ng sigarilyo. Tahimik akong naupo
sa passenger’s seat sa harapan. Nag-iisip sa maaring mangyari kung hindi ako papayag.
Narinig ko sa di kalayuan ang pagsalpuk ng dalawang kotse. Bumaba ako sa sasakyan. Nakita ko sa
may intersection ang nagkabanggaan. Naka-red light ang signal ng traffic.
Galit na galit ang isang Arabo habang tumatawag ng police. At sa ilang minuto ay umalingawngaw
ang papalapit na patrol.
“This is your fault!” Sigaw ng Arabo. “Go out!” Galit nag alit niyang hamon sa driver na kanyang
nabangga. Isang Filipino. “If you’re not here in Saudi Arabia, then this will not happen!”
Bumalik ako sa kotse. Sasama ako kay Ahmad.
+++
U-trun
Alas-kuwatro ng hapon. Naiwan ako ng bus pauwi ng aming accomodation sa Jubail. 10-15 minutes
lang kasi ang allowable time para maghintay ang bus sa parking area. Kaya hihintayin ko ang last trip
sa alas-sais.
Pabalik na sana ako sa loob ng opisina nang may huminto na kotse sa aking harapan. Bumukas ang
salamin ng bintana.
“Jubail town?” Nasa late 30s na Arabo. Namumukhaan ko siya. Naka-assign siya sa Engineering
Department as Project Engineer.
Tumango ako.
“Come,” yaya niya na tila minagneto ako upang buksan ang pinto ng kotse. At sumakay ako.
Sa daan, marami kaming napag-usapan. Marami siyang katanungan. Ganun rin ako. Tungkol sa
trabaho, personal at pati rin sa pamilya. Walong taon na siya sa kompanya. May-asawa at dalawang
anak. Nang magkuwento siya tungkol sa kanyang background ay napasubo na rin ako. Ikinuwento ko
sa kanya na broken family kami. Ako ang panganay. Isang taon lang ako sa Saudi at handa pang
makipagsapalaran sa susunod pang taon para sa aking ina at dalawang kapatid.
“How about your father?” Tanong niya.
Matagal-tagal bago ako sumagot. “He left us when I was 7.” “I'm sorry,” at sumulyap siya sa akin.
"I missed him. I want to be with him," ang nawika ko habang nakatitig sa kanya.
Sa ikalawang pagkakataon ay di ko pinalampas ang kanyang muling pagsulyap sa akin. "I miss a
father's image... a man's presence."
Pagdating ng traffic light. Sandaang metro bago ang babaan. Hinaplos niya ang aking kanang kamay.
Pinisil na tila pinaparamdam na narito siya sa tabi ko at handa pa siyang makinig sa mga sasabihin
ko. Nagpaubaya ako hanggang sa napakapit na rin ako sa kanyang palad. Ngayon, mas malalim ang
kahulugan ng tahimik na pag-uusap ng aming mga mata. Mas malalim dahil hindi lang sariling kwento
ng bawat isa sa amin.
Nang mag-green light ang trapiko, nag-U-turn ang kotse.
Hindi ako bumaba. Mamaya na ako uuwi.
+++
Notes:
A U-turn in driving refers to performing a 180 degree rotation to reverse the direction of travel. It is
called a "U-turn" because the maneuver looks like the letter U. In some areas, the maneuver is illegal,
while in others it is treated as a more ordinary turn, merely extended. In still other areas lanes are
occasionally marked "U-Turn only".
Sechulde
Isang Safety Engineer, Saudi national ang nagka-conduct ng Safety Orientation para sa mga bagong
empleyado sa planta. Ang Safety Department ay isa sa pinakaimporatanteng departamento sa buong
planta. Sila ang nagpapanatili sa kaayusan at kaligtasan ng mga empleyado at sa kabuuan.
Unang bumukas na slide sa kanyang presentation. ‘Safety isn’t just a slogan, it’s a way of life.’
Pabulong kong sinabayan ang kanyang pagbanggit sa slogan. Tila memoryado ko ang linya dahil
halos lahat ng planta dito sa Saudi Arabia ay may nakapaskil na placard at nakasulat ang slogan na
iyan.
At nagpatuloy na siya sa kanyang isang oras na diskusyon tungkol sa Safety Guidelines.
Marami siyang nabangggit na courses na nagtatalakay sa safety tulad ng Operating Procedures,
Environmental Management System, First Aid and CPR, Safe Handling of Hazardous Materials, Work
Permit Certification, and Tanks and Pressure Vessel Program.
Ako bilang Secretary at Document Controller sa isang departamento, nirekomenda niya na mag-
undergo ako sa Operating Procedure course. Dito napapaloob ang SOP o Standard Operating
Procedures na sa araw-araw ay nakakahalubilo ko ang mga makakapal na dokumento. Napapaloob
sa bawat SOP ang Start-Up, Normal Operations, Normal Shutdown, Emergency Shutdown at Special
Procedures kung saan nakasaad kung papano patatakbuhin ang planta. At ito ay isusumite sa mga
signatories for review and approval.
Nang matapos ang orientation, ibinigay niya sa akin ang schedule sa sasalihan kong course. Nasa
workstation na ako nang i-check ko sa calendar at napansin kong Biyernes ang petsa na ibinigay niya
sa akin.
Off-day ang Biyernes dito sa Saudi. Bumalik ako sa Briefing Room sa ikalawang palapag ng opisina.
“Sir, my schedule falls on Friday.” Napangiti siya. “Yes,” pagkumpirma niya.
Kumuha siya ng post-it. May isinulat. Inabot sa akin.
Isang kakaibang training ang aking dadaluhan sa darating Biyernes.
+++
Iint
Nabulahaw ang aking pagtulog nang maramdaman ko ang sobrang init sa loob ng aking kuwarto.
Tsinek ko ang aircon. Nag-down ito. Napansin ko sa desk clock, alas-onse y medya na pala at
umabot sa 39 degrees celsius ang temperatura ng aking silid.
Balisa rin si Katrina, ang aking alagang pusa. Ngiyaw siya nang ngiyaw. Naiinitan rin siya. Kaya
inilagay ko siya sa loob ng kanyang cage at inilabas sa may hallway.
Sinubukan kong remedyohan ang aircon pero ayaw talaga. Hindi umaandar ang compressor, inikot
ko ang thermostat pero wala pa ring nangyari. Mainit pa rin ang ibinubugang hangin nito.
Idinayal ko ang numero ng aking kaibigan upang humingi ng tulong. Pero wala nang sumasagot.
Lumabas ako ng aking kuwarto. Nakatayo ako sa may hallway. Napansin ko sa kabilang apartment,
may nakabukas na sliding windows. Isang Arabo. Nagyo- yosi.
Bumaba ako ng gusali. Pagkalipas ng ilang minuto nasa bungad na rin siya ng kabilang building.
Nagkatinginan kami. Sing-init ng atmospera sa paligid at ng temperatura sa loob ng aking kuwarto.
Bitbit ko ang cage ni Katrina. Pumasok ako sa isang malamig na silid sa kabilang apartment.
“Come inside,” yaya ng Arabo na katitigan ko sa labas kanina. Hinaplos niya si Katrina. “Beautiful
cat.” Ngumiyaw ang aking pusa. Ngumiyaw nang ngumiyaw. Siguro naninibago siya sa lugar. Instinct
yun ng isang hayop.
At halos buong magdamag ang pagngiyaw ni Katrina.
+++
Cohcaelots
Ala-siete y medya ng umaga. Eksaktong-eksakto sa time-in ko. Malamig na ang temperatura dito sa
Jubail. Nasa 15 degrees Celcius tuwing umaga ngunit pagdating ng tanghali hanggang gabi ay
magkakaroon ng pagbabago. Hindi maulap ang kalangitan. Katamtaman lang ang init ng araw. Hindi
tulad ng nagdaang buwan ng Mayo hanggang Oktubre na tila nasa pugon ang tindi ng init at
humidity. Malamig na ang hangin. Nanunuot sa long sleeves kong uniform.
Kaya kailangan nang sapawan ng jacket. Pinatay ko ang AC sa loob ng aking opisina. In-adjust ko
ang temperature control at itinutok ang controller button sa red mark. Binuksan ko uli at unti-unting
nagbuga ng mainit na hangin ang aircon.
Maagang dumating rin ang aking amo. Naka-leather jacket siya at nakasuot ng kulay gray na bonnet.
Kahit sanay na siya sa extreme temperature ng Saudi Arabia pero naramdaman niya ang sobrang
lamig ng umagang iyon.
Pagka-on ko ng aking PC ay pinuntahan ko siya sa kanyang opisina. “Please, black tea.”
Kinuha ko sa tabi ng desk ang kanyang mug na collectible sa Starbucks. Iyon ang pinakapaborito
niyang gamitin.
Bago ako lumabas ng kanyang opisina ay tinawag niya ako.
“Chocolates.” Inabot niya sa akin ang malalapad na chocolate bars. “Chocolates make you warm.”
Ngumiti ako. “Thank you, boss.”
Pagkatimpla ko ng kanyang tsaa ay bumalik na ako sa aking puwesto. At in- enjoy ang bigay niyang
tsokolate. Naubos ko ang dalawang bar pero naramdaman ko pa rin ang lamig.
Ilang minuto ay naka-receive ako ng outlook e-mail mula sa aking boss.
Chocolates make you warm. True or False.
Hindi ko sinagot ang kanyang mensahe at sa halip ay bumalik ako sa kanyang opisina.
+++
Dzetimoloiaibn
“Just tell me, if you have any problem,“ pahayag niya. “Family. Personal. Company. Officemates.”
Pag-isa-isa niya sa mga salitang maaaring isasagot ko at upang linawin ang isyu kung bakit gusto
kong magpa-demobilize. “I need to hear your reason before I will talk to your sponsor.”
Ikinuwento niya ang tungkol sa kanyang dating secretary, anim na buwan lang sa Saudi ay nag-exit
na at umuwi ng Pinas. Hindi raw talaga maiiwasan na ma- homesick lalo na’t malayo sa pamilya ang
mga nag-a-abroad.
Nasanay na akong malayo sa pamilya. Higit sampung taon nang hindi ko lagi nakakasama ang aking
ina at dalawang nakababatang kapatid. Tama na sa akin ang limang minutong overseas call o kaya
makipag-chat sa kanila at makikipagkamustahan sa harap ng webcam.
Hindi ko alam kung papano ko ipapaalam sa kanya ang tunay na nangyari. Buong linggo akong hindi
pumasok. Isang linggong suspension. Alam kong nakatingin siya sa akin habang nakayuko ako’t pilit
iniiwas ang mukha upang di niya mapansing naluluha ako. Inilapit ng boss ang tissue sa akin.
Dumukot ako. Pinunasan ang luha bago nagsalita.
“It is not my decision to be release here. It is from HR.”
“I will talk to them,” wika niya. “Tell me the real score,” halos pabulong niyang sabi.
“Between us.”
Tumayo siya. Isinara at ini-lock ang pinto.
+++
Pag-raai
Hindi natuloy ang aking demobilization sa trabaho. Pagkatapos ng isang linggong suspension at sa
desisyon ng HR ay inilipat ako ng ibang manager. Hindi Saudi national ang bago kong amo. Direct
reporting ako sa isang Turnover Manager na South African.
Samantala, isang Filipino rin ang naka-assign na bagong secretary sa dati kong boss.
“Wala na sa akin,” sagot ko nang hingin ng bagong secretary ang Signature Book ng aking dating
boss.
“Kasi sabi niya, kukunin ko raw sa ‘yo.”
“Request ka na lang sa General Services ng bagong Signature Book,” suhestiyon ko habang abala
sa pagpindot ng keyboard sa ginagawang inter- office memo para i-anunsyo ang bagong
mamamahala ng Turnover activities ng planta.
Sumang-ayon siya at lumabas na ng aking opisina.
Sandali kong itinigil ang pag-encode sa ginagawang letter. Sinigurado ko lang na walang makakasilip
sa mga bagay na itinuturing kong akin. Tiningnan ko ang Signature Book. Nakatatak pa rin ang
pangalan ng aking dating boss. Kinuha ko ang susi at isinara ang drawer ng aking mesa.
+++
Ootlouk
Naninibago ako sa simula ng araw ng trabaho. Hindi ko alam kung saan magsisimula. Hindi ko alam
kung anong una kong gawin. Bagong job responsibilities sa bagong department na nilipatan at
bagong boss na pakikisamahan.
Naalala ko dati, pagkadating ko ng opisina ay maririnig ko ang pag-ring ng aking telepono, ang
pagbati ng aking boss sabay magre-request na ititimpla ng isang tasa ng mainit na tsaa.
Sinilip ko ang kanyang opisina. Busy sa pagbibigay ng instruksiyon at ipapagawa sa kanyang bagong
secretary.
Bumalik ako sa aking puwesto. Binuksan ang Outlook. Tsinek ko ang Calendar ng aking bagong boss
kung may naka-schedule na meeting ang Operations Management. Napansin ko sa gilid ang options,
klinik ko ang Open a Shared Calendar. Pagkatapos tinayp ko ang pangalan ng aking dating amo.
Lumabas sa screen:
You do not have permission to view this calendar.
Do you want to ask to share his or her calendar with you?
Yes. No.
Nakatutok lang ako sa monitor. Paulit-ulit na pinagpipilian ang dalawang sagot. Pagkalipas ng ilang
minuto, klinik ko ang ekis sa kanang itaas.
+++
Sonsadrtm
Hinawi ko ang blinds at sinilip ko ang aking boss sa kanyang opisina. Wala pa siya. Bumalik ako sa
aking puwesto. Naupo sa swivel chair. At muling tumitig sa screen ng kompyuter.
Tapos na ang aking resignation letter. Bilang isang contract worker, hawak ng aking sponsor ang
pagpapasya kung manatili o di kaya ay aalis sa isang kliyente o sa aking kasalukuyang amo. Pero
dahil sa may mabigat akong dahilan kaya nagkaroon ako ng pagkakataong ipaglaban ang aking
sariling desisyon.
“This was not an easy decision to make, on my part. The past year has been very rewarding. I've
enjoyed working in a very successful company dedicated to a quality organization and as one of the
top petrochemical plants in Saudi Arabia.”
Pagkatapos basahin ang laman ng aking sulat ay pinindot ko ang Ctrl at P sa keyboard. Marahang-
marahang lumabas sa printer ang isang papel. At pagkatapos pinirmahan ko ang aking resignation
letter.
Ilang minuto, tumunog ang aking telepono. Boss ko ang nasa kabilang linya. Hindi ko sinagot ang
tawag.
Tumawag uli siya sa akin. Ni hindi ko inangat ang awditibo. At tumawag siya sa ikatlong
pagkakataon. Pinakinggan ko lang ang pag-ring ng aking telepono.
Ilang minuto ay narinig ko ang pag-lock ng pinto ng kanyang opisina.
Hinawi ko uli ang blinds at sinilip ko siya. Wala na siya. Hindi na kami magkasabay sa pag-uwi.
“You don’t need to wait here.” Naalala kong sabi niya noon nang makita niya ako sa hintayan ng bus
habang rumaragasa ang sandstorm. Mag-i-isang linggo pa lang ako noon sa trabaho bilang kanyang
Admin Assistant.
Binuksan niya ang pintuan ng kotse at niyaya akong ihatid. “Sir, the company bus will arrive after 30
minutes,” sabi ko. “But it’s sandstorm… Come. Come with me.”
At nagpasalamat ako sa kanyang paghatid.
Kinabukasan, maaliwalas na ang panahon, wala nang sandstorm. At magkasabay pa rin kami sa
pag-uwi.
Ngayong mag-a-alas-kuwatro y medya na ng hapon. Maghihintay ako ng bus sa waiting shed.
Papalakas nang papalakas ang ihip ng hangin. Mainit. Maalikabok. Nagbabanta ang paparating na
sandstorm.
+++
Notes:
Heavy sandstorm disrupts life in Saudi Arabia
Public life has been disrupted by heavy sandstorms, hitting several areas of Saudi Arabia, especially
central and eastern regions. -News clip from gulfnews.com
IV. Ang Mga Nitanagiantg Hiamla
sumasalangit ka ibinulong mo ang iyong misteryo
ngunit di kita masundan
sa iyong pagkoro sa hallelujah
Jnieefr
“How about you?” Tanong ng boyfriend kong Arabo nang mapag-usapan namin ang kaso tungkol kay
Jenifer Bedoya. Isang OFW na nahatulan ng kamatayan sa kasong pagpatay sa isang Saudi
national.
Hindi siya papatay kung walang rason. Lahat ng bagay may dahilan, nasa sa isip ko.
Lumapit ako kay Yasser, tiningnan ko siya sa mga mata. Tila pinapasilip ko sa kanya ang mga
nangyari noong magkasama kami papuntang Al-Khobar.
Hinarang kami sa checkpoint ng pulis. At nangyari nga ang hindi inaasahan. Binaboy ako. Labag man
sa kalooban ay pinilit kong ginusto. Kung minsan ang survival ay hindi paglaban o pakikipagsugal,
minsan nangangahulugang pagtitimpi at pagpapaabuso.
Aminado si Yasser na wala siyang nagawa sa mga panahong iyon upang ipagtanggol ako. Hindi na
mahalaga iyon. Ang importante, hindi niya ako iniwan.
Ngumiti siya sa akin. “What?” halos pabulong niyang wika. “What do you think?” balik-tanong ko.
Hinaplos niya ang aking magkabilang pisngi. “I still believe, Filipini are gentle and very kind.”
“Aiwa, habibi.* And so are you...” nakangiti kong sabi. “Even Jenifer.”
+++
Twhab
“Don’t wear your thawb,” sabi ko sa kanya at ibinalik sa closet ang damit. Inabot ko ang t-shirt at
pants na binili ko sa Giordano.
“Why?”
“For a change.”
Napangiti si Yasser. “I will wear these because of you. These are the Filipini trademark.”
Dito sa Saudi Arabia, may dress code akong naobserbahan. Kung thawb, Saudi national. Gayundin,
ang mga Pakistani suot nila ang kanilang tradisyonal na kasuotan. Indian, Bangladeshi, at Nepali
halos suot nila ay long sleeves at slacks. Pero kung Pinoy, makikilala mo kaagad sa simpleng t-shirt
at pantalong maong.
Nag-ikot-ikot kami sa Al-Rashid Mall sa Al-Khobar. Nagkape sa Starbucks. At kumain sa isang Arab
restaurant.
Asiwa man siya sa suot niyang damit pero pinipilit niyang maging komportable. Hindi naman talaga
siya sanay sa pagsusuot ng t-shirt at pantalon. Alam kong napilitan lang siya dahil ako ang may
gusto.
“See, you’re not the only one who wears shirt and pants,” bulong ko sa kanya nang papalabas na
kami ng restawran. Dahil may ilang Saudis din na nakasuot ng t-shirt at pantalon.
“See, I’m not the only one who loved Filipini,” pabiro niyang sagot. “Then, you should not wear your
thawb at all.”
“Still I am Saudi who use to wear our white robe with the kifeyah*,” sagot niya. “But, I love my shirt
and pants. I am proud of it,” tila pinapalakas ang loob dahil sa di-kalayuan ay makakasalubong namin
ang kanyang mga barkada. Lahat naka-thawb.
+++
*a red checkered headdress
Ntoe
Alas-sais ng hapon, tumawag si Yasser sa akin at ang sabi ay bibisita raw siya bandang alas-dyes ng
gabi pagkagaling niya sa Dammam. May pinapaasikaso na papeles ang kanyang ama kaya medyo
gagabihin siya pabalik ng Jubail.
Nakatulog ako nang di ko namalayan. Kung di ko naramdaman ang hapdi ng tiyan ay di ako
magigising. Alas-dose na ng hatinggabi.
Kumuha na lang ako ng de-lata na tuna at tinapay para sa aking hapunan.
Noong nasa Pinas pa ako, sa aking boarding house ay nasanay akong mag-isa. Nasanay akong
walang kasama sa pagkain. Kaya kuntento na ako sa mga de- lata, cup noodles o kaya mga instant
food na paiinitin ko lang sa microwave oven ay ready-to-eat na.
Bago ako maupo sa mesa ay nakita ko ang isang paper bag. Red Sea Restaurant ang nakaprinta.
Sinilip ko, nakasilid ay dalawang shawarma, isang plato ng seafood, brown bread, dalawang diet
coke in can at bottled water.
Naalala ko si Yasser. Nang mapadpad ako dito sa Saudi Arabia, isa siya sa maituturing kong
pinakamabait na Arabo na nakasama at nakilala ko. Siya rin ang nagsabi sa akin na mas masarap
kumain kapag may kasama.
Agad-agad ko siyang tinawagan. “Hallo, habibi,” si Yasser sa telepono.
“I will not eat. I will not sleep. Without you…” sabi ko. Natawa siya sa kabilang linya.
Alam niyang nabasa ko ang iniwan niyang note sa paper bag. ‘Please don’t sleep without dinner.
Please don’t eat without me.’
+++
Eripapgh
This is a wonderful place for a poetry reading. Don't you think? Poetic enough for you. - Nicole
Kidman, Moulin Rouge
Nakalimutan kong iligpit ang aking notebook kung saan naroon ang mga drafts ng tula, dagli at kung
anu-ano pa na maisip kong isulat. Naupo si Yasser sa harap ng mesa at napansin niya iyon.
“The greatest thing you'll ever learn is just to love and be loved in return,” binasa niya ang epigraph
ng aking tulang sinusulat na sinipi ko mula sa pelikulang Moulin Rouge. “A song?” Tanong niya
habang pilit binibigkas ang mga sumunod na saknong na nakasulat sa wikang Filipino.
“A poem. It's a love poem,” wika ko.
“Can you read it for me?” Hiling niya sabay inabot sa akin ang kuwaderno.
At dumampi ang isang halik At isa pang halik
At marami pang halik
Ang tagpong nakakandado Nakakahon, nakakubli Sa kuwartong parisukat
Hindi ko man tutuldukan Ang bawat saknong
Ay may katapusan ang bawat tula.
Itinabi ko ang notebook pagkatapos. Lumapit siya sa akin. Tahimik na nagdayalogo ang aming mga
mata. Marahang-marahang naramdaman ko ang paglapit ng kanyang hininga sa aking labi. Pumikit
ako hindi upang wakasan ang mga sandaling iyon. Kundi upang mas malinaw kung maging alaala na
lang pagkatapos ng lahat. Tulad ng aking inaasahan, dumampi ang isang halik. At isa pang halik. At
marami pang halik...
+++
Raaadmn
Ika-22 ng Agosto taong 2009, nakamarka ang pagsisimula ng Ramadan*. Ito ang banal na buwan ng
mga Muslim, sa buong mundo pati na dito sa Saudi Arabia na siyang sentro ng pananampalatayang
Islam.
Natanggap ko ang message greetings ni Yasser sa phone. ‘Ramadan Kareem**'.
Pagkatapos, tumawag siya. Ang sabi ay hindi raw muna siya makakabisita sa akin. Humiling ako,
kahit sa gabi na lang. Pasyal lang sa apartment. Kuwentuhan lang.
Tahimik siya sa kabilang linya. Alam kong nag-isip siya kung umoo o humindi.
“Okay. It's okay for me,” pahayag ko upang basagin ang namagitang katahimikan sa linya ng
telepono.
Naintindihan ko siya. Hindi naman siguro maganda kung pipilitin ko pa.
Magsisimula na ang fasting sa Adhaan*** ng Fajr**** o ang pagtawag ng unang dasal sa madaling-
araw. At hindi sila kakain, ni pag-inom ng tubig hanggang pagsapit ng Maghrib*****.
May puwang sa aking dibdib. Isang buwan ring wala akong kasama. Wala akong aasahan na
darating. Alam kong kakaibang fasting ang aking mararamdaman.
Kakaibang pag-aayuno sa buwan ng Ramadan.
+++
Notes:
*Ramadan: The holy month of fasting
**Ramadan Kareem- 'Have a generous Ramadan
***Adhaan/Azaan: Muslim call for Prayer
****Fajr: The morning prayer that marks the starting of the fast for the day
*****Maghrib: The evening prayer that marks the ending of the fast for the day
Aphroiluile
Nakaantabay din sa bungad ng pinto ang aking alagang pusa. Parang may bisita rin siyang
hinihintay. Pagbukas ko ng pinto ay nanlaki ang mga mata ng Arabo nang makita ang pusa.
Ngumiyaw ito at akmang lalapit sa kanya. Umatras si Qassim. Mababakas sa mukha ang takot at
pandidiri sa aking alaga.
“Why?”
“I hate cats,” pahayag niya.
Tumalikod na siya at bumaba ng hagdanan. “Take it out.”
Tumanggi ako.
Isinara ko ang pinto. Kinuha ko ang aking alaga. Niyakap. Dahil pagkatapos ng bawat sandali
kasama ang mga Arabo sa loob ng aking kuwarto, siya pa rin ang nariyan sa aking kama.
+++
Wllaah*
When you have no money and you will see me, you think I am ATM. Are you sure you’re human? I
think you’re an animal. Ang natanggap kong text message mula kay Yasser.
Binura ko agad. Hindi na ako nag-reply. Alam kong nagalit siya. Pero wala akong ibang malapitan
para humingi ng tulong pinansyal lalo na’t emergency ang sitwasyon.
Kasunod niyon ay nakatanggap ako uli ng text mula sa Pinas. Ililipat ng ospital ang Mama. Kritikal pa
rin ang kanyang kondisyon dahil sa hypertension.
Binura ko agad ang mensahe. Hindi na muna ako mag-reply. Hindi ko na muna aalamin kung ano
ang dahilan ng trahedya. Pero malamang ay ang madalas na pag-aaway nina Mama at aking
kapatid. Ang huling sumbong ni Mama ay ninakaw ng aking kapatid ang kanyang telepono at
ibinenta. Pera ang dahilan ng gulo. Pera ang ugat ng lahat dahil sa pagkalulong ng aking kapatid sa
bisyo at droga.
Idinayal ko ang numero ni Yasser. Kinansela ang aking tawag.
Nakatanggap uli ako ng text mula sa Pinas. Kulang ang pambayad sa ospital. Binura ko ang
mensahe. Hindi ko alam ang isasagot.
Idinayal ko uli ang numero ni Yasser. Kinansela uli ang aking tawag.
Nag-send ako ng text message. I am human. And I love my mother. I need your help.
Lumipas ang ilang minuto naka-receive ako ng text mula kay Yasser. Wallah*. I am ATM. Check your
account.
+++
*Wallah or Wallahi means '(I swear) by Allah'. It is used to affirm the conviction of being truthful.
Pakbgaiaka
Kung si Qassim ay pinandirihan ang aking alagang pusa, kakaiba naman ang ipinakitang
pagmamahal ni Yasser. Nang bumisita siya sa akin sa apartment ay agad niyang napansin si Katrina,
ang aking alagang pusa. Akala ko kasi baka matakot o mandiri na naman ang aking bisitang Arabo
sa pusa. Kaya bago siya pumasok sa aking kuwarto ay ini-lock ko na sa loob ng toilet si Katrina.
“It’s a cat.” Ang mahinang pagngiyaw ni Katrina ang nakatawag pansin kay Yasser.
Tumango ako.
“Why you put it inside the toilet?” At binuksan niya ang pinto ng CR. Agad lumabas ang aking alaga
at umiikot-ikot, ikinikiskis ang buntot sa kanyang paa. Tila nagpapasalamat ito na ipinalabas mula sa
pagkakakulong sa loob ng kasilyas.
“Very beautiful cat,” at binuhat si Katrina. “Same owner,” sabi niya habang hinihimas ang malambot at
mapuputing balahibo ng aking alaga.
“Bolero,” napangiti ako.
“That is not bola. It’s true,” sabay haplos sa aking pisngi.
Nagkamali ako na isiping ayaw at mandiri rin siya sa pusa tulad ni Qassim. Si Qassim na ayaw nang
pumasok sa aking kuwarto hangga’t kasama ko si Katrina. Agad akong tinalikuran dahil ayaw niya sa
pusa. Samantala, meron pa lang isang Yasser na nagmamahal sa mahal kong alaga.
Hindi talaga magkatulad ang bawat tao. Kahit pa magkapatid.
+++
Raelgo
Tumawag si Mama upang ibalita ang natanggap na package. Isang Nokia E66 ang ipinadala ko.
“May naka-save na numero dito. Kailangan mo pa ba?”
“Ano’ng pangalan?” Tanong ko kahit alam kong tanging numero lang ni Yasser ang naka-save sa
phonebook ng telepono.
Muli ko siyang naalala. Hinintay ko ang kanyang tawag. Ngunit isang linggo nang hindi nagri-ring ang
mobile phone na regalo niya sa akin. Isa-isa kong binasa ang mensahe sa Inbox at Saved Messages.
Mga lumang text messages na hindi ko binubura simula noong iniregalo niya ang telepono. Pinindot
ko ang Marked All, tapos Delete.
Pinatay ko ang telepono. Isinilid sa kahon. At tumungo ako sa LBC.
+++
Dissyeon
Kasabay ng paglipat ko ng bagong apartment ay may maraming pagbabago na mangyayari. Hindi ko
alam kung bakit napahinuhod na lang ako sa desisyon kasama si Salman. Isa si Salman na tumulong
sa akin noong na-ospital ang Mama. Anak siya ng dating boss ko. Siya ang lumapit sa akin at
nagbigay ng tulong pinansiyal nang mabalitaan ang tungkol sa nangyari kay Mama.
Isang desisyon na hindi ko rin inaasahan. Igi-give up ko ang aking alaga.
Inihanda ko na ang cage ni Katrina. Ngumiyaw siya nang ipasok ko sa kanyang kulungan. Nakatingin
siya sa akin. Alam kong hindi niya alam ang susunod na mangyayari.
Dumating ang aking kaibigan na siyang mag-aalaga kay Katrina. “Salamat ha.”
“Ako na ang mommy mo, Katrina,” sabi niya sabay hinimas-himas ang aking alaga.
“Ihahatid ko na kayo.” Hawak ko ang handle ng cage ni Katrina.
“Okay lang. Di na ako magtatagal, naghihintay ang taxi,” sabay kinabig sa aking kamay ang
hawakan.
Nakasunod pa rin ako habang pababa ng hagdanan. Nakatingin si Katrina sa akin.
“Ayaw pala ni Katrina ng tubig sa gripo.”
Natawa ng bahagya ang aking kaibigan. “Ay sosyal.” “Huwag mong pakainin ng rice ha.”
“Naman.” “At saka…”
“O sige. Bye, bye na,” at isinara ang pinto ng taxi.
Bumalik ako sa loob ng aking kuwarto. Tinawagan ko si Salman upang ibalita na kinuha na si Katrina.
“Good,” sagot niya sa telepono.
“What time you will come?” Tanong ko. “I am busy. I will call you later.” Patlang.
Wala akong ibang maisagot. “Okay. I’ll be expecting you.” At naputol na ang kabilang linya.
Naupo ako sa gilid ng aking kama. Nag-iisa.
+++
Zkaat
Malaking halaga ng pera ang aking kinakailangan nang ma-ospital ang Mama. Inatake siya ng
hypertension at kailangan rin operahan ang kanyang mata.
Isang Shift Supervisor na Saudi ang pumasok sa aking opisina. Kinausap ako. At sinabi niyang
narinig niya ang tungkol sa nangyari sa aking ina.
“Inshallah, your mother will be okay.”
Inabot niya sa akin ang pera. Halagang 3000 riyals. Malaking halaga na iyon. Malaking tulong sa
pagpapagamot kay Mama.
“Thank you, Sir.”
“I am not doing this because you’re my friend. Because I know you. Because you’re our secretary but
I am helping you because this is the teaching of Islam.”
+++
Pdear
Ika-10 ng Pebrero 2010. Huwebes ng madaling araw. Sa isang maruming pader nabasa ko ang
samu’t saring nakaukit na mga mensahe na naroon. Naka-Arabic na langguwahe, Hindi at kung anu-
ano pa. Di ko maintindihan. Ngunit sa bandang ibaba nabasa ko nakaukit sa salitang Filipino, ‘ di ka
nag-iisa, isuko mo sa Diyos ang iyong mga problema…’ at pagkatapos idinugtong ko, Jack was here
2/10/2010.
Ipinikit ko ang aking mata. At niyakap ko ang karimlan.
Nang makalabas na si Mama mula sa pagkaka-ospital dahil sa hypertension at operasyon sa
kanyang mata, akala ko ay tapos na rin ang aking problema.
Muli kaming nagkausap ng aking kapatid at nagkasagutan nang maungkat uli ang dahilan ng pagka-
ospital ni Mama.
“Kung aaminin ko ba sa iyo lahat-lahat ay maging masaya ka?” sabi ng aking kapatid.
“Hindi kita pinapaamin na ikaw ang may kasalanan at kung anuman ang nangyari dahil sa walang
kuwentang cellphone.” Sabi ko at sa sobrang galit ay napaiyak na ako. Pamangkin ko ang nagbalita
sa akin na ninakaw at ibinenta niya ang telepono ni Mama kaya nag-away sila.
Pinutol niya ang aming pag-uusap.
Idinayal ko uli ang kanyang numero pero hindi ko na makontak.
Hindi ko alam sa pagkakataong iyon ay kaharap ko na ang isang bote ng local o home-made liquor.
Alam kong bawal dito sa Saudi ang alak pero nagpadaig ako sa aking galit. Uminom ako hanggang
sa malasing.
Lumabas ako ng bahay. Lasing. Nagpunta ng Starbucks. At umorder ng isang mainit na kape.
Pinagsabihan ako ng isang Filipinong waiter.” Kabayan, umuwi ka na. Delikado,” pabulong niyang
wika.
Tila hindi ko siya narinig. Nakita ko ang isang trash bin sa sulok. Sumuka ako. Nagkatingin sa akin
ang mga customers sa loob na karamihan ay Saudi.
Paglabas ko ay sinundan ako ng isang Arabo at nag-alok na ihatid ako. Hindi ako pumayag.
Pagkalipas ng ilang minuto ay narinig ko ang pag-alingawngaw ng patrol ng police.
“Filipini, Iqama.”
Inabot ko sa kanya ang aking ID. Bumaba ang pulis at inamoy ang aking hininga. At isinakay na ako
sa patrol.
Lulan ako ng isang 4x4. Pilit kong buksan ang pinto. Napansin kong naka-iskrin ang bintana nito.
Pagdating ko sa police station ay ininterbyu ako at napatunayang nakainom ng alak. Pinosasan ako
at ipinasok sa selda. Wala akong makontak o mahingan ng tulong. Kinumpiska ang aking celfon.
Naupo ako sa isang sulok. Napahagulhol ako. Narinig ko ang dasal sa madaling araw. Napansin ako
ng isang bilanggong nagdarasal. Tumigil siya sandali at nilingon ako. Tinapik niya ang aking balikat at
nagsalita sa kanyang katutubong wika.
“Filipini?” Tumango ako.
“Ana, Masri,” pahayag niya na siya ay isang Eqyptian. “Mushqilah?” “Drink local.”
“Inshallah, kalas musqillah,“ tila pinahupa ako sa aking pagluha. At nagpatuloy siya sa kanyang
pagdarasal.
Muli akong sumulyap sa maruming pader. Hindi ito isang panaginip, ni bangungot. Ipinikit ko na lang
ang aking mga mata.
+++
Huabd
Malamig ang sementadong sahig. Walang rehas. Ngunit mas malamig pa sa selda. Pinilit kong idilat
ang aking mga mata. Tatlong naka-unipormeng pulis ang nakita ko. Naka-arabic ang kanilang
nameplates. Naka-arabic ang lahat ng letra na nakikita ko sa silid na iyon.
“You want to go now?”
Tila malakas ang epekto ng alak. Nanghina ako. Naramdaman kong hinuhubad ang aking suot na
damit. Hinila ako at inihiga sa mesa.
“What’s this?” Pagtataka nila sa mga tattoo ko sa likod. “Very nice.”
Kumalas ako at kinuha ang aking damit. Sumiksik ako sa isang sulok. Pinilit kong tumayo ngunit
nangangalambre ang aking mga paa. Di ko kayang abutin at pihitin ang doorknob.
“You can go now, if you want this…”
“Don’t touch me!” Ngunit tila di ko kayang bihisan kahit ang sariling kahubdan.
+++
Naoifcottinis
Tatlong araw akong nawala. Tatlong araw ako sa loob ng Al-Khobar jail. Hinanap nila ako sa ospital,
ipinagtanong sa mga kaibigan hanggang sa makarating ang report sa aking kompanya na nasa
kulungan ako. Sabado ng hapon nang sunduin ako ng aking sponsor at inayos ang aking kaso. At sa
araw ding iyon ay nakalabas ako sa kulungan.
Isa si Salman na naghanap sa akin. Pinuntahan niya ang lahat ng ospital sa Jubail, Damman at
Khobar. Nagbabakasaling mahanap ako. Hindi siya pumasok sa trabaho. Paulit-uilt siyang nagtanong
sa aking mga kaibigan. Inabangan niya ako sa labasan ng aking accommodation.
Alas-tres na ng hapon nang dumating ako sa Jubail. Agad kong isinaksak ang charger para
mabuksan ko ang aking telepono.
Pagkabukas ko ng cellphone agad nag-ring. Isang incoming call mula kay Salman. Mababakas sa
kanyang boses ang sobrang pag-alala sa akin.
Pagkapasok niya sa kuwarto, naluha siya nang makita ako. “I am sorry…” wika ko.
Niyakap niya ako. Mahigpit na mahigpit. Napaluha na rin ako. Ikinuwento ko sa kanya ang mga
nangyari sa akin.
“I am so worried.”
“I know.” At ipinakita ko ang mga text messages at sandaang missed call notifications na
nakapangalan sa kanya.
+++
Ykaap
“Ashadu an la ilaha illa'llah. Ashadu anna Muhammadan Rasulu'llah,” paulit-ulit kong binibigkas ang
mga katagang iyon kasabay si Salman. Tila mga batang nagmememorya ng nursery rhymes.
Huminto ang sinasakyan naming kotse sa harap ng Jubail Dawah and Guidance Center.
“Are you ready?” Tanong ni Salman sa akin sabay pisil sa aking palad. Tumango ako.
Pumasok kami sa loob ng isang opisina at sinalubong kami ng isang Filipinong Muslim.
"Assalamu alaikum,” pagbati ni Salman. "Waalaikumsalam," at iginiya kami papasok sa isang silid.
Naupo ako katabi si Salman at tahimik na nakinig sa isang imam na naglelektyur.
Lumipas ang isang oras ay nagtanong ang imam. ”Sinu-sino sa inyo ang handang tanggapin ang
totoo, ang pinangalanan ni Allah, ang relihiyong Islam at ang pagsuko, ang pagiging Muslim? Itaas
ang kanang kamay at sabay bigkasin ang shahada.”
Sa gabing ding iyon ay nagkaroon ng isang rekoleksiyon. Isa-isang nagbahagi at nagpahayag ng
kani-kanilang testimonya tungkol sa pagbabalik-Islam.
Ibinahagi ko sa kanila ang mga nangyari sa akin at sa aking pamilya. Ang pagkaka-ospital ni Mama
at ang pagtulong ng aking mga ka-opisina. At ang aking karanasan sa loob ng tatlong araw sa
bilangguan.
“I embraced Islam tulad ng pagyakap ko sa aking pamilya…” pagtatapos ko sa aking pagkukuwento.
Pagkatapos ng pagtitipon ay inihatid ako ni Salman pauwi. Paulit-ulit pa rin naming binibigkas ang
Ashadu.
Nasa loob na kami ng kuwarto nang magtanong siya, “What would be your Muslim name?”
Lumapit ako sa kanya. Niyakap. At ibinulong ang kanyang pangalan.
+++
Dua
Remember, remember The 6th of September Ramadan 27 1431
Me, my dua and Salman…
Ikatlong araw sa nalalabing sampung araw ng Ramadan ang tinatawag na Laylat Al-Qader.
Pinaniniwalaan na sa mga araw na ito ay ipinagkaloob ni Allah kay Propetang Mohammad ang Banal
na Koran. At ayon sa tradisyon ng mga Muslim, ang sinuman na taimtim na mananampalataya sa
panahong ito ay ipagkakaloob ni Allah ang kanyang mga nais.
Ala-una ng madaling araw ipinarada ni Salman ang kotse sa parking lot ng Dawah mosque. Ito ang
pinakamalaking moske sa Jubail.
“My father gave me money and my mother reminds me,” nakangiti niyang sabi. “Of what?” Naguluhan
ako sa sinabi niya. “It’s your birthday.”
“How did you know?” Tila nanlaki ang kanyang mga mata nang mahulaan ko. “Just a good guess.”
“Birthdays for us is same an ordinary day,” pahayag niya.
“But for us, it’s a special day. A celebration. A family reunion.” “So, you will see your father on your
birthdays…”
Natahimik ako. Hindi na hinintay ni Salman ang aking sagot. Alam niya ang kuwento ng aking buhay.
Alam niya ang estado ng aking pamilya. Naikuwento ko sa kanya noon kung paano kami
abandonahin ng aming ama. Kung gaano kami naghirap at nangulila kasama ang dalawa kong
kapatid.
Binasag ang namagitang katahimikan nang magsimula ang pag-alingawngaw ng Adhan o tawag para
sa pagsisimula ng salah. Niyaya niya akong pumasok sa moske.
Bago niya itinaas ang kanyang mga kamay, pabulong niyang sinabi, “My dua will be for you.”
At pareho kami ng hiniling tuwing aking kaarawan na matagal ko nang kinalimutan.
+++
Hiall
They ask thee concerning the New Moons. Say: They are but signs to mark fixed periods of time in
(the affairs of) men, and for Pilgrimage…- Holy Quran
Sa karimlan at kalaliman ng gabi, magkasama kami ni Salman. Niyaya niya akong mag-moonsighting
sa pagtatapos ng Ramadan, isa sa tradisyon ng mga Muslim.
Nakasaad sa Qur'an at bilang pagsunod kay Propetang Muhammad, kung saan ang paglitaw ng hilal
o bagong buwan ay tanda ng pagsisimula at pagtatapos ng Ramadan, ang buwan ng pag-aayuno sa
loob ng 30 araw. Kasunod nito ay ang Festival of Fast-Breaking o ang Eid ul-Fitr.
Halos tatlong oras ang biyahe namin patimog galing Jubail. Hanggang sa marating namin ang isang
napakalawak na disyerto. Magkatabi kaming naupo sa buhanginan. Kapwa nakatanaw sa langit.
“I will remember you eyes, your nose, your lips, your ears, your hair and your face…” pag-isa-isa ko
sa mga bagay na di ko kakalimutan.
Lumapit siya sa akin at hinalikan ang aking mga mata, ang aking ilong, ang aking labi, ang aking
tenga. Hinaplos ang aking buhok at ang aking mukha. At niyakap ako na tila di pakakawalan.
“I am Salman and you are also Salman,” bulong niya sa akin. “Before, I live on earth and everything is
for nothing. I looked up and see the moon,” matalinghagang wika ni Salman. “I am like NASA. I
search how to reach the moon. I am lucky. Now, I lived with the moon.”
Isang taon na ang nakalipas simula nang kami magkakilala.
Magtatapos na ang Ramadan. At muling hihintayin ang marami pang lilitaw na bagong buwan.
+++
Sohut
Binuksan ni Salman ang aking iPad. Bumungad sa kanya ang Facebook page ko. Nabasa niya ang
aking shout.
“I am thinking quite a bit about all I have done for my brother-- and what he may or may not do for me
in return. I am trying not to get too bitter, or I may not asking for a payback. I only need pure respect
on my decisions and plans for him. I want to stand as our father..."
“Did you talk to him?” Tanong ni Salman.
Umiling ako. “My mother told me, he's still into drugs. He's not helping himself."
“We will call him again.” Idinayal niya ang numero ng aking kapatid. Maraming beses. Walang
sumasagot.
Si Salman ang tutulong at mag-aayos ng visa para sa aking kapatid. Siya ang nag-alok kaya ito na
ang pagkakataon para matulungan ko ang aking kapatid na makapag-abroad. Ready visa at may
sponsor na siya. Ang maganda pa ay dito rin siya sa Jubail maa-assign kung saan ako nagtatrabaho
sa kasalukuyan.
“What’s your plan?” Tanong uli niya. Walang akong maisagot.
Ilang minuto ang lumipas, tumunog ang kanyang telepono. Nakadalawang ring lang ay agad na
niyang tinanggap ang tawag.
“My brother?” Tanong ko. “My brother.”
Pagkatapos nilang mag-usap ng kanyang kapatid ay muli niya akong binalingan ng tanong.
“What’s your plan about your brother?”
Hindi pa rin ako kumibo. Patuloy lang ako sa pag-dial ng numero ng aking kapatid.
No Answer, ang lumabas sa screen. Pagkatapos, Retry? Pinindot ko uli ang Yes.
+++
Aplpe
Kung paano ang puno ng mansanas sa gitna ng mga punong kahoy sa gubat, gayon ang aking sinta
sa gitna ng mga anak na lalake. Ako'y nauupo sa ilalim ng kaniyang lilim na may malaking kaluguran.
At ang kaniyang bunga ay naging matamis sa aking lasa. – Awit ni Solomon 2:3
“For you.” Inabot niya sa akin ang isang paper bag. Sinilip ko kung ano’ng laman. iPhone4.
Agad-agad kong binuksan ang box na puno ng pananabik. “My dream phone. Thank you so much,
Salman!”
Kinuha ko ang MacBook at isinaksak doon ang usb connector upang i- configure ang bagong
telepono.
“iPad2 will be release soon,” sabi niya nang mapansin katabi ng laptop ang kanyang unang regalo na
markado rin ng mansanas, ang iPad.
“Yeah. But I will keep that,” sagot ko.
Inabot niya ang iPod nano. Inilagay sa magkabilang tenga ang earphone. Tahimik siyang naupo sa
kama habang nakikinig ng music. Alam ko ang pakikingggan niya uli ang You Came To Me ni Sami
Yusuf. Nahuli ko ang kanyang mga matang tahimik na nakatingin sa akin. Tahimik na may nais
ipahiwatig ngunit pilit ikinukubli ng mga tagong nararamdaman.
“Staring at me like what?” Sabi kong bahagyang nakangiti sa kanya.
Ngumiti siya. Tinanggal ang earphones bago nagsalita. “You’re the apple of my eye.”
Lumapit ako sa kanya. Niyakap. Gumanti siya nang mas mahigpit. Mahigpit na mahigpit na tila di ako
pakakawalan. At hinayaang patuloy na mag-install ang mga applications sa iPhone4.
+++
Lbaa
Weekly akong naglalaba ng aking mga damit. Walang pasok tuwing Huwebes at Biyernes kaya sa
mga araw na ito itinataon ko ang mga nais kong gawin sa flat. Paglalaba, paglilinis ng kuwarto,
pagba-vacuum ng carpet at buong araw na panonood ng pelikula matapos mag-download sa
uTorrent. At pagdating ng gabi pagkatapos ng huling salah ay hihintayin si Salman. Doon siya
matutulog.
Inisa-isa kong inihiwalay ang mga puti sa de-kolor, ang mga pang-opisina at pambahay. Uunahin ko
ang mga puti na isalang sa washing machine.
Napansin ko ang puting boxershorts ni Salman. Ito yung suot niya kagabi nang matulog siya dito.
Inamoy ko. Maangso. Tila may kulay-berde na dumikit sa tela. Parang patak-patak ng nana na
natuyo.
Kagabi.
“Salman, please…” hiling ko na bahagyang itinutulak siya. “Why?”
Inabot ko sa kanya ang condom. “Please.”
“Why?” Mas mataas ang tono nang magtanong uli.
Di na ako sumagot. Mapupunta na naman sa pagtatalo at muli na namang maungkat ang dating
pakikipagkita ko sa ex-lover kong Kuwaiti at sa anak ng boss ko sa dating kompanya. Wala akong
laban. Nahuli niya ako. Caught in the act na kasa-kasama ko sa isang coffee shop ang Arabo.
Hindi raw masarap pag naka-condom. Bakit daw kailangan nito? Liban lamang kung nagpapagamit
ako sa iba.
Tahimik ako habang sinimulan niyang ipasok ang kanyang ari na may lubricant. Tahimik ako habang
labas-pasok siyang umuungol hanggang sa maramdaman ko ang pagsirit ng kanyang likido sa aking
likuran.
Ngayon, tahimik kong pinakikinggan ang ingay ng washing machine na walang humpay sa pag-ikot
hanggang sa matanggal ang dumi na nakakapit sa maruruming damit.
+++
Tluo
Kinuha ko ang hose. Pinasirit ko ang tubig sa tubo. Naupo ako sa toilet bowl. Inabot ko ang personal
lubricant. Naglagay ng ilang patak sa aking hintuturo at ipinasok ko sa aking puwet. Naramdaman ko
ang hapdi. Itinutok ko ang tubo at naramdaman ko ang pagpasok ng tubig sa aking butas.
Napansin ko ang paglabas ng mga dumi. Hindi pa rin ako nakuntento. Ilang beses kong paulit-ulit na
ipinasok ang tubo sa aking puwet hanggang sa di ko na makayanan ang sakit.
Nagpawis ako. Nanginig. Nangalambre ang aking mga paa at namanhid ang aking likod.
Binuksan ko ang shower para maligo nang mapansin kong humina ang tubig. Lumabas ako upang
itsek ang linya. Nakita kong may gumagawa sa koneksiyon ng gripo. Wala man lang abiso ang aming
landlord na may aayusin ito sa araw na iyon. Kundi agad-agad nagpadala ng taga-ayos matapos may
magreklamo nang mag-leak ito last week.
“After 30 minutes, water okay,” ang sabi ng isang Pakistani na patuloy na nilalagare ang mga pipes.
Wala na akong magawa. Naka-off na ang compressor. Isinara na rin nila ang tangke ng tubig.
Tumalikod na ako at pumasok sa flat.
Dumating si Salman galing sa paglalaro ng football. Pawisan. Agad siyang dumiretso sa banyo. Ilang
minuto siyang nasa loob. Narinig ko ang pagsirit ng kanyang ihi. Paputol-putol.
Narinig kong sinubukan niyang mag-flush pagkatapos ngunit walang tubig na lumalabas.
“Salman, no water!”
Hindi siya sumagot o di niya ako narinig.
Kinatok ko siya. Hindi pa rin siya sumagot. Tanging ang naka-on na exhaust fan lang ang aking
naririnig sa loob.
Kinuha ko ang susi at binuksan ang pinto.
“I am sorry,” habang pinipilit niyang ilabas ang kanyang ihi na may halong nana. Sabay na tumutulo
ang kanyang pawis at luha.
+++
Eiepmyda
Umusbong ang protesta at mga rally dito sa Middle East na nagsimula sa Tunisia at sa Ehipto kung
saan napabagsak ang kanilang presidente. Gayundin, sunud- sunod ang mga demonstrasyon sa
bansang Algeria, Jordan, Oman at Yemen.
May pag-aalsa rin sa Lebanon, Libya at sa Bahrain laban sa monarkiya ng pamilyang Khalifa. Naging
limitado na rin ang pagbisita ng mga Saudi sa Bahrain simula nang ianunsyo ang martial law sa
naturang bansa. Causeway lang ang pagitan at ilang milya lang ang layo nito mula sa kaharian.
Dinadayo ang Bahrain ng mga Saudi dahil medyo open ito ikumpara dito sa Saudi. May night bars,
sinehan, at siyempre babae.
Last month, nagsabi si Salman sa akin na may one-week leave siya. Plano niyang sumama sa
kanyang mga kaibigan sa Dubai para magbakasyon.
Peaceful naman ang UAE kaya safe na magbakasyon dun. Hindi na ako nakipag-argumento dahil
hindi na naman siya nakakapunta ng Bahrain na halos weekly dinadayo ng mga Saudi para
makapag-unwind.
Nagpa-book siya sa Saudi Airlines papuntang Dubai at kumuha ng accommodation sa
Intercontinental Hotel.
“Of course not. You and me and nobody else,” sabi pa nito nang mag-voice call kami na hindi raw
talaga niya gagawin yun nang ipaalala ko sa kanya na kung gagamit siya ng babae o bading ay
kailangan niyang mag-condom. “What do you want from here?” Tanong niya upang iligaw ang aming
usapan tungkol sa pakikipag-sex ng may proteksiyon.
“Don’t bring something for me,” sabi ko pa sa kanya.
Pero nang bumalik siya ay bitbit niya ang iPhone4. Lubos na natuwa ako dahil sabi ko pa nga ‘dream
phone’ ko yun.
Ngunit kasabay ng isang napakagandang regalo ay ang pag-aalala na nahawa ako sa dala niyang
sakit. Hindi ko alam ang gagawin kung mag-undergo ako ng medical exam ay mag-positibo ako.
Hindi ko alam kung anuman ang naging lakad niya sa Dubai pero iyon ang duda ko kung bakit
maysakit siya ngayon.
“Have you check your blood?” Tanong niya sa akin.
Umiling lang ako. Abala sa paglalaro ng Angry Birds sa iPhone. Pagkatapos ng commercial ay muli
akong tumutok sa TV habang pinapanood ang protesta ng
mga Bahraini laban sa pamumuno ng Al-Khalifa at sa di patas na trato ng mga Shia.
“So when?” Tanong niya uli.
“Inshallah, tomorrow,” sagot ko habang nakatutok pa rin sa live coverage ng protesta sa Pearl
Square.
May rumor na magsasagawa rin daw ng rally ang mga Saudi laban sa kanilang gobyerno.
Lumalaganap ang gulo dito sa Gitnang Silangan. Parang epidemya. Pero bago ang lahat, namudmud
ng pera ang hari kaya mananatiling tahimik ang buong kaharian ng Saudi Arabia.
“You need money for medical check-up?”
Bago ako tumango ay inabot niya sa akin ang sanlibong riyal.
+++
Notes:
Saudi Arabia’s King Abdullah boosted spending on housing by 40 billion riyals ($10.7 billion), and
earmarked more funds for education and social welfare amid popular uprisings sweeping the Arab
world. The social security budget was raised by 1 billion riyals, according to a statement read on
state-run television. King Abdullah also ordered the creation of 1,200 jobs in supervision programs
and made permanent a 15 percent cost-of-living allowance for government employees, according to
the statement. Excerpt from www.bloomberg.com
Ccehk-up
Hawak-hawak ko ang aking medical card at iqama. Naghihintay akong tawagin ang aking pangalan.
Nakaupo ako sa bench kung saan ang mga out-patient naghihintay.
Tinext ko si Salman para ipaalam na nasa ospital na ako.
If finish. Call me. I’ll pick you up. Ang reply niya.
Pumasok ako sa toilet. Di ako mapalagay kaya naghilamos ako uli.
Nakatingin ako sa wall clock na nakakabit malapit sa counter. Tila naririnig ko ang bawat tiktak ng
relos. Parang timer na kung mag-o-overtime ay biglang magba-buzzer.
Lumabas ang nars. Tinawag ang pangalan ko. Hindi pa rin tumitigil ang aking kaba.
Taga-Mindanao rin siya. Marawi City. Iyon ang unang tinatanong ng mga kapwa- Filipino rito kapag
aksidenteng nagkikita. Bawal naman kasi mag-usap ng matagal at magkuwentuhan ang lalaki at
babae. Kaya simpleng tanungan lang.
Naupo ako. Sinabi ko agad sa kanya ng diretsahan. “Kabayan, akong bahala sa blood test result.”
“Filipino din ba ang doktor?”
“Hindi. Arabo. Syrian.”
Lalong kumabog ang dibdib ko sa pag-alala na kung malalaman ang totoong dahilan ng pagpapa-
vaccine ko ay pwedeng maging grounds ng repatriation.
“Relax ka lang. Nilagay ko dito, company’s requirement na magpa-vaccine ka,” sagot niya. “Pag
magtanong pa, ako nang bahala sa rason, sabihan ko nagbakasyon ka sa Pinas kaya kailangan mo
ng ganito.”
Inabot ko sa kanya ang aking medical card at iqama. At pumasok na kami sa loob ng out-patient
clinic.
Kinuhanan ako ng blood sample. At ilang mga tanong kung may allergies ba ako. May mga gamot ba
akong iniinom maliban sa vitamins. Pina-fill-up ako ng form for patient's record.
Pagkatapos, mga limang minuto lang ay tapos na ang pagturok sa akin.
Inabot ng nars ang resibo at resita. Pinapunta ako sa cashier upang magbayad. May sukli pa ang
ibinigay na 1000 SR ni Salman sa akin.
“Kabayan, sabihan mo ang jowa mo, wag kalimutang mag-medyas,” pabiro niyang sabi.
Alam ko na ang ibig niyang sabihin. Dumiretso ako sa Al-Dawaa Pharmacy. Dumating si Salman.
“How’s the check-up?”
“As prescribed by the doctor,” at inabot ko sa kanya ang biniling condom.
+++
Kbait
Alas-diyes ng gabi. Pauwi na ako galing sa isang salon shop. Kaibigan ko ang may-ari ng salon kaya
parati akong tumatambay doon. Palabas pa lang ako ng building, narinig kong may tumatawag sa
akin. Hindi ko pangalan. Kundi alyas ko.
“Dafi,” tawag ng isang Filipino.
Mga Saudi lang ang nakakaalam sa ina-assume kong screen name. Ang mga kaibigan kong Filipino
ay kilala nila ako sa tunay kong pangalan.
Huminto ako nang ilang metro. “Ikaw ba?”
Tumango ako. “Bakit kabayan?” Naguguluhan kong tanong.
“Tantanan mo ang asawa ng kapatid ko. Mahiya ka naman may asawa’t anak yun.”
“Kabayan, ano ka ba? Di ko alam ang pinagsasabi mo.”
“Nakikilala mo ang lalaking yan?” Itinuro niya sa akin ang isang lalaking nasa loob ng kotse.
Nakaparada nang di kalayuan ang isang puting Corolla. Pamilyar sa akin ang kotseng iyon. Pero
hindi ako nagpahalata. Tinted ang salamin. Nang palapit na kami ay bumukas ang bintana.
Si Abdullah. Isa sa mga kaibigan kong Arabo at kasamahan sa trabaho.
Hindi ko na binasa ang ekspresyon ng mukha ni Abdullah. Sumulyap lang ako sa kanya. Hindi ko
alam ang kanyang reaksiyon sa komprontasyon.
“Kasamahan ko siya sa trabaho,” pag-amin ko.
“Tigilan mo na ang paglalandi sa kanya. Makonsensya ka naman. Kapatid kong babae ang asawa
niya. May anak sila. Yung kapatid ko nasa Pinas. Iyak nang iyak. Nakita niya ang videos at pictures
niyo.”
Nakatingin sa amin ang ibang dumadaan at yung iba na naka-stand by sa may kanto ng Jeddah st.
“Di ko alam pinagsasabi mo.” At umalis na ako.
Humigit-kumulang 500 metro ang layo ng aking accommodation. Patuloy lang ako sa paglalakad.
Nag-ring ang aking telepono. Sinagot ko.
Humanda ka at ipo-post ko ang sex videos at pictures nyo. Gusto mo ng deportation? Ipapadampot
na kita. Muslim ako. Maranao. Marami akong kilalang pulis dito. Alam ko kung saan ka nakatira. Alam
ko kung saan ka nagtatrabaho. Tantanan mo si Abdullah. Puta ka!
Hindi na ako sumagot pa. Pinakinggan ko lang lahat na kanyang sinabi. Patuloy lang ako sa
paglalakad.
Pagdating ko sa may gate. Nakaabang ang kotse. Dali-dali kong binuksan ang pinto. At umakyat na
ako sa 4th floor. Nakaramdam ako ng konting kaba. Pero naisip ko, ano ang pinagsasabi niyang
videos at pictures? Hindi naman yun ang lalaking kasama ko na nai-post ang pictures namin sa
Facebook. At si Abdullah ay di ko matandaan na kumuha ng video ni retrato sa aming dalawa.
Pinakalma ko ang aking sarili. Nagsindi ako ng yosi. Muli nag-ring ang aking telepono. Hinayaan ko
na lang.
Alas-dose. Di pa rin ako dinalaw ng antok. Nag-alala ako kung anong mangyari kinabukasan.
Sinubukan kong tawagan si Abdullah. Nag-ring ang kanyang telepono. Hinintay ko na may sumagot
pero hindi tinanggap ang aking tawag.
Number busy.
Ilang minuto, nakatanggap ako ng text.
At muli hinintay ko sya sa may kanto ng Jeddah st.
+++
Vbitrae
Pauwi pa lang ni Salman galing sa trabaho nang tumawag siya. Napansing garalgal ang aking boses
sa telepono at nahalatang umiiyak ako kaya nagpasya siyang pumunta agad sa aking flat.
Pagkatapos naming mag-usap ay pinitik ko ang off switch ng iPhone ringer na malapit sa taas ng
volume control sa upper left-hand side. Minabuti kong naka- silent mode ang aking telepono. Baka
magtaka siya kung bakit walang humpay sa kaka-ring ang aking mobile phone. At pangalang Abdy,
ang tawag ko kay Abdullah, ang nag-a-appear sa screen.
Gayundin, patuloy akong nakakatanggap ng mga text messages mula sa isang numero na hindi
naka-register sa phonebook. Tanging ang isyu ay ang tungkol sa relasyon namin ni Abdullah.
Nakapangasawa raw siya ng isang Pilipina at may anak sila. Sa ngayon ang kanyang mag-ina ay
nasa Marawi ayon sa nagpapakilalang kapatid ng asawa ni Abdullah na sinugod at pinagbataan ako
nung nakaraang araw.
Alam kong isang krimen ang pakikipagrelasyon sa kapwa lalaki. Lalo na dito sa Saudi Arabia.
Maaaring mahatulan ng pagkakulong, kasong prostitusyon at sa tulad kong OFW ay deportation.
Ibinulsa ko ang aking telepono na walang humpay sa pagba-vibrate. Si Abdullah pa rin ang
tumatawag.
“What happened?” Tanong ni Salman pagkapasok niya sa kuwarto. Lumapit siya at niyakap ako.
Nakapatay ang dalawang fluorescent bulb sa aking silid. Tanging ang malamlam na liwanag ng
lampshade ang nakasindi. Ngunit nababasa ko sa mukha ni Salman ang pag-aalala sa akin. Siya
yung tipong tao na pag malungkot ka, idadaan ka sa regalo. Sa katunayan, siya ang nagbigay ng
mga Apple gadgets ko.
Inangat niya ang aking mukha. Pinahiran ang luha.
“My habibi. My wife…” bulong niya sa akin. “Be happy. iPhone 5 will be released very soon.”
Bahagya akong natawa nang sabihin niya iyon. Ngunit walang tigil ang pagba- vibrate ng aking
telepono sa bulsa. At patuloy akong napapaluha.
+++
Bdyuia
Kagabi, nagdeklara siyang break na kami. Mag-isa ako sa kuwarto Miyerkules ng gabi. Weekend
kinabukasan at nakasanayang kasama ko siya. Pero wala na si Salman.
Pagkatapos naming mag-usap ay tinawagan ko pa siya ngunit di na niya sinasagot ang aking tawag.
Isinauli na rin niya ang kanyang sariling susi sa kuwarto. “I can’t believe this…” mariin niyang sabi.
Tahimik akong nakatitig sa nakuha niya sa cabinet. Sandosenang condoms, personal lubricants at
ilang kaha ng yosi.Hindi siya makapaniwala sa nakita. Pinagmukha niya sa akin na dalawang piraso
lang ang nagamit niyang condom sa binili ko noong nakaraang linggo. Para kanino ang mga
nakatagong condoms at lubricants?
Nabasa ko ang kanyang huling text message. Thanks for everything, Jackie. If your Mom, your
friends, and somebody ask about us, just tell them I’m dead.
Muli ko siyang tinawagan. Ngunit di na niya sinasagot ang tawag.
Tsinek ko ang aking FB account. Napansin kong tinanggal na nya ang pinangarap na status namin as
‘Engaged’. Deactivated na ang kanyang account.
Gusto kong umiyak sa pagkakataong iyon. Nahihiya akong magkuwento sa aking mga kaibigan at
baka matawa lang sila. Maski ako sa sarili ko di ko alam kung bakit ako naiiyak.
“Ano ka ba bakla, lalaki lang yan…” ang bukambibig ng mga bading. Tinawagan ko si Mama. At
binanggit ko na wala na kami ni Salman.
“Babalik yun…” wika ni Mama. “Nung andito ka sa Pinas, tawag nga nang tawag.”
At nagkuwento na rin si Mama tungkol sa relasyon nila ng aking namayapang Tatay.
“Nang iniwan tayo ng Tatay mo, hindi ko talaga sinabi sa inyo o sa mga kakilala ko na patay na siya.
Ayoko maging biyuda. Kabit lang ako.”
Natawa na lang ako nang bahagya.
Hanga ako sa katapangan ni Mama. Hinding-hindi niya ikakahiyang naging kabit siya ng aming ama.
Bakit ba kapag kabit, hindi na marunong magmahal? At kahit iniwan siya ay pinanindigan naman niya
ang pagiging ina.
“Ngayong wala na ang Tatay niyo, biyuda na talaga ako,” pahayag ni Mama.
Pagkatapos naming mag-usap ay muli kong binuksan ang Facebook. At wala akong mahanap na
angkop para sa aking status.
+++
Sreteo
Hindi ko pinatay ang aking cellphone. Naka-silent mode lang ito. Alas-dyes na ng umaga nang ako’y
magising. Nakita ko ang huling text message ni Salman.
I am sorry. I’m in an accident.
Kinabahan ako. Tinawagan ko siya agad. Ring lang nang ring ang kanyang telepono.
Ginising ko ang aking katabi. Si Hussein.
“I know Saudis. Crazy dogs,” sabi nya matapos basahin ang mensahe sa phone.
Tinawagan ko uli si Salman. Kabado pa rin ako. Nang sumagot siya ay tinanong niya kung saan ako.
Gusto lang daw niya makipag-usap sa akin. Pumayag naman ako.
“He’s coming. You need to go,” pahayag ko kay Hussein. Natatawa siya habang nagbibihis.
Kagabi lang nang mag-usap kami.
“Where’s your Salman, Jackie?” Ang tanong niya.
Hindi ako sumagot. Sa halip, pinakita ko sa kanya ang susi.
“Uh, am sorry,” wika niya na bahagyang natatawa. “I’m out of this.” “I want you.”
Maingay ang stereo ngunit naririnig ko ang kanyang tawa.
“I want you too, Jackie. But he doesn’t like to share you,” pahayag ni Hussein habang bumubuga ng
usok ng Marlboro lights.
Muling nag-pop up ang text notification. Isang text message uli galing kay Salman.
I want you.
Patuloy na pumapailanlang ang Arabic song sa stereo. At tahimik kong pinakikinggan ang musika na
di ko naiintindihan.
+++
FB
Isang Kuwaiti ang kasama ko sa mga retrato na naka-post sa Facebook. Hindi ko alam sinong may
pakana. Hindi na ako makapag-log-in. Binago na ang password nito.
Sa isang petrochemical plant as ISD Supervisor si Hussein. Nakilala ko siya sa isang coffee shop sa
Jubail Center kung saan lagi ako tumatambay. Kapag bored kasi ako sa flat ay pumupunta ako sa
kapehan na iyon para dun magpalipas oras. O-order ng kape at may free wi-fi.
Isang kaibigan ang tumawag sa akin nang makita nya ang aking profile. At sa shout nito: Jackie is a
bitch!
Nag-isip ako kung sino ang gumawa nito. Ang mga larawang iyon ay matagal ko nang binura sa
aking laptop. Hindi ko na tinanong si Salman. Pero siya lang ang minsang gumamit ng aking laptop.
Kung nahalungkat niya ang pictures na iyon. Matagal na iyon. Samantala, matagal na ring hindi ako
nakipagkita kay Hussein matapos nung mahuli ako ni Salman kasama siya sa isang cofee shop.
Nang minsang humiling ito na magkita kami uli ay inayawan ko na.
Isang linggo kong hindi mabuksan ang aking account. Wala akong magawa kundi tawagan si
Hussein kung may alam sya tungkol dito.
Biyernes ng umaga. Nag-usap kami ni Salman. At in-open ko na sa kanya ang tungkol doon.
Nang biglang may kumatok sa pinto.
Sinilip ko sa door viewer. Sumilip din si Salman. “Why he’s here?”
“I called him to ask about my Facebook?” Napailing si Salman.
“Go out.” Umiling ako. “I will go.”
Pinigilan ko siya.
“I think he don’t have keys. I’ll give this to him.” Pinakita niya sa akin ang susi ng room ko na binigay
ko sa kanya.
“Please…” niyakap ko siya. “Please don’t go.”
Naka-ilang katok si Hussein sa labas. Wala na akong choice kundi buksan ang pinto. Pumasok siya.
Bago siya makapagsalita ay nakita na niya si Salman na nakaupo sa gilid ng aking kama. Tahimik
siyang lumingon sa akin. Tahimik kaming tatlo sa loob ng kuwarto.
Ilang sandali ay tumayo si Salman at inilagay sa ibabaw ng lamesa ang susi. Isa lang ang ibig
sabihin, isinasauli na niya ito sa akin.
Sumulyap si Hussein sa akin at tinungo ang pinto. Walang imik na lumabas sa aking kuwarto.
Pagkalipas naman ng ilang minuto ay umalis si Salman. Hindi ko na nagawang pigilan pa siya.
Naiwan akong mag-isa.
Sinubukan kong muling buksan ang Facebook. Gusto ko mag-shout.
Isumpa ang FB! Ipinid ang pinto! I-lock ang puso!
Narinig ko ang pag-alingawngaw ng adhan mula sa di kalayuang moske para sa Isha* sa araw na
iyon nang mapansin kong may muling kumatok sa pinto.
Hindi na ako sumilip sa door viewer. Kilalang-kilala ko siya. Alam kong babawiin niya uli ang susi.
Tulad ng pagbawi niya sa aking puso.
Napaluha ako. Agad-agad kong binuksan ang pinto.
+++
*ang panlimang dasal o ang huling salah ng mga Muslim sa isang araw
Eid
Kasabay ng Eid ay muling nagkaayos kami ni Salman. Kahapon lang ay humahagulhol siya ng iyak.
Di ko alam kung ano ang maging reaksyon ko. Isang lalaki, umiiyak sa harapan ng isang bading. *
Maniniwala na ba ako na mahal niya ako? Nakakaloka.
Nakokornihan ako sa mga litanya niya. Pero sa loob-loob ko, kinikilig ako. Di ko ini-expect na darating
kami sa ganito ni Salman. Magtatatlong taon.
“Nobody will love you as I loved you.” Iyan ang lagi niyang pinagmamayabang.
Kilala daw niya lahat ng kalahi niya. Alam niyang hindi magtatagal sa isang relasyon. Sex lang ang
habol dahil sa kawalan ng babae kaya bading ang papuputukan.
Nang makita niya ang sasakyan ni Hussein na naka-park sa harap ng flat na aking inuupahan,
sigurado siyang magkasama kami ng aking ex-boy. Mula alas dos ng madaling araw hanggang alas-
dyes ng umaga ay nakaabang siya at panay tawag sa aking telepono.
Hindi ko sinasagot ang kanyang tawag sa panahong iyon matapos niyang sabihing tapos na ang
aming relasyon. Ayoko namang magmakaawa sa kanya. Sabi nga ng mga bading, lalaki lang yan.
Kaya di ko inakala na babalik siya pagkatapos ng lahat. Muli ko lang siyang tinawagan nang
magsinungaling siya at nag-text na naaksidente siya.
Eid holiday dito sa Saudi Arabia. Ang huling selebrasyon sa dalawang Eid sa loob ng isang taon. Ang
Eid Al-Adha na ang ibig sabihin ay Feast of Sacrifice.
Ayon sa kasaysayan, ito ang panahon ng pag-alala kay Ibrahim o si Abraham na handang isakripisyo
ang anak na si Ismail bilang pagsunod at paniniwala sa Diyos, pero bago nangyari ang pag-alay niya
sa kanyang anak ay binigyan siya ng tupa, at iyon ang naging alay.
“Happy Eid, “ bati ni Salman sa akin.
Mamaya, magkakatay daw sila ng tupa. “I will give you meat.”
At batay naman sa kanilang paniniwala, ang karne ng alay na hayop ay hahatiin sa tatlong hati. One
third para sa may-ari o nag-alay; one-third naman para sa
kamag-anak, kaibigan at kapitbahay at ang panghuling share ay para sa mahihirap at
nangangailangan.
Ngayon, alin man sa tatlong share na nabanggit ang paghahatian sigurado akong may karne si
Salman na sa akin ay nakalaan.
+++
Note:
Google Language Tools: *I do not know what will be my reaction. A man, wept in front of a fairy.
Rhsaes
Mag-aapat na buwan na ang nakakaraan, isang Pinoy ang nagkompronta sa akin. Asawa raw ng
kapatid nya si Abdullah, isang Arabo na kaibigan at katrabaho ko.
Ayon pa sa nagpapakilalang kapatid ng asawa ni Abdullah, ang mag-ina ng Arabo ay nasa Marawi.
Sinugod at pinagbataan akong i-report sa pulisya. May videos at pictures raw siyang ebidensya.
Ngunit di ko maalalang kumuha ng video o retrato si Abdullah.
Dito sa Saudi Arabia, isang krimen ang pakikipagrelasyon sa kapwa lalaki. Maaaring mahatulan ng
pagkakulong, kasong prostitusyon at deportation.
Ako na mismo ang naghanap ng paraan para kumalas kay Abdy, ang tawag ko sa kanya. Ako na ang
lumayo.
At simula nung huli naming pagkikita nang gabing sinugod ako ng kapatid raw ng asawa niya ay
nagpalit na ako ng cellphone number. Minsan, napapansin kong nakaabang siya sa tapat ng gate ng
aking accommodation. Ngunit iniiwasan ko na sya.
Nakalimutan ko na ang lahat-lahat.
Kahapon lang ay nagpunta kami ni Salman sa Dinah Dispensary, isang ospital dito sa Jubail.
Magpapa-check-up ako dahil sa rashes. Magwi-winter na kasi kaya nagkaroon ako ng pangangati sa
balat.
Habang naghihintay akong tawagin ang aking pangalan sa Room-19 sa OP ay nilapitan ako ng isang
Pinoy.
“Kabayan, naalala mo pa ba ako?”
Matagal ako bago sumagot. Di ko na siya namumukhaan. “Pasensya na noon.”
At bigla kong naalala na siya ang nanugod sa akin kasama si Abdullah. “Wala yun,” sagot ko.
“Alam mo kasi, seven years rin kami nun. Ngayon ko lang na-realize ang lahat- lahat. Dalawang
bading ang napauwi ko dahil sa kanya. Ewan ko ba kung bakit ganun na lang ako kabaliw sa kanya.
Pagkatapos, wala rin. Wala na kami.”
Gusto ko siyang pagsabihan, na lahat tayo may kontrata dito. Pati sa lalaki.
Patuloy lang ako sa pakikinig sa pagkukuwento niya. Ni hindi ko na kinuwestiyon ang pagkompronta
niya sa akin noon. Naiintindihan ko siya sa kabila ng lahat.
Habang nag-uusap kami ay lumapit si Salman sa akin. Pinakilala ko na anak ng boss ko.
“Teka lang, check ko muna yung file mo,” sabi niya at dumiretso sya doon sa Room 19. Nurse
assistant sya sa EENT at magkatabi lang ang silid nito sa Derma.
Magsa-salah ng Maghrib. Nasa waiting area pa rin ako.
“Wait ka lang ha kasi may pasyente pa yung doctor. Siguro after salah, tatawagin ka na,” wika niya
paglabas ng Room 19 matapos i-check ang file ko doon sa naka-assign na nurse.
Nagpaalam si Salman sandali dahil magsa-salah siya. Pumasok siya sa lavatory upang mag-wudu.
Tahimik akong naupo sa bench kasama ang ibang out-patient na naghihintay ng appointment.
Pagkatapos ng salah, tulad ng aking inaasahan ay tinawag na ako.
Ayon sa doktor, normal lang ito lalo na’t papasok ang taglamig. Lalo na’t sensitibo ang balat ay
magkakaroon ng pangangati. Tsinek niya ang aking rashes sa tiyan. Tinanong kung ilang linggo na.
Hugis-barya at oval-shaped. Makati lalo na nagda-dry ang skin tuwing malamig ang panahon.
Walang kinalaman ang food allergies. At lalong di nakakahawa. Kailangan ko lang laging mag-apply
ng lotion or creams as moisturizer.
Pinaupo niya ako at pinaharap sa ultlaviolet light ng humigit-kumulang 30 minuto. Pagkatapos ay
binigyan ako ng receipt payment para magbayad sa cashier at niresetahan ako ng oral anti-
histamines at derma lotion.
Paglabas ko ng room ay kinuha ni Salman ang resibo at siya na ang nagpunta sa counter. May
medical card na ibinibigay ang bawat sponsor ng mga OFW dito sa Saudi Arabia kaya mura lang ang
medical fees. Nakita ko sa resibo, 100 SR o katumbas sa 1400 pesos ang nakalagay sa medical
check-up. At 20% percent lang ang babayaran ko.
Pagkatapos pumunta ni Salman sa katabing pharmacy para bilhin ang reseta ng doktor ay inihatid na
niya ako pauwi.
“How you know this Filipini nurse?” Tanong ni Salman habang nasa kotse kami.
Sa tono ng pagtatanong niya sa akin ay nagtaka ako. “Long time… he’s also from Mindanao. Very
near from my place in Cagayan de Oro.”
Gusto ko na sanang ikuwento ang nangyari noon. Pero naisip kong di na kailangang malaman pa ni “We’re not lucky. It’s okay, I have you already,” nakangiti niyang wika. “It’s bola again.”
Salman.
“No, not bola. They want to separate us.”
“He gave me this.” At pinakita niya sa akin ang kapirasong papel na may nakasulat na mobile
number. Itinapon niya ang non-winning tickets kasama roon ang pirasong papel na kung saan nakasulat ang
numero ng nars.
+++
+++
Rffale
V. Ang Artioabgufioa
Napakaliit nga ng mundo para hindi na muling magkurus ang landas ng mga taong sa akala ko sa
isang telenobela lang nangyayari. Aba, ginoo, napupuno ka nang grasya sabayan mo ang aking musika pakonsuelo de puta

Nang gabing ipinakita sa akin ni Salman ang kapirasong papel na may nakasulat-kamay na numero, luwalhati sa akin
maraming katanungan rin ang gumulo sa utak ko. Bakit kinuha ni Salman ang numero kung ayaw ikaw ang kabuhayan at katamisan pagkatapos mong iabot ang barya huhugasan ko ang iyong
niya? At bakit nagbigay ng mobile number ang nars na iyon? Gusto ba niya si Salman? Gusto ba binahid na mansta
niyang sulutin? Alam kong kahit pinakilala ko siyang anak ng boss ay alam nilang boyfriend ko ang
kasamang lalaki lalo na’t Saudi. Duda ako sa nars na iyon.

Alam kong galit pa rin siya sa akin dahil kay Abdullah.

Naalala ko nang magpapakilala siyang kapatid ng asawa ni Abdullah. Sinugod at pinagbataan akong
i-report sa pulisya. May videos at pictures raw siyang ebidensya.
Krawaaan
At nang magkita kami uli ay umamin siyang boyfriend nya si Abdullah. Seven years na raw sila.
Muli, binilang ko ang labinsiyam na nagdaang kaarawan ko. Hindi ko narinig ang kanyang boses na
Ngunit sa kabila ng lahat ay iniwan pa rin siya.
nagsabing ‘Happy Birthday, anak’.
Walang permanente sa mundong ito. Naghihiwalay nga ang mag-jowang lalake at babae, kahit pa
Kahapon nagkausap kami sa telepono. Si Mama ang naging tulay upang muling magkurus ang
ang mag-asawa. Ituturing milagro kung magtatagal ang isang relasyong homosexual.
landas naming mag-ama na sinusubukan kong iligaw.
Sa gabing iyon, may pa-raffle sa Panda, isang supermarket sa Jubail. Hindi ako sumama kay Salman
Pinagbigyan ko si Mama na kausapin at batiin ang Tatay nung sabihin niyang kaarawan nito.
dahil gusto kong magpahinga. Medyo nangangati pa rin ang rashes ko. Kagagaling ko lang ng ospital
para sa follow-up check up. Narinig ko ang ‘Salamat, anak’ sa kabilang linya. Boses iyon ni Tatay. Tuluy-tuloy na siyang
nagkuwento at nagtanong tungkol sa aking kalagayan dito sa Saudi.
Sinundan raw si Salman ng nasabing nars. Gusto nitong makipag-usap. “He told me something about
you.” Tahimik akong nakinig. Halos lahat 'oo' at 'okay' ang aking kasagutan. Ini- imagine ko ang kanyang
mukha. Seven years old lang ako nung inabandona niya kami. Ngunit kabisadong-kabisado ko ang
Ipinakita raw sa kanya ang isang profile sa Facebook.
kanyang mukha na lalong mas malinaw sa aking balintataw sa tuwing ipipikit ko ang aking mga mata.
LadyGaga Jubail ang profile name nang buksan ni Salman ang iPad.
Hindi ko na rin matandaan kung kailan kami huling nagkita, nung huling pagkakataong hinanap ko
Idolo ko si Lady Gaga. At kahit si Salman ay alam niya yun. Marami rin akong kaibigan na ang alam siya bago ako tuluyang lumayo, nagpunta ng Maynila at hanggang makipagsapalaran ako sa Gitnang
nilang screen name ko at tawag nila sa akin ay Lady Gaga. Silangan.

Maari rin namang fake account yun. Kahit sinong pwedeng gumawa ng FB account at gagamitin ang Narito pa rin ang galit. Yung galit na noon pa man ay itinanim ko na. At isinumpa. Ang ama ay sa
retrato ko. Paliwanag ko kay Salman. anak. At ang anak ay sa ama. Hindi ko iyon mababaklas.

“How’s the raffle?” Tanong ko para ibahin ang usapan. Noong nagdasal ako at humiling sa Diyos para sa aking kaarawan, hindi ako sigurado kung narinig
Niya.
Nakakarinig ba ang Diyos?
Matanda na ang Tatay at hindi na malinaw ang kanyang pandinig. Hindi niya narinig ang aking
pagbati ng ‘Happy Birthday, Tatay.’
“Naririnig niya…” ang sagot ni Mama.
Hanggang ngayon, hindi pa rin ako sigurado. Ilang dasal at hiling pa kaya ang aking ibubulong?
+++
Fjar
Nagising ako ng madaling araw. Mag-a-alas-kuwatro. Magsisimula ang Fajr prayer. Unang dasal sa
pagsisimula ng araw dito sa Saudi.
Madaling araw rin nung mga panahong tinawagan ko ang Tatay. Tres minutos ang binigay na sandali
upang makausap ko siya sa payphone sa may kanto.
“Hello, pwede po ba kay Tatay?”
Kagigising lang ng sumagot sa kabilang linya. “Sino sila?”
Nagpakilala ako. “Anak--- niya” hindi ko na idinugtong ang ---sa labas. Alam na nila.
“Sige, tatawagin ko muna…”
Natapos ang tres minutos. Naputol na ang kabilang linya. Hindi ko nakausap si Tatay. Kinapa ko ang
mga natitirang barya sa aking bulsa. Pambili na lang ng ice water. Pantawid-gutom.
Usapan namin noon na magkita sa paradahan. Hindi kami nagkita.
Baka hindi siya nagising ng madaling-araw.
+++
Dsiertyo
Niyaya ko ang isang kaibigang Arabo na magpunta sa malayo. Sa malayung- malayo na wala na
kaming makikitang gusali, bahay, planta at mga tao. Mahilig din naman siyang mag-outing kaya
agad-agad sumang-ayon at pinagbigyan ang kahilingan ko. Lulan kami ng kanyang Hummer 3.
Binaybay namin ang disyerto ng eastern region sa Saudi Arabia. Napakahaba ng biyahe na umabot
sa limang oras. At nangyari nga na kaming dalawa na lang ang tao sa gitna ng napakainit at
napakalawak na disyerto.
Kung titigan mong mabuti ay parang dagat rin pala ang disyerto na tila mga alon rin ang guhit ng
buhangin. Malayang tinatangay ng hangin ang mga maliliit na butil hanggang ipapadpad sa
malayung-malayo na hindi na maabot ng tanaw.
Hindi na maabot ng tanaw ngunit naroon pa rin mananatili sa mukha ng disyerto.
“I know you missed your family,” wika niya sa gitna ng katahimikan. At tinanong niya ako kung bakit
ko piniling mag-abroad.
Ikinuwento ko sa kanya ang katayuan ng aking pamilya. Ako ang panganay at ako ang kailangang
aako ng responsibilidad ng isang ama nang iwan niya kami dawalang dekada na ang lumipas.
“It’s so hard to find a job in the Philippines. But I am sure I will always find my family.”
Pagkatapos, niyaya niya ako na magpunta pa sa malayung-malayo.
+++
Paly
Biyernes. Rest day dito sa Saudi Arabia. Nilibang ko ang sarili sa panonod ng mga pelikula. Isa sa
pinakapaborito ko lalo na’t hango sa nobela ni Lualhati Bautista ang Dekada ‘70.
Nag-ring ang aking telepono. Tawag galing sa Pinas. Si Mama. Pause ko sandali ang pelikula.
Ibinalita niya sa akin na malapit nang matapos ang bahay. Puwede na raw itong lipatan. Kaya
tuwang-tuwa ako na ganun pala kabilis, isang taon lang at naitayo na ang simpleng pangarap naming
magkaroon ng sariling bahay. At nakapamuhunan na rin daw siya ng pwesto para sa isang maliit na
sari-sari store. Ikinuwento rin niya na pinagawan niya ng isang cabinet at bookshelf ang mga
kolesiyon kong libro. Dahil iyon lang ang tangi kong hiling sa kanya.
Isang taon na ako dito sa Saudi at sa natanggap kong magagandang balita mula kay Mama ay alam
kong hindi nasayang ang pinagpaguran kong riyals na ipinadala para sa kanila.
Pagkatapos ng aming kuwentuhan at balitaan ay nagpaalam na siya. Pinindot ko ang Play.
‘Kahit ngayon, humarap ako sa Diyos, kahit demonyo, hindi masamang tao ang anak ko... ‘ ang linya
ni Vilma Santos.
Nag-ring uli ang aking telepono. Isang Arabo. Pause ko uli ang pelikula.
“All the way. How much?” Ang agad kong itinanong. Nagkasundo kami sa presyo.
Ini-rewind ko ang eksena ni Vilma. Pagkatapos, pinindot ang Play.
+++
USB
Isang umaga, nakatanggap ako ng text message. ‘Nasa ospital ang Tatay mo. Kritikal ang
kondisyon.’
Kasabay nun ay narinig ko ang busina ng bus sa labas. Nag-vibrate din ang aking phone, tumawag
ang bus driver. Five minutes late na pala ako sa hintayan ng sasakyan.
Paalis na ako ng accommodation papuntang trabaho. Bitbit ko ang aking mobile phone. Nag-iisip pa
rin ako kung ano ang aking isasagot sa text message.
Pagkaupo ko sa pinakahuling upuan ng bus ay tahimik kong binasa uli ang mensahe. Wala pa rin
akong maisip na isasagot.
Trenta minutos ang biyahe papunta sa planta na aking pinapasukan. Naririnig ko ang dalawang
kasama sa bus. Admin Assistants sila at katrabaho sa isang Petrochemical plant dito sa Saudi
Arabia.
“Kung kailan ko kailangan ay saka di ko mahanap. Ang buhay nga naman,” naiinis nitong sabi.
“Baka na-misplace mo lang,” sagot ng kasama niya.
“E, pano ma-misplace yun? Laging nakasabit sa leeg ko, karugtong na ng bituka ko yun,”
pagrereklamo niya dahil sa nawawalang USB.
“Hayaan mo na, mahahanap mo rin yun.”
“E, kailangan na nga. Ngayon na. Lagot ako sa boss ko pagdating ng opis.” “Sabihin mo nawala.
Ano’ng magagawa mo?”
“Paano’ng trabaho ko? Responsibilidad ko yun,” diin nito na walang-tigil sa kakahalukay sa kanyang
bag.
Ibinalik ko ang atensiyon sa telepono. Paulit-ulit kong binasa ang mensahe. Wala pa rin akong
kasagutan.
Bago ako pumasok sa gate ay binasa ko uli ang mensahe. Pinatay ko ang telepono. Isiniksik sa
dalang bag. Ngunit sa kasamaang palad ay napansin ako ng guwardiya.
“I have emergency call in the Philippines,” paliwanag ko.
“Mafi phone inside,” pagbabawal ng security guard sabay itinuro ang nakapaskil sa gate, ‘No Mobile
Phone Allowed Inside’.
Pinapirma ako ng Incident Report as first offense sa pagdadala ng phone sa loob ng planta.
Kinumpiska ang aking telepono. Aminado akong kasalanan ko dahil aware ako sa company policy.
Lahat ng empleyado ay dumadaan sa Safety Orientation kung saan ino-orient sa mga do’s and don’ts
sa loob ng planta.
Sa opisina, nasa isip ko pa rin ang natanggap kong text message, at hanggang ngayon ay wala pa
rin akong mahanap na kasagutan.
Natanaw ko ang aking officemate sa kabilang workstation, hindi pa rin niya nahanap ang kanyang
USB.
+++
Oars
Ito ang pagsisimula ng araw ko sa opisina. Pagkadating ko, ang unang gagawin ay bubuksan ang
PC, magla-log-in, tapos bubuksan ang Outlook. Hihintaying magpa-pop-up ang To-do List Today at
Reminders para mga importanteng bagay na kailangang aksyonan sa araw na iyon. Iki-klik ang
Send/Received sa toolbar ng Outlook para ma-update ang incoming at outgoing e-mails.
Pagkatapos ay ida-dial ang numero ng teaboy para sa isang tasang mainit, mapait na kape.
Click sa mouse. Pindot sa keyboard.
Nag-ring ang aking mobile phone. Tawag galing sa Pinas. “Hello. Ma, kumusta si Tatay?” Ito agad
ang itinanong ko. Patlang.
Humigop ako ng kape. Click uli sa mouse. Space. Maraming beses. “Hinanap ka niya…” si Mama sa
kabilang linya.
Click uli sa mouse. Backspace. Maraming beses. “Hindi ako makakauwi…” sabi ko kay Mama.
Patlang.
“Kakausapin ko na lang.” “Di na puwede… ”
Nasa comatose stage ang Tatay. Limang oras na ang lumipas ay hinanap niya ako. Limang oras ang
pagitan ng Saudi at Pinas.
Click uli sa mouse.
Alas-otso na nang dumating ako sa opisina. Late ako ng kalahating oras. Ganunpaman, magsisimula
pa rin ang araw ko tulad ng nakasanayan.
+++
Nautro
Hindi ako mahilig sa anime, sa manga at cartoons. Pero nagtaka ako kung bakit napasama sa
pinamili ko ang DVD copy ng Naruto series.
Muli kong naalala ang mag-amang Saudi na sinusundan ko tuwing araw ng Biyernes upang gawan
ng kuwento ang kanilang bonding bilang mag-ama. Ako ang nakasunod sa kanila sa counter ng
grocery store. Malamang sa kanila ang disc na iyon.
Pagkaakyat ko sa kuwarto ay sandali kong pinagmasdan ang katapat na apartment. Hinawi ko ang
kurtina. Narinig ko ang pag-alingawngaw ng kapangyarihan ni Naruto.
Naupo ako sa harap ng aking TV monitor matapos isalang ang isang disc. Pinagtiyagaan kong
panoorin kahit ang pinakaunang series lang upang may malaman ako kahit konting istorya tungkol sa
bida. At may maidadagdag pa akong kuwento tungkol sa mag-amang Saudi.
Ito pala si Naruto. Isang ninja na nangarap maging Hokage. Wala na siyang mga magulang. May
dalawa siyang kaibigang sina Sasuke at Sakura.
Nakikipagsapalaran sila at nagsanay para madiskubre ang kaniya-kaniyang kakayahan at kung anu-
ano pang twist ng kuwento. Pagkatapos i-scan ang ilang series at paputol-putol na sulyap sa bawat
eksena ng anime ay ibinalik ko sa case ang disc at binalot uli.
Bumaba ako at pumunta sa kabilang apartment. Inakyat ang 5th floor kung saan katapat ng aking
kuwarto sa kabilang building. Pinindot ko ang doorbell.
Alam kong tiningnan muna ako sa door viewer bago bumukas ang pinto pagkalipas ng ilang sandali.
“Salam Alaykum…” bati ng nagbukas sa akin na Arabo. Naririnig ko ang boses ni Naruto sa loob.
“I am from the CD store,” pagsisinungaling ko. “ I think this item is for you,” sabay ipinakita ang
dalang CD.
Nagtaka ang lalaki at tila inaalala kung may naiwan ba silang binili.
Lumapit na rin ang bata sa pinto. Nakatingin sa hawak kong disc. May sinabi sa kanyang ama sa
Arabong salita.
“Mafi,” tila pinagbawalan ang anak. “Sorry. Not for us,” baling niya sa akin.
At isinara ang pinto. Nakatayo pa rin ako sa harap ng pintuan, kinukumbinse ang sarili na sa kanila
ang CD na hawak-hawak ko. Inilapag ko sa doorstep at umalis na ako.
Pagkadating ko ng kuwarto ay muling sinilip ang kabilang apartment. Naririnig ko pa rin si Naruto.
Kumbinsido ako na sa kanila ang disc na iyon kahit nasa akin ang purchase receipt.
+++
Wkaas
‘And then, because he could not stand to do otherwise, Paul Sheldon rolled the last page out of the
typewriter and scrawled the most loved and hated phrase in the writer’s vocabulary with a pen: THE
END’ –mula sa Misery nobela ni Stephen King
Biyernes ng hapon nasa bungad ako ng gusali ng aming apartment. Balak kong magpunta ng Jubail
Center para bumili ng mga personal na kailangan. Hindi na ako tumawag ng taxi dahil walking
distance lang naman ang naturang shopping center.
Sa kabilang apartment, napansin ko ang isang mag-amang Saudi na pababa ng elevator. Nasa 30’s
ang edad ng ama samantala nasa pito o walong taong gulang ang anak. Pinagmasdan ko silang
mabuti hanggang sa lumabas ng gusali. Naglakad sila sa eskina. Hindi ko alam kung anong nagtulak
sa akin upang sundan ko sila. Siguro dahil curious lang ako sa bonding ng isang mag- ama na hindi
ko kailanman naramdaman sa tanang buhay ko. Minsan kasi nakakaramdam ako ng inggit sa mga
batang namamasyal kasama ang kanilang mga magulang.
Limang metro ang aking layo upang hindi nila mahalata. Sa isang barber shop ang kanilang tungo.
Pumasok na rin ako sa pagupitan at naupo sa couch habang naghihintay. Kasabay ko ang batang
lalaki nang tinawag kami ng dalawang barbero upang maupo sa magkabilang silya.
Nakatunghay ako sa salamin. Napansin kong inalalayan siya ng kanyang ama sa pag-upo ng silya.
At siya ang nagbigay ng instruksiyon sa barbero kung anong gupit ang para sa kanyang anak.
“Sir, ano pong gupit niyo? Barbers, layered o trim?” ang tanong ng Filipinong barbero sa akin.
Hindi na ako nag-isip kung anong gupit ang bagay sa akin. “Siguro trim na lang.” Pagkatapos ng
pagpapagupit ay lumabas na ang mag-ama sa barber shop.
Sinundan ko pa rin sila. Tumawid kami sa isang maliit na kalye. Lakad pa sa isang eskinita.
Hanggang sa marating namin ang Jabal-Jeddah st. intersection. Ito ang pinakasentrong kalye sa
Jubail. Magulo ang trapiko. Maraming sasakyan at tao lalo na’t Biyernes ng hapon. Tumawid ang
mag-ama sa kabilang kanto.
Hindi ko nagawang sundan sila. Hirap tumawid kapag mag-isa. Naiwan ako sa island ng road
intersection. Hinintay ko pang mag-red light bago makatawid.
Hindi ko na sila nasundan ng tingin.
Bumalik ako ng apartment. Binuksan ang netbook. At nagsimulang pindutin ang keyboard para sa
isang kuwento tungkol sa mag-ama na sinubaybayan ko sa hapong iyon.
Sumunod ang isa pang Biyernes. Nakaantabay na ako sa baba ng apartment. Hinintay ko ang
paglabas ng mag-ama. Hindi ako nagkakamali. Parehong oras at panahon. Sinundan ko uli sila.
Tumawid sila sa isang kalye. At isa pang kalye. Hanggang sa marating namin ang Jubail Center.
Pumasok sila sa Al-Garawi Store, isang tindahan ng mga sapatos. Agad sumalubong ang sales
attendant. Nagtingin-tingin sandali ang ama habang nakasunod sa kanya ang kanyang anak.
Pagkalipas ng ilang minuto ay itinuro niya sa sales attendant ang napiling sapatos. Ibinigay ang
gustong kulay at sukat. Pagbalik ng salesboy ay bitbit niya ang kahon na sapatos.
Pinaupo ng ama ang kanyang anak, hinubad ang suot na lumang sapatos at siya na mismo ang
nagpasukat sa anak.
“Sir, what color and size?” Bumaling sa akin ang sales attendant nang makitang isinusukat ko ang
isang sapatos.
“Black. Size…” nag-isip ako kung ano nga ba ang sukat ng paa ko.
Tsinek ng salesboy ang talampakan ng sapatos kung saan nakamarka ang numero ng sukat. “This is
43. I’ll give you 42. Color Black,” pahayag ng Indianong sales attendant.
Pagkabalik ng salesboy ay isinukat ko uli ang sapatos para masigurong kasya sa akin. “Not my size.”
Muli, kumuha siya ng 41. At iyon ang tamang sukat.
Pagkalabas ng shoe store ay muli ko silang sinundan. Narinig ko ang pagtawag ng salah para sa
Maghrib prayer. Alam ko na kung saan sila pupunta, sa Mosque. Sa kabilang eskina ko sila hinintay
sa muling paglabas nila mula sa simbahan.
Pagkatapos ng salah, iginala ko ang aking paningin ngunit hindi ko na sila namataan sa dami ng
taong nagsilabasan.
Umuwi ako ng apartment. Kinuha ang netbook at muling ipinagpatuloy ang kuwento tungkol sa mag-
ama.
Biyernes na naman. Saktong alas-kuwatro ng hapon. Inabangan ko uli ang mag- ama. Hindi ako
pinagkaitan ng panahon. Muli ko silang nakitang pababa ng elevator. Habang pababa, napansin kong
inaayos ng ama ang kuwelyo ng thawb
ng kanyang anak. At itinali ng maayos ang sintas ng sapatos. Iyon ang bagong bili na sapatos noong
nakaraang linggo kung hindi ako nagkakamali.
Sinundan ko uli sila. Lumiko sa isang kalye. Tumawid sa isang eskina. Nakabuntot pa rin ako.
Pumasok sila sa isang tailor shop. Sinukatan ng mananahi ang bata pagkatapos ang ama. At
nagbigay ng instruksiyon sa mananahi na parehong tabas sa suot nilang thoub. Pagkatapos ay
lumabas na sila. Sinundan ko uli. Magkahawak-kamay habang naglalakad. Sa isang restawran ang
punta nila. Pumasok sila sa loob. Napansin ko sa labas ng restawran nakapaskil ang isang
signboard: Family Section . Halos lahat ng mga restawran dito sa Saudi Arabia kahit mga food chains
ay may nakahiwalay na seksiyon para sa pamilya. Hindi pwedeng pumasok ang mga bachelors o
walang asawa at anak.
Hindi ko na sila nasundan sa loob. Dismayado akong umuwi ng apartment. Binuksan ko uli ang aking
netbook. Muling isinalaysay ang mga natunghayang pangyayari sa hapong iyon.
At di ko na nais sundan ang mga karugtong na kabanata sa aking kuwento.
+++
Plaianawg
Sabado ng umaga. Unang araw ng linggo sa trabaho. Marami akong makakaharap na requisitions,
reports at updates. Iba’t ibang tao, lahi, at boss na lalapit, tatawag at mag-i-e-mail sa akin.
Isang Document Controller sa kabilang department ang pumunta sa akin at humingi ng listahan ng
PPEs o personal protective equipments para sa turn-over ng mga gamit na ni-receive noong
nakaraang Miyerkules. Ang PPE ay mga kagamitang kailangan ng operator sa loob ng planta tulad
ng goggles, gloves, at iba pang safety materials.
“I am sorry, I don’t have the copy of the Receipt Form,” ang sabi ko sa Document Controller na
Pakistani.
At kasunod din ay dumating ang Department Secretary. “San na ang kopya?” Ito ang tanong niya
kaagad. “Paano yan?”
“Tatawagan ko na lang. Kasi nung ni-receive ko ang PPEs kinuha niya ang kopya at sabi ay i-
inventory niya sa Store Room. Pagkatapos di na bumalik,” pangangatwiran ko.
“Then, how I could receive these materials?” Sabat ng Pakistani na Document Controller.
“I’ll give you the receipt later.” “But we need it now?”
“Okay. I will call the guy who delivered these materials,” sagot ko.
Pumanting ang tenga ko nang marinig ko uli na nagsalita siya at patuloy na nagrereklamo.
“You shut up!” Sigaw ko sa kanya. “What?”
Inulit ko. Mas malakas.
Umalis siya sa aking silid. Tahimik ding lumabas ang Department Secretary.
Ilang sandaling katahimikan. Nakatitig lang ako sa monitor. Habang binabasa ang e-mail ng aking
kapatid sa Pinas.
Kung nakalimutan mo na, e di ikaw ang bahala. Desisyon mo yan e. Siguro, iba- iba lang tayo ng
paraan ng paglimot. Para sa akin, di ko pa rin matanggap hanggang ngayon. Buti ka pa marami nang
nagbago sa buhay mo. Maraming- marami na. Hanggang ngayon di ko pa rin makakalimutan ang
sinabi mong hindi ka babalik hangga’t di mo kasama ang Tatay.
Nag-ring ang aking telepono. Boss ko ang tumatawag. Hindi ko muna inangat ang awditibo. Alam ko
na ang sitwasyon. Huminga ako ng malalim. Lumabas ako ng silid. Pumunta ng toilet. Pumasok sa
cubicle. Nag-isip kung papano magpapaliwanag.
Bumalik ako sa upuan. Muling binasa ang e-mail. Nakatitig lang ako sa monitor. At nagpunta na ako
sa opisina ng aking boss upang magpaliwanag.
+++
Bygao
Live sa TFC ang coverage ng bagyong Ondoy na sumalanta sa Pinas.
“Ma, kumusta man diha?” Tumawag ako kay Mama sa panahong iyon upang makibalita kahit alam
kong hindi naman apektado ng bagyo ang Cagayan de Oro sa Mindanao.
“Kalooy sa Diyos. Wala may bagyo diri.”
Ikinuwento ko sa kanya ang napanood ko sa TV. Nakakasikip ng dibdib ang mga natunghayang
pangyayari. Lampas-tao ang tubig-baha. Inilubog ang mga kabahayan, ari-arian at pati buhay.
Natapos ang 5-minute overseas call ko kay Mama.
Ngunit hindi pa tapos ang balita sa telebisyon. Tuloy pa rin ang bagyo. Muli kong ibinaling ang
atensiyon sa monitor.
Umiiyak ang isang ama habang ini-interbyu. Kalunos-lunos ang nangyari sa kanyang dalawang anak
na inanod at nalunod sa baha. At hindi niya naisalba ang buhay.
Naalala ko ang Tatay. At tulad ng bagyo, may mga pangyayaring hindi kayang kontrolin ng tao. At tao
rin lang naman ang ama ko.
Pinatay ko na ang telebisyon.
+++
Baaghe
“Kabayan, kasya kaya ‘to sa ‘yo?” ang tanong ng isang mama habang hawak niya ang t-shirt at polo.
Tumango ako.
Uli nagtanong siya at ipinakita sa akin ang sapatos. “Ito kaya?” Tsinek ko ang talampakan ng
sapatos. “Opo, kuya.”
“Para sa anak ko. Di kasi ako magbabakasyon. Di ako uuwi. Kaya magpapabagahe na lang."
Naalala ko ang isang bagahe na aking ipinadala. Naroon ang binili kong damit para kay Tatay.
Humigit-kumulang dalawang buwan ang sea freight mula dito sa Saudi papuntang Pinas. Huli na ang
lahat nang pumanaw siya. Hindi man lang niya naisuot ang aking binili.
Wala akong nagustuhang bilhin. Lumabas ako ng shopping center. Pumasok sa kalapit na coffee
shop. Tahimik akong naupo. Humigop ng kape.
Ilang minuto ay nakarinig ako ng isang napakalakas na salpukan ng kotse. Labasan ang mga taong
nasa loob ng shop.
Napapikit ako sa natunghayang pangyayari. Natanaw kong nakahandusay ang mama na nagtanong
sa akin.
+++
Baahy
Nagkakahalaga ng 30 thousand pesos ang 100 sq. metre residential lot area for sale. At balak kong
bilhin ay doble. Maganda daw kasi ang lokasyon. Malapit sa bayan. 45 minutes ang biyahe from city
proper patungo sa nasabing lugar. Kung tutuusin, mura na ito kung ikumpara sa mga ibinebentang
lupa sa amin. Ang sabi, teacher ko raw sa high school ang may-ari ng lupa na minana pa nila sa
kanilang mga magulang. Kaya nang sabihan ako ni Mama, hindi na ako nagdalawang-isip na bilhin
ang lote.
My salary, 8500. I have bank loan, 3500. I will take, 1500. I will give you, 3000. Extra, 500. Napangiti
ako nang bahagya nang mabasa ko sa Save Messages ang ilan sa mga text ni Salman sa akin last
month. Ito ang mensahe niya nang sabihan ko siya tungkol sa lote na gusto kong bilhin sa lugar
namin, sa Cagayan de Oro. Dahil kung may sapat na pera lang daw siya ay siya na mismo ang
magbabayad sa kabuuang halaga ng lupa.
“My family building a house for a million riyals,” pahayag ni Salman sa akin. “500 sq. meter lot worth
three hundred thousand riyals.”
Ang kanyang pamilya ay kasalukuyang nakatira sa naval housing dito sa Jubail. Magre-retiro na ang
kanyang ama ngayong taong ito kaya kailangan na nila ng sariling bahay na malilipatan. Ayon sa
kanya, umutang siya sa bangko ng SR 250,000 para sa tulong niya sa pagpapatayo nila ng bahay.
Tatlo silang magkakapatid ang nagtulong-tulong.
“It’s really expensive. Very expensive to own a house,” buntong-hininga niyang wika. “My father is 54
yrs. old. And just now we start building our own. It not really easy.”
Naikuwento rin niya na marami sa mga Saudis ang walang sariling bahay. Dahil sa kamahalan ng
presyo ng lupa dito sa Saudi Arabia. Dagdag pa niya, pitong taon nang nag-asawa ang kanyang
kapatid pero hanggang ngayon ay nangungupahan pa rin ng isang apartment na 30,000 riyals kada
taon ang renta.
“How about when you will get married?” tanong ko sa kanya.
“I will stay with my family. My two brothers also will move to us after our house will be finished.”
“When I go back to Philippines, I want to have my own house,” pahayag ko naman sa kanya.
“Why? You will not stay with your mother and brothers? “ “I just want to have my own.“
“But it’s good to feel at home.”
Dalawang dekada na ang lumipas nang abandonahin kami ng aming ama, hindi ako nangarap na
magkaroon ng sariling bahay kundi ng pamilya. At di ko matantiya kung magkano ang halaga upang
buuin uli iyon.
+++
Notes:
Excerpt from arabnews.com Editorial, 05 October 2010
For about 70 to 80 percent of Saudis, a home of their own is just a dream
The world imagines Saudi Arabia as a land flowing with petrodollars and every Saudi a millionaire
who can easily afford his own home. The reality is rather different.
Bniayg
Nabasa ko ang isang balita.
Human rights activists have rescued from poverty three Saudi children abandoned by their father.
The father left Jeddah to settle in the UAE without providing for his family or completing the
paperwork so two of his children could be provided with identity papers.
Registering the two youngsters, aged eight and nine, is crucial in establishing the identity of Saudi
citizens so they can receive state aid. Saudi children are not admitted to schools without their civil
status records.*
Muli nagbalik sa aking alaala taong 1990.
Unang buwan ng taon at piyesta sa aming baranggay sa Cagayan de Oro. Inanunsyo na
magkakaroon ng libreng mass wedding at binyagan.
Nang malaman ng Mama ko ay nagpalista kami para sa seminar sa pagpapabinyag. Tatlo kaming
magkakapatid. Seven years old ako nung mga panahong iyon. Anim na taon ang sumunod sa akin at
limang taon naman ang bunso. Hindi pa kami nabinyagan ng simbahan. Meron kaming birth
certificates ngunit wala kaming baptismal records.
Bilang Kristiyano ay hindi lang papeles ang kinakailangan na magkaroon kundi mas mahalaga sa
ating paniniwala ang bendisyon ng simbahan at ito ay kalakip sa pitong Sakramento ng relihiyong
Katoliko ang binyag.
Inimbita rin ni Mama ang apat niyang matatalik na kaibigan para maging Ninong at Ninang namin.
Araw ng binyagan. Tinawag ang mga pangalan ng mga nagpa-rehistro sa binyag.
“Ang mga Nanay at Tatay, dito po tayo. Ikukumpleto lang po ang requirements. ” pag-a-assist ng
register officer.
“Wala ang asawa ko,” pahayag ng aking ina.
“Yung marriage contract na lang po. Kulang po kasi requirements niyo.” “Hindi kami kasal. At hiwalay
na,” sagot ni Mama.
“Kailangan po natin ang marriage contract.”
Lumabas si Mama ng simbahan. Sumunod kaming magkakapatid. “Umuwi na tayo.”
“Tapos na po ba?” Tanong ko.
Umiling si Mama. “Bendisyunan nila ang mga bato nilang diyos-diyosan.”
Papalayo na kami sa simbahan. Narinig kong umaalingawngaw mula sa mikropono ang pag-
anunsiyo ng pari sa mga bagong binyag.
Sa pananampalataya,
tayo’y naging mga anak ng Diyos. Lahat ay nabinyagan na…
At kasunod niyon ay pumailanlang ang kantang Ama Namin.
“Kung nandito lang sana ang Tatay niyo,” ang tanging nawika ni Mama habang naglalakad kami
pauwi.
+++
*kuha sa arabnews.com, Abandoned family helped by NSHR By Muhammad Humaidan Published,
Oct. 11, 2010
Jna-Jan
Napalunok ako. Simpait ng apdo ang lasa ng aking laway habang pinapanood si Jan-jan sa Willing-
willie. Gumigiling-giling, sumasayaw na parang dancer sa isang gaybar.
Sampung libo rin ang premyo niya. Marami na syang mabibili. Maitatawid na niya sa gutom ang
kanyang pamilya.
Napalunok uli ako. Naalala ko dalawang dekada na ang lumipas nang iniwan kami ni Itay. Kasimpait
ng apdo rin ang laway na nilulunok ko dahil sa gutom.
“Ano'ng inutos ng nanay mo?” Tanong ng tindero na kapitbahay namin na may sari-sari store.
“Isang kilong bigas po at sardinas.” “Sa'n ang tatay mo?”
Alam ng mga kapitbahay namin na kabit lang ang aking pamilya. At alam rin nilang bumalik na sa
tunay na pamilya ang aking ama.
“Si Tatay, di ko alam. Si Mama, maysakit.”
“San ang tatay?” Ulit niya. “Di na ba umuwi tatay mo?” Umiling ako.
“Pasok ka sa loob,” yaya niya.
Dali-dali niyang binuksan ang pinto. Medyo madilim ang loob ng bahay dahil alas-sais na ng gabi.
Pinatay niya ang ilaw. Hinawakan niya ang kamay ko. Binuksan niya zipper ng kanyang pantalon.
Napapikit ako. Napalunok.
'Sino'ng paborito mong singer?' ang tanong ni Willie kay Jan-jan. ' Si…?'
'Sino?'
'Di po ako kakanta,' sagot ng bata. Tawanan ang lahat.
Pinatalikod ako. Pilit ipinapasok ang laman ng kanyang brief ngunit di magkasya sa pinpuntiryang
butas. Ibinuka nya ang aking bunganga. Ipinasubo. Simpait ng apdo ang aking laway nang nilunok
ko.
Nasuka ako sa sobrang pait. Nasuka ako sa sobrang laki. Sinlaki ng sardinas. Pero di ako umiyak.
Dahil gutom ako.
Pauwi, bitbit ko na ang isang kilong bigas, isang sardinas at may barya pang sampung piso. Hindi na
nakalista sa listahan ng utang.
Samantala, sa video ay walang humpay ang paggiling uli ni Janjan. Walang tigil sa pagsayaw.
Lumuluha. Hiyawan ang mga audience, ang kanyang tita, si Willie at ang lahat ng tao sa studio.
Paulit-ulit. Hanggang sa mag-commercial. Napalunok ako.
Simpait ng apdo. At napaluha ako.
+++
VI. Ang Pkagaawaws
at bago hahalinghing sa aking mga litanya konting lip gloss sa aking labi
pagapangin sa kilay ang mascara at guguhitan ng maitim kong eyeliner
ang ningning sa aking mga mata
Cxntoivey
Nang aprubahan ang annual vacation ko at ma-receive ang e-ticket galing sa HR ng aming
kompanya unang pinaalam ko kay Salman. Masayang-masaya kong ibinalita sa kanya na may
confirmed booking na ako.
Saudi Airlines Flight SV 870.
Departure Time: July 16, 11:20 pm, Damman International Airport Arrival Time: July 17, 1:40 pm,
Manila NAIA
Hinatid ako ni Salman sa airport. Alas-nuwebe ng gabi ay nasa departure area na ako. Pumila sa
check-in counter. Pagkatapos ay tumungo na rin sa Immigration area. Excited akong umuwi matapos
ang tatlong taong ginugol ko dito sa Saudi Arabia.
Maraming OFW rin na pauwi. Ang iba ay magbabakasyon rin samantala meron namang mag-exit na.
Ibig sabihin ay di na babalik sa dating employer. Ang iba ay lilipat ng bagong kompanya o kaya
naman sa ibang bansa naman ang planong magtrabaho sa susunod na pagbabalik-abroad.
Samantala, may iba na mananatili sa kanilang kasalukuyang sponsors. May kanya-kanyang dahilan.
Mayrong apektado sa tinatawag na Saudization o Nationalization. May mga nagnais makahanap
naman ng mas malaking sahod. Makalipat ng mas magandang employer. Iba’t iba man ang dahilan
ngunit isa lang ang nais ng bawat OFW, ang magandang kinabukasan para sa kanyang pamilya.
Hawak ko ang aking exit-re-entry visa. Ang isang buwang bakasyon at pagkatapos ay babalik na ako
sa Saudi Arabia sa parehong employer.
Tatlong oras bago ang flight ay maaari nang mag-check-in. Bago ako pumasok sa immigration ay
tumawag pa si Salman sa akin. Natanaw ko siya sa di kalayuan, malapit sa isang coffee shop . Saka
na raw siya uuwi kapag tatawag ako at nasa loob na ako ng eroplano.
“I will wait for you.” Ito ang paulit-ulit niyang sinasabi.
Nang nasa highway pa lang kami papuntang airport sabi niya, “I know you are happy because you
will come back to your family. And I will be happy too if you will come back to me.”
Hindi ko ipinaalam kina Mama at sa aking mga kapatid ang aking pag-uwi. Ni hindi ko kinontak ang
aking mga kaibigan at kakilala. Hindi ko alam kung gusto
ko lang silang sorpresahin. Basta ang mahalaga ay uuwi ako at magbabakasyon ng isang buwan.
Nakatingin ako sa side mirror na malapit sa aking kinauupuan. Tahimik na binabasa ng aking mga
mata ang nakalagay na safety warning: Objects in the mirror are closer than they appear.
“Jackie, don’t cry…” nakangiti niyang sabi nang mapansing pinahiran ko ang aking pisngi. “Of course
you will come back.”
Nakatitig lang ako sa salamin. Papalayo na ako sa Saudi Arabia. Halos sampung oras ang biyahe
patungong Pinas. At hanggang ngayon, hindi pa rin malinaw ang lahat ng mga nais kong madatnan
sa aking pagbabalik.
+++
Dmgao
Dumating ako ng NAIA bandang alas-dos ng hapon. Nagtanong agad ako sa Cebu Pacific kung
maaari pa akong magpa-book papuntang Cagayan de Oro ngunit wala nang available. Bukas pa ng
umaga ang flight schedule na nakuha ko.
Lulan ako ng taxi papuntang Hostel 1632 sa Ermita. Doon ako dinala ng taxi driver nang sabihin kong
magche-check in muna ako dahil bukas pa ang uwi ko papuntang Cagayan de Oro.
Nadaanan namin ang CCP. Kasalukuyang may Cinemalaya filmfest.
Pagdating ko sa hotel ay agad din akong umalis. Sinigurado ko lang na safe ang aking mga bagahe.
Hindi na ako nagbihis. Dumiretso ako sa Robinson’s mall.
Manonood lang sana ako ng sine. Iyon ang isa sa pinakana-miss ko sa Pinas. Nang mapansing
Harry Potter pa rin ang patok sa takilya ng buong sinehan at pinipilahan ng manonood ay nawalan
ako ng gana. Kaya napagpasyahan kong pumunta ng CCP.
Balak ko sanang panoorin ang Ligo na u, Lapit na me. Unang-una dahil naging mentor ko si Eros
Atalia sa palihan ng Uste noong Abril 2008. Ikalawa’y nabasa ko ang libro ng nasabing pelikula. Dahil
fully booked na at bukas na rin ang alis ko pauwing Cagayan de Oro ay di na ako kumuha ng Festival
pass para mapanood ang lahat na pelikula sa filmfest.
Wala akong kinontak ni isa sa mga kakilala sa Manila. Wala sa plano ko yun. Gusto ko mag-isa
hanggang sa pag-uwi ko sa Cagayan de Oro.
Sandali akong nagmasid sa loob ng CCP. Ang Damgo ni Eleuteria, ang nabasa ko sa poster.
Kumuha ako ng tiket at pumila papasok sa teatro 10 minutes bago magsimula ang palabas.
Bisaya ang lengwahe ng pelikula. Tubong Cagayan de Oro ako at iyon ang salita namin. May subtitle
na English para sa mga manood na di nakakaintindi sa rehiyonal na diyalekto.
Natapos ang pelikula sa isang eksena kung saan umalis si Eleuteria sa kanilang isla para
magpuntang abroad at mag-asawa ng isang foreigner. Labag man sa kanyang kalooban ngunit wala
siyang mapagpipilian kundi makumbinsi ang sarili para na rin sa kanyang pamilya na umaasa sa
kanya sa magandang kinabukasan.
Palakpakan pagkatapos ng palabas. Isa sa mga pelikulang maituturing kong ‘may puso.’
Lumabas na kami mula sa theater. Iyong iba ay maghihintay para sa susunod na film screening.
Naupo ako saglit. Maraming tao sa CCP. Karamihan yata mga estyudante.
Lumabas na rin ako ng CCP. Tumawid sa Roxas Boulevard at pumunta sa malapit na 7-11. Bumili
ako ng yosi at isang bote ng vodka. Pumara ng taxi. Nagpahatid sa hotel. Pagkapasok ko pa lang sa
kuwarto ay binuksan ko agad ang alak at nagsindi ng yosi.
Hinawi ko ang kurtina at dumungaw ako sa bintana. Sa di kalayuan, nakita ko ang isang mahabang
pila ng mga aplikante sa isang placement agency kahit palubog na ang araw.
Kailan kaya ang flight nila?
Malaya kong hinitit ang sigarilyo at kusang pinalutang ang usok nito. Inabot ko ang baso. At diniligan
ang uhaw kong lalamunan.
+++
Hmncoomieg
Nagising ako. Nanibago ako sa oras. Sinilip ko ang wall clock. Alas-tres ng umaga. Tahimik ang
buong bahay ngunit di ako payapa.
Itinodo ko ang ikot ng electric fan at itinutok sa akin. Muli akong nahiga. Ipinikit ko ang aking mga
mata. Alam kong ayoko nang bumalik sa pagtulog.
Ito ang unang umaga ko sa bahay namin nang ako ay mag-Saudi tatlong taon na ang nakalipas.
“Nagmata na man lagi ka,” narinig ko ang boses ni Mama. “Sayo pa kaayo”. Kilang-kilala pa rin niya
ako. Alam niyang gising ako kahit nakapikit. “Nabaghuan lang ko sa oras,” ang sagot ko.
“Gusto nimo ug kape?”
Bumangon ako. Pero nauna na siyang kumuha ng tasa. Hinintay ko na lang ang pag-abot nya sa
itinimplang kape para sa akin.
“Tama lang ba ang timpla?”
Nalanghap ko ang masarap na aroma ng kape.
“Wala ako magdahom na mouli ka karon,” wika niya habang abala sa kusina.
Alam kong hindi nila inaasahan ang aking pag-uwi. Hindi ako tumawag para ipaalam ang aking
pagdating o di kaya ay hihiling na salubungin ako sa airport. Kusa ko lang binalikan ang daan pauwi.
Napansin ko sa sulok ang mga koleksyon kong libro. Nagkapatong-patong. Ang iba ay nakakahon.
Meron ding nasa loob pa ng drum. Magulo. Maalikabok. Tila mga bangkay na nakasalansan sa isang
mass grave.
Noon pa man mahilig na akong mangoleksyon ng libro. Ang iba ay regalo sa akin ng mga kakilala’t
kaibigan. Di ko lahat nababasa. Tama na sa akin na makita sila. Mahalaga nahahawakan ko sila. At
aking pag-aari.
Inabot ko ang garapon. Binuksan at dinagdagan ng kape ang hawak kong tasa. Ngayon, mas
nalasahan ko ang pait.
+++
Snie
Halos araw-araw nililibot ko ang tatlong malls sa Cagayan de Oro para i-check ang mga Now
Showing sa sinehan. Ang sine, isa sa mga na-miss ko after three years sa pagsa- Saudi. Hindi ko na
pinipili ang papanooring pelikula. Mahalaga nakaharap ako sa big screen.
Hinayaan kong mag-vibrate ang aking cellphone. Hindi ko sinasagot ang mga tawag at text
messages. Gusto kong mag-isa. Gusto kong mag-relax.
Alas-onse ng umaga nasa ticket booth na ako. Walang pila. Hindi yata patok sa takilya ang palabas.
Larry Crowne. Starred by Tom Hanks and Julia Roberts. Sikat man ang mga bida sa Hollywood
ngunit parang hindi in sa panlasa ng mga Kagay-anon. Kaya mabibilang sa mga daliri ang nanood sa
premier screening.
Inabot ko ang sandaang piso sa teller. Nakangiti itong kinuha ang pera sabay inabot sa akin ang tiket.
Tila nagpapasalamat siya na may manonood sa pelikula.
Minabuti kong maupo sa gitna. Di ko namalayan bago matapos ang pelikula ay nakatulog ako.
Ginising ako ng guwardiya. Tapos na pala ang last full show.
Lumabas ako ng sinehan. Habang naglalakad palabas ng mall. Naglalaro sa aking isipan ang mga
eksena ni Julia Roberts.
Kumuha siya ng chalk. At isinulat sa blackboard ang salitang CARE. Sinalungguhitan niya ito ng apat
na beses.
“While earning a Masters in Shakespearean Political Discourse from Vassar, I learned to care. Caring
is a prerequisite for this class…” ito ang isa sa mga paborito kong linya ni Miss Mercedes Tainot.
Nasa labas na ako ng mall nang maalala ko ang aking cellphone. Para akong desap sa dami ng
naghahanap sa akin. Napakaraming missed calls.
Napakaraming text messages. Yung ibang sender ay hindi naka-phonebook. Hindi ko na lahat
binasa. Ang napansin ko lang ay ang huling missed call at message ay mula kay Mama.
Alas-onse na ng gabi. Pumunta ako sa taxi stand at nagpahatid sa pension house.
“Maayong gabii, Madam…” ang nakangiting bati ng receptionist. Sabay inabot sa akin ang susi ng
kuwarto.
Madam ang pauso nilang tawag dahil sa sikat na teleseryeng 100 Days to Heaven ng ABS-CBN.
Tahimik akong umakyat at tinungo ang aking kuwarto. Binuksan ang TV. Nagkape. Nagsindi ng yosi.
Pagkatapos, isang malamig na shower.
At bago ako natulog sa gabing iyon ay tinawagan ko si Mama.
+++
Itesinecrton
Alas-siyete ng umaga nasa labas ako operating room. May eye operation si Mama dahil sa katarata.
Ito ang ikatlong operasyon niya. Nakatanggap ako ng text message. Nasa ospital din si Tatay.
Matanda na ang aking ama. Nasa 80s na siya. At dahil nasa pangangalaga siya ng kanyang legal na
pamilya ay hindi ko alam ang eksaktong health status niya. Mga kaibigan at kapitbahay lang din ang
nagbabalita sa akin lalo na’t nalaman nilang nasa Pinas ako.
Humigit-kumulang tatlong oras ang paghihintay. Natanaw ko si Mama lulan ng wheelchair at
nakatakip ng bandage ang kaliwang mata. Sinalubong ko ang nurse na naggiya kay Mama. Kinausap
ako ng doctor. At sinabing makakalabas naman si Mama at konting pahinga lang ang kailangan. Sa
susunod na linggo uli ang follow-up check-up.
Muling tumunog ang aking telepono. Text message uli. Hinatid ko si Mama pauwi.
Malamlam ang liwanag ng lamp shade sa loob ng bahay. Hinawi ko ang kurtina at binuksan ang
bintana. Dumungaw ako. Natanaw ko ang kalsada. Magulo ang trapiko. Maingay. Siksikan ang mga
sasakyan. Nakakairita sa paningin.
Dalawang dekada na ang lumipas nang di ako nakadungaw sa bintanang ito. Dito ko parati hinihintay
ang pag-uwi ni Tatay. Hindi ako naiinip sa paghihintay. Hinding-hindi ako naiirita sa pagmamasid sa
magulong kalye.
Nilingon ko si Mama. Hinding-hindi ko na siya tatanungin tungkol sa aking ama. Nagpahatid ako ng
taxi papunta sa ospital kung saan naka-confine si Tatay.
Matrapik. Nainip ako. Bumaba ako ng sasakyan at nilakad ang ospital. Nasa lobby ako. Naupo ako
sandali sa bench.
Ilang minuto naisip kong bumili ng regalo. Lumabas ako ng ospital. Dis-oras na pala ng gabi.
Pumunta ako sa isang convenience store. Wala akong maisip na maaaring ibigay sa kanya.
Hindi ko kilala ang Tatay ko. Hindi ko alam ang gusto niya.
“Sir, unsa inyong kinahanglan?” Ang tanong ng store personnel nang mapansing tila balisa ako.
Hindi ko kilala ang Tatay ko… Paulit-ulit na nagpaparinig sa aking isipan.
Lumabas ako ng tindahan. Wala akong binili kundi ang paborito kong vodka.
Hindi na matrapik. Maayos na ang daloy ng trapiko. Ngunit nakakalito kung saan tutungo kapag nasa
intersection.
+++
Daenields
Unang araw sa trabaho matapos ang isang buwang bakasyon. Maraming pending tasks na
kailangang tapusin. Isa-isa kong kini-klik ang mga naka-red flag sa aking Outlook.
Alas-onse na ng gabi. Nakatulog agad ako pag-uwi galing sa overtime.
Nakita ko si Mama sa harap ng kabaong ng aking ama. Binuksan niya at hinanap ang tatlong itim na
sobre. Humahagulhol siya. Hindi niya mahanap-hanap ang sobre.
Nagising ako na hindi humihingal, hindi tulad ng mga bangungot ko nang mga nakaraang araw.
Bumangon ako at nagtimpla ng kape. Binuksan ang laptop. Nag-pop-up pa ang isang pahabol na
task galing sa boss ko.
Subject: Deadline Tomorrow
Napabuntung-hininga na lang ako.
Kinabukasan nabalitaan ko sa isang FB message mula sa aking kaibigan na patay na ang Tatay ko. Ngunit hinding-hindi magbabago ang ending ng aking nobela.

Muli kong binalikan ang nakaraan. Dalawang dekada na ang lumipas. May tatlong batang naghihintay +++
sa pag-uwi ng kanilang ama. Hanggang sa dumating ang kasalukuyan at isang alamat ang muling VII. Ang Hnulig Oarsoyn
pagkikita.
amen
Tila unang araw ko pa rin sa trabaho, abala at naghahabol sa deadlines.
naulinigan ko ang huling signos ng pabasa muling pumailanlang ang ring tone sa telepono tawag
Mamaya pagkatapos ng overtime, hihiling ako sa isang napakahabang gabi para sa kanyang muling mula sa susunod na maging Hesu-kristo
pagdalaw.
‘sintahimik ng maburak na estero ang aking pagluha
+++
walang magtatangkang haplusin ang tubig
Rfotoop
ni dinggin ang pag-agos o kaya’y langhapin
Nasa rooftop ako ng aming apartment. Dito ako nagpapalipas-oras minsan kapag nag-iisa. Naalala
ko ang inilapat kong ending nang mangahas akong bumuo ng isang nobela. sapagkat masangsang ang hininga ng hanging umiihip sa mukha bumabalong ang kulay-alkitran
lasang apdo ang bawat patak ngunit dito ang mga layak nagpalutang-lutang, nagpapatianod
Ilang hitit na lang at mauupos na ang huling stick ng kanyang sigarilyo. Muling binuksan ang hawak maruming kanal ma’y
na isang kapirasong lumang papel. Tulad ng mga bangungot na nakakubli at gumagambala sa
kanyang pamamahinga tuwing gabi ay binuksan niya upang pakawalan. isang lagusan din

Pagkatapos, pinunit niya iyon ng pinung-pino, na halos wala nang matirang letra na mababasa tulad
ng papigis niya sa upos. Hinayaang mangalaglag ang abo ng sigarilyo at ang mga pira-pirasong
papel mula sa pinakatuktok ng gusali. Inangat niya ang kanyang kanang kamay. Hindi niya matantiya
kung gaano kataas mula sa rooftop ng gusali hanggang sa baba. Nasa pinakatuktok siya, yun lang
ang alam niya. Ramdam niya ang hangin na malayang naglalaro sa espasyo ng kanyang
kinaroroonan. Sa gitna ng espasyong iyon ay may kalayaan, naisip niya. Bumuntong-hininga ng
napakalalim. Ipinikit ng mariin ang mga mata.
na malayang papadaluyin ang luha hanggang sa marating ang karagatan
Ang Awtor
Si JACK A. ALVAREZ ay isang OFW sa Saudi Arabia. Isa sa mga founding member ng Dapitdilim
Fellowship of Writers. Miyembro rin siya ng Kataga On- Line isang sangay ng grupong KATAGA at
Kilometer 64 Collective Poetry. Naging fellow sa ika-9 UST Creative Writing Workshop para sa tula at
sa Ikalimang Palihang Rogelio Sicat para sa dagli.

Pinigis ang kahuli-huling patak ng luha. Tumingala sa langit. Ang sigarilyong naupos, ang punit-punit,
pira-pirasong papel ay tulad niya, tatangayin ng hangin at malaya na pagkatapos.

Sinubukan kong dumungaw sa baba. Nakaramdam ako ng matinding takot. Ngunit napapakalma ko
ang sarili kapag nararamdaman ko ang malayang espasyo sa aking kinaroroonan. Umatras ako ng
ilang hakbang. Iginala ang tingin sa palibot.

Nag-ring ang aking iPhone. Si Salman.

“I am here...”

Umakyat na rin siya sa rooftop. Niyaya ko siyang dumungaw sa baba.

Magsisimula na ang huling salah nang bumaba kami. Kasabay ng pag- alingawngaw ng adhan ay
naroon pa rin ang naramdaman kong takot kanina.

“I love this place,” wika ko na tila pinapakalma ang sarili.

“Never go here next time,” sabi ni Salman habang inalalayan ako pababa ng hagdanan.