დავით დავითური

qristianuli moZRvrebis
safuZvlebi

†
(მეორე გამოცემა)
გამოცემა)

2013წ
2013წ
 შინაარსი

წინასიტყვაობა ................................................................................................................................................................ 4

ნაწილი I ბიბლიის მოკლე შინაარსი ......................................................................................................................... 5

შესავალი .............................................................................................................................................................. 5
ძველი აღთქმა ..................................................................................................................................................... 5
ახალი აღთქმა ..................................................................................................................................................... 25

ნაწილი II კატეხიზმო .................................................................................................................................................. 41

თავი 1. „მრწამსი“ - სარწმუნოების სიმბოლო ............................................................................................... .......... 41

1. რა არის რწმენა? .............................................................................................................................................. 41
2. მრწამსის განმარტება ..................................................................................................................................... 42
თავი 2. ათი მცნება ......................................................................................................................................................... 46
თავი 3. ცხრა ნეტარება ................................................................................................................................................. 49
თავი 4. ინდივიდუალური ლოცვები ........................................................................................................................ 51
1. შესავალი .......................................................................................................................................................... 51
2. დილის ლოცვების განმარტება .................................................................................................................... 51
3. ძილად მისვლის ლოცვების განმარტება ................................................................................................... 60
4. ლოცვანი საყოველდღეო ............................................................................................................................... 61
5. იესოს ლოცვა ................................................................................................................................................... 62
6. ზიარების ლოცვები ........................................................................................................................................ 62
თავი 5. საზოგადო ღვთისმსახურების მოკლე განმარტება ................................................................................ 63
1. ტაძარი და საეკლესიო ნივთები .................................................................................................................. 63
2. ღამისთევის (საღამოს) ლოცვის მოკლე განმარტება ................................................................................ 65
3. ლიტურგიის (წირვის) მოკლე განმარტება ................................................................................................ 66
3. წირვაზე მოხსენიების შესახებ ..................................................................................................................... 66
4. ტაძარში ქცევის წესები .................................................................................................................................. 67
თავი 6. დღესასწაულები .............................................................................................................................................. 68
თავი 7. ვინ არიან წმინდანები? .................................................................................................................................. 69
თავი 8. შვიდი საეკლესიო საიდუმლო .................................................................................................................... 70
1. ნათლისღება .................................................................................................................................................... 70
2. მირონცხება ...................................................................................................................................................... 70
3. ევქარისტია (ზიარება) ................................................................................................................................... 70
4. სინანული (აღსარება)..................................................................................................................................... 71
5. მღვდლობა ....................................................................................................................................................... 72
6. ქორწინება (ჯვრისწერა) ................................................................................................................................ 73
7. ზეთისცხება (შვიდჯერ ზეთისცხება) ........................................................................................................ 74
თავი 9. უხილავი ბრძოლა .... ...................................................................................................................................... 75
1. ძირითადი ცოდვების განხილვა ................................................................................................................. 75
2. აღსარება ........................................................................................................................................................... 84
3. ეპიტიმია .......................................................................................................................................................... 88
თავი 10. მარხვის შესახებ ............................................................................................................................................. 88
1. მარხვის არსი და მნიშვნელობა ................................................................................................................... 88
2. ხანგრძლივი მარხვები ................................................................................................................................... 89
3. ერთდღიანი მარხვები .................................................................................................................................... 89
4. მსგეფსი ............................................................................................................................................................. 89
5. როგორ ვიმარხულოთ პრაქტიკულად ....................................................................................................... 89
თავი 11. დიდი მარხვა და აღდგომა .......................................................................................................................... 90
1. მომზადება დიდი მარხვისათვის ................................................................................................................ 90
2. დიდმარხვის პირველი კვირა ...................................................................................................................... 91
3. დიდი მარხვა მეორე კვირიდან ვნების შვიდეულამდე .......................................................................... 91
4. „ლაზარეს შაბათი“ და „ბზობა“..................................................................................................................... 92
5. ვნების შვიდეული .......................................................................................................................................... 92

2
 6. შვიდჯერ ზეთისცხება ................................................................................................................................... 93
7. იესო ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომა ......................................................................................................... 93
8. ბრწყინვალე შვიდეული ................................................................................................................................ 93
9. არტოსი ............................................................................................................................................................. 94
10. კვირაცხოვლობა ანუ აღდგომის განახლება. თომას კვირა .................................................................. 94
11. ამაღლება და სულთმოფენობა. ზატიკის დასასრული ......................................................................... 94

ნაწილი III წესი ქრისტიანის ცხოვრებისა ............................................................................................................... 96

თავი 1. ქრისტიანის გარეგნობა ................................................................................................................................. 96

1. სამკერდე ჯვარი ............................................................................................................................................. 96
2. თავსაბურავი ................................................................................................................................................... 97
3. ტანსაცმელი, პარფიუმერია და კოსმეტიკა ................................................................................................ 97
თავი 2. ბინა .................................................................................................................................................................... 97
1. ხატების კუთხე ............................................................................................................................................... 97
2. კანდელი ........................................................................................................................................................... 97
3. სანთელი ........................................................................................................................................................... 98
4. ნაკურთხი წყლის და სეფისკვერისა ხმარების წესი ................................................................................ 98
თავი 3. მადლობის შეწირვა ........................................................................................................................................ 99
1. სამადლობელო ლოცვა და შესაწირავი ...................................................................................................... 99
2. როგორ გადავუხადოთ მადლობა ღვთისმსახურს ................................................................................... 100
თავი 4. როგორ ვიზრუნოთ მიცვალებულისათვის ................................................................................................ 100
1. სული სიკვდილის შემდეგ ........................................................................................................................... 100
2. ლოცვა მიცვალებულისათვის ...................................................................................................................... 101
3. მოწყალების საქმე ........................................................................................................................................... 102

ნაწილი IV მამათა გამონათქვამები ........................................................................................................................... 104

1. ხიბლზე ....................................................................................................................................................................... 104

2. ამპარტავნებაზე ......................................................................................................................................................... 106
3. მრისხანებაზე ............................................................................................................................................................. 107
4. თავმდაბლობაზე ....................................................................................................................................................... 107
5. შურზე ......................................................................................................................................................................... 108
6. განკითხვაზე .............................................................................................................................................................. 109
7. სიძვასა და მრუშებაზე ............................................................................................................................................. 110
8. ვერცხლისმოყვარეობაზე (ანგარებაზე) ................................................................................................................ 111
9. მემთვრალეობაზე ...................................................................................................................................................... 111
10. ამაოდმეტყველებაზე, მრავლისმეტყველებაზე ................................................................................................ 112
11. მცონარებაზე (სიზარმაცეზე) ................................................................................................................................ 114
12. სინანულზე ............................................................................................................................................................... 115
13. მიმტევებლობაზე .................................................................................................................................................... 116
14. აღსარებაზე ............................................................................................................................................................... 117
15. მოწყალებაზე ............................................................................................................................................................ 118
16. ლოცვაზე ................................................................................................................................................................... 118
17. მარხვასა და თავშეკავებაზე .................................................................................................................................. 119
18. ოჯახზე, ქორწინებაზე, ბავშვებზე ....................................................................................................................... 120
19. ღვთისა და მოყვასის სიყვარულზე ...................................................................................................................... 121

ნაწილი V საზოგადო ღვთისმსახურების ვრცელი განმარტება .......................................................................... 122

თავი 1. წესი და განმარტება ღამისთევის ლოცვისა ............................................................................................... 122

თავი 2. ჟამნი და მათი კითხვის წესი ........................................................................................................................ 126
თავი 3. განმარტება ლიტურგიისა ............................................................................................................................ 126
თავი 4. პირველშეწირულის ლიტურგია ................................................................................................................. 133
თავი 5. საღვთისმსახურო საკითხავები, ლოცვები და საგალობლები ............................................................... 134

3
 წინასიტყვაობა

ძალზედ მნიშვნელოვანია დამწყები ქრისტიანისთვის ისეთი სახელმძღვანელო, რომელიც მოკლედ

გააცნობს მას ქრისტიანული მოძღვრების საბფუძვლებს. ამ მიზნით გადავწყვიტე შემედგინა ერთგვარი
კატეხიზმო და გამევრცელებინა ინტერნეტით.
აქ ნახავთ ბიბლიის მოკლე შინაარს, დილა-საღამოს ლოცვების განმარტებებს, ლიტურგიის განმარტებებს,
გაეცნობით უხილავი ბრძოლის წარმართვის საფუძვლებს და ა.შ.
სამსახურითა და ყოფითი საზრუნავებით დაკავებულ ეკლესიის მრევლს დრო თითქმის არ რჩება სულიერი
განათლებისთვის, მაგრამ იგი ელემენტარულს მაინც ახერხებს: კითხულობს დიალა-საღამოს ლოცვებს
ბიბლიის რამდენიმე თავთან ერთად. ამიტომ გთავაზობთ საკუთარი პრაქტიკიდან გამომდინარე ამ, და
საერთოდ სხვა სასულიერო ლიტერატურის შესწავლის ასეთ მეთოდს: კანონად დავუდგინოთ საკუთარ თავს,
საღამოს ძილად მისვლის ლოცვების წაკითხვის შემდეგ წავიკითხოთ წინასწარ განსაზღვრული რაოდენობის
მასალა (ვთქვათ წიგნის 2-3 ფურცელი). დასრულების შემდეგ კვლავ დავიწყოთ თავიდან ამავე წიგნის კითხვა
იგივე პრინციპით და ასე რამდენჯერმე, საკუთარი უნარებიდან გამომდინარე, სანამ არ შევისწავლით სასურველ
მასალას.
ეს წიგნი ძირითადად შედგენილია www.orthodoxy.ge-ს მასალებზე დაყრდნობით.
გაითვალისწინეთ, რომ ეს წიგნი არაა ოფიციალური გამოცემა, იგი წარმოადგენს კერძო ნაშრომს.
გამოყენებამდე აუცილებლად ჩააყენეთ საკუთარი მოძღვარი საქმის კურსში.
იმედი მაქვს წიგნი დახმარებას გაგიწევთ. სიამოვნებით მივიღებ შენიშვნებს რაც შემდგომ გამოცემებში
იქნება გათვალისწინებული.

დავით დავითური
www.facebook.com/davitdavituri
davitdavituri@ymail.com

4
 ნაწილი I
ბიბლიის მოკლე შინაარსი
(შევსებული საეკლესიო გადმოცემებითა და მამათა განმარტებებით)
განმარტებებით)

შესავალი
შესავალი

ბიბლია (ბერძ. „წიგნები“) წმინდა წიგნია, რომელსაც ღვთის შთაგონებით ღვთივსათნო ადამიანები
წერდნენ. ბიბლიას წმინდა წიგნს ან წმინდა წერილსაც უწოდებენ. იგი შედგება ორი ნაწილისგან: ძველი აღთქმა
და ახალი აღთქმა.
აღთქმა. ძველ აღთქმაში საუბარია ღვთის მიერ სამყაროს შექმნაზე და მოთხრობილია ღვთის რჩეული
ერის - ებრაელების ისტორია. ახალი აღთქმა სამ ნაწილად იყოფა: სახარება,
სახარება, სადაც ქრისტეს ოთხი მოწაფე (მათე,
მარკოზი, ლუკა და იოანე) გადმისცემს ქრისტეს ამქვეყნიურ ცხოვრებასა და ქადაგებებს; მეორე ნაწილში
საუბარია მოციქულთა საქმეებზე,
საქმეებზე, ანუ ქრისტეს მოწაფეების მოღვაწეობაზე, მას შემდეგ რაც იესო ცად ამაღლდა
და მესამე - მოციქულთა ეპისტოლეები (წერილები). მოციქულები სხვადასხვა ქვეყნის მორწმუნეებს წერილებს
სწერდნენ და შეაგონებდნენ ქრისტეს ჭეშმარიტ რჯულს. ეს წერილებიც შესულია ბიბლიაში.
ბიბლია მთავრდება იოანე ღვთისმეტყველის (ქრისტეს მოწაფის) გამოცხადებით ანუ აპოკალიფსით.
აპოკალიფსით. ეს
წერილი წინასწარმეტყველებაა ქრისტეს მეორედ მოსვლისა, როცა უფალი მოვა და განიკითხავს ყველას
ჩადენილი ცოდვების გამო, მართლებს სამოთხეში დაამკვიდრებს სამუდამო ნეტარებისთვის, ხოლო ბოროტებს
კი ჯოჯოხეთში გაგზავნის, სადაც იქნება მუდმივი ტანჯვა-წამება.
უნდა აღინიშნოს, რომ ზოგიერთი ამბავი არ შესულა ბიბლიაში, იგი ზეპირად გადაეცემოდა თაობებს.
შემდეგში მათი ჩაწერაც მოახდინეს. ეს ზეპირი გადმოცემა ანუ ”საეკლესიო გარდამოცემა”, ავსებს ბიბლიის
ტექსტს. ჩვენც ბიბლიის შინაარსის გადმოცემისას, ასევე ვხელმძღვანელობდით წმინდა გარდამოცემით, ხოლო
აპოკალიფსისზე საუბრისას გამოვიყენეთ თანამედროვე განმმარტებლების შრომები.
სანამ საღვთო ისტორიის მოთხრობაზე გადავიდოდეთ, ორიოდე სიტყვით განვიხილოთ
მართლმადიდებლური რწმენის ელემენტარული საფუძვლები: სამებისა და იესო ქრისტეს ორბუნებიანობის
საკითხები;
ბიბლიის მიხედვით ყოველივეს საწყისი არის ღმერთი. ღმერთი სამი პირისგან შედგება (მამა, ძე და სული
წმინდა) და ამავე დროს ერთი არსებაა. იგი არც არავის შეუქმნია, რადგან თავადაა ყოველივეს შემოქმედი.
ღმერთმა შექმნა ყველაფერი: ვარსკვლავები, პლანეტები, ცხოველები, ადამიანები და თვით დროც. ღმერთი
დროის მიღმა არსებობს, იგი მარადიული და უცველელია ანუ მასზე დროის მსვლელობა არ მოქმედებეს, იგი
ყველგანმყოფია და ყოველითვის იყო, არის და იქნება ანუ მას არც დასაწყისი აქვს და არც დასასრული. ღმერთს,
ასევე, ”აბსოლუტურ გონს” უწოდებენ, რადგან ელემენტარული ნივთის დამზადებასაც ადამიანის გონება
სჭირდება. წარმოიდგინეთ რამხელა გონება დასჭირდებოდა მთელი სამყაროს შექმნას.

ძველი აღთქმა

ქვეყნისა და ადამიანის
ადამიანის გაჩენა

თავდაპირველად ღმერთმა შექმნა ცა და მიწა. მიწა იყო უსახო და უდაბური. ბნელოდა და ღვთის სული
იძვროდა წყლებს ზემოთ. შემდეგ ღმერთმა თქვა: ”იყოს ნათელი!” და სიბნელეში სინათლე აკიაფდა. დაინახა
ღმერთმა, რომ ნათელი კარგი იყო და გაჰყარა ნათელი და ბნელი. ნათელს ღმერთმა უწოდა დღე, ბნელს - ღამე.
მეორე დღეს ღმერთმა გააჩინა მყარი და გაყო ერთმანეთისაგან წყალი, რომელიც არის მყარს ქვემოთ, და
წყალი, რომელიც არის მყარს ზემოთ. მყარს ღმერთმა უწოდა ცა;
მესამე დღეს ღმერთმა თქვა: ”შეგროვდეს ერთად ცისქვეშეთის წყალი და გამოჩნდეს ხმელეთი!” ხმელეთს
უწოდა მიწა, ხოლო შეგროვილ წყალს - ზღვა. შემდეგ ღმერთმა თქვა: ”აღმოაცენოს მიწამ მცენარეული!” და ასეც
მოხდა.
მეოთხე დღეს ღმერთმა გააჩინა ცის მნათობები: მზე, მთვარე და ვარსკვლავები;
მეხუთე დღეს - თევზები და ფრინველები (წყლისა და ჰაერის ცხოველები);
მეექვსე დღეს - ყველა ოთხფეხი ცხოველი და ქვეწარმავალი. ამავე დღეს ღმერთმა შექმნა ადამიანი. ღმერთმა
ადამიანებსა და ცხოველებს საზრდოდ მცენარეულობა დაუწესა.
მეშვიდე დღეს ღმერთმა დაისვენა თავისი საქმეებისგან და წმინდა დღედ დააწესა იგი.

განმარტებები
განმარტებები:
არტებები:

5
 ჩვენ ვიცით, რომ ყველა ადამიანი დედ-მამისაგან იბადება. აგრეთვე ვხედავთ, რომ ცხოველები
ცხოველებისაგან ჩნდებიან, მცენარეები მცენარეებისაგან მრავლდებიან. მაგრამ პირველი დედ-მამა როგორღა
დაიბადა? პირველი ცხოველები და მცენარეები როგორღა გაჩნდნენ ქვეყანაზე? – ისინი შექმნა ღმერთმა.
ღმერთი არის ყოვლის შემოქმედი, ყველაფრის დამბადებელი. მან გააჩინა ცა, მან შექმნა დედამიწა და მან
დაბადა ყოველი სულიერი და უსულო არსება, რასაც კი ქვეყნიერებაზე ვხედავთ. თვითონ ღმერთი კი არავისგან
შექმნილა და არავისგან დაბადებულა; იგი ყოველთვის იყო, არის და იქნება. ამიტომ ღმერთს ჩვენ ვუწოდებთ
საუკუნო არსებას.
კაცი როცა რაიმე ნივთს აკეთებს, მასალას ხმარობს. ღმერთმა კი ქვეყანა არაფრისაგან შექმნა. კაცი საქმის
დროს ჯაფასა სწევს, ხელებსა და ფეხებს, მთელ სხეულს ამუშავებს. უფალმა კი მთელი ქვეყანა შექმნა მარტო
სიტყვით, ბრძანებით. ამიტომ ღმერთს ვუწოდებთ ყოვლისშემძლებელს. მას შეეძლო, ყველაფერი ერთ წამს
გაეჩინა, მაგრამ სხვაფრივ ინება: ცისა და დედამიწის შექმნას ექვსი დღე მოანდომა.
პირველ დღეს გაჩენილ ”ცასა და მიწაში” იგულისხმება მთელი სამყარო, უფრო სწორად პირველყოფილი
მასა - ნივთიერება რომლისგანაც შეიქმნა მთელი კოსმოსი. აქვე ნახსენები ”წყალი” მიუთითებს იმაზე, რომ
კოსმოსის მასალა იყო ქაოტური ნივთიერება გამდნარ სითხისებურ მდგომარეობაში. როგორც ჩანს პირველი
პლანეტა, რომელიც შექმნა ღმერთმა იყო დედამიწა.
”სული ღვთისა იძვროდა” ანუ ღმერთი (უფრო სწორად ღვთის მესამე ჰიპოსტასი (სახე, წევრი) - სული
წმიდა) ქმნიდა მომავალ კოსმოსს. გარდა ამისა ზოგიერთი ბიბლიის განმმარტებელი ”ცაში” გულისხმობს
უხილავ სამყაროს - ანგელოზებს. ამ განმარტების საფუძველს იძლევა ის, რომ ქაოტურობა და უწესრიგობა
მიეწერება მხოლოდ ”მიწას” ანუ ხილულ მსოფლიოს, რითაც ”ცა” გამოყოფილია ”უსახო და უდაბური”
მიწისაგან და თითქოს უპირისპირდება მას თავისი მოწყობილი და მოწესრიგებული ბუნებით.
პირველ დღეს გაჩენილი ნათელი მზის შუქი კი არ იყო (მზე მეოთხე დღეს გააჩინა ღმერთმა), არამედ თვით
ღმერთის გაჩენილი ნათელი.
მეორე დღე;
დღე; გარკვეულ ეტაპზე ადამიანს ციური ატმოსფერო წარმოედგინა გარკვეული მყარი სახურავის
სახით, რომელიც ერთმანეთისგან ჰყოფდა ზეციურ წყალს მიწაზე არსებული წყალისაგან. ხოლო წვიმის
მოვლენას ხსნიდა იმით, რომ დროგამოშვებით ეს მყარი გარსი ამა თუ იმ ადგილზე იხსნებოდა და ციური
წყალი მიწაზე ჩამოედინებოდა. წმ. მამების აზრით, ბიბლია საუბრობს იმ დროინდელი ადამიანისთვის გასაგებ
ენაზე და არ თვლის საჭიროდ ამ მსოფლმხედველობაში შეიტანოს მეცნიერული შესწორებები.
თანამედროვე გაგებით კი აქ ალბათ იგულისხმება წყლის ორთქლით გაჯერებული ჰაერი ანუ დედამიწის
ატმოსფერო. ეს ორთქლი ქმნის ღრუბლებს, რომლებიც იწვევენ სხვადასხვა ნალექებს. მაგ: წვიმას, სეტყვას,
თოვლს.
მესამე დღეს წყალი და მიწა ერთმანეთს გამოეყო, ანუ დედამიწაზე გამოჩნდა კუნძულები და მატერიკები.
წყლებმა წარმოქმნეს ზღვები, ოკეანეები და მდინარეები. იმაზე თუ რა გზით და რამდენხანს მიმდინარეობდა
წყლის მიწისაგან განცალკევების პროცესი, ბიბლია არაფერს გვეუბნება. ამავე დღეს გამოჩნდა სხვადასხვაგვარი
მცენარე. აქ ნათლადაა მითითებული, რომ მიწის დაფარვა მცენარეებით არ ყოფილა წამიერი აქტი, არამედ
შემოქმედის ბრძანებით მცენარე ”აღმოცენდა.”
მხოლოდ მეოთხე დღეს გამოჩნდნენ ციური სხეულობი, რომელთა საშუალებითაც (მზე და მთვარე)
ადამიანები დროს ითვლიან. გასაგებია, რომ შესაქმის პირველ დღეებს, რომლებიც წინ უსწრედნენ მზის
წარმოშობას, საკმაოდ ძნელია მოვარგოთ დღევანდელი ჩვეულებრივი ასტრონომიული საზომი მისი 24-
საათიანი ხანგრძლივობით, რომელიც დამოკიდებულია დედამიწის ბრუნვაზე მისი ღერძის გარშემო. ბიბლიიის
განმარტებლები თვლიან, რომ ღმერთი პირველყოფილ ადამიანს, განსაკუთრებულ ხილვაში, უჩვენებს
სამყაროს შექმნის თანმიმდევრობას და თითოეულ ეტაპს, დასრულებულ მოვლენათა ჯგუფს, უწოდებს ”დღეს.”
სინამდვილეში კი სამყაროს შექმნას მთელი ეპოქები დასჭირდა.
მეოთხე-
მეოთხე-მეხუთე დღეს ღმერთი ქმნის ცხოველთა სამყაროს და ბოლოს - ადამიანს.
ადამიანები და ცხოველები თავიდან მხოლოდ მცენარეებით იკვებებოდნენ. ხორცი ადამიანის საკვებ
როციონში ცოდვით დაცემის შემდეგ შემოვიდა.
მეშვიდე დღეს ღმერთმა დაისვენა, ამიტომ ამ დღეს - შაბათს*, ადამიანები ისვენებდნენ, უფრო სწორად
ღმერთს უძღვნიდნენ მას (იგულისხმება უფრო მეტი ლოცვა და კეთილი საქმეების კეთება). ქრისტეს აღდგომის
შემდეგ წმინდა დღედ კვირა ითვლება და ყველა ქრისტიანი ვალდებულია დაიცვას ამ დღის სიწმინდე.
ღვთიური დასვენება გულისხმობს შემოქმედებითი პროცესის შეწყვეტას; ღმერთმა დაამთავრა შესაქმე და
წმინდა მამათა სწავლების მიხედვით, მეშვიდე დღე ანუ მეშვიდე პერიოდი დღემდე გრძელდება. ეს დღე
დასრულდება უფლის, იესო ქრისტეს, მეორედ მოსვლით და დაიწყება მერვე საუკუნო* დღე.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
შაბათი – ებრაულად ნიშნავს დასვენებას.
უფალი – ბატონი, მეპატრონე. მთელი სამყაროს ბატონ-პატრონი ღმერთია, ამიტომაც უწოდებენ მას უფალს.
ასევე ღმერთს ხშირად უწოდებენ მეუფეს (მეფეს), რადგანაც იგია მთელი სამყაროს ჭეშმარიტი მეფე.

6
 ჭეშმარიტება - სიმართლე
საუკუნო - სამუდამო

ანგელოზები და ეშმაკები

ქვეყნიერების გაჩენამდე, ღმერთმა გააჩინა ურიცხვი ანგელოზები. ანგელოზი არის სული უსხეულო,
გონიერი, თავისუფალი და ადამიანის თვალისათვის უხილავი. ანგელოზებს შეუძლიათ დიდი სისწრაფით
გადაადგილება სივრცეში, კედელში გასვლა, მათზე არ მოქმედებს დედამიწის მიზიდულობის ძალა. ზოგჯერ
ანგელოზები ხილულადაც ეცხადებიან ადამინაებს, რადგან ანგელოზის მოვალეობაა აუწყოს ადამიანს ღვთის
ნება და დაიცვას იგი ცუდი საქმისაგან. ყველა ანგელოზი თავისუფალ, კეთილ სულად გააჩინა ღმერთმა, მაგრამ
ერთმა მთავარანგელოზმა, ლუციფერმა*, ბოროტად მოიხმარა ეს თავისუფლება. იგი გაამპარტავნდა*, წინ
აღუდგა ღმერთს და თვით ღმერთობაც კი მოინდომა. მის მაგალითს წაბაძეს სხვა ანგელოზებმაც და ამით
განარისხეს ღმერთი. ამიტომ ღმერთმა მოაკლო მათ თავისი მადლი* და მფარველობა და ამიტომაც შემცდარი
ანგელოზები შეიქნენ ღვთისაგან შერისხულ* ბოროტ სულებად. ლუციფერს დაერქვა ეშმაკი (მაცდური) ანუ
სატანა (მოწინააღმდეგე), ხოლო სხვებს ბოროტი სულები, ან ეშმაკის ანგელოზები. ასევე ეშმაკებს უწოდებენ
ურჩხულებს და დემონებს, ხოლო სატანას - მხეცს. რადგან თვით შერისხული არიან ღვთისაგან, ბოროტი
სულები ცდილობენ ადამიანიც აცდუნონ და მოაკლონ ღვთის მადლსა და მოწყალებას. ყოველი ბოროტი, ცუდი
და მავნებელი სურვილი და მოთხოვნილება, რომელიც გაუჩნდება ადამიანს, ეშმაკისაგან არის, მის შესაცდენად
აღძრული; ამიტომ ყოველი ღონისძიება უნდა ვიხმაროთ, რომ ასეთ სურვილებს გავლენა არ მივცეთ ჩვენზე.
ყოველი კეთილი აზრი და სურვილი ანგელოზისგან არის და უნდა ვეცადოთ კიდეც დავემორჩილოთ ასეთ
აზრებს და სურვილებს. ყოველ ქრისტიან კაცს მიჩენილი ჰყავს ღვთისაგან საკუთარი ანგელოზები, რომელიც
იცავს მას ბოროტი სულისაგან, თუ კი თვით კაცი დაემორჩილება. ასეთ ანგელოზს ჰქვია მფარველი ანგელოზი.
კეთილ ანგელოზთა სამყარო ცხრა ხარისხად ანუ დასად იყოფა; ისინი თავის მხრივ სამ იერარქიულ
ტრიადად (მწყობრად) ნაწილდებიან, რომელთაგან თითოეული სამი დასისგან შედგება. პირველ იერარქიულ
ტრიადაში ღმერთთან ყველაზე დაახლოებულნი: საყდარნი,
საყდარნი, ქერუბიმნი და სერაბიმნი
სერაბიმნი ერთიანდებიან. მეორე,
შუა ტრიადაში - უფლებანი,
უფლებანი, ძალნი და ხელმწიფებანი.
ხელმწიფებანი. ჩვენთან ყველაზე ახლოს მდგომ მესამე ტრიადაში კი
მთავრობანი,
მთავრობანი, მთავარანგელოზნი და ანგელოზნი.
ანგელოზნი.
ცნობილია შვიდი ანგელოზის სახელიც: მიქაელი, მიქაელი, გაბრიელი,
გაბრიელი, რაფაელი,
რაფაელი, ურიელი,
ურიელი, სელაფიელი,
ლაფიელი,
იეგუდიელი,
იეგუდიელი, და ვარახიელი.
არახიელი

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
ლუციფერი - მანათობელი ვარსკვლავი, სინათლის მატარებელი.
ამპარტავნება - სიამაყე, განდიდებისკენ სწრაფვა. მთავარი ვნება (სულის სნეულება).
მადლი - ღვთის მიერ მინიჭებული ნიჭი ანუ ძალა, რომელიც ღვთისგან ეძლევა ადამიანს ღვთისავე ნება-
სურვილის შესასრულებლად.
შერისხვა - დაწყევლა, შეჩვენება.

ადამია
ადამიანის შექმნა

მეექვსე დღეს ღმერთმა შექმნა ადამიანი. მამაკაცად და დედაკაცად შექმნა ისინი. თქვა ღმერთმა: ”შევქმნათ
კაცი ხატად და მსგავსად ჩვენდა. ეპატრონოს თევზებს, ფრინველებს, პირუტყვს და მთელს დედამიწას.”
პირველი კაცის სხეული ღმერთმა მიწის მტვერისაგან შექმნა და შთაბერა მის ნესტოებში სიცოცხლის სუნთქვა
და იქცა იგი ცოცხალ არსებად. ღმერთმა პირველ კაცს უწოდა ადამი.
უფალმა ღმერთმა ედემის ბაღი გააშენა და იქ დაასახლა ადამი, რათა მას დაემუშავებინა და დაეცვა იგი.
შუაგულ ბაღში იყო ორი ხე: ხე სიცოცხლისა და ხე კეთილის და ბოროტის შეცნობისა.
უფალმა გააფრთხილა ადამი: ყველა ხის ნაყოფი გეჭმევა, მხოლოდ კეთილის და ბოროტის შეცნობის ხის
ნაყოფი არ შეჭამო, რადგან როგორც კი შეჭამ მოკვდებიო. თქვა უფალმა: არ ვარგა ადამის მარტოდ ყოფნა.
გავუჩენ შემწეს მის შესაფერისს.
მიჰგვარა უფალმა ადამს ყველა ცხოველი და ფრინველი, რომ ენახა, რას დაარქმევდა. ადამმა ყველა
ცხოველსა და ფრინველს დაარქვა სახელი, მაგრამ ადამს არ გამოუჩნდა მისი შესაფერისი შემწე.
უფალმა ძილქუში მოჰგვარა ადამს. ძილში გამოუღო ერთი ნეკნი და მის ადგილას ხორცი ჩაუდო. ნეკნისგან
კი შექმნა დედაკაცი და მიუყვანა ადამს. თქვა ადამმა: ”ეს ჩემი ძვალი და ხორცია, რადგან ჩემგან გამოვიდა.
დედაკაცი ერქვას მას რაც კაცისგან არის გამოღებული.” ამიტომაც მიატოვებს კაცი დედ-მამას და მიეწებება
თავის დედაკაცს, რათა ერთხორცად იქცნენ.
ბოლოს უფალმა* აკურთხა* ორივე და უთხრა: ”გამრავლდით, აავსეთ დედამიწა და დაეუფლეთ მას.” ადამი
და მისი დედაკაცი შიშვლები იყვნენ და არ რცხვენოდათ.

7
 განმარტებები:
განმარტებები:

ამ თავში უფრო დაწვრილებითაა განხილული ადამიანის შექმნის პროცესი. „შევქმნათ შევქმნათ კაცი ხატად და
მსგავსად ჩვენდაო“
ჩვენდაო - ამბობს უფალი. მრავლობითი რიცხვი მიანიშნებს, რომ ღმერთი ერთი პირი არ არის.
მხოლოდ იოსე ქრისტეს დაბადების შემდეგ (ნათლისღებისას) გაცხადაა, რომ ღმერთი არის სამპიროვანი: მამა,
ძე და სული წმიდა, მაგრამ ამავე დროს არის ერთი არსება.
უფალმა ადამიანი თავის ”ხატად და მსგავსად” შექმნა. ღმერთმა ადამინს სხეულის გარდა სულიც მიანიჭა:
”შთაბერა მის ნესტოებში სიცოცხლის სუნთქვა”. ბიბლიის ამ მონაკვეთში სულზე ცხადად არაა საუბარი, თუმცა
სხვა ბევრ ადგილას პირდაპირაა ნათქვამი, რომ ადამიანი შედგება არა მარტო სხეულისგან, არამედ
სულისგანაც. სული არ არის მატერიალური* ანუ იგი უხილავია. სხვა არც ერთი ქმნილებისათვის ღმერთს სული
არ შთაუბერია.
ეკლესიის სწავლების მიხედვით, ღვთისადმი ხატება ადამიანისა გულისხმობს მასში (ადამიანში) ისეთი
თვისებების არსებობას, როგორიცაა: თავისუფალი ნება, მოაზროვნეობა და მეუფებრივობა. რაც შეეხება
მსგავსებას, იგი გულისხმობს სათნოებით თვისებებს: სიკეთე, სამართლიანობა, სიწმინდე, ლმობიერება,
სიმშვიდე, უშურველობა, სიმდაბლე და ა.შ.
”ედემის ბაღი”
ბაღი” ებრაულიდან ითარგმნება როგორც ”სიტკბოების სამოთხე”. სავარაუდოდ ედემის ადგილი
მდებარეობდა პალესტინიდან აღმოსავლეთით, მესოპოტამიაში, მდინარეების ტიგროსია და ევფრატის აუზში.
”სიცოცხლის ხეს”
ხეს” ღვთისგან ჰქონდა მინიჭებული მადლი განეახლებინა ადამიანის დასუსტებული ბუნება,
იგი იცავდა მას სიკვდილისაგან; ადამიანი იყო უკვდავი.
”კეთილისა და ბოროტის შეცნობის ხე” ხე” ადამიანს სიკეთის (ანუ ღმერთთან ყოფნის) და ბოროტების
(ღვთისგან დაშორების) გარჩევის საშუალებას მისცემდა, მაგრამ ადამიანს თანდათანობით უნდა შეემეცნა
ჭეშმარიტება, მით უმეტეს, რომ პირველ ადამიანებს ღმერთთან უშუალო ურთიერთობა ჰქონდათ და უფალი
როგორც მოსიყვარულე მამა ისე ესაუბრებოდა მათ. ღმერთმა ეს ხე აირჩია ადამიანის რწმენისა და სიყვარულის
გამოსაცდელად.
”ადამმა ყველა ცხოველსა და ფრინველს დაარქვა სახელი” სახელი”... ვინაიდან სახელის დარქმევა არ იყო
შემთხვევითი, არამედ იგი ეფუძნებოდა სახელის დასარქმევ არსებათა ბუნების ცოდნას, იგი მოწმობს პირველი
ადამიანის გაცილებით მაღალ გონებრივ განვითარებაზე ცხოველებთან შედარებით. გარდა ამისა, სახელების
დარქმევა (უფლის ბრძანებით) მიუთითებდა ცხოველებზე ადამინის გაბატონებულ მდგომარეობაზე.
”მაგრამ ადამს არ გამოუჩნდა მისი შესაფერისი შემწე” შემწე”... რა თქმა უნდა უფალს ადრევე ჰქონდა
გადაწყვეტილი ქალის შექმნა, მაგრამ მან ჯერ ადამში გააღვიძა სრული სიმარტოვით გამოწვეული ჩუმი სევდა
და ამ უკმარისობის შევსების სურვილი. მხოლოდ ამის შემდეგ გააჩინა ქალი.
უფალმა გადაწყვიტა ადამისთვის გაეჩინა ”მისი შესაფერისი შემწე”, ანუ ქალიც, კაცის მსგავად, ღვთის ხატი
და მსგავსი.
”უფალმა ძილქუში მოჰგვარა ადამს”
ადამს”, მაგრამ ეს უბრალო ძილი კი არ იყო არამედ ღრმა ექსტაზური, რომლის
დროსაც ადამმა იხილა თუ როგორ ამოაცალა უფალმა მას ნეკნი და ამიტომ თქვა: ”ეს ჩემი ძვალი და ხორცია,
რადგან ჩემგან გამოვიდა. დედაკაცი ერქვას მას რაც კაცისგან არის გამოღებული.”
ამ შემთხვევაში ”დედაკაცში” იგულისხმება არა უბრალოდ ქალი, არამედ ცოლი, რადგან ბიბლიის ებრაულ
ტექსტში აქ ნახმარია სიტყვა ცოლი - ”იშშა”, რომელიც ნაწარმოებია სიტყვისაგან ”იში” - ქმარი. ამრიგად იგი
წარმოადგენს მიმიშნებას თუ როგორია ქალის წარმოშობის ისტორია.
”ამიტომაც მიატოვებს კაცი დედ-
დედ-მამას”
მამას”... ეს სიტყვები ადამს არ უნდა ეკუთვნოდეს რადგან მას ხორციელი
მშობლები არ ჰყავდა. ამიტომ ეს სიტყვები მოსეს, დაბადების ავტორს, ან ღმერთს ეკუთვნის და ადასტურებს,
რომ ქორწინება უფლის ნებითაა დადგენილი.
”და მიეწებება თავის დედაკაცს,
დედაკაცს, რათა ერთხორცად იქცნენ”იქცნენ”... აქ საუბარია მეუღლეთა ინტერესების და
სულიერ ერთიანობაზე, იმდენად, რომ ორი პიროვნება უნდა იქცეს ერთ მთლიან პიროვნებად.
”ადამი და მისი დედაკაცი შიშვლები იყვნენ და არ რცხვენოდათ”
რცხვენოდათ”... ჯერ ერთი, სირცხვილი ცოდვის
ნაყოფია, ამიტომ ცოდვით დაცემამდე ადამიანისთვის ეს გრძნობა უცნობია იყო და მეორე - ადამიანის
ორგანიზმი ისეთი ამტანი იყო, რომ არ საჭიროებდა ატმოსფერული მოვლენებისაგან რაიმე სახით დაცვას.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
მატერია - ხილული, ნივთიერი საგანი.
კურთხევა – მღვდლის მიერ მორწმუნის დალოცვა რამე საქმეზე. რა ბედნიერნი იყვნენ ჩვენი წინაპრები,
როცა უშუალოდ ღვთისგან ღებულობდნენ კურთხევას.
მცნება - ბრძანება, ”დასაცველი”.

8
 ცოდვით დაცემა*
დაცემა*

გველი, უფლის მიერ გაჩენილ ცხოველებს შორის ყველაზე უფრო ცბიერი იყო. და უთხრა გველმა დედაკაცს:
მართლა გითხრათ ღმერთმა, ბაღის არც ერთი ხის ნაყოფი არ შეჭამოთო? დედაკაცმა მიუგო: სამოთხის ყველა
ხის ნაყოფი გვეჭმევა, ოღონდ შუაგულ ბაღში რომ ხე დგას, იმის ნაყოფს ნუ შეჭამთო, გვითხრა ღმერთმა; არ
გაეკაროთ, თორემ მოკვდებითო.
უთხრა გველმა დედაკაცს: კი არ მოკვდებით, არამედ იცის ღმერთმა, რომ როგორც კი შეჭამთ, თვალი
აგეხილებათ და გახდებით ღმერთივით კეთილისა და ბოროტის შემცნობელნი.
როცა დაინახა დედაკაცმა, რომ ხე თვალწარმტაცი და საამური სანახავი იყო და კარგი იყო საჭმელად,
მოწყვიტა ნაყოფი და შეჭამა. მისცა თავის ქმარს და ქმარმაც შეჭამა. აეხილათ თვალები ორივეს, და მიხვდნენ,
რომ შიშვლები იყვნენ, შეკერეს ლეღვის ფოთლები და გაიკეთეს თავისთვის შემოსარტყმელები.
შემდეგ გაიგონეს ღმერთის ხმა, რომელიც საღამო ხანს ბაღში მიმოდიოდა, და დაემალნენ ადამიც და მისი
ცოლიც უფალს ბაღის ხეებს შორის. დაუძახა ღმერთმა ადამს: ადამ, სადა ხარ? ადამმა მიუგო: შენი ხმა გავიგონე
და შემეშინდა, რადგან შიშველი ვარ, და დავიმალე. უფალმა უთხრა: ვინ გითხრა, შიშველი რომ ხარ? იმ ხის
ნაყოფი ხომ არ გიჭამია, მე რომ აგიკრძალე? ადამმა უპასუხა: შენ რომ დედაკაცი მომიყვანე, მან მომცა იმ ხის
ნაყოფი და მეც შევჭამე. უთხრა ღმერთმა დედაკაცს: ეს რა ჩაიდინა? დედაკაცმა მიუგო: გველმა შემაცდინა და
მეც შევჭამე.
უთხრა უფალმა ღმერთმა გველს: რაკი ეს ჩაიდინე, წყეულიმც იყავ ყველა ცხოველს შორის! მუცლით იხოხე
და მტვერი ჭამე მთელი სიცოცხლე. მტრობას ჩამოვაგდებ შენსა და დედაკაცს შორის, შენ თესლსა და მის თესლს
შორის; ის თავს გაგიჭეჭყავს და შენ მას ქუსლს დაუგესლავ.
დედაკაცს უთხრა: სატანჯველს გაგიმრავლებ, გაგიძნელებ ორსულობას, ტანჯვით შობ შვილებს; ქმრისკენ
გექნება ლტოლვა, ის კი იბატონებს შენზე.
ხოლო ადამს უთხრა: რაკი შენს დედაკაცს დაუჯერე და შეჭამე ხის ნაყოფი, რომლის ჭამა აკრძალული
მქონდა შენთვის, მიწა დაიწყევლოს შენს გამო. ტანჯვით მიიღებდე მისგან საზრდოს მთელი სიცოცხლე. ნარი
და ეკალი აღმოგიცენოს და მინდვრის ბალახი იყოს შენი საზრდო. პიროფლიანი ჭამდე პურს ვიდრე
დაუბრუნდები მიწას, რომლისგანაც ხარ აღებული, რადგან მტვერი ხარ და მტვრადვე იქცევი.
ამის შემდეგ ადამმა თავის ცოლს ევა უწოდა, რადგან იგი გახდა ყოველი ცოცხალის დედა.
გაუკეთა უფალმა ღმერთმა ადამს და ევას ტყავის სამოსელი და შემოსა ისინი.
და თქვა ღმერთმა: აჰა, ადამი გახდა, როგორც ერთი ჩვენგანი, შემცნობელი კეთილისა და ბოროტისა. ახლა
არ გაიწოდოს ხელი და არ მოწყვიტოს სიცოცხლის ხის ნაყოფი, არ შეჭამოს და არ გახდეს უკვდავი. და განდევნა
იგი უფალმა ღმერთმა ედემის ბაღიდან მიწის დასამუშავებლად, ედემს კი აღმოსავლეთით ქერუბიმები და
ცეცხლოვანი, მბრუნავი მახვილი დაუყენა, რათა სიცოცხლის ხესთან მისასვლელი დაეცვათ.

განმარტებები:
განმარტებები:

წმინდა მამების განმარტებით, ”გველის”

გველის” მიერ წარმოთქმული სიტყვები ეკუთვნოდა ეშმაკს. ამ ცხოველით
იგი სარგებლობს ადამიანების საცდუნებლად. გველი მიმართავს ქალს, როგორც უფრო სუსტ ჭურჭელს, თანაც
დედაკაცს, ალბათ, პირადად არ მოუსმენია ღვთის მიერ მიცემული მცნება, არამედ გადაეცა ქმრნისგან და
ამიტომ ეს მცნება უფრო სუსტად იყო მასში გამჯდარი.
გველი სიცრუით იწყებს ადამიანთან საუბარს, როცა ეკითხება ქალს: ”მართლა გითხრათ ღმერთმა,
ღმერთმა, ბაღის
არც ერთი ხის ნაყოფი არ შეჭამოთო?
შეჭამოთო?” მაცდური შეგნებულად აზვიადებს მცნების სიმძიმეს, რათა ქალში
გააღვიძოს უარყოფითი განწყობა მცნებისადმი და ღვთისადმი.
ქალი პასუხობს: ”სამოთხის ყველა ხის ნაყოფი გვეჭმევა,
გვეჭმევა, ოღონდ შუაგულ ბაღში რომ ხე დგას,
დგას, იმის ნაყოფს
ნუ შეჭამთო,
შეჭამთო, გვითხრა ღმერთმა;
ღმერთმა; არ გაეკაროთ,
გაეკაროთ, თორემ მოკვდებითო.
მოკვდებითო.” ამ პასუხში ყურადღებას იქცევს ქალის
მიერ საღვთო მცნების გაზვიადება, კერძოდ, დამატებულ ”არ გაეკაროთ”-ში იგრძნობა ქალის მხრიდან
ღვთისადმი მიმართული ფარული უკმაყოფილება.
ეშმაკი უკვე აშკარა ტყუილზე გადადის და ეუბნება ”არ მოკვდებითო”
მოკვდებითო”, რადგან სწორად მიხვდა, რომ ქალის
მორჩილება გამოწვეულია არა იმდენად ღვთისადმი პატივისცემისა და სიყვარულის გრძნობით, რამდენადაც
სიკვდილის შიშით, ამიტომაც ცდილობს გაანადგუროს სიკვდილის შიში ქალში.
ეშმაკი ხედავს, რომ ქალი არ ეწინააღმდეგება მის აშკარა ტყუილს (სიკვდილის უარყოფას), ამიტომ უკვე
ცილს სწამებს ღმერთს და წარმოადგენს მას, როგორც ადამიანების ბოროტ ბატონს, რომელიც სარგებლობს რა
მათი გულუბრყვილობით, სურს, რომ ადამიანები დარჩნენ უმეცარნი, ვერ შემცნობელნი კეთილისა და
ბოროტისა: ”კი არ მოკვდებით,
მოკვდებით, არამედ იცის ღმერთმა,
ღმერთმა, რომ როგორც კი შეჭამთ,
შეჭამთ, თვალი აგეხილებათ და
გახდებით ღმერთივით კეთილისა და ბოროტის შემცნობელნი
შემცნობელნი.
ნობელნი.”

9
 ”და გახდებით ღმერთივით...
ღმერთივით...” ...” ამ სიტყვებით ეშმაკი ცდილობს ამპარტავნების (სიამაყის) გრძნობა გააღვიძოს
ადამიანში; ეშმაკი სწორედ იმიტომ იქნა ღვთის სასუფევლიდან გამოგდებული, რომ გაამპარტავნდა და თავი
ღმერთს გაუტოლა.
”...კეთილისა
”...კეთილისა და ბოროტის შემცნობელნი”
შემცნობელნი” - ამ სიტყვებით ეშმაკი ცდილობს გააღვიძოს ადამიანში
პატივმოყვარული აზრები დიდ შემეცნებაზე და უმაღლეს ძალაუფლებაზე.
თავიდან ქალი შიშით უყურებდა ”კეთილისა და ბოროტის შეცნობის ხეს”, მაგრამ ეშმაკის სიტყვების შემდეგ
”დაინახა დედაკაცმა,
დედაკაცმა, რომ ხე თვალწარმტაცი და საამური საამური სანახავი იყო და კარგი იყო საჭმელად”
საჭმელად”... მის სულში
უკვე ფიქრით ცოდვით დაცემის პროცესი ხორციელდება.
”მოწყვიტა ნაყოფი და შეჭამა.
შეჭამა. მისცა თავის ქმარს”
ქმარს”... ევა უკვე ცოდვით დაეცა და ჩქარობს ქმარიც დასცეს,
თუმცა იგი ამას სჩადის ყოველგვარი ბოროტი განზრახვის გარეშე, რადგან ცოდვის შხამი იმ დროს ჯერ კიდევ
არ იყო შეღწეული მის სულში.
”...და
”...და ქმარმაც შეჭამა”
შეჭამა”... თუ ცოდვით დაცემა ქალს გარკვეულწილად შეიძლება ეპატიოს, მისი შედარებითი
სისუსტის გამო, ადამს, რომელმაც თავად ღვთისგან მიიღო მცნება და რომელმაც საკუთარ თავზე გამოსცადა
უფლის სიყვარული, ვერაფერი გაამართლებს. ასე, რომ მისი ცოდვა ქალის ცოდვაზე უფრო დიდია.
ბიბლიის მემდეგი ტექსტიდან ნათელი ხდება, რომ უფალი საღამოობით ”ედემის ბაღში” დადიოდა და
ადამიანებს ესაუბრებოდა, მაგრამ ამჯერად ადამიანები ისე არიან დაბნეულები რომ შესაძლებლად თვლიან
უფალს ხეებში დაემალონ. უფალი მოუხმობს ადამს, ის კი ყალბი მობოდიშებით ცდილობს თავის
გამართლებას: ”შენი ხმა გავიგონე და შემეშინდა,
შემეშინდა, რადგან შიშველი ვარ,
ვარ, და დავიმალე.
დავიმალე.”
”ვინ გითხრა,
გითხრა, შიშველი რომ ხარ?ხარ? იმ ხის ნაყოფი ხომ არ გიჭამია,
გიჭამია, მე რომ აგიკრძალე?
აგიკრძალე?” - ამ სიტყვებით უფალი
ეხმარება ადამს ცოდვის აღიარებასა და მონანიებაში, მაგრამ ცოდვით დაცემული და მისი ზემოქმედების ქვეშ
მყოფი ადამიანი უძლური აღმოჩნდა უეჭველი მონანიებით ეშველა საკუთარი თავისათვის, უფრო მეტიც, ადამი
თავის გამართლებას ცდილობს და თავად ღმერთს საყვედურობს იმ წყალობისთვის, რომელსაც ადრე
სასურველ სიკეთედ მიიჩნევდა (ადამი ქალის გაჩენამდე სწუხდა, რომ არ ჰყავდა ”ღირსეული თანაშემწე”): ”შენ
რომ დედაკაცი მომიყვანე”
მომიყვანე” იმან მაცდუნაო, პასუხობს ადამი. ქალიც აღიარებს მცნების დარღვევას, მაგრამ ისიც
ადამის მსგავსად პასუხისმგებლობას სხვას აკისრებს: ”გველმა შემაცდინაო.
შემაცდინაო.”
ამის შემდეგ უფალი წყევლის თავის ქმნილებებს; გველს ეუბნება: ”რაკი ეს ჩაიდინე... ჩაიდინე... მუცლით იხოხე და
მტვერი ჭამე მთელი სიცოცხლე.
სიცოცხლე.” უმრავლესობა ბიბლიის განმარტებლების თანახმად, ხოხვა არ წარმოადგენდა
რაღაც ახალ საოცრებას. იგი გველის ბუნებრივი თვისება იყო, მაგრამ ადრე ამ თვისებას არანაირი მნიშვნელობა
არ ჰქონდა მინიჭებული - წყევლის მერე კი იგი იქცა გველისადმი ზიზღის სიმბოლოდ. ეს წყევლა ასევე
ეხებოდა გველში დაბუდებულ ეშმაკსაც. ეშმაკი ამიერიდან მიწაზე იხოხებდა და ადამიანური სიბილწეებით
(ანუ მის მიერ შთაგონებული ცოდვებით) იკვებებოდა.
”მტრობას ჩამოვაგდებ შენსა და დედაკაცს შორის, შორის, შენ თესლსა და მის თესლს შორის” შორის”... აქ საუბარია
ეშმაკებსა და ადამიანებს (დედაკაცის თესლი) შორის დაპირისპირებაზე; ეშმაკი ყოველნაირად ცდილობს
ადამიანი ააცდინოს ჭეშმარიტებისკენ მიმავალ გზას და არ მისცეს მას სამოთხეში დაბრუნების საშუალება,
ხოლო გონიერი ადამიანები ენერგიულად ებრძოდნენ და ებრძვიან ბოროტებას.
”ის თავს გაგიჭეჭყავს და შენ მას ქუსლს დაუგესლავ”
დაუგესლავ”... ესაა წინასწარმეტყველება ქრისტეზე, რომელმაც
თავისი განკაცებით და მოღვაწეობით დაამარცხა ეშმაკი (გაუწეჭყა თავი), მაგრამ ეს არ მომხდარა
უმსხვერპლოდ - იესო ქრისტემ თავი გასწირა ადამიანებისთვის (ქუსლში დაგესვლა).
ქალი ასე დაწყევლა: ”სატანჯველს გაგიმრავლებ,
გაგიმრავლებ, გაგიძნელებ ორსულობას,
ორსულობას, ტანჯვით შობ შვილებს”
შვილებს”... დაეცა
რა ცოდვით ადამიანმა დაარღვია თავისი სულიერი და ფიზიკური ძალების წონასწორობა და თავისი სხეული
ავადმყოფობასა და სიკვდილს დაუქვემდებარა.
”ქმრისკენ გექნება ლტოლვა”
ლტოლვა”... ამ სიტყვებით უფრო ნათლადაა გამოხატული ქალის მდგომარეობის
ტრაგიზმი. მიუხედავად იმისა, რომ იგი საშინელი ტკივილებით მშობიარობს და თვით მისი სიცოცხლეც კი
საფრთხის ქვეშაა, იგი არათუ უარს ამბობს ქმართან ურთიერთობაზე, მისი ტანჯვის უნებურ მიზეზზე, არამედ
მისი ლტოლვა უფრო ძლიერი ხდება, ვიდრე მანამდე იყო.
”ის კი იბატონებს შენზე”
შენზე”... ეს ცოლ-ქმრული ურთიერთობის ახალი შტრიხია, რომელიც ამკვიდრებს ქმრის
სრულ ბატონობას ცოლზე. თუ ადრე ქალი, როგორც თანაშემწე მხოლოდ გარკვეულწილად იყო
დამოკიდებული ქმარზე, მას შემდეგ რაც პირველმა ქალმა დაამკიცა, რომ არ შეუძლია თავისუფლების
გონიერად გამოყენება, ღმერთმა იგი მეუღლის კონტროლს დაუმორჩილა. მხოლოდ ქრისტიანობის - მონანიების
რელიგიის - დროს ქალს დაუბრუნდა თავისუფლება, რომელიც მას ჰქონდა ცოდვით დაცემამდე.
ადამს ასე წყევლის: ”რაკი შენს დედაკაცს დაუჯერე და შეჭამე ხის ნაყოფი” ნაყოფი”... აქ უფალი, განაჩენის
გამოტანამდე არკვევს ადამის დანაშაულს და მიუთითებს, რომ ცოლზე გამომაფხიზლებელი ზემოქმედების
მაგივრად, იგი თავად ექცევა მისი მაცდუნებელი გავლენის ქვეშ.
”მიწა დაიწყევლოს შენს გამო.გამო. ტანჯვით მიიღებდე მისგან საზრდოს მთელი სიცოცხლე. სიცოცხლე. ნარი და ეკალი
აღმოგიცენოს და მინდვრის ბალახი იყოს შენი საზრდო საზრდო. პიროფლიანი ჭამდე პურს” პურს”... განრისხებულმა უფალმა

10
დააკნინა მიწის ნაყოფიერება, რაც თავის მხრივ ყველაზე უფრო მეტად ადამიანის მდგომარეობაზე აისახა,
რადგანაც იგი ამ შემთხვევაში განწირულია მძიმე და შეუპოვარი შრომისთვის, რათა მოიპოვოს საზრდო.
”ვიდრე დაუბრუნდები მიწას...
მიწას... რადგან მტვერი ხარ და მტვრადვე იქცევი”
იქცევი”... აქ საუბარია სიკვდილზე,
რომლითაც უფალი დაემუქრა ადამიანს, თუ იგი მცნებას დაარღვევდა. ეს სასჯელი ეხებოდა მხოლოდ სხეულს
და არ სულს. როგორც ბიბლიის სხვა ადგილებიდან ჩანს სული უკვდავია.
ამის შემდეგ ადამმა თავის ცოლს უწოდა ”ევა”
ევა”, რომელიც ებრაულიდან ითარგმნება როგორც ”სიცოცხლე” ან
”სიცოცხლის შემქმნელი”. ეს იმ მომენტში ხდება, როცა ღმერთმა ადამიანებს სიკვდილის განაჩენი გამოუტანა,
მაგრამ ადამს ერთი წამითაც არ ეპარება ეჭვი ღვთისგან მიღებული აღთქმის გარდაუვლობაზე ქალის (მისი
თესლის) შესახებ, როგორც სიცოცხლის აღმდგენელზე.
”გაუკეთა უფალმა ღმერთმა ადამს და მის დედაკაცს ტყავის სამოსელი”სამოსელი”... ბიბლიის განმმარტებლების
აზრით, უფალმა ადამიანებს მსხერპლის შეწირვა და მისი ტყავის სამოსელად გამოყენება ასწავლა.
შემდეგ უფალი ამბობს: ”აჰა,
აჰა, ადამი გახდა,
გახდა, როგორც ერთი ჩვენგანი”
ჩვენგანი”... რა თქმა უნდა აქ ადამიანის ღმერთად
ქცევა კი არ იგულისხმება, არამედ როგორც უფალი დასძენს ”კეთილისა და ბოროტის” ბოროტის” შეცნობის, გააზრების
უნარი, რომელიც მანამდე ადამიანს ღვთისგან განსხვავებით, არ ჰქონდა.
შემდეგ უფალმა ადამიანები გამოაძევა სამოთხიდან და ჩაკეტა უკან დასაბრუნებელი გზა. ღმერთმა
”კეთილისა და ბოროტის შეცნობის ხესთან” მისასვლელი ადამიანების სიყვარულის გამო ჩაკეტა, რადგან
ღმრთისგან განდგომილი ადამიანის მარადიული სიცოცხლე დაუსრულებელი ტანჯვა იქნებოდა.
მრავალმოწყალე ღმერთს, შეიძლება კიდეც ეპატიებინა ადამიანებისთვის შეცოდება, ცოლ-ქმარს რომ
მოენანიებინათ, მაგრამ ამის მაგიერ, თავის მართლება დაიწყეს და თვით ღმერთსაც კი დასდვეს ბრალი; ადამმა
პირდაპირ უთხრა ღმერთს: შენმა მოცემულმა ცოლმა შემაცდინაო, ევამ კი გველს დააბრალა. ამიტომ ღმერთმაც
არ აპატია ურჩობა.
თითოეულმა ადამიანმა თავისი ცოდვა თავის თავს უნდა დააბრალოს. ეშმაკს შეუძლია მხოლოდ შეაგონოს
ადამიანი, ძალას კი ვერ დაატანს, ამის უფლება მას არ აქვს ადამიანზე. ევას მხოლოდ ურჩია ეშმაკმა ნაყოფის
ჭამა, ძალა კი არ დაუტანებია, გინდა თუ არა ჭამეო. როცა ცუდი სურვილი დაგვებადება, უნდა ვიცოდეთ, რომ
ეშმაკისაგან არის. ჩვენ ნებაზეა დამოკიდებული დავემორჩილებით თუ არა.
ამნაირად, უკვდავებისა და ნეტარებისათვის გაჩენილი ადამიანი, თავისი შეცოდების გამო, გახდა მოკვდავი
და უბედური. ხშირად ისმის საყვედური: რატომ მარტო პირველი ადამიანები არ დაიხოცნენ თავისი
ცოდვებისათვის, ჩვენ რაღა დავაშავეთ, რომ ყველანი ვიხოცებითო? როგორც ვიცით, მსგავსი მსგავსსა შობს,
წამხდარი თესლისაგან ნაყოფიც წამხდარი გამოვა, წამხდარი წყაროსაგან ნაკადულიც წამხდარი გამოდის. ასევე
უნდა ვიფიქროთ ადამიანზეც. ცოდვილი მშობლებიდან, შვილებიც ცოდვილი უნდა დაბადებულიყვნენ.
ამიტომ პირველი მშობლების ცოდვა ჩვენზედაც გადმოვიდა ყველა თავისი შედეგებით. ადამის მიერ ჩადენილი
ცოდვით მთელი კაცობრიობა მოიწამლა და ამიტომ ყველა მოკვდავი გავხდით, რადგან ჩვენც ყველანი
ვცოდავთ, როგორც ამას დავინახავთ კაენის და შემდეგი თაობის მოქმედებიდან.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
ცოდვა - ღვთის ნებისადმი დაუმორჩილებლობა, ანუ ღვთისაგან მოცემული კანონის დარღვევა.
ცოდვით დაცემა - ცოდვის ჩადენა.
მაცხოვარი - მხსნელი, სიცოცხლის მომცემელი; მაცხოვარია იესო ქრისტე.
აღთქმა - დაპირება.
აღთქმის დადება - პირობის მიცემა, შეპირება.

კაენი და აბელი

ედემიდან გამოძევებული ადამი და ევა იქვე, ედემის მახლობლად დასახლდნენ. მალე მათ გაუჩნდათ
შვილები. უფროს ვაჟს დაარქვეს კაენი, უმცროსს - აბელი. კაენი მიწის მუშა იყო, აბელი - ცხვრების მწყემსი.
ერთხელ მათ ღმერთს მსხვერპლი* შესწირეს. კაენმა შესწირა მიწის ნაყოფი, აბელმა კი თავისი ცხვრის ფარიდან
– პირველშობილი კრავი. გადმოხედა ღმერთმა აბელს და მის ძღვენს, ხოლო კაინს და მის მსხვერპლს არ მიხედა.
ამის გამო კაენი ძალზედ შეწყხდა. ღმერთმა გააფრთხილა კაენი, რომ ცოდვა არ ჩაედინა, მაგრამ მან ყური არ
უგდო ამ გაფრთხილებას, გაიტყუა მინდვრად აბელი და მოკლა.
უფალი გამოეცხადა კაენს და ჰკითხა: „კაენ, სად არის შენი ძმა?“ კაენმა მიუგო: „რა ვიცი, ჩემი ძმის დარაჯი
ხომ არა ვარ!“ მაშინ უფალმა უთხრა: „ეს რა ჩაიდინე! შენი ძმის სისხლი მიწიდან შემომღაღადებს. ამიერიდან
დაწყევლილი ხარ მიწისაგან, დაამუშავებ მიწას, მაგრამ აღარ მოგცემს იგი თავის ძალას; დევნილი და
მიუსაფარი შეიქნები ამ ქვეყანაზე.” ამის შემდეგ ღმერთმა გააძევა კაენი მამის სახლიდან. აბელის მაგიერ
ღმერთმა მისცა ადამს ვაჟი სეითი.

11
 განმარტებები:
განმარტებები:
ეს იყო პირველი მკვლელობა, რომელიც მოხდა ქვეყნის გაჩენის შემდეგ. ძლივს ორი ძმა დაიბადა ქვეყანაზე
და ერთმა მეორე მოკლა. რატომ? იმიტომ, რომ ერთს შეშურდა*, შეეხარბა მეორის კარგი კაცობა, მისი სათნო-
ყოფა ღვთის წინაშე.
ბიბლიის განმმარტებლების მიხედვით მსხვერპლის შეწირვა ასე მოახდინეს: დააგროვეს ცალ-ცალკე შეშა,
დადეს ზედ მსხვერპლი და წაუკიდეს ცეცხლი. კაენის ცეცხლის ბოლო მიწას გაეკრა, აბელის მსხვერპლის ალი
პირდაპირ ზეცას წავიდა. ეს იმის ნიშანი იყო, რომ უფალმა მიიღო მსხვერპლი უმცროსი ძმისა, ხოლო
უფროსისა კი უარყო. რატომ? იმიტომ, რომ აბელმა წმინდა გულით, სარწმუნოებით და მოწიწებით მიართვა
შესაწირავი, კაენის გული კი ამ დროს უწმინდური და ღვარძლით სავსე იყო.
ღმერთმა კაენი წინდაწინვე გააფრთხილა, რომ ძმა არ მოეკლა. აქედან ჩვენ ვგებულობთ რომ უფლისთვის
ჩვენი ფიქრებიც კი არ არის დაფარული. ასე გვაფრთხილებს ჩვენც ღმერთი, როცა რომელიმე ცუდ საქმეს
ვაპირებით, გული გვიშლის. ეს ღმერთი გვაფრთხილებს, ნუ ჩაიდენ ცოდვასო და ჩვენც უნდა დავუჯეროთ.
კაენი ღმერთმა ამხილა ძმის მკვლელობაში, ჩვენც ასე გვამხელს ხოლმე ღმერთი, როცა ღმერთის გაფრთხილებას
არ მივიღებთ და ცუდ საქმეს მაინც ჩავიდენთ, გული გვიწუხს, ვერ ვისვენებთ. ეს ღმერთი გვამხილებს
ცოდვაში. რა უნდა ვქნათ მაშინ? უნდა გამოვტყდეთ, რომ ცუდი საქმე ჩავიდინეთ და თან აღთქმა დავდოთ, რომ
აღარ გავიმეორებთ და ვეცდებით სხვა ცუდი საქმეც არ ჩავიდინოთ.
უფალი, სანამ ამხელდა კაენს, კვლავ სინანულისკენ უბიძგებს მას შეკითხვით: „კაენ, სად არის შენი ძმა?“
მონანიების ნაცვლად კაენი ბრიყვულად პასუხობს: „რა ვიცი, ჩემი ძმის დარაჯი ხომ არა ვარ!“ ამიტომაც
დაისაჯა კაენი და განდევნილ იქნა მამის სახლისაგან.
ასეთი ბოლო მოსდევს უგნურ შურს. გავუფრთხილდეთ, რომ არაფერი შეგვშურდეს სხვისი. თუ რამე
სიკეთე შევამჩნიეთ ვინმეს, ნუკი შეგვეხარბება, არამედ ვეცადოთ, რომ ჩვენც კარგები ვიყოთ. მოკვლის მაგიერ
რომ კაენს აბელის სიკეთისთვის მიებაძა, თვითონაც მალე გახდებოდა ღვთის სათნო* კაცი და მის მსხვერპლსაც
მოწყალებით მიიღებდა ღმერთი. ახლა კი დაისაჯა იგი. ასე დაისჯება ყოველი ხარბი კაცი, რომელიც მოძმის
ცუდს იფიქრებს.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
შური - მწუხარება სხვისი სიკეთისა და სიხარულის გამო.
სათნო - კეთილი; მოსაწონი.
მსხვერპლი - არის ის, რასაც ადამიანი თავისი პირადი ქონებიდან გაიღებს და სამაგიეროდ არანაირ
მატერიალურ ანაზღაურებას არ ელის. მსხვერპლი - ეს არის საჩუქარი, რომელსაც სიყვარულის ნიშნად
ვუძღვნით მას, ვის მიმართაც ამ გრძნობას განვიცდით. მსხვერპლს უფალი მაშინ შეიწირავს ჩვენგან, როდესაც
მას სუფთა გულით მივუძღვნით.

კაენისა და სეითის შთამომავლობა

კაენისა და სეითისაგან მეტად ჩქარა გამრავლდა ხალხი ქვეყანაზე (სეითსა და კაენს ყავდათ დებიც,
რომლებიც მათ ცოლად შეირთეს, კაცობრიობის გასამრავლებლად თავდაპიველად ეს დასაშვები იყო). ეს
სწრაფი გამრავლება მოხდა იმიტომ, რომ მაშინ ადამიანები იყვნენ მეტად დღეგრძელნი. ბევრი მათგანი ცხრაას
წელიწადზე მეტს ცოცხლობდა.
სეითის შთამომავალნი იყვნენ სათნონი და კეთილნი. მათ დაერქვათ სახელად „ძენი ღვთისანი“ იმიტომ,
რომ ღმერთი მუდამ ახსოვდათ, ერთგულად თაყვანს სცემდნენ მას და ასრულებდნენ მის ნებას. აგრეთვე დიდი
სიყვარული და ხათრი ჰქონდათ ერთმანეთისა და ყოველ ბოროტ საქმეს ერიდებოდნენ. ერთმა მათგანმა,
სახელად ენუქმა,
ენუქმა, ისე აამა უფალს თავისი წმინდა ცხოვრებით, რომ მან სიკვდილს წაართვა მასზედ ძალა და
ზეცაში ცოცხლად იქნა ატაცებული.
კაენის შთამომავალნი კი მასვე დაემსგავსნენ და იყვნენ ბოროტნი. იმათ სრულიად დაივიწყეს ღმერთი,
სძულდათ ერთმანეთი, ახსოვდათ მარტო საკუთარი თავი და ბიწიერი ცხოვრება ჰქონდათ. მათ შორის
გავრცელდა: შური, სიცრუე, ცილისწამება, გარყვნილება, შფოთი, მკვლელობა და სხვა ბოროტება, ამიტომ მათ
სახელად დაერქვათ „ძენი კაცისანი“.

წარღვნა*
წარღვნა*

გავიდა დიდი ხანი ქვეყნის გაჩენის შემდეგ, ხალხი გამრავლდა, მაგრამ მალე დაივიწყა ღმერთი. ამიტომ
ქვეყანა გაირყვნა და აივსო უსამართლობით. არავინ დარჩა მართალი და მორწმუნე, გარდა ერთი კაცისა,
რომელსაც სახელად ნოე ერქვა და მისი ოჯახისა. ღმერთმა უბრძანა ნოეს ექადაგა, რომ ხალხი მოქცეულიყო.
ნოემ იქადაგა ასოცი წელიწადი, მაგრამ ვერაფერი გააწყო. მაშინ ღმერთმა განიზრახა წარღვნით მოესპო
შეუნანებელი კაცობრიობა და უბრძანა ნიეს გაეკეთებინა კიდობანი, ე.ი. დიდი ხომალდი, და შესულიყო შიგ

12
თავისი ოჯახით და თან შეიყვანა შვიდ-შვიდი წყვილი წმინდა ცხოველები და ფრინველები, ხოლო ორ-ორი
წყვილი - უწმინდური. დაიხურა თუ არა კიდობნის კარები, დაუშვა კოკისპირული წვიმა და იწვიმა 40 დღე და
ღამე. წყალი მიწიდან ამოსკდა, ზღვები და მდინარეები გადმოვიდა ნაპირებიდან, წყალმა დაფარა უმაღლესი
მთის მწვერვალები. ყველა დაიღუპა, ვინც კი კიდობანს გარეთ დარჩა - ადამიანები და ცხოველები. ეს წარღვნა
მთელი დედამიწის ზურგზე იყო და ამიტომ მსოფლიო წარღვნა ჰქვია.
ორმოცი დღის შემდეგ წვიმამ გადაიღო და წყალმაც კლება იწყო. კიდობანი, რომელიც აქამდის წყალზე
უგზო-უკვლოდ ტივტივებდა, ბოლოს არარატის მთაზე გაჩერდა. ნოე დარჩა კიდობანში, სანამ დედამიწა არ
გაშრა, შემდეგ გამოვიდა კიდობნიდან, ცხოველებიც გამოუშვა და გამოსვლისთანავე ღმერთს სამადლობელი
მსხვერპლი შესწირა. ღმერთმა მიიღო ნოეს მსხვერპლი, გაუმეორა აღთქმა მაცხოვარზე და შეატყობინა, რომ ამის
შემდეგ წარღვნა აღარ იქნება, და ნიშნად ამისა გამოუსახა ცისარტყელა.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
წარღვნა - მსოფლიო წყალდიდობა.

განმარტებები:
განმარტებები:
ნოე თავისი ოჯახით ღმერთმა წარღვნას გადაარჩინა, იმიტომ, რომ იგი კეთილი კაცი იყო და ღმერთი
უყვარდა. ასევე ჩვენც ყოველი გაჭირვებისაგან დაგვიხსნის ღმერთი, თუ კეთილი ადამიანები ვიქნებით და მას
არ დავივიწყებთ.

ქამის უმართებულო საქციელი

ნოეს სამი შვილისაგან წარმოსდგა ყველა ხალხი. ნოეს უფროს შვილს ერქვა სემი, შუათანას – ქამი, და
უმცროსს – იაფეთი. ნოე რომ კიდობნიდან გამოვიდა, მიწის დამუშავება დაიწყო და ვენახი გააშენა. როცა
ვენახმა ნაყოფი გამოიტანა, ღვინო დააყენა, მეტი დალია, დათვრა და ქოხში შიშველს მიეძინა. მამის ასეთი
მდგომარეობა პირველად შუათანა შვილმა - ქამმა შენიშნა და ძმებს დაცინვით შეატყობინა. მაგრამ სემმა და
იაფეთმა ამ დაცინვაში მონაწილეობა არ მიიღეს, მაშინვე წყნარად შევიდნენ კარავში და ისე დაახურეს მამას
ტანისამოსი, რომ მისი სიტიტვლე არ დაუნახავთ. როცა ნოემ გაიღვიძა და ქამის უმართებულო საქციელი
შეიტყო, მოიხმო სამივე შვილი. შეაჩვენა (დაწყევლა) ქამი და უთხრა, რომ მისი შთამომავლობა იქნებოდა
უკანასკნელი; ხოლო სემი და იაფეთი კი აკურთხა და იწინასწარმეტყველა, რომ იაფეთის შთამომავალი
იქნებოდა უმრავლესი, ხოლო სემის შთამომავლობიდან მაცხოვარი დაიბადებოდა. ნოეს ლოცვა-კურთხევა
გადავიდა სემზე და იაფეთზე, ქამის შთმომავლობასაც სავსებით შეუსრულდა მისი შეჩვენება.

განმარტებები:
განმარტებები:
ასეთ გავლენას აძლევს ღმერთი მშობლების ლოცვა-კურთხევას და მათ შეჩვენებას შვილებზე; ამიტომ უნდა
ვეცადოთ კეთილი შვილები ვიყოთ, რომ მშობლების ლოცვა-კურთხევა დავიმსახუროთ.

ბაბილონის გოდოლი*
გოდოლი*

წარღვნის შემდეგ კაცობრიობა ნოეს შვილებისაგან გამრავლდა. ჯერ ყველანი ერთად ცხოვრობდნენ, ერთ
ენაზე ლაპარაკობდნენ და ერთ ჭეშმარიტ ღმერთს სცემდნენ თაყვანს, მაგრამ მალე დაივიწყეს ღმერთი,
გაირყვნენ* და გაამპარტავდნენ. მათ მოინდომეს ცამდის გოდოლის აგება, რომ სახელი გაეთქვათ ქვეყანაზე.
ღმერთს არ მოეწონა მათი ასეთი საქციელი და შეურია მაშენებლებს ენა. ხალხმა ვეღარაფერი გაიგო ერთი
მეორისა და გაიფანტა სხვადასხვა ქვეყნებში. აქედან წარმოსდგა სხვადასხვა ხალხი და სხვადასხვა ენა.
გოდოლს, რომელიც ვერ დაამთავრეს, დაერქვა ბაბილონი (შერევნა).

განმარტებები:
განმარტებები:

ამპარტავნება დიდად მავნებელია ადამიანისათვის. ამპარტავნებამ დაღუპა პირველად ანგელოზები,

ამპარტავნებამ დააკარგვინა ადამს და ევას სამოთხე, ამპარტავნებამ გააბნია და გააშორა ერთი მეორეს ხალხი და
წარმოშვა სხვადასხვა ენა. აქედან ჩანს, რომ ამპარტავანი არ უყვარს ღმერთს, და სჯის მას, ამიტომ უნდა
ვეცადოთ გულში ამპარტავნება ამ შეგვეპაროს, რომ ღმერთმა ჩვენც არ დაგვსჯის.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
გოდოლი - კოშკი.
გარყვნა - დამახინჯება, შერყვნა.

13
 აბრაამის მოწოდება

გოდლის შენების შემდეგ გაფანტულმა ხალხმა მალე დაივიწყა თავისი მოდგმა და ჭეშმარიტი ღმერთი.
შემოქმედის ნაცვლად კერპებს* დაუწყეს თაყვანისცემა. ღმერთად აღიარეს მზე, მთვარე, ვარსკვლავები,
ზოგიერთი ცხოველები, ფრინველები და ქვეწარმავლები. აკეთებდნენ ამ საგნების გამოსახულებას, ასვენებდნენ
სახლში ან საგანგებოდ გაკეთებულ ტაძრებში და თაყვანს სცემდნენ მათ. ასე წარმოსდგა კერპები და მათი
თაყვანისცემა.
როცა მთელი კაცობრიობა კერპების თაყვანისმცემელი შეიქნა, ამ დროს ქალდეველთა ქვეყანაში ცხოვრობდა
ერთი კეთილმორწმუნე კაცი, სახელად აბრაამი. ქვეყანაზე ჭეშმარიტი სარწმუნოება რომ შენახულიყო აბრაამის
შთამომავლობაში მაინც, ღმერთმა უბრძანა მას დაეტოვებინა თავისი სამშობლო და ქანაანის ქვეყანაში
გადასახლებულიყო. აბრაამი დაემორჩილა ღვთის ბრძანებას, წაიყვანა თავისი ცოლი სარა და მივიდა ქანაანის
ქვეყანაში. აქ ღმერთი ხელმეორედ გამოეცხადა მას და აღუთქვა: ამ ქვეყანას შენს შთამომავლობას
დავუმკვიდრებო, და თესლისაგან შენისა იკურთხევიან ყოველნი ტომნი ქვეყანისანიო. ესე იგი, შენი
შთამომავლობისაგან დაიბადება მხსნელი ქვეყნისაო (ქრისტე). ამ დროიდან ქანაანს ეწოდება „აღთქმული მიწა“.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
კერპი - წარმართული ღმერთების სკულპტურული გამოსახულება, მათ როგორც ღმერთებს მსხვერპლს
სწირავდნენ.

აბრაამი და სამი მგზავრი

აბრაამი სტუმართმოყვარე კაცი იყო. ერთხელ მან სამი მგზავრი დაინახა მომავალი, მიეგება მათ,
მორიდებით მიიწვია კარავში. ჩვეულებისამებრ მგზავრებს ფეხი დაბანეს და საჭმელი მიართვეს; ტრაპეზის*
დროს ერთმა მგზავრმა სარა მოიკითხა და აუწყა აბრაამს: ერთი წლის შემდეგ ვაჟი გაგიჩნდებაო. ეწოდება. ამ
დროს აბრაამს და სარას ჯერ კიდევ შვილი არ ჰყავდათ და უკვე ღრმად მოხუცებულნი იყვნენ, ამიტომ სარას
გულში ჩაეცინა. მაშინ სტუმარმა თქვა: „რად გაიცინა სარამ და რად გაიფიქრა გულში, სიბერის დროს შვილი
როგორღა უნდა მეყოლოსო? განა ღვთისათვის არის რაიმე ძნელი, რისი აღსრულებაც მას არ შეეძლოს?“
სარამ და აბრაამმა ცხადად დაინახეს, რომ სტუმარმა ისიც იცოდა, რასაც კაცი გულში იფიქრებდა, და
უწყოდა მომავალი. მაშინ მაშინ ისინი მიხვდნენ თუ ვინ იყვნენ მათი სტუმრები. ერთი მათგანი იყო თვით
უფალი, ორნი - ანგელოზები.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
ტრაპეზი - სუფრა, მაგიდა; სადილი, წვეულება.

სოდომი და გომორი

როცა აბრაამი აცილებდა სტუმრებს, უფალმა გამოუცხადა მას, რომ აპირებდა მეზობელი ქალაქების -
სოდომისა და გომორის განადგურებას, რადგან მისი ცოდვები ზეცას შემოჰღაღადებენო.
სოდომის და ახლო ქალაქების მცხოვრებლები მართლაც მეტად ბოროტნი, ბიწიერნი და საშინლად
გარყვნილნი იყვნენ. უფალი ხედავდა, რომ მათგან მოულოდნელი იყო სინანული და სწორ გზაზე მოქცევა.
ხოლო ცოდვანი მათნი ისეთი მძიმენი, რომ მათი ქვეყანაზე დარჩენა საშიში იყო: სხვებიც მათ მაგალითს
წაბაძავდნენ და მთელი ქვეყანა გაირყვნებოდა. ამიტომ უფალმა გადაწყვიტა, სამაგალითოდ დაესაჯა ისინი.
აბრაამის ძმისწული სოდომში ცხოვრობდა, ამიტომ აბრაამს შეეშინდა, ისიც სხვებთან ერთად არ
დაიღუპოსო და დაუწყო ვედრება უფალს, დაეფარა უსჯულო ქალაქი, თუ იქ რამდენიმე მართალი კაცი მაინც
იქნებოდა. უფალმა ბოლოს უპასუხა: „არ დავღუპავ ქალაქს ათი მართალი კაციც რომ იყოსო“.
მაგრამ ქალაქში ლოთის გარდა სხვა მართალი კაცი არ აღმოჩნდა, ამიტომ ანგელოზები ადამიანის სახით
შევიდნენ სოდომში და ლოთი და მისი ოჯახი სასწრაფოდ განარიდეს იქაურობას, თან უთხრეს: „ჩქარა უშველე
თავს. გასწი, უკან ნუღარ მოიხედავ და ნუ გაჩერდები ამ მინდორზე, თორემ დაიღუპები! “ ამოვიდა თუ არა მზე,
აი, რა საშინელი სასჯელი მიაყენა უფალმა სოდომსა და მის ახლო ქალაქებს: ციდან წამოვიდა ცეცხლის წვიმა,
მოედო ქალაქებს და მათ გარშემო არემარეს და მთლად გადაბუგა. შემდეგ გასკდა დედამიწა, ჩავარდა ძირს და
მის ადგილას გაჩნდა საშინელი მტუტე და მწარე ზღვა. ამ ზღვას დაერქვა სახელად მკვდარი ზღვა, იმიტომ, რომ
თვითონ მასშიც და მის გარშემოც ცოცხალი არსება ძნელი სანახავია.
ლოთის ცოლმა არ აღასრულა ღვთის ბრძანება; წინააღმდეგ ანგელოზის დარიგებისა, იგი გზაზე გაჩერდა,
მიიხედა უკან და თითქო ნანობდა სოდომის დატოვებას. ამისთვის მასაც საშინელი სასჯელი მიადგა: მისი
სხეული უცებ გადაიქცა მარმარილოს სვეტად.

14
 ისაკის მსხვერპლად შეწირვა

უფლის წინასწარმეტყველება ასრულდა, აბრაამს გაუჩნდა სარასაგან შვილი, რომელსაც ისაკი უწოდა. როცა
ისაკი 17 წლის შეიქნა, ღმერთმა გამოსცადა აბრაამის სარწმუნოების სიმტკიცე და მოსთხოვა, რომ ისაკი
მსხვერპლად შეეწირა იმ ადგილას,სადაც უჩვენებდა. შეწუხდა აბრაამი, მაგრამ, ღვთის კეთილ განზრახვაში
სრული დარწმუნებული დაუყოვნებლივ შეუდგა ბრძანების შესრულებას. მან მოამზადა ყველაფერი, რაც
საჭირო იყო, წაიყვანა ისაკი და გაუდგა გზას. სამი დღე იარა და მხოლოდ მესამე დღეს საღამოს მიიღო
ღვთისაგან ბრძანება, სად უნდა შეესრულებინა მსხვერპლის შეწირვა (როგორც ამბობენ, ეს ადგილი სწორედ ის
გოლგოთას მაღლობი იყო, სადაც შემდეგ ჯვარს ეცვა აღთქმული მაცხოვარი). ისაკმა არ იცოდა მამის განზრახვა
და გზაში ეკითხებოდა: ყველაფრით მზად მივდივართ და სამსხვერპლო ცხოველი კი რად არ მიგვყავსო?
ღმერთი მოგვცემსო, - ანუგეშებდა მამა. ბოლოს ავიდნენ მთის წვერზე. აბრაამმა ააშენა სამსხვერპლო, დააწყო
ზედ შეშა, მერმე შეკრა ისაკი და დადო შეშაზე. აბრაამმა აიღო ხელში დანა და ის იყო, უნდა დაეცა
შვილისათვის, რომ ამ დროს ზეციდან მოისმა ხმა: „აბრაამ! ნუ შეახებ ხელს ყრმასა მაგას, ნურას დაუშავებ მას.
ახლა ცხადად გამოჩნდა, რამდენად გიყვარს შენ ღმერთი, რადგანაც არ დაიშურე ერთადერთი საყვარელი ძე
შენი“.
აბრაამი სიხარულით ცას ეწია და მაშინვე ახსნა ისაკი. მიიხედა აბრაამა და დაინახა იქვე ახლოს ცხვარი,
რომელიც რქებით გახლართულიყო ბუჩქნარში. აიყვანა ეს ცხვარი აბრაამმა და მსხვერპლად შესწირა უფალს
ისაკის მაგიერ. აი, რა ხმა მოესმა ზეციდან აბრაამს მსხვერპლის შეწირვის შემდეგ: „რადგანაც შენ არ დაიშურე
ჩემთვის შვილი შენი საყვარელი, ამიტომ გაკურთხებ შენ დიდითა კურთხევითა და ისე გავამრავლებ შენს
შთამომავლობასა, როგორც მრავალნი არიან ვარსკვლავნი ცისანი და ქვიშანი ზღვისანი. და ერთი შენი
შთამომავლის მეოხებით (იგულისხმება ქრისტე) მიიღებენ უფლის კურთხევას ყოველნი ხალხნი ქვეყანისანი“.

ისაკის შვილები.
შვილები. საიდუმლო კიბე

ისაკს ტყუპი ვაჟი შეეძინა: ესავი და იაკობი. ესავი უფროსი იყო, იაკობი უმცროსი. ესავი როცა მოიზარდა,
მონადირეობა აირჩია ხელობად, იაკობმა კი არ დააგდო კვალი მამა-პაპისა და მწყემსი გახდა.
ესავი იყო ანჩხლი, გულჩქარი და ბრიყვული თვისების. ხოლო იაკობსა ჰქონდა მშვიდი, ხათრიანი და
უწყინარი ხასიათი. პირველი შვილი მამას მომეტებულად უყვარდა, რადგანაც ნადირის ხორცით ხშირად
ასიამოვნებდა ხოლმე, მეორე კი დედას უფრო უყვარდა.
მაშინდელი ჩვეულებით მამის კურთხევა და ორი წილი ქონება უფროსს, ესავს, უნდა რგებოდა, მაგრამ,
ღვთის განაგებით, ისაკმა იაკობი აკურთხა და ამით უფროსობაც მას მიაკუთვნა. აი როგორ მოხდა ეს:
ერთხელ ესავი დიდი ხნის ნადირობის შემდეგ მოვიდა შინ საშინლად დაღლილი და მშიერი. ამ დროს
იაკობს წინ ედგა სავსე ჯამი ოსპის შეჭამანდისა. „მოიტა, გამაძღე ერთი, მაგ შენი შეჭამანდით“, - უთხრა ესავმა
იაკობს. „შენი უფროსობა ეხლავე მე დამითმე და ბატონი ბრძანდები“, - უპასუხა იაკობმა. „რა თავში ვიხლი
უფროსობას, როდესაც შიმშილით ვკვდები“, - მოუფიქრებლად მიუგო ესავმა. ასე წინდაუხედავად დაუთმო მან
უფროსობა უმცროს ძმას და შეჰფიცა კიდეც, რომ თავის დღეში აღარ შეეცილებოდა.
ესავს, როგორც დაუდევარს* კაცსა, მალე დაავიწყდა ეს შემთხვევა და მოინდომა თავისი უფროსობის
დალოცვა. მაგრამ ეს დალოცვა ერგო მასზედ უფრო ღირსეულს - იაკობს. საქმე იაკობს გაურიგა რებეკამ,
რომელსაც იგი უფროს შვილზე მომეტებულად უყვარდა.
რებეკამ შეიტყო, რომ ისაკი აპირებდა ესავის დალოცვას, ადგა და გაგზავნა იაკობი მამასთან კურთხევის
მისაღებად მაშინ, როდესაც ესავი სანადიროდ გაიგულა. ისაკი ამ დროს ძალიან მოხუცებული იყო და ვეღარ
ხედავდა. როცა იაკობი შევიდა დასალოცად, ისაკს ეგონა ესავიაო, აკურთხა იგი და დაულოცა უფროსობა ძმაზე.
ესავი მალე დაბრუნდა ნადირობიდან და, რომ შეიტყო მამისაგან ძმის ოინი, საშინელი ყვირილი და
ტირილი მორთო და ხვეწნა დაუწყო ისაკს, რომ მას თავისი ლოცვა-კურთხევა მისთვის მიეცა. მაგრამ ისაკმა
დალოცვის შეცვლა აღარ მოინდომა, რადგანაც იფიქრა: უთუოდ ღმერთს ნებავდა, რომ იაკობს მისცემოდაო
უფროსობა.
ესავი საშინლად გაცეცხლდა და იმუქრებოდა, რომ მოკვდებოდა თუ არა ისაკი, იაკობს ერთ დღესაც არ
აცოცხლებდა. შეშინებული იაკობი, დედის რჩევით, თავის ბიძა ლაბანთან გაიქცა ქალდეაში დასამალავად.
როცა მიდიოდა, გზაში შემოაღამდა და ტრიალ მინდორზე დაიძინა. ძილში ნახა კიბე, რომელიც სიმაღლით ცას
სწვდებოდა. კიბეზე ადიოდნენ და ჩამოდიოდნენ ანგელოზები. ზემოთ იდგა ღმერთი და იაკობს მოესმა ხმა
უფლისა: მე ვარ ღმერთი აბრაამისი და ისაკისი, ნუ გეშინია, რადგან მე ვიქნები შენი მფარველი. იმ ქვეყანას,
სადაც ახლა შენ გძინავს, შენს შთამომავლობას დავუმკვიდრებ. ამ ჩვენებამ გაამხნევა იაკობი. როცა გაიღვიძა,
ღმერთს მადლობა შესწირა და დამშვიდებული, რომ ძმა ვერაფერს დააკლებდა, გაუდგა გზას ბიძისაკენ.
ბიძასთან იაკობი ოცი წელი დარჩა, ცოლი შეირთო, დიდძალი სიმდიდრე შეიძინა და მამის სიცოცხლეშივე
გადაწყვიტა უკან დაბრუნება. ადგა და წავიდა მთელი სახლობით, მრავალი მონითა და საქონლით ქანაანის
ქვეყანაში. იაკობს ერთი მხრით მიუხაროდა ქანაანის ქვეყანაში, მეორე მხრით კი ეშინოდა, ესავს ისევ ბოროტი

15
გული ექნება ჩემზეო. მაგრამ უფალმა ერთი მოვლინებით ცხადად აჩვენა იაკობს, რომ მას შიში არაფრისა უნდა
ჰქონოდა. იაკობმა გზაზე ნახა გუნდად ანგელოზები, რომლებიც მზად იყვნენ, დაეცვათ ყოველივე
ბოროტისაგან.
იმედმოცემულმა იაკობმა გაგზავნა ძმასთან რამდენიმე მონა, რომ შეეტყობინებინათ, შენი ძმა დაბრუნდა
სამშობლო ქვეყანაშიო. გაგზავნილნი მობრუნდნენ უკან და ვერაფერი სასიამოვნო ამბავი მოუტანეს იაკობს, მათ
უთხრეს: შენი ძმა ესავი თვითონ მოდის შენთან დასახვედრად მრავალი შეიარაღებული კაცითო. იაკობმა
მოიაზრა, ეჩვენებინა ძმისთვის თავისი პატივისცემა და სიყვარული და ამით მოეგო მისი გული. საქონელში
აარჩია საუკეთესო, ძვირფასი პირუტყვები და გაუგზავნა ესავს საჩუქრად, მაგრამ იაკობი მაინც კიდევ
იჭვნეულობდა ძმაზე და ამიტომ ყველაფერი მოამზადა გასაქცევად იმ შემთხვევისათვის, თუ ძმა მტრულად
დაუხვდებოდა მას.
ამ თადარიგის დაჭერის შემდეგ იაკობმა დიდი მღელვარებითა და შფოთით დაუწყო ლოდინი ძმასთან
შეხვედრას. უფალმა ახლაც ნუგეში სცა მას და გაამხნევა შემდეგი გასაოცარი გამოცხადებით:
ღამე იყო. იაკობი ბინას გაშორდა და მინდორში გავიდა მარტო. უცებ გამოცხადდა მასთან ერთი ვინმე და
დაუწყო ჭიდაობა. ბრძოლა გაგრძელდა გათენებამდის. როცა განთიადმა მოატანა, უცნაურმა მოჭიდავემ უთხრა
იაკობს: ეხლა კი გამიშვი, კმარაო. იაკობმა უპასუხა: არ გაგიშვებ, სანამ არ მაკურთხებო. მოჭიდავემ მაშინვე
ჰკითხა იაკობს სახელი და უთხრა: „ამის შემდეგ შენი სახელი იქნება ისრაელი** იმიტომ, რომ შენ ამ ღამეს
ღმერთთან იჭიდავე, და, მაშასადამე, ყოველ კაცს დასძლევ“. ბოლოს აკურთხა იაკობი და გაუჩინარდა.
იაკობმა კარგად შეიტყო, ვინ იყო მასთან მოჭიდავე და ღვთის სიტყვების შემდეგ შიში სრულიად გაუქრა, -
ძმისგან აღარ მოელოდა რაიმე ბოროტსა და ვნებას.
ამის შემდეგ იაკობს დაერქვა ისრაელი და მის შთამომავლობას ეწოდა და ეწოდება ისრაელი ხალხი.
სახსოვრად ამ ბრძოლისა იაკობს ერთი ძარღვი ფეხისა დაუშავდა და მთელი სიცოცხლე ცოტათი კოჭლობდა.
მეორე დღეს იაკობმა დაინახა თავისი ძმა ესავი, რომელიც მის შესახვედრად მოიდიოდა მრავალი კაცით.
იაკობი რომ მიუახლოვდა, ნიშნად პატივისცემისა შვიდჯერ დაუკრა ძმას თავი მიწაზე. ესავი გაექანა
იაკობისაკენ, ძმური სიყვარულით მოეხვია ყელზე, კოცნიდა და თან ტიროდა მეტის სიხარულით, რომ
მშვიდობით ეღირსა ძმის ნახვა. ტიროდა თვით იაკობიც. ასე შერიგდნენ ძმები და იწყეს ბედნიერი ცხოვრება.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
ისრაელი ქართულად ღმერთთან ნაჭიდავებს ნიშნავს.

იაკობის შვილები

იაკობს თორმეტი ვაჟიშვილი ჰაყვდა, რომელთაგან ყველაზე მეტად იოსები უყვარდა, რადგან იგი მართალი,
მშვიდი და მორჩილი ყმაწვილი იყო. იაკობი არ ფარავდა თავის სიყვარულს იოსებისადმი: როცა დანარჩენი
შვილები მთელ თვეებს სამწყემსურში ატარებდნენ, იოსები მამას მუდამ შინ ჰყავდა და ჭრელი ტანისამოსით
მოსავდა. ძმებმა იოსების შური ჩაიდეს გულში. ეს შური მალე სიძულვილად ექცათ, როცა იოსებმა ძმებს
სიზმრები უამბო.
„მე სიზმრად ვნახე, - უთხრა იოსებმა ძმებს, - რომ ჩვენ ყველანი პურის სამკალში ვიყავით და ძნებს
ვკონავდით. ჩემი ძნა შუაში ჩადგა, თქვენი ძნები და გარშემო ეხვივნენ და თაყვანს* სცემდენო; და კიდევ: მზე,
მთვარე და თერთმეტი ვარსკვლავი მე მცემდნენ თაყვანსო“. ეს სიზმრები იაკობმა და მისმა შვილებმა ისე ახსნეს,
ვითომ იოსები დიდი კაცი უნდა გამხარიყო და მათ მისთვის თაყვანი უნდა ეცათ. ამის შემდეგ ძმებმა
სიკვდილიც კი დაუპირეს იოსებს, მხოლოდ მარჯვე დროს ელოდებოდნენ. ეს დროც მალე დაუდგათ. ერთხელ
ძმებმა ცხვარი შორს გარეკეს საძოვრად და დიდხანს შინ არ დაბრუნებულან, არც ამბავი შეუტყობინებიათ
მამისათვის. შეწუხდა იაკობი და ამბის გასაგებად იოსები გაგზავნა. მისვლისთანავე ძმებმა შეიპყრეს იოსები,
ჯერ სიკვდილი დაუპირეს, მერე ტანისამოსი გახადეს და ორმოში ჩააგდეს, სადაც შიმშილით უნდა
მომკვდარიყო. ამ დროს, შემთხვევით, ისმაიტელმა ვაჭრებმა გამოიარეს და იოსები ოც ოქროდ იყიდეს. მამის
რისხვას რომ გადარჩენილიყვნენ, ძმებმა იოსების ტანისამოსი თიკნის სისხლში ამოსვარეს და მამას უთხრეს,
იოსები ნადირს დაუგლეჯიაო. იაკობმა დაიჯერა და დიდხანს იგლოვა თავისი საყვარელი შვილი.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
თაყვანისცემა - მოწიწებით თავის დახრა.

იოსები ეგვიპტეში

ვაჭრებმა იოსები ეგვიპტეში მიიყვანეს და მეფის კარისკაცს პეტეფრეს მიჰყიდეს. იოსები ამ დროს იყო
ჩვიდმეტი წლისა. პეტეფრემ მალე დააფასა იოსების ერთგულება და სახლთუხუცესობა უბოძა ანუ ჩააბარა
მოურაობა (მართვა-გამგეობა) მთელი სახლისა და ქონებისა. ცოტა ხნის შემდეგ პეტეფრეს ცოლმა ცილი*

16
დასწამა იოსებს და საპყრობილეში ჩააგდებინა. ღმერთი ყველგან შველიდა კეთილ იოსებს. საპყრობილეში იყო
ორი პყრობილი - მეფის მეღვინეთუხუცესი და მეპურეთუხუცესი. ერთხელ ოისებმა ეს კაცები ძალზე
დაღონებული ნახა და მიზეზი გამოჰკითხა. მათ უთხრეს: სიზმრები ვნახეთ, ვერავინ აგვიხსნა და მით მეტად
დავღონდითო, და მოუყვენ თავის სიზმრებს. მეღვინეთუხუცესმა უთხრა: მე ვნახე, ვითომ ჩენ წინ ვაზი
ამოვიდა და სამი მტევანი ყურძენი გამოიხსა. მე დავკრიფე ის, გამოვწურე და მეფეს მივართვიო.
მეპურეთუხუცესმა უთხრა: სამი კალათი მედგა თავზე, ზემო კალათი გამომცხვარი პურით იყო სავსე და ჩიტები
კენკავდნენო. იოსებმა ორივეს აუხსნა სიზმარი. მეღვინეთუხუცესს უთხრა: სამი დღის შემდეგ
გაგათავისუფლებენ და შენს თანამდებობას დაგიბრუნებენო; მეპურეთუხუცესს კი უთხრა: სამი დღის შემდეგ
შენ თავს მოგაჭრიან და ხეზე ჩამოგკიდებენ ფრინველების საკენკადო. ამასთანავე მეღვინეთუხუცესს სთხოვა,
ნუ დაგავიწყდები, მეც მომიგონე და გამათავისუფლე აქედანო. ყოველივე ისე შესრულდა, როგორც იოსებმა
თქვა. მეპურე სიკვდილით დასაჯეს, მეღვინეს კი დანაშაული აპატიეს და უწინდელი ადგილი ისევ დაუბრუნეს.
როცა მეღვინე ბედნიერებაში ჩავარდა, იოსები სრულიად დაივიწყა და აღარ ახსოვდა მისი თხოვნა, მაგრამ
უფალი არ დაივიწყებს მართალთ არასდროს.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
ცილისწამება - ადამიანისთვის იმის დაბრალება, რაც მას არ ჩაუდენია.

იოსები სიზმრებს უხსნის ფარაონს

ორი წელიწადი კიდევ გავიდა და იოსები ჯერ ისევ საპყრობილეში ეწვალებოდა. ამ დროს ეგვიპტის
ფარაონმა ნახა სიზმრები, რომლებიც ვერავინ აუხსნა. მაშინ მეღვინეთუხუცესს მოაგონდა საპატიმროში მყოფი
იოსები და მეფეს მოახსენა. მეფემ დაიბარა იოსები და სიზმარი უამბო: „მდინარიდან ამოვიდა ჯერ შვიდი
მსუქანი ძროხა და შემდეგ შვიდი მჭლე. მჭლე ძროხებმა მსუქანი ძროხები შეჭამეს და თვით არაფერი
დაეტყოთ. ერთ ღეროზე ჯერ შვიდი ხორბლით სავსე თაველი ამოვიდა, და მერე შვიდი ცარიელი და
ცარიელებმა დაჭამეს სავსენი“. იოსებმა ასე აუხსნა მეფეს ეს სიზმრები: „შვიდი სავსე თაველი და შვიდი მსუქანი
ძროხა შვიდ მოსავლიან წელიწადს მოასწავებს; შვიდი ცარიელი თაველი და შვიდი მჭლე ძროხა - შვიდი წლის
მოუსავლობას. ღმერთმა ჩვენებით გაუწყა ეს ამბავი, რომ მოსავლიან წლებში პური შეაგროვო და შიმშილობის
დროს ხალხი გამოჰკვებო“. ფარაონს მეტად მოეწონა სიზმრების ახსნა და ჭკუაში მოუვიდა იოსების
წინადადება. ამიტომ თქვა: „სად ვპოვებთ იმისთანა გონიერ და საზრიან კაცს, როგორიც შენ ყოფილხარ? შენით
ლაპარაკობს თვით უფალი და შენვე დაგადგენ მთელი ეგვიპტის უფროსად. ყველა შენს სიტყვას დაემორჩილება
და უშენოდ არაფერი გაკეთდება ჩემს საბრძანებელში. მარტო მე ვიქნები შენი უფროსი“.
ამის შემდეგ იოსები გახდა მეორე კაცი ეგვიპტეში და მართავდა მთელ სახელმწიფოს. ამ დროს იგი იყო
ოცდაათი წლისა.

იოსებისა და მისი ძმების შეხვედრა.

შეხვედრა. იაკობის გადასახლება ეგვიპტეში

გავიდა შვიდი მოსავლიანი წელიწადი და დადგა შიმშილობა. მოსავლიან წლებში იოსებმა იმოდენა პური
შეაგროვა, რომ შესაძლებელი შეიქნა სხვა ქვეყნებშიაც გაეყიდა. შიმშილობა ქანაანის ქვეყანაშიაც ჩამოვარდა.
იაკობმა გაიგო ეგვიპტეში პური იყიდებაო და გაგზავნა შვილები. ათი უფროსი ძმა გაუდგა გზას, მეთერთმეტე
კი, სულ უმცროსი, რომელსაც სახელად ბენიამენი ერქვა, შინ, მამასთან დარჩა. მისვლისთანავე ისნი იოსებს
წარუდგინეს, როგორც უცხო ქვეყნიდან მოსულები. იოსებმა მაშინვე იცნო თავისი ძმები, ძმებმა კი ვერ იცნეს
იგი. იოსებს უნდოდა გაგეგო, რამდენად შეიცვალნენ მისი ძმები და მკაცრად დაუწყო მათ ლაპარაკი. „თქვენ
მზვერავები უნდა იყოთ, როგორც გეტყობათ, თქვენ პურის საყიდლად კი არ მოსულხართ, გინდათ დაზვეროთ
ჩვენი ქვეყანა, მერე მოხვიდეთ, აიკლოთ და თვითონ დაესახლოთ“. „ჩვენ მზვერავები არა ვართ, - მოახსენეს
ძმებმა, - ჩვენ ერთი კაცის შვილები ვართ, თორმეტი ვიყავით, ერთი აღარა გვყავს, ერთიც შინ დარჩა მამასთან
და ათნი აქ მოვედით პურის საყიდლად, და თერთმეტმა კაცმა რანაირად უნდა შევძლოთ ამოდენა ქვეყნის
დაპყრობა?“ „თქვენ თუ მართალს ამბობთ, ერთი ძმა მძევლად დამიტოვეთ და მეორედ რომ მოხვალთ, უმცროსი
ძმაც მომიყვანეთ“, - უთხრა მრისხანედ იოსებმა. ძმებმა ერთი მეორეში დაიწყეს ლაპარაკი ებრაულ ენაზე,
ღმერთი გვსჯის იოსების გაყიდვისთვისო. იოსები მიხვდა, რასაც ლაპარაკობდნენ, მიხვდა, რომ ძმებს
შეუნანებიათ ცოდვა, ვეღარ მოითმინა, გავიდა მეორე ოთახში და დიდხანს ტიროდა. გული რომ მოიბრუნა,
იოსები დაბრუნდა უკანვე და უბრძანა, ერთი მათგანი, სახელად სვიმონი, შეეკრათ მის თვალწინ და უკანვე
საპყრობილეში წაეყვანათ, სხვებისთვის კი მიაცემინა პური და გაისტუმრა.
როცა ძმები დაბრუნდნენ შინ და უამბეს მამას თავიანთი თავგადასავალი, იაკობი ძალიან შეწუხდა და თქვა:
„თქვენ გინდათ, რომ სრულიად უშვილოდ დამაგდოთ. იოსები დამეღუპა, სვიმონიც არსად ჩანს და ბენიამენიც

17
გინდათ წამართვათ. არა, არასდროს ბენიამენს თქვენ არ გაგატანთ. გზაზე მას ხიფათი რამე შეემთხვევა და
მოხუცებულს სიმწრით ჩამიყვანთ საფლავში“.
მაგრამ, როცა პური შემოელიათ, იაკობი იძულებული შეიქმნა ბენიამენიც გაეტანებინა. იოსებმა
სიხარულით მიიღო ძმები და დიდი ნადიმი გაუმართა მათ. მსახურთ უბრძანა, მის სახლში დაებინავებინათ
ისინი, მიეყვანათ მათთან ის ძმა, რომელიც საპყრობილეში იყო და კარგად გამასპინძლებოდნენ, თვითონაც
მათთან დაჯდა და სთავაზობდა საჭმელს. სადილის შემდეგ იოსებმა უბრძანა, მიეცათ მათთვის პური და
ყველანი შინ გაისტუმრა. იოსები კიდევ არ გაუტყდა ძმებს. იმიტომ, რომ უნდოდა, ჯერ გაეგო, ჰქონდათ თუ არა
მათ შური უმცროსი ძმისა, რომელიც იოსების შემდეგ მამას მომეტებულად უყვარდა. მზად იყვნენ თუ არა,
გამოსარჩლებოდნენ მას და ებრალებოდათ თუ არა მოხუცი მამა. ამ განზრახვით იოსებმა უბრძანა, ბენიამენის
ტომარაში ჩუმად ჩაეტანებინათ თავისი ვერცხლის ბარძიმი*.
როცა ძმები, რომელთაც ეს ამბავი ფიქრადაც არ მოუვიდოდათ, წავიდნენ თავიანთ გზაზე, იოსებმა
გამოუყენა მათ უკან თავისი ეზოსმოძღვარი.
„სიკეთისათვის ბოროტი რად გვიყავით?“ - დაუყვირა მათ სახლის გამგებელმა, როდესაც დაეწია და გააჩერა
გზაზე.
ძმები სახტად დარჩნენ, ერთმანეთს დაუწყეს ცქერა და არ იცოდნენ, თუ რაზე იყო ლაპარაკი.
„რად მოიპარეთ ბარძიმი ჩემი ბატონისა, ის ბარძიმი, რომლითაც იგი ღვინოსა სვამს?“
„რას ბრძანებ, ბატონო? - მიუგეს შეძრწუნებულმა და შეშინებულმა ძმებმა, - ჩვენ იმისთანა ხალხი როდი
ვართ, რომ მაგისთანა საქმე ჩავიდინოთ? თუ ჩვენგანს ვისმეს ის ბარძიმი უპოვეთ, სიკვდილით დაისაჯოს და
ჩვენც ყველანი გავხდეთ მონანი შენის ბატონისა“.
„კარგი, აგრე იყოს. ვისაც ვუპოვნი ბარძიმს, ის ჩემი მონა უნდა გახდეს“.
ეს რომ თქვა ეზოსმოძღვარმა, დაუწყო გახსნა ყველა ტომარას და გაუჩხრიკა ყველას, უფროსიდან
დაწყებული უმცროსამდის. ბარძიმი აღმოჩნდა ბენიამენის ტომარაში. საშინელი თავზარი დაეცათ ძმებს.
სიმწარით ტანისამოსი გაიგლიჯეს და სახედრებს უკანვე აქნევინეს პირი. როცა იოსების წინაშე წარდგნენ, მან
სასტიკი საყვედურით მიიღო ისინი.
მაშინ იუდა წინ წარდგა და მოახსენა: „რაღა გვეთქმის, ბატონო, და რითიღა გავიმართლებთ თავს? ღმერთი
უწინდელი შეცდომებისათვის გვსჯის ჩვენ. აი, ახლა ჩვენ, სულ ყველანი, შენს მონებად ვრჩებით“.
„არა, - მიუგო იოსებმა, - მე მაგას არ ვიქმ. ჩემს მონად უნდა დარჩეს მარტო ის, ვის ტომარაშიც ბარძიმი
იპოვეს. თქვენ კი ყველას, შეგიძლიათ მშვიდობით დაბრუნდეთ მამასთან“.
მაშინ იუდამ ხვეწნა და ვედრება დაუწყო, რომ არ ექნა ეს იოსებს მათთვის: „მოხუცებულ მამაჩვენს ერთი
დღეც არ შეუძლია იცოცხლოს უბენიამენოდ. თუ იგი მას დაკარგავს, უსათუოდ ჯავრით მოკვდება. როგორღა
უნდა ვეჩვენო მოხუცებულ მამას, რა უნდა ვუთხრა, როგორ ვუცქირო მის საცოდაობას? არა, დამტოვე ამ
ყმაწვილის მაგივრად შენს მონად და მას კი ნება მიეცი, წავიდეს შინ თავის ძმებთან ერთად“.
მაშინ კი იოსებმა ვეღარ შეიმაგრა თავი და ვეღარ დამალა თავისი ვინაობა. დაითხოვა გარეთ ყველა მსახური
და როცა ძმებთან მარტო დარჩა, მდუღარე ცრემლი წასკდა და დაიძახა: „მე იოსები ვარ! ცოცხალია კიდევ
მამაჩემი?“
ძმებს გონება სრულიად დაეკარგათ საშინელი განცვიფრებისაგან. მათ ერთი სიტყვაც ვერ მიუგეს, ისე
შეეშინდათ. სირცხვილმა და შიშმა მომიცვა ისინი და იდგნენ ძმის წინ თავზარდაცემულნი.
მაშინ იოსებმა თქვა: „ახლო მოდით ჩემთან“.
მივიდნენ, მაგრამ ხმას კიდევ ვერ იღებდნენ.
„მე იოსები ვარ, - გაუმეორა, - თქვენი ძმა, სწორედ ის, რომელიც ეგვიპტელებს მიჰყიდეთ. მაგრამ ნუ
სწუხართ ჩემს გაყიდვაზე. თვით უფალმა მომიყვანა აქ თქვენი სიცოცხლის გადასარჩენად. გაეჩქარეთ
მამაჩემთან და ახარეთ ჩემი დიდება ეგვიპტეში. უთხარით ყველაფერი, რაც აქ ნახეთ და ჩქარა მომგვრეთ აქ“.
მერე გაექანა, მოეხვია ყელზე ბენიამენს, ჰკოცნიდა და ორივე ტიროდა სიხარულით. მერე თვალცრემლიანმა
ყველა ძმა დაჰკოცნა. ისინიც ტიროდნენ და ერთმანეთს ერწყმოდა მათი ცრემლები. მხოლოდ ეხლა აეხსნათ მათ
ენა და დაუწყეს იოსებს ლაპარაკი. მაგრამ თანაც შეეშინდათ, - ვაი თუ იოსებმა შური იძიოს და დაგვხოცოსო.
იოსებმა ანუგეშა ისინი და უთხრა: „ნუ გეშინიათ, ჩემი გაყიდვა უთუოდ ღვთის განგებით მოხდა, რომ თქვენ
შიმშილით არ დახოცილიყავით, წადით, უთხარით მამაჩემს ეგვიპტეში გადმოსახლდეს, რადგან
მოუსავლიანობა კიდევ დიდხანს გასტანსო“.
ფარაონმა რომ შეიტყო თავისი საყვარელი იოსების სიხარული, თვითონაც გაიხარა და უბრძანა, რომ მის
მაგივრადაც მოოეწვიათ იაკობი ეგვიპტეში. იოსებმა გაისტუმრა ძმები მრავალი საჩუქრით და მდიდრული
ეტლები გაატანა მამის გადმოსაყვანად.
ძმები სიხარულით დაბრუნდნენ შინ და მამას სასიხარულო ამბავი მოუტანეს. იაკობმაც დიდად გაიხარა და
ეგვიპტეში გადასახლდა. ფარაონმა მისცა იაკობს საცხოვრებლად ერთი ყველაზე უკეთესი კუთხე ეგვიპტისა,
სადაც იაკობი დაბინავდა მთელი თავისი სახლობით. სიკვდილის წინ იაკობმა აკურთხა თავისი შვილები და
ერთ მათგანს, იუდას, უწინასწარმეტყველა, რომ მის შთამომავლობაში არ გამოილეოდნენ მთავარნი და მეფენი,
სანამ არ მოვიდოდა ქვეყნად მაცხოვარი, რომელიც იქნებოდა მისივე შთამომავლობისა.

18
 ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
ბარძიმი - სასმისი.

მოსე წინასწარმეტყველი

იაკობის შვილები ძლიერ გამრავლდნენ ეგვიპტეში; ასე რომ მალე მთელი ხალხი შეიქნა, რომელსაც
ისრაელნი დაერქვათ. ისრაელთა უზომო გამრავლებამ საგონებელში ჩააგდო ეგვიპტელები. მათ ეშინოდათ, ვაი
თუ ისრაელნი შემთხვევის დროს ჩვენს მტრებს შეუერთდნენ, გვძლიონ და ეგვიპტიდან წავიდნენო. ამიტომ
დაუწყეს მათ შევიწროება სხვადსხვა მძიმე სამუშაოებით, ამასთანავე, ყველა ეგვიპტელს ნება მისცეს, ეცემა,
დაერბია, მოეკლა კიდეც ისრაელი, ისრაელთ კი უფლება არ ჰქონდათ სამაგიერო გადაეხადათ. როცა ვერაფერმა
უშველა და ისრაელნი უფრო მრავლდებოდნენ, ერთმა ფარაონმა ბრძანება გამოსცა, რაც ისრაელთა შორის ვაჟი
დაიბადოს, ყველა დაარჩვეთ ან მდინარეში გადაყარეთო.
ამ საშიშარ დროს ერთ ისრაელის ოჯახში ფრიად შესანიშნავი სილამაზის ვაჟი დაიბადა. დედამ სამი თვე
მალა იგი და, რადგან მეტი დამალვა აღარ შეიძლებოდა, გაფისულ კალათში ჩააწვინა და მდინარის პირას
დადგა, თავის ქალიშვილს, მარიამს, კი დაავალა ფარულად ყური ეგდო. ცოტა ხნის შემდეგ მდინარეზე
საბანაოდ მეფის ასული ჩამობრძანდა; კალათი რომ გახსნა, შიგ ბავშვი დაინახა, მაშინვე მიხვდა, რომ ეს
ისრაელის ბავშვი იყო, მას შეებრალა საცოდავად დაგდებული ბავშვი და ძიძა მოიკითხა. ამ დროს მარიამიც
გამოვიდა თავისი საფარიდან და ძიძად თავისი დედა შესთავაზა. ბავშვი, ღვთის განგებით, ისევ თავის დედის
ხელში აღიზარდა. როცა ჩვილი წამოიზარდა, მეფის ქალიშვილმა სასახლეში მოაყვანინა, იშვილა და სახელად
მოსე უწოდა, რაც წყლიდან ამოყვანილს ნიშნავს. ამის შემდეგ მოსე სასახლეში იზრდებოდა საუკეთესო
მასწავლებლების ხელში და მაშინდელი ეგვიპტის მთელი მეცნიერება შეისწავლა.

ლტოლვა*
ლტოლვა* ეგვიპტიდან

მოსემ კარგად იცოდა თავისი შთამომავლობა და წუხდა ისრაელთა უნუგეშო მდგომარეობის გამო. უნდოდა
რამენაირად დახმარებოდა ტანჯულ ხალხს, მაგრამ რას გააწყობდა ეგვიპტის სასტიკი მეფეების ხელში?
ამასთანავე, თვითონაც მალე უნდა გაქცეულიყო ეგვიპტიდან.
ერთხელ გზაში მოსემ შენიშნა, რომ ეგვიპტელი სასტიკად სცემდა ისრაელს, მოსე გამოესარჩლა ისრაელს და
მოკლა ეგვიპტელი. მეფეს რომ არ გაეგო, ეგვიპტელი იქვე მიწას მიაბარა, მაგრამ გაუგებარი მაინც არ დარჩა ეს
ამბავი და მოსე იძულებული გახდა დამალოდა მეფის რისხვას. იგი გაექცა მადიამის ქვეყანაში და თავი შეაფარა
მღვდლის იოთორის ოჯახს; ცოტა ხნის შემდეგ მისი ქალიშვილი ცოლად შეირთო და ცხვრის მწყემსი გახდა.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
ლტოლვა - გაქცევა

მოსეს მოწოდება

ისრაელნი ეგვიპტეში ოთხას წელიწადს დარჩნენ. მათ ტანჯვას რომ უყურებდა, მოსეს ეგონა, რომ ისინი
სრულიად მოისპობოდნენ ეგვიპტეში, ისე, როგორც ხე იწვის და ისპობა ცეცხლში. მაგრამ ღმერთმა არ დაღუპა
თავისი რჩეული ხალხი და იმავე მოსეს ხელით მალე გამოიხსნა იგი ეგვიპტის მონობისაგან.
ერთხელ მოსე ცხვარს აძოვებდა ქორენ მთაზე; უეცრად შენიშნა, რომ მაყვლის ბუჩქს ცეცხლი ეკიდა და არ
იწვოდა. გაუკვირდა მოსეს, მივიდა ახლოს და ბუჩქიდან ასეთი სიტყვები გაიგონა: „მე ვარ ღმერთი აბრაამისი,
ისაკისი და იაკობისი, მე ვხედავ ჩემი რჩეული ხალხის ტანჯვას ეგვიპტეში, აწ წადი შენ და გამოიხსენი იგი
ფარაონის მონობისაგან“. მოსე მიხვდა, რომ ღმერთი აგზავნიდა მას ისრაელთა გამოსახსნელად; ჯერ უარზე
დადგა სხვადსხვა მიზეზების გამო, მაგრამ შემდეგ დათანხმდა, რადგან ღმერთმა სასწაულთმოქმედების ძალა
მისცა და მისივე ძმა, აარონი, თანაშემწედ დაუნიშნა.

პასექი და ისრაელთა გამოსვლა ეგვიპტიდან

ქორებ მთაზე ღმერთის მოწოდების შემდეგ მოსე დაუყოვნებლივ წავიდა ეგვიპტეში, წაიყვანა თავისი ძმა
აარონი და განუცხადა ფარაონს ღვთის ბრძანება, რომ ებრაელები გაეთავისუფლებინა. ფარაონი ჯერ უარზე
დადგა, მაგრამ ბოლოს იძულებული გახდა დათანხმებულიყო, რადგან ღმერთმა ურჩობისათვის დასაჯა იგი და
მთელი ეგვიპტე. მეფის ჯიუტობამ ათი სხვადასხვა სასჯელი მიაყენა ეგვიპტელებს. უკანასკნელი და უმძიმესი
სასჯელი მათი უფროსი შვილების უეცარი დახოცვა იყო. ეს ამბავი ასე მოხდა: მოსემ მოიხმო ისრაელთა
თავკაცები და გამოუცხადა მათ ღვთის ბრძანება, რომ 14 მარტს თითოეულ ოჯახს დაეკლა თითო წლის უმანკო

19
ტარიგი (კრავი), სისხლი კარებზე მოეცხო, ხორცი მთლად შეეწვა და შეეჭამა ხმიადი პურით და მწარე ბალახით,
ძვლები კი არ დაემტვრია, თანაც მზად ყოფილიყვნენ სამგზავროდ. ღამით, - უთხრა მოსემ, - ჩამოივლის
ანგელოზი და პირმშოებს დახოცავს იმ ოჯახებში, სადაც კარებზე სისხლი არ ეცხება. ისრაელთ შეასრულეს
მოსეს ბრძანება. დანიშნულ დროს, შუაღამისას, საზარელი ტირილი გაისმა მთელ ეგვიპტეში. აღმოჩნდა, რომ
ყველა ეგვიპტელს, მეფიდან დაწყებული, პირმშო მოკვდომოდა. მაშინ ფარაონმა საჩქაროდ დაიბარა მოსე და
აარონი და უბრძანა: დაუყოვნებლივ გაეყვანათ ისრაელნი ეგვიპტიდან. ისრაელთ არ ეძინათ და მზად იყვნენ
სამგზავროდ. ექვსასი ათასი კაცი გამოიყვანა მოსემ ეგვიპტიდან ქალებისა და ბავშვების ჩაუთვლელად, და
ღვთის ბრძანებით წაიყვანა ქანაანის ქვეყანაში, საიდანაც იაკობი გადმოესახლა ეგვიპტეში. ეს ქანაანის ქვეყანა
ერთ დროს ღმერთმა აბრაამს აღუთქვა და ამიტომ მას აღთქმის ქვეყანაც ეწოდება.
14 მარტი ებრაელებმა დღესასწაულად დაიდვეს და პასექი უწოდეს (ე.ი. ჩაიარა ან გაიარა, რადგან
ანგელოზმა ვნებამიუყენებლად ჩაუარა იმ სახლებს, რომლებსაც სისხლი ეცხო.)

ისრაელთა მოგზაურობა

როცა ეგვიპტელებმა პირმშოები გამოიტირეს, ფარაონს დაენანა ისრაელთა გაშვება, შეკრიბა დიდძალი ჯარი
და დაედევნა უკან დასაბრუნებლად. ისრაელნი მეწამული ზღვის პირას იყვნენ, როცა ეგვიპტელები დაიწიენ;
მათ შეეშინდათ და მოსეს ყვედრება დაუწყეს ეგვიპტიდან გამოყვანისათვის. მაშინ მოსეს ლოცვით
სასწაულებრივ ზღვა შუა გაიპო, წყლის ნადგომი გაშრა და ისრაელნი მშვიდობით გავიდნენ მეორე ნაპირზე.
ფარაონს ეგონა, თვითონაც ასე გავიდოდა ზღვაში, მაგრამ ძლივს შუამდის მიაღწიეს, რომ წყალი შეერთდა და
ფარაონი თავისი ამალით ზღვის უფსკრულში ჩაინთქა.
მეწამული ზღვიდან ისრაელნი ქანაანის ქვეყნისაკენ გაემართნენ, ღმერთი ცხადად ეხმარებოდა მათ ამ
მოგზაურობის დროს: გამოვიდნენ თუ არა ეგვიპტიდან, ჰაერში გამოჩნდა ღრუბლის სვეტი, რომელიც დღისით
მზისგან იფარავდა მგზავრებს, ღამით კი გზას უნათებდა; როცა ხორცი და პური შემოაკლდათ, ღმერთმა მანანა
(თეთრი თაფლნარევი პურის მსგავსი ნამცეცები, რომელიც ცვიოდა ზეციდან ყოველდღე, გარდა შაბათისა. ამით
იკვებებოდნენ ისრელნი, სანამ აღთქმის ქვეყანაში არ შევიდნენ) და მწყერები მოუვლინა; როცა წყალი
შემოალდებოდათ ხოლმე, მოსე სასწაულებრივ უხმარ წყალს სახმარად აქცევდა ან კლდიდან გადმოადენდა.
გზაში ისრაელთ თავს ესხმოდნენ უცხო ტომები, მაგრამ ისინი ღვთის შეწევნით სძლევდნენ მათ.

სჯულის მიცემა სინის მთაზე

გავიდა 50 დღე ეგვიპტიდან გამოსვლის შემდეგ და ისრაელნი მიადგნენ სინის მთას, სადაც დროებით
დაბინავდნენ. აქ ღმერთმა მისცა მათ ათი მცნება იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა უყვარდეს ადამიანს ღმერთი
და მოყვასი. ეს მცნებები დაწერილი იყო ორ ქვის ფიცარზე. მოსემ ეს ქვის ფიცრები ძვირფას ყუთში ჩაასვენა,
რომელსაც შემდეგ აღთქმის კიდობანი დაერქვა. აღთქმის კიდობანში გარდა ამისა შენახული იყო მანანით სავსე
ჭურჭელი და აარონის კვერთხი.
შემდეგ მოსემ ღვთის ჩვენებით მოაწყო მოძრავი ტაძარი. რადგან ისრაელნი მოგზაურობაში იყვნენ და
კარავიც თან უნდა ეტარებინათ, ამიტომ მოსემ გააკეთა იგი ძვირფასი ქსოვილებისაგან, რომლებიც გაფენილი
იყო ხის სვეტებზე. კარავი განიყოფებოდა სამ ნაწილად: - ეზო, საწმიდარი და წმიდათა-წმიდა. ეზოში
ლოცულობდნენ და მსხვერპლს სწირავდნენ, საწმიდარში შედიოდნენ მღვდლები ღვთისმსახურებისათვის,
წმიდათა-წმიდაში მხოლოდ მღვდელმთავრებს შეეძლოთ შესვლა და ისიც წელიწადში ერთხელ.
საღვთო მსახურების შესასრულებლად, ღვთის ბრძანებით, მოსემ აირჩია მღვდელმთავრად აარონი,
მღვდლებად აარონის შვილები და უბრალო მსახურებად - ლევიტელები, იაკობის შვილის, ლევის
შთამომავლები.

განმარტებები:
განმარტებები:
სჯულის კანონი - საეკლესიო კანონების კრებული, რომელიც აერთიანებს მსოფლიო საეკლესიო კრებების,
გამორჩეული ადგილობრივი საეკლესიო კრებების, გამორჩეული ადგილობრივი საეკლესიო კრებების
ეპისტოლეებიდან გამოკრებილ საეკლესიო კანონმდებლობას. პირველი სჯული ათი მცნება იყო;

აღთქმის ქვეყანაში შესვლა

დიდხანს დააგვიანდათ ისრაელთ აღთქმის ქვეყანაში შესვლა. ღმერთმა დასაჯა ისინი და ორმოცი დღის
მაგიერ ორმოც წელიწადს იმოგზაურეს არაბეთის უდაბნოში. ასეთი სასჯელი დაიმსახურეს მათ წარამარა
ყვედრებითა და თავიანთი ურწმუნოებით. ყველა დაიხოცა ამ მოგზაურობის დროს, ვინც ეგვიპტიდან
გამოსვლის დროს ოცი წლისა ან მეტის იყო. მოსემაც აღთქმის ქვეყნის საზღვარზე განუტევა სული, აარონი
კიდევ უფრო ადრე გარდაიცვალა. ცოცხალი დარჩა მხოლოდ ორი კაცი - ქალებ და ისუ ნავე. მოსეს მაგიერ

20
ისრაელთა წინამძღვარი აღთქმის ქვეყანაში ისუ ნავე გახდა. ღმერთი ეხმარებოდა ისუ ნავეს ისე, როგორც მოსეს:
მიუახლოვდნენ თუ არა აღთქმის ქვეყანას, ისრაელნი უნდა გასულიყვნენ მდინარე იორდანეში, რომელიც ამ
დრის ადიდებული იყო. ისუ ნავეს ბრძანებით მღვდლებმა აიღეს აღთქმის კიდობანი და შევიდნენ მდინარეში,
მაშინვე წყალი გაიყო და ისრაელნი მშრალად გავიდნენ მეორე ნაპირზე. შემდეგ იერიშით უნდა აეღოთ ქალაქი
იერიქონი, რომელიც მაღალი კედლებით იყო გამაგრებული. ღვთის ბრძანებით, მღვდლებმა, აღთქმის
კიდობნით, და მასთან ერთად ხალხმა რამდენჯერმე შემოუარა ქალაქს და მათ ყვირილზე კედლები
თავისთავად დაიქცა. ისრაელებმა იოლად აიღეს ქალაქი. მის შემდეგ ღვთის შეწევნით, ექვსი წლის
განმავლობაში მთელი ქანაანის ქვეყანა დაიპყრეს და გაიყვეს თორმეტ ნაწილად იაკობის თორმეტი შვილის
სახელზე. ამნაირად აღესრულა ღვთის აღთქმა, რომელიც აბრაამს მისცა ქანაანის ქვეყნის შესახებ.

მსაჯულები

ისრაელთ დაისაკუთრეს აღთქმის ქვეყანა. სიკვდილის წინ ისუ ნავემ მოიხმო მათი თავკაცები. დაარიგა და
უთხრა: „უკეთუ თქვენ (ე.ი. ისრაელნი) არ დაივიწყებთ ღმერთს და მტკიცედ დაიცავთ მის სჯულს, ღმერთი
თქვენთა იქნება და მტრები ვერას დაგაკლებენ; და თუ არა, ღმერთი განეშორება თქვენგან და მტრები ადვილად
დაგიმორჩილებენო“. პირველ ხანებში ისრაელნი მართლაც მტკიცედ იცავდნენ ღვთის სჯულს და მტრის შიშიც
არ ჰქონდათ, მაგრამ შემდეგ ხშირად კერპთაყვანისცემას ეძლეოდნენ ხოლმე. ასეთ შემთხვევებში ისინი მტრებს
უცვიოდნენ ხელში, სანამ არ შეინანებდნენ და ღვთის სჯულს არ დაადგებოდნენ, მაშინ ღმერთი უგზავნიდა
მათ რჩეულ ადამიანებს, რომლებიც ათავისუფლებდნენ მტრებისგან და სიკვდილამდე მართავდნენ ხალხს.
ასეთ პირებს დაერქვათ მსაჯულები, რომელთაგან შესანიშნავი იყვნენ გედეონი, სამსონი და სამოელი. გედეონმა
და სამსონმა რამდენჯერმე გაათავისუფლეს ისრაელნი ფილისტიმელთაგან. სამოელის შემდეგ ისრაელთ
მეზობელ ხალხებს წაბაძეს და მეფეების არჩევა დაიწყეს.

პირველი მეფე - საული

ისრაელთა პირველი მეფე იყო საული. საული პირველად ვირის უბრალო მწყემსი იყო და ღმერთმა კი
უბრძანა სამოელს მეფედ ეკურთხებინა. სანამ საული მტკიცედ იდგა სჯულზე და სამოელს უჯერიდა, ღმერთი
ეხმარებოდა მას და მტრები ვერაფერს აკლებდნენ, ხოლო როცა სჯულს გაუდგა და სამოელს ურჩობა დაწყო,
მტრებმა მძლავრობა დაუწყეს. ღმერთმაც მალე სრულიად შერისხა იგი, წაართვა მეფობა და მისცა მის ახლო
ნათესავს, უფრო ჭკვიანს და ღვთის მოშიშ დავითს.
საულის მაგალითიდან ჩანს, რომ ღმერთი რომელიმე სიკეთისათვის აამაღლებს ადამიანს, მისცემს მას
სიმდიდრეს და გავლენას; მაგრამ თუ ადამიანი ამით გამედიდურდა, ღმერთი უარყო და მისი სჯული დაგმო,
იგი წაართმევს მას თავის მოწყალებას და სხვას მისცემს. რომ საულის სენი არ დაგვემართოს, უნდა მუდამ
გვახსოვდეს, რომ ყოველი სიკეთე ღვთისგან გვაქვს ნაბოძები და მანამ შეგვიძლია ვისარგებლოთ ამ სიკეთით,
სანამ ღვთის მორჩილნი ვართ და მისი ნების აღმსრულებელნი.

დავითის მეფედ ცხება და გოლიათზე გამარჯვება

შერისხა თუ არა საული, ღმერთმა უბრძანა წინასწარმეტყველ სამოელს წასულიყო ქალაქ ბეთლემში და
იუდას ტომიდან, იესეს უმცროსი შვილი მეფედ ეკურთხებინა. დავითი ამ დროს ახალგაზრდა იყო და ცხვრის
ფარას მწყემსავდა. სამოელი წავიდა ბეთლემს და დავითს სამეფო ზეთი სცხო.
ამის შემდეგ არ გასულა დიდი ხანი, რომ საულ მეფეს ომი მოუხდა ფილისტიმელებთან. მტრის ბანაკიდან
გამოვიდა ერთი დევ-გმირი, სახელად გოლიათი, რომელიც გმობდა ღმერთს და იწვევდა ისრაელთაგან
მებრძოლს. იგი ამბობდა: „თუ მე მოვკლავ თქვენს გმირს, ისრაელები ფილისტიმელების მონები შეიქნებიან, თუ
მე მომკლავს - ფილისტიმელები გახდებიან ისრაელთა მონებიო“. ვერავინ გაბედა გოლიათთან შებრძოლება, ის
კი ყოველდღე გამოდიოდა და უშვერი სიტყვებით გმობდა ღმერთს და ლანძღავდა მეფეს. ამ დროს ისრაელების
ბანაკში ძმების სანახავად მოვიდა მეფედცხებული ჭაბუკი დავითი. საულის თანხმობით დავითი გავიდა
გოლიათის წინააღმდეგ, მაგრამ არა იარაღით, არამედ შურდულით და რამდენიმე ქვით. გამოვიდა გოლიათიც;
იგი დასცინოდა დავითს: „ძაღლი ხომ არა ვარ, ქვებით რომ მოდიხარო?“ „შენ მოდიხარ ჩემზე იარაღით, მე კი
შენზე ღვთის ძალით მოვდივარო“, - უპასუხა დავითმა, თან შურდულით ქვა სტყორცნა და შიგ შუბლში
მოარტყა. გოლიათს რეტი დაესხა და ძირს დაეცა. მიიჭრა დავითი და მისივე ხმლით მოჰკვეთა თავი. მტერმა
პირი იბრუნა და გაიქცა. ისრაელები დაედევნენ და მრავალი დახოცეს. ამის შემდეგ დავითი ხშირად გადიოდა
ომში და საქმე ყოველთვის ისრაელების გამარჯვებით თავდებოდა.

21
 დავითის მეფობა

საულის სიკვდილის შემდეგ ისრაელთ მეფედ დავითი აირჩიეს. რადგან დავითი ღვთისმოყვარე კაცი იყო
და მტკიცედ იდგა სჯულზე, ამიტომ ღმერთი ეხმარებოდა მას. ღვთის შეწევნით მან გაათავისუფლა ისრაელნი
მტრებისაგან და ისეთი ძლიერი სამეფო შექმნა, რომ მეზობელი ხალხები ომს ვერ უბედავდნენ. დავითმა
დაიპყრო ქალაქი იერუსალიმი და თავის სატახტო ქალაქად აქცია. აქ მან ააშენა კრებულის კარავი და დაასვენა
შიგ აღქმის კიდობანი, მისი სურვილი იყო დიდებული ტაძარი აეგო ღვთისათვის, დიდძალი და ძვირფასი
მასალაც შეაგროვა ამისთვის, მაგრამ ტაძარი კი არ აუშენებია. ღმერთმა განუცხადა დავითს, რომ მისი
თესლისაგან განხორციელდება მაცხოვარი ქვეყნისა. დავითი შესანიშნავი მუსიკოსი და მგალობელი იყო. მან
ბევრი საგალოგელი შეთხზა, რომლებსაც ფსალმუნები ჰქვია. ამ ფსალმუნებში დავითი მხოლოდ ღმერთს
უგალობს; იგი აქ ხან სთხოვს ღმერთს მოწყალებას, ხან მადლობას უძღვნის, ხან ადიდებს. ამ საგალობლებისგან
შედგა მთელი წიგნი, რომელსაც „დავითნი“ ეწოდება და რომელიც ყოველ წირვა-ლოცვაზე იკითხება.
დავითი წინასწარმეტყველიც იყო და ბევრი რამ თქვა თავის ფსალმუნებში მომავალი მხსნელის შესახებ.

სოლომონ მეფე

დავითს შემდეგ გამეფდა მისი შვილი სოლომონი. ტახტზე ასვლის შემდეგ სოლომონმა ღმერთს სიბრძნე
გამოსთხოვა, რომ გონივრულად ეწარმოებინა რჩეული ხალხის მართვა-გამგეობა. ასეთი კეთილი
თხოვნისათვის ღმერთმა ისეთი სიბრძნით დააჯილდოვა სოლომონი, როგორიც არავის ჰქონია, არც წინათ და
არც შემდეგ. ამის შემდეგ სოლომონი გახდა ფრიად ბრძენი და სამართლიანი მეფე. ყველა მეზობელ მეფეებს
აკვირვებდა მისი სიბრძნე და მოდიოდნენ მასთან სამუსაიფოდ.
თავისი სიბრძნე სოლომონმა პირველად სამართალში გამოიჩინა. ერთხელ მასთან მოვიდა ორი მეძავი
დედაკაცი ძუძუმწოვარი ჩვილით. ერთმა მათგანმა მოახსენა მეფეს: „ჩვენ ორივე ერთ სახლში ვცხოვრობთ,
სადაც ჩვენს მეტი არავინაა. მე ვაჟი შემეძინა, მესამე დღეს კი მაგ ქალსაც შეეძინა ვაჟი. რამდენიმე დღის შემდეგ
მაგან ძილში თავისი შვილი უცაბედად მოახრჩო და მე შემომიწვინა, ხოლო ჩემი ცოცხალი მან მიითვისაო“.
„არა, - ამბობდა მეორე დედაკაცი, - ცოცხალი ბავშვი ჩემია, მკვდარი კი მაგისიო“. „გასჭერით ბავშვი შუაზე,
ნახევარი ერთს მიეცით და ნახევარი მეორესო“, - ბრძანა მეფემ. „არა მეფევ, - უთხრა პირველმა, - ნუ გასჭრით,
ოღონდ ცოცხალი დარჩეს და მაგას ჰყავდეს“. „გასჭერით, - იძახოდა მეორე, - ნურც ჩემთვის იქნება და ნურც
მაგისთვისო“. სოლომონმა იცოდა, რომ ნამდვილ დედას შვილი შეებრალებოდა და ნებას არ მისცემდა გაეჭრათ.
ამიტომ ბავშვიც პირველ დედაკაცს მიაკუთვნა. სოლომონმა წიგნებიც ბევრი დაწერა; ამ წიგნებში კიდევ უფრო
მომეტებული სიბრძნე გამოიჩინა და ბევრი რამეც თქვა მომავალ მაცხოვარზე. სოლომონმა გაამშვენა და
გააძლიერა ისრაელთა სამეფო. ეხლა მეზობელი მეფეები იმის ფიქრშიღა იყვნენ, თუ როგორ დამეგობრებოდნენ
სოლომონს. მანვე ააშენა ის დიდებული ტაძარი, რომელზედაც ფიქრობდა დავითი და დიდი ზეიმით
გადმოასვენა დავითის ტაძრიდან აღქმის კიდობანი.
მოხუცობაში სოლომონი დიდ ცოდვაში ჩავარდა. მან ააშენა საკერპო ტაძარი და ბოლო დროს თითონაც
მონაწილეობდა კერპთმსახურებაში. ამიტომ ღმერთმა დასაჯა იგი იმით, რომ მისი სიკვდილის შემდეგ
ისრაელების სამეფო ორად გაიყო და უმცირესი მის შვილს ერგო. ეს სიცოცხლეშივე შეატყობინა ღმერთმა
სოლომონს წინასწარმეტყველის პირით.

ისრაელთა სამეფოს გაყოფა

სოლომონის სიკვდილის შემდეგ გამეფდა მისი შვილი - რობუამი. ავიდა თუ არა რობუამი ტახტზე,
ისრაელებმა შეუთვალეს: „მამაშენმა მძიმე უღელი დაგვადგა (ბევრი ხარჯი დაგვიწესა გადასახდელად),
შეგვიმსუბუქე, რომ შენი მორჩილი ვიყოთო“. რობუამმა უარი განუცხადა და უფრო მეტი ხარჯისა და სასჯელის
დადებას დაჰპირდა. მაშინ ისრაელთა ათი ტომი გამოეყო მას ცალკე მეფე დაისვა, დარჩა რობუამის ერთგული
ორი ტომი, რომელიც იერუსალიმში და მის მახლობლად ცხოვრობდა. რობუამს უნდოდა ძალით
შემოეერთებინა განდგომილი ტომები, მაგრამ ღმერთმა წინასწარმეტყველის პირით აუკრძალა ასეთი საქციელი.
ამნაირად ისრაელნი ორ სამეფოდ გაიყვნენ. რობუამის სამეფოს დაერქვა იუდეველთა სამეფო, რადგან
უმთავრესად იუდას ტომისაგან შედგებოდა, ხოლო მეორეს - ისრაელისა.
ისრაელნი ისევ იერუსალიმში დადიოდნენ სალოცავად და მსხვერპლის შესაწირავად. მეფეს შეეშინდა, ვაი
თუ ისრაელნი ისევ რობუამს შეუერთდნენო. ამიტომ მან გააკეთებინა ორი ოქროს ხბო და დაადგმევინა ორ
ქალაქში, შემდეგ შეკრიბა ისრაელნი დაიარებით, აი ესენია თქვენი ღმერთი, რომელმაც გამოგიყვანათ
ეგვიპტიდან, ამას ეცით თაყვანიო“. მეფემ თვითონ სცა კერპებს თაყვანი და აუარებელი მსხვერპლი შესწირა.
ამის შემდეგ ისრაელთ შეწყვიტეს იერუსალიმში სიარული და დაიწყეს კერპების თაყვანისცემა. მალე ამ ორ
განაყოფ სამეფოთა შორის ჩამოვარდა უკმაყოფილება, შური და მტრობა; ხშირად კიდეც ომობდნენ
ურთიერთშორის, რამაც ორივე ძალზე დაასუსტა. მათ მტრებსაც ეს უნდოდათ. მალე ასურეთის მეფემ დაიპყრო

22
ისრაელთა სამეფო და გადაასახლა ისინი, მათ ადგილზე კი ასურელები გადმოასახლა. დარჩენილმა ისრაელებმა
მალე შეითვისეს ასურელების ზნე-ჩვეულება და წარმოიქმნენ ხალხი, რომელსაც სამარიტელები დაერქვა.
ასი წლის შემდეგ იუდეველების სამეფოც დაემხო. იგი დაიპყრო ბაბილონის მეფემ ნაბუქოდონოსორმა,
რომელმაც დაანგრია იერუსალიმი, დაწვა სოლომონის ტაძარი და გადაასახლა იუდეველები ბაბილონში. ასე
მოისპო ისრაელთა ორი სამეფო მათი ცოდვებისა და უსჯულოებისათვის.

წინასწარმეტყველები:
წინასწარმეტყველები: ელია,
ელია, ელისე და იონა

თუმცა ისრაელნი ხშირად ივიწყებდნენ ღმერთს, მაგრამ ღმერთი არ ივიწყებდა მათ; დროგამოშვებით
უგზავნიდა ისეთ კაცებს, რომლებიც ასწავლიდნენ ღვთის სჯულს, აუწყებდნენ ღვთის ნებას, ამხილებდნენ
ცოდვისათვის და წინასწარმეტყველებდნენ მომავალზე, განსაკუთრებით მაცხოვარზე - ესენი იყვნენ
წინასწარმეტყველები. ისრაელის სამეფოში შესანიშნავი წინასწარმეტყველენი იყვნენ ელია, ელისე და იონა.
ელია ამხილებდა ხალხს კერპთაყვანისცემისათვის და ეუბნებოდა: თუ არ მოიქცევით, სამ წელიწადს და
ექვს თვეს არც წვიმა იქნება, არც ნამიო, ხალხმა არ შეინანა და განაგრძო კერპების თაყვანისცემა. დადგა
სამწლიანი გვალვა, დაშრა წყლები და ხალხი შიმშილ-წყურვილით იხოცებოდა. ბოლოს შეინანეს, მოსპერ
კერპები და დახოცეს ქურუმები. მაშინ ელიას ლოცვით წვიმაც მოვიდა და მოსავალიც. ელია წმინდა კაცი იყო
და ამიტომ ღმერთმა ცოცხლად აიტაცა იგი ზეცაში, ამ შემთხვევას დაესწრო მისი მოწაფე, წინასწარმეტყველი
ელისე. ელია მეორე ადამიანი იყო ენუქის შემდეგ, ვისაც ასეთი პატივი ერგო.
ელისეც წმიდა კაცი იყო და დიდი სასწაულმოქმედი. ერთხელ მან მწარე წყალი ერთი მუჭა მარილით
დაატკბო და სასმელად ვარგისი გახადა; განკურნა კეთროვანებისაგან ნეემან ასური; მკვდრეთით აღადგინა
ერთი კეთილმორწმუნე ქვრივის ვაჟიშვილი; სიკვდილის შემდეგ ელისეს ძვლებმა აღადგინეს მიცვალებული,
რომელიც შემთხვევით მის საფლავში დაასვენეს.
იონა ღმერთმა ქალაქ ნინევში გაგზავნა საუწყებლად, რომ ქალაქი დაინგრევა, თუკი მოქალაქენი არ
მოიქცევიანო. ნინეველები ისრაელების მტრები იყვნენ და იოანას არ უნდოდა ქალაქი დაღუპვისგან
გადაერჩინა. ამიტომ იგი ჩაჯდა ხომალდში და სხვა მხარეს წავიდა. უეცრად ზღვა აღელდა. მეზღვაურებს
შეეშინდათ და წილი იონას ხვდა, რომელიც ყველაფერში გამოტყდა და სთხოვა ზღვაში დაგაეგდოთ, რომ ზღვა
დაწყნარებულიყო. ზღვაში გადაგდებული იონა ვეშაპმა გადაყლაპა, სამი დღე და ღამე მუცლით ატარა და
მეოთხე დღეს ნაპირზე გამოაგდო. მაშინ იონა წავიდა ნინევში და ქადაგება დაიწყო: ქალაქი დაიქცევა, თუ არ
შეინანეთო. მოქალაქენი მოიქცენენ და ქალაქიც დაქცევას გადარჩა.
წინასწარმეტყველენი იუდეველების სამეფოშიც იყვნენ. მათ შორის შესანიშნავი არიან: ესაია, იერემია და
დანიელი.

დანიელი და სამნი ყრმანი

როცა ბაბილონის მეფემ იერუსალიმი დააქცია, მაშინ, სხვათა შორის, ტყვედ წაიყვანა ერთი შესანიშნავი
ყმაწვილი დანიელი და სამი მისი ამხანაგი - ანანია, აზარია და მისაილი. როგორც დიდი გვარისშვილები,
ყმაწვილები სასწავლებელში მისცეს და საჭმელ-სასმელს სასახლიდან აძლევდნენ. ყმაწვილებმა დიდი ნიჭი
გამოიჩინეს სწავლაში და მალე სახელოვნად დაასრულეს სასწავლებელი, თან ღვთის სჯულსაც მტკიცედ
იცავდენ, რომ ნაკერპალი საჭმლით არ შერყვნილიყვნენ, მხოლოდ პურით და მწვანილით იკვებებოდნენ.
სწავლის დამთავრების შემდეგ დიდი სახელმწიფო სამსახური უბოძეს ნიჭიერ ყმაწვილებს. გარდა ამისა
დანიელმა სახელი გამოითქვა იმით, რომ მეფეს სიზმარი აუხსნა.
კარისკაცებს შეშურდათ ყმაწვილების ასეთი დაწინაურება და მოინდომეს მათი დაღუპვა. ერთხელ მეფემ
მათი რჩევით მინდორში კერპი დაადგმევინა და ბრძანება გასცა, ყველას თაყვანი ეცა მისთვის. დანიელი ამ
დროს შინ არ იყო და მისმა ამხანაგებმა კი არ შეასრულეს მეფის ბრძანება. მაშინ იდროვეს მტრებმა და
დანიელის ამხანაგები მეფესთან დააბეზღეს. განრისხდა მეფე და ბრძანა, ურჩები გახურებულ სახმილში
ჩაეყარათ. თვით მეფე დაესწრო მათ დასჯას და მაღლობიდან უყურებდა. სახმილ ისეთი გახურებული იყო, რომ
ჯალათებიც კი ახლოს მისვლისას დაინთქენ. მაგრამ ღმერთმა ტანჯულებს ანგელოზი მოუვლინა და სახმილი
გაუგრილა. ცოტა ხნის შემდეგ მეფემ თვითონ ჩაიხედა სახმილში და გაოცებული დარჩა, როცა იქ სამი კაცის
მაგიერ ოთხი დაინახა და ისიც სრულიად უვნებელი. მეფემ ბრძანა მათი გამოყვანა. ყრმები სრულიად
უვნებელი გამოვიდენ, ისე, რომ თმაც კი არ შერუჯოდათ. ასეთი სასწაულის შემდეგ მეფემ ბრძანება გასცა
არავის შეეგინებინა იუდეველთა ღმერთი, თორემ სიკვდილით დაისჯებოდა.
დანიელი ლომების ორმოში

გავიდა ხანი, მოკვდა ბაბილონის მეფე და ბაბილონი სპრასეთის მეფე დარიოსმა დაიპყრო. დარიოსს
გამორჩეულად უყვარდა დანიელი, რაც ძალიან აწუხებდა მის კარისკაცებს. ამიტომ მათ მოინდომეს დანიელის
დაღუპვა, შეაგონეს მეფე: ხალხს გამოუცხადე სამი დღის განმავლობაში არავის თაყვანი არა სცენ შენს გარდაო,

23
და ვინც წინააღმდეგი იქნება, ლომებს ჩაუგდეთ შესაჭმელადო. დარიოსმა დაუჯერა ცბიერ კარისკაცებს და
ბრძანება გასცა. დანიელმა, რა თქმა უნდა, არ შეასრულა მეფის ბრძანება და მტრებსაც ეს უნდოდათ. დანიელი
მეფესთან დააბეზღეს. დარიოსი მიხვდა კარისკაცების ვერაგობას, მაგრამ სიტყვა ვეღარ გატეხა და დანიელი
მშიერი ლომების ორმოში ჩააგდებინა. მეორე დღეს მეფე თავისი ფეხით მივიდა და ჩაიხედა ორმოში. დანიელი
ცოცხალი იყო, ლომებს არაფერი ევნოთ მისთვის. გაკვირდა მეფე. კარისკაცებმა მოახსენეს, ლომები უთუოდ
მაძღრები არიანო, მაშინ დარიოსმა ამოაყვანინა დანიელი და კარისკაცები ჩააყრევინა. რასაკვირველია, ლომებმა
მყისვე დაგლიჯეს ისინი.

წინასწარმეტყველი ესაია

წინასწარმეტყველი ესაია სამეფო გვარეულობას ეკუთვნოდა. როგორც თვითონ მოგვითხრობს, მისი

მოწოდება ღმერთის მიერ მოხდა იმ წელიწადს, როცა ოზია მეფე გარდაიცვალა. ესაიამ იხილა ტაძარში ღმერთი,
მჯდომარე დიდებულსა და ზესთა ამაღლებულ ტახტზე; მას გარს ეხვივნენ სერაფიმნი; თითოეულ მათგანს
ექვს-ექვსი ფრთა ესხა, - ორით პირს იფარავდნენ, ორით - ფეხებს, ხოლო ორით ფრინავდნენ და ყველანი
ღაღადებდნენ: წმინდა არს, წმინდა არს, წმინდა არს უფალი საბაოთ! სავსე არს ყოველი ქვეყანა დიდებითა
მისითა! ამ დიდებული სანახაობით ზარ-განხდილმა ესაიამ წამოიძახა: „ვაიმე რომ ბაგენი ჩემნი უწმინდურნი
არიან და ვცხოვრობ ისეთ ხალხში, რომელთა ბაგენიც უწმინდურნი არიან, დავიღუპე, რადგან ვიხილე უფალი
ღმერთი საბაოთი“ (იუდეველთა რწმენით ცოდვილი კაცი ღვთის ხილვას ვერ აიტანს და მოკვდება. ეს იყო
მიზეზი ესაიას გოდებისა). ამ დროს მოფრინდა ერთი ანგელოზი, მარწუხით ნაკვერცხალი შეახო ბაგეზე და
უთხრა: „აი, ესერა შევახო ბაგეთა შენთა, მოგეტევნეს შენ უსჯულოებანი შენნი და ცოდვანი შენნი განგეშორენ“.
ცოდვებისაგან განწმენდილი ესაია უფალმა გაგზავნა მისი რჩეული ხალხის სამხილებლად. ამის შემდეგ ესაია
განუწყვეტლივ ქადაგებდა იერუსალიმში და ურჩევდა იუდეველთ, ხელი აეღოთ კერპებზე, შესდგომოდნენ
ჭეშმარიტ ღმერთს და მტკიცედ დაეცვათ მოსეს სჯული; წინააღმდეგ შემთხვევაში უქადდა ღვთის რისხვას,
იერუსალიმის განადგურებას, ტაძრის დაქცევას და ტყვეობას. მაგრამ თანაც ანუგეშებდა, რომ ღმერთი არ
დაივიწყებს რჩეულ ხალხს, დასჯიდა მის მტრებს, გაათავისუფლებდა ტყვეობიდან, დააბრუნებდა
იერუსალიმში და მოუვლენდა მშვიდობის მეფეს - მესიას (მაცხოვარს).
ესაიამ ბევრი რამ იწინასწარმეტყველა მომავალ მაცხოვარზე. თითქმის მთელი მისი ცხოვრება აგვიწერა
დაბადებიდან დაწყებული სიკვდილამდე.
როგორც ამბობენ, ესაია წამებით გარდაიცვალა: არაწმინდა მეფე მანასემ იგი ხის ხერხით გაახერხინა.

იუდეველთა ტყვეობიდან დაბრუნება

იუდეველნი ბაბილონის ტყვეობაში 70 წელიწადს დარჩენ. ბევრი ტანჯვა და წვალება გამოიარეს ამ ხნის
განმავლობაში, მაგრამ ეს ტყვეობა მათთვის სასარგებლო გამოდგა. ისინი დაუბრუნდნენ ჭეშმარიტ ღმერთს და
ხელი აიღეს კერპებზე. იუდეველთა ტყვეობა არც იმ ხალხებისთვის დარჩა უმნიშვნელო, რომლების ხელშიაც
ისინი რიგრიგობით გადადიოდნენ. იუდეველებისგან ამ ხალხებმა გაიგეს ჭეშმარიტი ღმერთის არსებობა და
შეითვისეს აზრი და მოლოდინი მომავალ მხსნელზე.
სამოცდაათი წლის დასასრულს ბაბილონის სამეფო სპარსეთმა დაიპყრო და იუდეველნიც მის ხელში
გადავიდნენ. სპარსეთის მეფემ კიროსმა თავისი მეფობის პირველ წელიწადსვე მისცა იუდეველებს ნება
სამშობლოში დაბრუნებულიყვნენ და იერუსალიმში ტაძარი აეგოთ. ამასთანავე დაუბრუნა ის ძვირფასი ოქრო-
ვერცხლის ნივთებიც, რომლებიც ბაბილონის მეფეს, ნაბუქოდონოსორს, გამოეტანა სოლომონის ტაძრიდან.
იუდეველთა წინამძღვრობა ბაბილონიდან იერუსალიმში თავს იდვა ვინმე ზორობაბელმა. ამნვე ააგებინა
იერუსალიმში ტაძარი იმ ადგილზე, სადაც სოლომონის ტაძარი იდგა. სოლომონის ტაძრის მომსწრენი წუხდნენ,
რომ ახლადაგებული ტაძარი ბევრად ნაკლები იყო პირველზე, მაგრამ ზაქარია წინასწარმეტყველი ანუგეშებდა
ხალხს და ეუბნებოდა: ახალი ტაძარი ძველზე უდიდებულესი იქნება, რადგან იგი ღირსი იქნება თავის ჭერქვეშ
მაცხოვრის მიღებისაო.
ამის შემდეგ არ გასულა დიდი ხანი, რომ იერუსალიმი რომაელებმა დაიპყრეს, რომაელებმა მოუსპეს
იუდეველთ საკუთარი მთავრები და დაუყენეს თავისი არჩეული უცხო ტომის მმართველები. აქ ასრულდა
წინასწარმეტყველება იაკობისა: - ისრაელთ მოესპო იუდას ტომის მთავრები და მოაწია მისმა დაბადებამ,
„რომელი-იგი არს მოლოდება წარმართთა“, ე.ი. მოაწია მაცხოვრის დაბადების დრომ.

24
 ახალი აღთქმა

მაცხოვრის მოლოდინი

როგორც ვიცით, კაენისა და სეითის შთამომავალნი მალე გამრავლდნენ და მოეფინენ დედამიწის პირზე.
ყველას დაბადებიდანვე დაჰყვა ადამის ცოდვა. ამის გამო ადამიანები ბევრ ცუდ საქმეს ჩადიოდნენ, ბევრს
ცოდავდნენ. საქმე ბოლოს იქამდის მივიდა, რომ ყველა ხალხმა დაივიწყა ღმერთი და თაყვანისცემა დაუწყო
სხვადასხვა უსულოსა თუ სულიერ საგანს.
მხოლოდ ისრაელთა ერს ახსოვდა ჭეშმარიტი ღმერთი და ემსახურებოდა მას. ღმერთმაც ამ ერს მისცა ძველი
სჯული და აღუთქვა, რომ მისგან გააჩენდა მაცხოვარს.
რადგან ადამის ცოდვა ყველა მის შთამომავალზე გადმოდიოდა, ამიტომ ყველანი ჯოჯოხეთში ჩადიოდნენ.
სანამ ამ ცოდვისაგან არ იქნებოდნენ გამოხსნილნი, ჯოჯოხეთს ვერ ასცდებოდნენ. ამიტომ მორწმუნენი
მოუთმენლად ელოდნენ მესიის* მოსვლას. მაგრამ ეს ნატვრა მალე არ ასრულებიათ – ბევრმა, ძლიერ ბევრმა
წელმა გაიარა, ვიდრე მესია დაიბადებოდა და გამოიხსნიდა ადამიანებს ცოდვისა და ჯოჯოხეთისაგან.
რომაელთაგან დაპყრობის შემდეგ იუდეველნი უკვე ელოდნენ დავითის შთამომავალს, რომელიც იქნებოდა
საუკუნო მეფე არა მარტო იუდეველთა, არამედ ყველა ხალხისა, ესე იგი, ღვთისაგან აღთქმული მაცხოვარი
ქვეყნისა. დრო მისი ქვეყნად მოსვლისა, მართლაც, მოახლოებული იყო.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
მესია (ებრ„მხსნელი“) - ძე ღვთისა - იესო ქრისტე, რომელიც მოავლინა ღმერთმა ადამიანის მხსნელად,
ბოროტების აღმოსაფხვრელად და მარადიული ცხოვრების დასამკვიდრებლად.

ქალწულ მარიამის შობა და ტაძრად მიყვანება

ღმრთისმშობლის შობის და ტაძრად მიყვანების შესახებ ბიბლიაში არ არის მოთხრობილი. ეს ამბავი წმინდა
საეკლესიო გარდამოცემიდან ვიცით.
იმ დროს ერთ პატარა ქალაქ ნაზარეთში ცხოვრობდა ქალწული მარიამი, დეიდაშვილი ელისაბედისა
(ელისაბედი იყო იოანე ნათლისმცემელის დედა). მარიამის დაბადება და აღზრდა ისეთივე სასწაულებრივი
იყო, როგორც იოანესი.
მარიამის მამას ერქვა სახელად იოაკიმე და დედას – ანა. ესენიც ისეთივე ღვთისმოსავნი იყვნენ, როგორც
ზაქარია და ელისაბედი. მათაც მოხუცებულობამდე შვილი არა ჰყავდათ და ღმერთს აღუთქვეს, ოღონდ შვილი
გვაღირსე და შენვე შემოგწირავთო. ღმერთმა ამათი ვედრებაც შეისმინა და მისცა ქალი, რომელსაც დაარქვეს
მარიამი.
მარიამი რომ მოიზარდა, დედ-მამამ მიიყვანა იერუსალიმს და იქ ტაძარში მიაბარა აღსაზრდელად
მოძღვრებს, რომელთაც სხვა პატარა ქალებიც ბევრი ებარათ. ტაძარში ყოფნის დროს მარიამს დაეხოცა
მშობლები და დაობლდა.
მარიამი ყველა სხვა ქალზე უფრო ბევრს ლოცულობდა, უფრო ბეჯითად კითხულობდა საღმრთო წერილს
და ხელსაქმეც მშვენივრად შეისწავლა. მან ისე ძლიერ შეიყვარა ღმერთი, რომ უნდოდა, სულ ღმერთზე ეფიქრა,
სულ ვედრებაში ყოფილიყო. ამიტომ უფალს დაუდო აღთქმა: „არ გავთხოვდები, ქალწულად დავრჩები და ჩემს
თავს შენ შემოგწირავო“.
როცა მარიამის ტოლ-ამხანაგი ქალები სრულწლოვანნი შეიქმნენ, მოძღვრებმა ყველანი გაათხოვეს.
მხოლოდ ერთმა, მარიამმა, განუცხადა მათ უარი გათხოვებაზე და უთხრა: „ღმერთს აღთქმა დავუდე,
სამუდამოდ ქალწულად დავრჩეო“.
მოძღვრებს ეს ძლიერ გაუკვირდათ, რადგანაც მაშინდელ დროში ქალწულად და მონაზვნად დარჩენა
ჩვეულებად არა ჰქონდათ, მაგრამ ძალას მაინც ვერ დაატანდნენ და ვერ დაარღვევინებდნენ აღთქმას.
ეკლესიაში სრულწლოვანი ქალის დარჩენა არ შეიძლებოდა; მონასტრები მაშინ არ არსებობდა; მონაზვნობა
არ იცოდნენ, როგორც ვთქვით. ამიტომ ვინმე ნათესავი უნდა ეშოვათ მარიამისთვის და მისთვის ჩაებარებინათ.
მარიამის სამშობლოში, ქალაქ ნაზარეთში, ცხოვრობდა ერთი დურგალი, სახელად იოსები, რომელიც
შორეულ ნათესავად ერგებოდა მას. ეს იოსები დიდი ხნის ქვრივი იყო, შვილების პატრონი, ღრმად
მოხუცებული და ღვთისმოყვარე ადამიანი. მან სიხარულით მიიღო მარიამი სახლში და ზრუნდავდა მასზე,
როგორც საკუთარ შვილზე (ამ ხნიდან იოსებს მარიამის ქმარი ეწოდა). მარიამი ნაზარეთშიაც მუდამ გართული
იყო საღმრთო წერილის კითხვით, ლოცვითა და ხელსაქმით. თანაც იოსების შვილებს უვლიდა დედობრივი
სიყვარულით.

25
 ხარება მარიამ ღმრთისმშობელისა

ერთხელ მარიამი საღმრთო წერილს გულმოდგინედ კითხულობდა. ამ დროს უცებ გამოეცხადა მას იგივე
მთავარანგელოზი გაბრიელი, ღვთისაგან გამოგზავნილი, და უთხრა: „გიხაროდენ, მიმადლებულო! უფალი შენ
თანა, კურთხეულ ხარ შენ დედათა შორის“.
თავმდაბალი მარიამი ამისთანა უცნაურმა ხარებამ ძლიერ შეაძრწუნა და არ იცოდა, რა ეფიქრა.
მაშინ ანგელოზმა ხელმეორედ უთხრა: „ნუ გეშინინ, მარიამ, შენ ჰპოვე მადლი წინაშე ღმრთისა, და აი,
ჩაგესახება ძე, შობ მას და დაარქმევ სახელად იესოს. იგი იქნება დიდი და ეწოდება ძე მაღლისა“.
მარიამმა უპასუხა: „როგორ მოხდება ეგ, როდესაც მე მამაკაცი არ ვიცი?“ (რადგამ იოსებს ქმრობა
მარიამისთვის არასოდეს გაუწევია, არც ქრისტეს შობამდე და არც მის შემდეგ, ამიტომ ღვთისმშობელს ეწოდება
მარად ქალწული).
ანგელოზმა მიუგო: „სულიწმიდა გადმოვა შენზედ და ძალი მაღლისა დაგფარავს. ამიტომაც შენგან შობილი
იქნება წმინდა და ძე ღვთისა დაერქმევა. აგერ, შენი ნათესავი მოხუცი ელისაბედიც ხომ უშვილო იყო? მაგრამ
ახლა კი ექვსი თვეც არის, რაც შვილი ჩაესახა. ღმერთისათვის შეუძლებელი არაფერია“.
ამ სიტყვების შემდეგ მარიამმა ირწმუნა ხარება მთავარანგელოზისა და თავმდაბლად უთხრა: „აჰა, მხევალი
უფლისა, მეყოს მე სიტყვისაებრ შენისა“.
და განშორდა მას ანგელოზი.

იოანე ნათლისმცემლის დაბადება

ისრაელთა ქვეყანაში ცხოვრობდა ერთი მღვდელი, სახელად ზაქარია. მას ჰყავდა მეუღლე, რომელსაც
ელისაბედი ერქვა. ორნივე ძლიერ ღვთის მოყვარულნი იყვნენ და მადლიანნი, მაგრამ ღრმა მოხუცებულობამდე
მათ შვილი არა ჰყავდათ და მეტად წუხდნენ, მხურვალედ შესთხოვდნენ უფალს, მიეცა მათთვის შვილი. მათი
ხვეწნა დიდხანს რჩებოდა უყურადღებოდ. ბოლოს უფალმა წყალობის თვალით გადმოხედა და აუსრულა
ნატვრა მათ.
ერთხელ ზაქარია წირვაზე იდგა და საკურთხეველში აკმევდა. უეცრად ანგელოზი გამოეცხადა. ზაქარია
შეკრთა და შეშინდა.
ანგელოზმა უთხრა: „ნუ გეშინინ, ზაქარია, უფალმა ისმინა ვედრება შენი და შენ მოგეცემა შვილი, რომელსაც
დაარქმევ იოანეს. იგი იქნება სახელოვანი მქადაგებელი, წინამორბედი მაცხოვრისა, და მოამზადებს ხალხს მის
მისაღებად“.
განცვიფრებულმა ზაქარიამ არ დაიჯერა ეს და უთხრა: „რაღა დროს ჩვენი შვილია? მე და ჩემი მეუღლე
ღრმად მოხუცებულნი ვართ“.
მაშინ ანგელოზმა უპასუხა: „მე ვარ მთავარანგელოზი გაბრიელი, მდგომარე წინაშე ღმრთისა; უფალმა
გამომგზავნა, რომ გახარო ეს ამბავი, და რადგანაც არ დაიჯერე ჩემი სიტყვა, შენ დამუნჯდები იმ დრომდე,
ვიდრე შვილი არ დაგებადება“. თქვა ეს ანგელოზმა და უჩინარ იქმნა.
ზაქარიას მაშინვე ენა ჩაუვარდა, გამოვიდა საკურთხევლიდან და ხალხს ანიშნა, დავმუნჯდი და წირვა აღარ
შემიძლიანო.
მთავარანგელოზის სიტყვა მალე ასრულდა. მეცხრე თვეს ზაქარიას დაებადა ვაჟიშვილი. მაშინდელი
წესისამებრ, ახალშობილისათვის მერვე დღეს სახელი უნდა შეერქმიათ. ებრაელთა სჯულის მიხედვით,
ბავშვისათვის მამამისის სახელის შერქმევა უნდოდათ ნათესავებს. ელისაბედმა კი თქვა, რომ ბავშვის სახელი
იოანე უნდა იყოსო. ბოლოს მუნჯ მამასაც ანიშნეს, რას არქმევდა იგი შვილს. მან მოითხოვა ფიცარი და ზედ
დაწერა: „იოანე“, და უცებ აეხსნა ენა, იწყო დიდება ღმრთისა და წინასწარმეტყველება.
ამის მნახველი ყველა გაკვირვებული იყო და ასე ამბობდნენ: „ახლადდაბადებული ბავშვი საოცარი კაცი
უნდა გამოვიდესო“.
იოანე, ვიდრე პატარა იყო, დედ-მამასთან ცხოვრობდა. როცა მოიზარდა, გავიდა უდაბნოში, მარხულობდა,
ლოცულობდა და ემზადებოდა საქადაგებლად.

იესო ქრისტეს შობა

ამ დროს ისრაელის ქვეყანა ცალკე სამეფოს აღარ შეადგენდა და ემორჩილებოდა რომის იმპერატორს, ანუ
კეისარს. მაშინდელმა კეისარმა მოინდომა, შეეტყო, რამდენი სული მცხოვრები იყო მის საბრძანებელში.
ამისთვის გასცა ბრძანება: ყოველი ჩემი ქვეშევრდომი გამოცხადდეს იმ ქალაქში, რომელსაც ეკუთვნოდნენ მისი
წინაპარნი, და იქ ჩაეწეროსო.
იოსები და მარიამი მეფე დავითის შთამომავალნი იყვნენ. ხოლო ამ მეფის სამშობლო ქალაქი იყო ბეთლემი.
ამიტომ იოსები და მარიამი ნაზარეთიდან ბეთლემს უნდა წასულიყვნენ და იქ ჩაწერილიყვნენ.

26
 გზაზე დაუგვიანდათ და მხოლოდ ბინდისას მივიდნენ ბეთლემში. ქალაქი მთლად გავსებული დახვდათ
მოსული ხალხით და ბინა ვეღარ იშოვეს. ადგნენ, ქალაქის განაპირას გავიდნენ და შეეფარნენ გამოქვაბულს,
სადაც მწყემსებს საქონელი შეუდიოდათ ავდრის დროს.
სწორედ ამ ღამეს დაუდგა მარიამს დრო მშობიარობისა. შვა ძე, შეახვია და ჩააწვინა ბაგაში. ამგვარი სახით
აღსრულდა წინასწარმეტყველის სიტყვა, რომელიც ამბობდა, ქრისტე ბეთლემში დაიბადებაო.
ყველაზე ადრე ქრისტეს შობა შეიტყვეს იქაურმა მწყემსებმა. ეს მწყემსები საქონელს უდგნენ ღამით და
აძოვებდნენ ქალაქის ახლოს. უცებ ცაში რაღაცამ გაანათა და მათ ჰაერში დაინახეს ადამიანის მსგავსი ფრთიანი
სულიერი – ბრწყინვალე ანგელოზი. მწყემსები ძლიერ შეშინდნენ.
ანგელოზმა მაღლიდან ჩამოსძახა: „ნუ გეშინიათ, მე გახარებთ თქვენ დიდ სიხარულს, - ეს არის ახლა
დავითის ქალაქში დაიბადა მაცხოვარი, ქრისტე ღმერთი. და, აი, ამის ნიშანიც: თქვენ იპოვით ახალშობილს
ჩვრებში გახვეულს და ბაგაში მწოლიარეს“.
რაწამს ეს სიტყვები თქვა ანგელოზმა, მის გვერდით გაჩნდა მთელი გუნდი სხვა ანგელოზებისა და მათ
ერთად იწყეს გალობა: „დიდება მაღალთა შინა ღმერთსა, ქვეყანასა ზედა მშვიდობა და კაცთა შორის სათნოება“.
ამ გალობით ანგელოზები წავიდნენ მაღლა-მაღლა და გაქრნენ ცაში.
როცა მწყემსები გონზე მოვიდნენ, საჩქაროდ გასწიეს ბეთლემში, იპოვეს გამოქვაბული, შევიდნენ შიგ, ნახეს
ბაგაში მწოლარე პატარა იესო და თაყვანის სცეს მას, ვითარცა ღმერთს.

განმარტებები:
განმარტებები:
იესო - ებრაული სახელია და ნიშნავს მხსნელს, მაცხოვარს.
ქრისტე - ბერძნულად ცხებულს ნიშნავს. ქრისტეს მეფეეებს და მღვდელმთავრებს უწოდებდნენ, რადგან
მათ წმინდა ზეთს სცხებდნენ, რომელიც რქაში იდგა და თავზე გადმოაპირქვავებდნენ ხოლმე. უფალს ეწოდება
ქრისტე, როგორც მეფეს, რომელიც ცოდვის წინააღმდეგ გამეფდა, და როგორც მღვდელმთავარს, რომელმაც
თავისი თავი ჩვენთვის მსხვერპლად მიიტანა.

მოგვთა თაყვანისცემა

როცა ქრისტე იშვა, აღმოსავლეთიდან იერუსალიმში მოვიდნენ მოგვნი (ვარსკვლავთმრიცხველნი) და

იკითხეს: „სად არის იუდეველთა მეფე, რომ დაიბადა? ჩვენ ვიხილეთ მისი ვარსკვლავი აღმოსავლეთში და
მოვედით, რომ თაყვანი ვსცეთ მას“. როცა ეს გაიგონა, ჰეროდე მეფე შეძრწუნდა. მან შეკრიბა მღვდელმთავარნი
და მწიგნობარნი და ჰკითხა მათ: „სად უნდა იშვას ქრისტე?“ მათ უპასუხეს: „იუდას ბეთლემში, რადგან ასე არის
დაწერილი წინასწარმეტყველის მიერ“. მაშინ ჰეროდემ ჩუმად მოუწოდა მოგვებს და უთხრა მათ: „წადით და
ყველაფერი გაიგეთ იმ ყრმის შესახებ. შემდეგ მე მაცნობეთ, რომ მეც წავიდე მის თაყვანისსაცემად“.
მოგვები წავიდნენ ბეთლემში. ვარსკვლავი, რომელიც მათ იხილეს აღმოსავლეთში, კიდევ გამოჩნდა და იმ
ადგილას გაჩერდა, სადაც ყრმა იესო იყო. ისინი შევიდნენ სახლში და იხილეს ყრმა თავის დედასთან,
მარიამთან. დაემხნენ, თაყვანი სცეს მას და შესწირეს ძღვენი: ოქრო, გუნდრუკი და მური. მოგვებს უნდოდათ
ჰეროდესთან მიბრუნება, მაგრამ ძილის დროს ღმრთისაგან ბრძანება მიიღეს, არ დაბრუნებულიყვნენ
ჰეროდესთან და სხვა გზით წავიდნენ თავიანთ ქვეყანაში.

მირქმა უფლისა

შობის შემდეგ მეორმოცე დღეს მარიამმა და იოსებმა მიიყვანეს იესო ტაძარში, რათა ღმრთისათვის
მსხვერპლი შეეწირათ. ამ დროს იერუსალიმში ცხოვრობდა მოხუცი სვიმეონი, კაცი მართალი და
კეთილმსახური; ის მოელოდა მაცხოვარს და სულიწმიდა იყო მასზე. მას სულიწმიდამ წინასწარ უთხრა, რომ არ
მოკვდებოდა, სანამ არ იხილავდა უფალს.
სულიწმიდის შთაგონებით ის მოვიდა ტაძარში, აიყვანა ყრმა იესო ხელში და თქვა: „აწ განუტევე მონაჲ
შენი, მეუფეო, სიტყვისაებრ შენისა მშვიდობით, რამეთუ იხილეს თუალთა ჩემთა მაცხოვარებაჲ შენი, რომელ
განუმზადე წინაშე პირსა ყოვლისა ერისასა, ნათელი გამობრწყინვებად წარმართთა ზედა და დადებად ერისა
შენისა ისრაელისა“. იქვე იყო ანა წინასწარმეტყველი, 84 წლის ქვრივი, რომელიც მუდამ ტაძარში ცხოვრობდა.
ისიც მივიდა, ადიდებდა ღმერთს და მაცხოვარზე ელაპარაკებოდა ყველას, ვინც კი ცხონებას (გამოხსნას)
მოელოდა ღმრთისაგან.
უფლის მირქმას (ხელში აყვანას) ვდღესასწაულობთ ახ.სტ. 15 თებერვალს (ძვ.სტ. 2 თებერვალს).

ლტოლვა ეგვიპტეში

როცა ჰეროდემ გაიგო მოგვების შინ დაბრუნება, განრისხდა და მხედრები გაგზავნა ყველა ყრმის
მოსაწყვეტად ბეთლემსა და მის შემოგარენში, იმ განზრახვით, რომ მათ რიცხვში ქრისტეც მოხვდებოდა.

27
მხედრებმა იმ დროს მრავალი ყმაწვილი დახოცეს, მაგრამ ვერ მოასწრეს ქრისტეს მოკვლა, რადგან იოსებმა,
ღმრთის ბრძანებით, ჯარისკაცთა მოსვლამდე ყრმა იესო და მისი დედა წაიყვანა ეგვიპტეში, სადაც ისინი
ჰეროდეს სიკვდილამდე დარჩნენ.
როცა ჰეროდე მოკვდა, ღმრთის ბრძანებით, იოსებმა წამოიყვანა იესო და მისი დედა და დაბრუნდა ქალაქ
ნაზარეთში; აქ იესო იზრდებოდა დედ-მამის მორჩილებაში, ივსებოდა სიბრძნით და მადლი უფლისა იყო მის
ზედა. თანაც მამობილს შველოდა დურგლობაში, რომელიც მშვენივრად შეისწავლა. ნაზარეთში იესო ქრისტე
ოცდაათ წლამდე ცხოვრობდა, რის გამოც იწოდებოდა ნაზარეველად.

იოანე ნათლისმცემლის ქადაგება

წმიდა იოანე სიყმაწვილეში დაობლდა. ის წავიდა და მარხვით და ლოცვით ატარებდა დროს. ეცვა აქლემის
მატყლისაგან მოქსოვილი უხეში სამოსელი, ერტყა ტყავის სარტყელი; ჭამდა კალიებსა და გარეული ფუტკრის
თაფლს. როცა მას ოცდაათი წელი შეუსრულდა, ღმრთის ბრძანებით, მან დაიწყო ქადაგება მდინარე იორდანის
გარშემო სოფლებში: „შეინანეთ, - ეუბნებოდა მასთან მიმსვლელებს, - რამეთუ მოახლოებულ არს სასუფეველი
ცათა“. ის სინანულისკენ მოუწოდებდა ხალხს. ამბობდა, რომ მათ მრავალი ცოდვა ამძიმებდათ, „ჰქმენით
ნაყოფი, ღირსი სინანულისა“, და ახლა მათი მონანიებით უნდა შედგომოდნენ განწმენდას, რადგან
მოახლოებული იყო ცათა სასუფეველი. იმათ, ვინც აღიარებდნენ თავიანთ ცოდვებს, ის ნათლავდა იორდანეში.
ამიტომ მას ეწოდება ნათლისმცემელი.
ხალხი ფიქრობდა, რომ ის არის ქრისტე, მაგრამ ის ეუბნებოდა ხალხს: „მე არა ვარ ქრისტე, მე ნათელს-გცემ
თქვენ წყლით, მაგრამ მოვა ჩემზე უძლიერესი, ის ნათელს გცემთ სულიწმიდითა და ცეცხლით“.

იესო ქრისტეს ნათლისღება

როცა იესო ქრისტე შობიდან 30 წლისა იყო, მივიდა იოანესთან იორდანეზე, რომ ნათელი მიეღო
(მონათლულიყო) მისგან. იოანემ უთხრა მას: „მე უნდა ნათელ-ვიღო შენგან და შენ ჩემთან მოდიხარ?“ მაგრამ
იესომ უთხრა: „ჩვენ უნდა აღვასრულოთ ყოველი სიმართლე, ეს არის ღმრთის ნება და ჩვენ უნდა
დავემორჩილოთ მას“. იოანემ დაუჯერა და ნათელ-სცა მას. როცა იესო წყლიდან ამოვიდა და ლოცულობდა,
გაიხსნა ცა და სულიწმიდა გადმოვიდა მასზე მტრედის მსგავსად და ზეციდან ხმა მოისმა: „ესე არს ძე ჩემი
საყვარელი, რომელი მე სათნო ვიყავ“. ნათლისღების შემდეგ იესო ქრისტე ლოცულობდა და მარხულობდა
უდაბნოში ორმოც დღეს. ამ დროს ეშმაკი ცდილობდა მის შეცდენას, მაგრამ ქრისტემ სძლია მას. ამის შემდეგ
იესო ქრისტემ ხალხში ქადაგება დაიწყო.

იესო ქრისტეს ქადაგება

იესო ქრისტე უქადაგებდა ხალხს ჭეშმარიტ მოძღვრებას (სწავლებას) ღმერთზე. იგი ამბობდა: „ღმერთი არის
არსებით ერთი, მაგრამ სამპიროვანი: მამა, ძე და სულიწმიდა. მე ვარ ძე ღმრთისა. მამაჩემმა გამომგზავნა
ქვეყნად, რომ გასწავლოთ გზა ცხონებისა (ხსნისა), შევწირო ჩემი თავი მას მსხვერპლად და ამით გამოგიხსნათ
ყველანი ცოდვისა და ჯოჯოხეთისაგან. ჩემს მოსვლამდე ყველა ჯოჯოხეთში მიდიოდა, ხოლო ჩემს შემდეგ
ყველა სამოთხეში წავა, ვინც მე მირწმუნებს და აღასრულებს ჩემს შემდეგ მცნებათ: „არა კაც ჰკლა, რომელმან
მოკლას, ღირსია სასჯელისა“. ხოლო მე გეტყვი (გეუბნები) თქვენ: რომელიც განურისხდება ძმასა, ანუ მოყვასსა
თვისსა ცუდუბრალოდ, ისიც ღირსია სასჯელისა. რომელიც უწოდებს მოძმეს სულელს, ღირსია
საზოგადოებისაგან გაგდებისა. და თუ ვინმე თავის ძმას, ანუ მოყვასს დაარქმევს გიჟს, ღირსია ცეცხლში
ტანჯვისა.
გსმენიათ კიდევ: „შეიყვარო მოყვასი შენი და მოიძულო მტერი შენი“. ხოლო მე გეტყვი თქვენ: გიყვარდეთ
მტერნი თქვენნი და აკურთხევდიღ მწყევართა თქვენთა, კეთილს უყოფდით მოძულეთა თქვენთა და
ულოცევდით მათ, რომელნი გდევნიან თქვენ.
როდესაც კეთილ საქმეს იქმ, ნუ გაიგებს მარცხენა შენი, რასაც აკეთებს მარჯვენა. კეთილი საქმე უნდა ქმნა
ფარულად და მამა შენი ზეციერი, რომელიც ხედავს დაფარულსაც, მოგაგებს შენ ცხადად.
თუკი მიუტევებთ თქვენ კაცთა შეცოდებათა მათთა, თქვენც მოგიტევებთ მამა თქვენი ზეციერი თქვენს
შეცოდებებს; თუკი არ მიუტევებთ, არცა თქვენ მოგიტევებთ იგი.
ნუ გაკიცხავთ და დაძრახავთ, რათა არ იქნეთ გაკიცხულნი და დაძრახულნი, რამეთუ რომელი
განკითხვითაც განიკითხავთ, იმავე განკითხვით განიკითხებით; რომელი საწყაულითაც მიუწყავთ სხვას, იმავე
საწყაულით მოგიწყავენ თქვენც.
რად ხედავ შენი მოძმის თვალში ბეწვს და საკუთარში კი მორს ვერ ამჩნევ? ან როგორ ეუბნები მოძმესა
შენსა: „მაცადე და ამოგიღო ბეწვი თვალიდან“, როდესაც საკუთარი თვალიდან დიდი ხე ვერ მოგიშორებია?
ორგულო, ჯერ შენი თვალიდან გამოიღე ხე და მერმე სხვებს ამოაცალე ხიჭვი.

28
 რა სიკეთეც გინდათ, რომ თქვენ გიყონ მოძმეთ, თქვენც მათ იგივე სიკეთე უყავით.
მცნებასა ახალს მოგცემთ თქვენ, რათა გიყვარდეთ ერთმანეთი. როგორც მე შეგიყვარეთ თქვენ, ისევე უნდა
გიყვარდეთ ერთმანეთი. მხოლოდ მაშინ აღგიარებენ თქვენ ჩემს მოწაფეებად, თუ ერთმანეთის სიყვარული
გექნებათ.

იესო ქრისტეს პირველი მოწაფეები და მისი პირველი სასწაული

ერთ დღეს ქრისტეს ნათლისღების შემდეგ, იოანე ნათლისმცემელი იდგა იორდანის ნაპირზე და მასთან იყო
მისი ორი მოწაფე: ანდრია და იოანე. იოანე ნათლისმცემელმა დაინახა მომავალი იესო და თქვა: „აჰა, ტარიგი
ღმრთისა“. ეს რომ გაიგონეს, ნათლისმცემლის მოწაფეები - ანდრია და იოანე - გაჰყვნენ იესოს და იმ დღეს
მასთან დარჩნენ. ანდრიამ მიიყვანა ქრისტესთან თავისი ძმა სიმონი, რომელსაც ქრისტემ პეტრე უწოდა. შემდეგ
ქრისტე წავიდა გალილეაში და მგზავრობისას მან მოუწოდა ფილიპეს, ხოლო ფილიპემ მოიყვანა ნათანაელი.
ამ მოწაფეებითურთ ქრისტე მივიდა გალილეაში. იქ, კანაში, ქორწილი იყო. ქორწილში მიიპარიჟეს იესო
დედით და მოწაფეებითურთ. ლხინის დროს ღვინო შემოაკლდათ. ღმრთისმშობელმა უთხრა იესოს: „ღვინო არ
აქვთ“. იქ ექვსი დიდი ქვის სარწყული იდგა. ქრისტემ უბრძანა მოსამსახურეებს: „აღავსეთ სარწყულნი წყლითა“.
და აღავსეს ისინი. შემდეგ უბრძანა: „ამოიღეთ და მიართვით თამადას“. მოსამსახურეებმა მიუტანეს, თამადამ
გასინჯა ღვინო და უთხრა სიძეს: „პირველად ყოველი კაცი კარგ ღვინოს მოიტანს სუფრაზე და მერე, როცა
სტუმრები დათვრებიან, უარესს, შენ კი კარგი ღვინო ბოლოსთვის შეგინახავს“. მან არ იცოდა, საიდან მოიტანეს
ეს ღვინო, ეს იცოდნენ მხოლოდ მოსამსახურეებმა. ამით დაიწყო იესომ სასწაულები და ერწმუნნენ მას მისი
მოწაფეები.

ვაჭართა განდევნა ტაძრიდან

პასექი მოახლოვდა. ქრისტე იერუსალიმში მივიდა, ტაძარში შევიდა და ნახა, რომ იქ სამსხვერპლო
ცხოველებს ყიდდნენ და ფულის დამხურდავებელნი ისხდნენ. მაშინ მან თოკისაგან გააკეთა შოლტი და
ყველანი ტაძრიდან გამორეკა ხარებითა და ცხოველებითურთ; ფულის დამხურდავებლებს დახლები წაუქცია
და ფულები დაუფანტა. მტრედების გამყიდველებს უთხრა: „გაიყვანეთ ესენი აქედან და სახლსა მამისა ჩემისასა
ნუ აქცევთ სავაჭრო სახლად“. ამაზე იუდეველებმა უთხრეს: „რა სასწაულით დაგვიმტკიცებ ჩვენ, რომ შენ გაქვს
უფლება, ასე მოიქცე?“ იესომ მიუგო: „დაარღვიეთ ეს ტაძარი და მე მესამე დღეს აღვადგენ მას“. იესო ქრისტე
ამბობდა თავისი სხეულის ტაძარზე, ესე იგი, როცა თქვენ მომკლავთ მე, დაარღვევთ ჩემს სხეულს (ღვთის
ტაძარს), მე მესამე დღეს აღვსდგები. განსაკუთრებით ამაში ჩანს ქრისტეს ღვთაებრივი ძალა.
იუდეველებმა მისი სიტყვები ვერ გაიგეს და განშორდნენ მას. პასექის დროს იესომ ბევრი სასწაული
მოახდინა და ბევრმა ირწმუნა ის.

დავრდომილის განკურნება ბეთეზდასთან

ვაჭრების ტაძრიდან განდევნიდან ერთი წლის შემდეგ, იესო ქრისტე პასექის დღესასწაულზე მივიდა
იერუსალიმში. აქ ცხვრის ჭიშკართან აუზი იყო ხუთთავიანი დერეფნით. მას ებრაულად ერქვა ბეთეზდა
(მოწყალების სახლი). აქ იწვა მრავალი უძლური, ბრმა, კოჭლი და ყველანი წყლის შერხევას მოელოდნენ. ეს
ხდებოდა მაშინ, როცა უფლის ანგელოზი ჩამოდიოდა აუზში და წყალს აღელვებდა. და ვინც პირველი
მოასწრებდა წყალში ჩასვლას, განიკურნებოდა, რა სენითაც უნდა ყოფილიყო შეპყრობილი.
იქ იყო 38 წლის კაცი, იესო მივიდა მასთან და ჰკითხა: „გინდა რომ განიკურნო?“ სნეულმა მიუგო: „მინდა,
მაგრამ კაცი არა მყავს, რომ ჩამსვას საბანელში, როცა წყალი შეირხევა. ხოლო როცა მე მივალ, სხვა ჩემზე წინ
ჩადის და იკურნება“. ქრისტემ უთხრა მას: „ადექი, აიღე შენი სარეცელი და წადი“. სნეული მაშინვე განიკურნა,
თავისი სარეცელი აიღო და წავიდა. ეს იყო შაბათი დღე.
იუდეველებმა უთხრეს განკურნებულს: „დღეს შაბათია, სარეცელის აღება არ შეიძლება“. მან მიუგო: „ვინც
მე განმკურნა, მან მიბრძანა სარეცელის წაღება და წასვლა“. მას ჰკითხეს: „ვინ არის ის კაცი?“ განკურნებულმა არ
იცოდა, ვინ იყო, რადგან იესო ხალხში შეერია. შემდეგ იესო ტაძარში შეხვდა მას და უთხრა: „აი, შენ განიკურნე,
მეტს ნუღარ სცოდავ, რომ უარესი არ დაგემართოს“. ის კაცი წავიდა და იუდეველებს განუცხადა, რომ მისი
განმკურნავი არის იესო. იუდეველებმა დაუწყეს დევნა იესოს და მისი მოკვლა უნდოდათ, რადგან შაბათ დღეს
საქმე აღასრულა.

თორმეტი მოციქულის არჩევა

ერთხელ იესო ქრისტე მთაზე ავიდა სალოცავად და მთელ ღამეს ლოცულობდა. როცა გათენდა, დაუძახა
თავის მოწაფეებს და ამოირჩია მათგან თორმეტი, რომელთაც მოციქულები უწოდა. მათი სახელებია: სიმონი,

29
პეტრედ წოდებული და ანდრია, ძმა მისი; იაკობ და იოანე, ზებედეს ძენი; ფილიპე; ბართლომე; მათე და თომა;
იაკობ ალფეს ძე და ლებეოსი, რომელსაც ეწოდა თადეოზი, სიმონ კანანელი და იუდა ისკარიოტელი, რომელიც
შემდგომ ქრისტეს გამცემელი გახდა.

ქადაგება მთაზე

ერთხელ მთაზე შეკრებილ მოწაფეებს იესო ქრისტემ ასე უქადაგა:

ნეტარ იყვნენ გლახაკნი სულითა, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა.

ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა, რამეთუ იგინი ნუგეშინისცემულ იქმნენ.
ნეტარ იყვნენ მშვიდნი, რამეთუ მათ დაიმკვიდრონ ქვეყანა.
ნეტარ იყვნენ, რომელთა ჰშიოდის და სწყუროდის სიმართლისათვის, რამეთუ იგინი განძღენ;
ნეტარ იყვნენ მოწყალენი, რამეთუ იგინი შეიწყალნენ;
ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულითა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ;
ნეტარ იყვნენ მშვიდობის-მყოფელნი, რამეთუ იგინი ძედ ღმრთისად იწოდნენ;
ნეტარ იყვნენ დევნულნი სიმართლისათვის, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა;
ნეტარ იყვნეთ თქვენ, რაჟამს გყუედრიდენ და გდევნიდენ და თქუან ყოველი სიტყვაი ბოროტი თქუენდა
მომართ სიცრუვით ჩემთვის. გიხაროდენ და მხიარულ იყვენით, რამეთუ სასყიდელი თქვენი ფრიად არს ცათა
შინა.
(ეს ქადაგება ცხრა ნეტარების სახელითაა ცნობილი).
იესო ქრისტე ასწავლიდა აგრეთვე: არ დაერღვიათ ღვთის სჯული, არამედ შეესრულებინათ; არავინ
განრისხებოდა თავის ძმას, არამედ ყველასთან მშვიდობით ეცხოვრათ; განშორებოდნენ ყოველივე იმას, რაც
აცდუნებს კაცს; არ დაეფიცათ არაფერი და ყოველთვის სიმართლე ელაპარაკათ. ბოროტის წილ ბოროტი არ
მიეგოთ, არამედ ყვარებოდათ მტერიც და ეკურთხებინათ მაწყევარნი მათნი; ქველმოქმედებით მოპყრობოდნენ
თავიანთ მოძულეებს; სიკეთე ფარულად აღესრულებინათ და ლოცვის დროს ბევრი არ ელაპარაკათ,
ემარხულათ მოუწყენლად, მიეტევებინათ ადამიანებისთვის მათი შეცოდებანი; მომეტებულად ეზრუნათ
ზეციურ სასუფეველზე, და არა ქვეყნიურ სარგებლობაზე; არ განესაჯათ სხვა და არ ეძებნათ სხვისი ნაკლი,
არამედ თავიანთი გამოესწორებინათ; ყოველივე, რასაც სხვისგან მოითხოვდნენ, თვითონაც აღესრულებინათ
სხვის მიმართ.
როცა იესო ქადაგებდა, ხალხს უკვირდა მისი მოძღვრება, რადგან ის ასწავლიდა, როგორც ძალაუფლების
მქონე და არა როგორც მათი მწიგნობარნი.

ნაინელი ქვრივის ძის აღდგინება

ერთხელ იესო ქრისტე ქალაქ ნაინს მიდიოდა. მას მიჰყვებოდნენ მისი მოწაფეები და მრავალი ხალხი. როცა
მიუახლოვდა ქალაქის კარებს, დაინახა, რომ ქალაქიდან დასამარხავად მკვდარს მოასვენებდნენ; ის იყო ქვრივის
ერთადერთი ვაჟი. დედა მწარედ ტიროდა. იესოს შეეცოდა ის და უთხრა: „ნუ სტირ“. შემდეგ ცხედართან
მივიდა. გამსვენებელნი შეჩერდნენ. მაშინ უფალმა უთხრა: „ჭაბუკო! შენ გეუბნები, აღდეგ!“ მიცვალებული
გაცოცხლდა, წამოჯდა და დაიწყო ლაპარაკი. იესომ იგი თავის დედას გადასცა. ყველანი შეშინდნენ,
ადიდებდნენ ღმერთს და ამბობდნენ: „დიდი წინასწარმეტყველი აღმდგარა ჩვენს შორის, ღმერთმა მოხედა ჩვენს
ერს“.

იგავი მთესველის შესახებ

ერთხელ იესო ქრისტე გალილეის ტბის ნაპირზე გაჩერდა. მასთან შეიკრიბა დიდძალი ხალხი. ის ნავში
ავიდა და დაჯდა, ხალხი კი ნაპირზე იდგა. მან დაიწყო ხალხის სწავლება იგავით:
„გამოვიდა მთესველი სათესად. როცა თესავდა, ზოგი თესლი დავარდა გზაზე და ფრინველებმა აკენკეს.
ზოგი კლდოვან ადგილზე დავარდა, ჩქარა აღმოცენდა, მაგრამ მალევე გახმა, რადგან მიწა ღრმა არ იყო, ზოგი
დავარდა ეკალთა შორის, ამოვიდა ეკალი და მოაჭკნო იგი. ზოგი კი ნაყოფიერ მიწაზე დავარდა, აღმოცენდა და
ასმაგი ნაყოფი გამოიღო“.
როცა იესომ იგავი დაამთავრა, თქვა: „რომელსა ასხენ ყურნი სმენად ისმინეთ“.
მოწაფეებმა ჰკითხეს მას: „რას ნიშნავს ეს იგავი?“ ქრისტემ ასე განმარტა: „თესლი არის ღმრთის სიტყვა,
მთესველი არის ის, ვინც ქადაგებს ღმრთის სიტყვას. თესლი, რომელიც დავარდა გზაზე ნიშნავს იმ ადამიანებს,
რომელთაც გულში ჩაეთესათ სიტყვა, მაგრამ უყურადღებოდ ისმენდნენ. მათთან მივიდა ეშმაკი და მოსტაცა
მათ გულში ჩათესილი სიტყვა. თესლი, რომელიც დავარდა კლდოვან ადგილზე ნიშნავს მათ, რომლებიც
სიხარულით მიიღებენ სიტყვას, მაგრამ მწუხარებისა და დევნის დროს განდგებიან (უარყოფენ). თესლი,

30
რომელიც დავარდა ეკალთა შორის ნიშნავს მათ, რომელნიც ისმენენ ღვთის სიტყვას, მაგრამ სიმდიდრესა და
ქვეყნიურ ცხოვრებაზე ზრუნვა აბრკოლებს მათ და ვერ მოაქვთ კეთილი ნაყოფი. თესლი, რომელიც დავარდა
ნაყოფიერ ადგილზე ნიშნავს მათ, რომლებიც ისმენენ ღმრთის სიტყვას, იმარხავენ კეთილსა და წმინდა გულში
და გამოაქვთ ნაყოფი მოთმინებით“.

ქარიშხლის დაცხრომა

ერთხელ იესო ქრისტე თავის მოწაფეებთან ერთად ჩაჯდა ნავში და გალილეის ზღვით წავიდა
ღადარინელთა ქვეყანაში. ცურვის დროს მან დაიძინა. უეცრად ატყდა ძლიერი ქარი. ნავი წყლით ივსებოდა.
მოწაფეები შეშინდნენ, გააღვიძეს ის და უთხრეს: „უფალო! ვიღუპებით, გვიშველე!“ იესომ უთხრა მათ: „რად
შეშინებულხართ, მცირედმოწრმუნენო?“ მერმე ადგა, შერისხა ქარსა და ზღვას და დადგა დიდი მყუდროება.
ყველანი გაკვირდნენ და ამბობდნენ: „ვინ არის ეს, რომ ქარიც და ზღვაც ემორჩილებიან მას?“

იაიროსის ასულის აღდგინება

ერთხელ იესო ქრისტე ზღვის ნაპირზე ასწავლიდა ხალხს. მასთან მივიდა შესაკრებლის (სინაგოგის)
უფროსი, იაიროსი, მის წინ დავარდა და უთხრა: „ჩემი ასული სიკვდილამდეა მიწევნილი, მოდი, დასდევი მას
ხელი და ის განიკურნება“. იესო წაჰყვა მას. იესოს მიჰყვებოდნენ მოწაფეები და დიდძალი ხალხი. ხალხში იყო
ერთი ქალი, რომელიც 12 წელიწადს სისხლის დენით იტანჯებოდა: მან მთელი თავისი ქონება ექიმებს გადააგო,
მაგრამ არ განიკურნა. როცა გაიგო იესოს ამბავი, იფიქრა: თუკი შევეხები მის ტანისამოსს, განვიკურნებიო. ის
მივიდა, სარწმუნოებით შეეხო მის ტანისამოსს და მაშინვე განიკურნა. იესო მიუბრუნდა ხალხს და უთხრა: „ვინ
შეეხო ჩემს ტანისამოსს?“ პეტრე მოციქულმა უთხრა: „მოძღვარო! გარშემო ხალხი გახვევია და გავიწროვებს, შენ
კი ამბობ: „ვინ შემეხო მე?“ იესომ მათ უთხრა: „მე ვიღაც შემეხო, რადგანაც მე ვიგრძენი, რომ ჩემგან ძალა
გავიდა“. ქალი კანკალით მივიდა, დავარდა მის წინ და ხალხის წინაშე განაცხადა, რისთვისაც შეეხო მას და
როგორ განიკურნა მაშინვე. ქრისტემ უთხრა მას: „ასულო! სარწმუნოებამან შენმან გაცხოვნა შენ, წარვედ
მშვიდობით“.
ამ დროს მოვიდა ვიღაცა და იაიროსს უთხრა: „მოკვდა შენი ასული. ნუღარ აწუხებ მოძღვარს“. მაგრამ იესომ
ეს რომ გაიგონა, უთხრა იაიროსს: „ნუ გეშინია, მხოლოდ გწამდეს და ასულს ეშველება“. იესო იაიროსის სახლში
მივიდა, დაინახა იქ მომტირალნი და მგოდებელნი და უთხრა მათ: „ნუ სტირთ, გოგონა კი არ მომკვდარა,
არამედ სძინავს“. და დასცინოდნენ მას, რადგანაც იცოდნენ, რომ გოგონა მკვდარი იყო. მაშინ იესომ სახლიდან
ყველა დაითხოვა, მხოლოდ პეტრე, იაკობი და იოანე და ბავშვის დედ-მამა შეიყვანა, შევიდა იქ, სადაც მკვდარი
ესვენა, მოჰკიდა მას ხელი და უთხრა: „ასულო! შენ გეუბნები, ადექი“. გოგონა ადგა და დაიწყო სიარული. იესომ
უბრძანა, საჭმელი მიეცათ მისთვის. მშობლები გაკვირდნენ, ხოლო იესომ ბრძანა, რომ არავისთვის ეთქვათ ამ
შემთხვევის შესახებ.

იოანე ნათლისმცემლის თავისკვეთა

წმიდა იოანე წინამორბედმა აღასრულა ის საქმე, რომლისათვისაც იყო მოვლენილი ღმრთისაგან: მან
მოამზადა ხალხი მაცხოვრის მისაღებად, მოწმობდა ქრისტეზე, რომ ის არის ძე ღმრთისა, შემდეგ კი აღესრულა
მოწამეობრივი სიკვდილით.
მეფე ჰეროდემ შირთო ცოლად ჰეროდია - თავისი ძმის, ფილიპეს, ცოლი. ამ უსკულოებისათვის იოანე
ამხელდა ჰეროდეს, რის გამოც ჰეროდემ ის საპყრობილეში ჩასვა. ბოროტი ჰეროდეა ამით არ კმაყოფილდებოდა.
ეძებდა მარჯვე შემთხვევას, რომ მოეკლა იოანე. შემთხვევა მალე მიეცა: ჰეროდემ თავის დაბადების დღეზე
დიდკაცობას ლხინი გაუმართა. ლხინის დროს ჰეროდეას ასული შევიდა დარბაზში და იცეკვა, ამით ასიამოვნა
მეფეს და მის სტუმრებს. მეფემ შეჰფიცა მას და უთხრა: „მთხოვე რაც გინდა და მოგცემ, თუ გინდა ჩემი სამეფოს
ნახევარს“. მან დედის დარიგებით უთხრა ჰეროდეს: „მომეცი ახლავე იოანე ნათლისმცემლის თავი“. მეფე
შეწუხდა, მაგრამ ფიცის გამო უბრძანა ჯარისკაცს, მოეტანა იოანეს თავი. ჯარისკაცი საპყრობილეში წავიდა,
მოჰკვეთა თავი იოანეს, მოიტანა ლანგრით და მისცა ქალს, ქალმა კი მიუტანა თავის დედას. იოანეს მოწაფეები
მივიდნენ საპყრობილეში, წაასვენეს იოანეს ნეშტი და დაასაფლავეს.

ხუთი პურით 5000 კაცის დაპურება

ერთხელ იესო ქრისტე დიდხანს ასწავლიდა ხალხს გალილეის ტბის იქით, ერთ უდაბნოში, და განკურნა
მრავალი სნეული. როცა საღამომ მოაწია, მოწაფეებმა უთხრეს მას: „აქ უდაბნო ადგილია და გვიანაა, გაუშვი
ხალხი, რომ წავიდნენ სოფელში და იყიდონ საჭმელი“. უფალმა უთხრა: „თქვენ მიეცით საჭმელი“. აქ იყო ერთი
ყმაწვილი, რომელსაც ხუთი პური და ორი თევზი ჰქონდა, იესომ თქვა: „ის ხუთი პური მომართვით აქ“.

31
მოწაფეებმა მიუტანეს. უფალმა ახედა ზეცას, აკურთხა პურები, გატეხა და მისცა მოწაფეებს, ხოლო მოწაფეებმა
დაურიგეს ხალხს. ყველამ ჭამა და გაძღნენ. შემდეგ იესოს ბრძანებით შეკრიბეს დანარჩენი ნატეხები და 12
გოდორი აავსეს. იქ ხუთი ათასამდე კაცი იყო დედაკაცებისა და ბავშვების გარდა. მაშინ ხალხმა თქვა: „ეს
ნამდვილად ის წინასწარმეტყველია, რომელიც უნდა მოსულიყო ქვეყნად“.

ქანანელი დედაკაცის ასულის განკურნება

ერთხელ იესო ქრისტე ტვიროსის სიდონის საზღვარზე მივიდა. ის დაინახა ერთმა ქანაანელმა წარმართმა
(კერპთაყვანისმცემელმა) დედაკაცმა, მივიდა მასთან და დაუწყო ვედრება: „შემიწყალე მე, უფალო, ძეო
დავითისო, ასული ჩემი ბოროტად ეშმაკეულ არს“. მაგრამ იესომ ხმა არ გასცა მას. მაშინ მოწაფეებმა სთხოვეს:
„გაუშვი ის, რადგან მოგვდევს და ყვირის“. იესომ უთხრა მოწაფეებს: „მე მოვლინებულ ვარ ცხოვართა მათ
წარწყმედულთა სახლისა ისრაელისათა დასახსნელად“. ქანაანელი დედაკაცი დავარდა მის ფერხთა წინაშე და
უთხრა: „უფალო, შემეწიე მე“. ქრისტემ მიუგო მას: „არა კეთილ არს მოღებად პური შვილთაგან და დაგებად
ძაღლთა“. მან უპასუხა: „ჰე, უფალო, მაგრამ ძაღლებიც ჭამენ ნამცეცებს, რომლებიც მათი ბატონის სუფრიდან
ცვივა“. მაშინ იესო ქრისტემ უთხრა მას: „დედაკაცო! დიდ არს სარწმუნოება შენი, გეყავნ შენ, ვითარცა გნებავს“.
და მისი ასული მაშინვე განიკურნა.

ფერისცვალება

მოწაფეებს რომ არ დაეკარგათ იმის რწმენა, რომ დაინახავდნენ ქრისტეს წამებასა და სიკვდილს, იესომ
აჩვენა მათ თავისი ღვთაებრივი დიდება. ერთხელ მან წაიყვანა პეტრე, იაკობი, იოანე და მათთან ერთად ავიდა
თაბორის მთაზე სალოცავად. დაღლილობის გამო მოციქულებს დაეძინათ, ქრისტემ კი ლოცვა დაიწყო. ლოცვის
დროს მან ფერი იცვალა: მისი სახე გაბრწყინდა, როგორც მზე და ტანისამოსი გათეთრდა, როგორც თოვლი.
გამოცხადდნენ მოსე და ელია და ესაუბრებოდნენ ქრისტეს მის წამებასა და სიკვდილზე, რომელიც მოელოდა
იერუსალიმში.
ძლიერმა სინათლემ გამოაღვიძა მოციქულები და მათ დაინახეს უფლის დიდება. როცა
წინასწარმეტყველებმა დააპირეს ქრისტესაგან განშორება, პეტრემ უთხრა: „უფალო, კარგია ჩვენი აქ ყოფნა; თუ
გნებავს, გავაკეთებთ სამ კარავს: შენთვის, მოსესთვის და ელიასთვის“. ამ დროს ნათელმა ღრუბელმა დაფარა
მოწაფეები და მათ მოესმათ ხმა ზეციდან: „ესე არს ძე ჩემი საყვარელი, რომელი მე სათნო-ვიყავ, მაგისი
ისმინეთ“. მოციქულები შეშინდნენ და მიწაზე დაეცნენ. იესო მივიდა, ხელი შეახო მათ და უთხრა: „ადექით, ნუ
გეშინიათ“. ისინი ადგნენ და დაინახეს იესო ჩვეულებრივი სახით.

იგავი მოწყალე სამარიტელის შესახებ

ერთმა სჯულის მცოდნემ გამოსაცდელად ჰკითხა ქრისტეს: „მოძღვარო! რა უნდა ვქნა, რომ დავიმკვიდრო
საუკუნო ცხოვრება?“ უფალმა უთხრა მას: „სჯულში როგორ სწერია?“ სჯულის მცოდნემ უპასუხა: „შეიყვარო
უფალი ღმერთი შენი ყოვლითა გულითა შენითა, და ყოვლითა სულითა შენითა და ყოვლითა ძალითა შენითა,
და ყოველთა გონებითა შენითა, და მოყვასი შენი, ვითარცა თავი თვისი“. იესომ უთხრა: „მართლად მომიგე,
მაგას იქმოდე და სცხოვნდე“. მაგრამ მას უნდოდა თავის გამართლება და უთხრა იესოს: „ვინ არის მოყვასი
ჩემი?“ ამის პასუხად იესომ უთხრა იგავი მოწყალე სამარიტელის შესახებ.
ერთი კაცი მიდიოდა იერუსალიმიდან იერიქონში და ჩავარდა ავაზაკების ხელში, რომლებმაც გახადეს
ტანისამოსი, დაჭრეს იგი, დააგდეს ცოცხალმკვდარი და წავიდნენ. შემთხვევით იმ გზაზე მიდიოდა ერთი
მღვდელი, შეხედა მას და აუარა გვერდი. ასევე ლევიტელი, რომელმაც ამ ადგილას გაიარა, მივიდა, დახედა და
გაუდგა გზას. იმავე გზაზე მიდიოდა ვინმე სამარიტელი, დაინახა დაჭრილი და შეიწყალა, შეუხვია ჭრილობა,
დაასხა ზეთი და ღვინო, შესვა თავის სახედარზე, მიიყვანა სასტუმროში და მოუარა მას. მეორე დღეს, როცა
მიდიოდა, მან მისცა სასტუმროს პატრონს ორი დინარი და უთხრა: „უპატრონე ამას და, თუ ამაზე მეტს
დახარჯავ, როცა დავბრუნდები, მოგცემ“.
„რას ფიქრობ შენ, - ჰკითხა იესომ სჯულის მცოდნეს, - იმ სამი კაციდან რომელი უფრო იყო დაჭრილის
მოყვასი?“ სჯულის მცოდნემ უპასუხა: „ვინც მას მოწყალება იყო“. ქრისტემ უთხრა მას: „წადი და შენც ეგრე
მოიქეცი“. ესე იგი, ყოველი კაცი ახლობლად ჩათვალე, ვინც უნდა იყოს იგი და, რითაც შეგეძლოს, გაჭირვების
დროს შეეწიე მას.

იგავი უძღები შვილის შესახებ

მოძღვრება, რომ ღმერთი სიხარულითა და სიყვარულით მიიღებს სინანულში მყოფ ცოდვილს, იესო
ქრისტემ გამოთქვა უძღები შვილის შესახებ.

32
 ერთ კაცს ორი შვილი ჰყავდა. უმცროს შვილს მისი თხოვნით მამამ ქონებიდან თავისი წილი მისცა. ის
წავიდა შორ ქვეყანაში, დაიწყო იქ უწესოდ ცხოვრება და გაფლანგა ყველაფერი. მალე იმ ქვეყანაში შიმშილობა
დაიწყო. ის ღორის მწყემსად დაუდგა ერთ იქაურ კაცს და მოხარული იქნებოდა, რომ ღორების საჭმელი რომ
მაინც ჰქონოდა თავისთვის, მაგრამ იმასაც არ აძლევდნენ. გაჭირვებამ ჭკუა ასწავლა მას: გაახსენდა მამა,
სინანული იწყო და გადაწყვიტა, მამასთან დაბრუნებულიყო და მოჯამაგირედ მაინც დასდგომოდა.
ასეც მოიქცა. როცა მამამ ის შორიდან დაინახა, შეებრალა, მიეგება, გადაეხვია და კოცნა დაუწყო. შემდეგ
მოსამსახურეებს უბრძანა, შეემოსათ იგი საუკეთესო ტანსაცმლით, ბეჭედი წამოეგოთ თითზე, ფეხსაცმელი
ჩაეცმიათ და ლხინი გაემართათ.
ამ დროს უფრო შვილი მინდვრიდან დაბრუნდა. როცა გაიგონა სიმღერა და მოლხენა, და ლხინის მიზეზიც
გაიგო, იწყინა და არ უნდოდა სახლში შესვლა. გამოვიდა მამა მის დასაძახებლად, მაგრამ მან უპასუხა: „შენ
ჩემთვის ერთი თიკანიც არ მოგიცია არასდროს, რომ მეგობრებთან მომელხინა, ხოლო მისთვის, რომელმაც
თავისი ქონება გაფანტა უწესოდ, დაკალი ნასუქი ხბო“. მამამ უთხრა: „შვილო, შენ მუდამ ჩემთან ხარ და
ყოველივე ჩემი შენია. ჩვენ ის უნდა გვიხაროდეს, რომ შენი ძმა მკვდარი იყო და გაცოცხლდა, დაკარგული იყო
და გამოჩნდა“.

იგავი მდიდრისა და ღარიბი ლაზარეს შესახებ

იესო ქრისტე ასწავლიდა, რომ მდიდარნი არ უნდა იყვნენ გულქვანი, არამედ უნდა ეხმარებოდნენ
ღარიბებს, წინააღმდეგ შემთხვევაში ისინი მიეცემიან სატანჯველს. ეს დარიგება გამოხატა იგავში მდიდრისა და
ღარიბი ლაზარეს შესახებ.
ერთი მდიდარი კაცი იყო. იმოსებოდა პორფირითა და ბისონით (ძვირფასი სამოსლით) და მთელი დღე
ლხინობდა, იყო აგრეთვე გლახაკი, სახელად ლაზარე. ის იწვა მდიდრის კარებთან დაწყლულებული და სურდა,
გამძღარიყო მდიდრის სუფრის ნარჩენებით. ძაღლები მიდიოდნენ და წყლულებს ულოკავდნენ მას. მოკვდა
გლახაკი და მისი სული ანგელოზებმა მიიყვარნეს აბრაამის წიაღში (მართალთა სამყოფელი იმქვეყნად).
მოკვდა მდიდარი და დამარხეს იგი. ჯოჯოხეთში, სატანჯველში მყოფმა აიხედა ზევით, დაინახა აბრაამი
შორს და ლაზარე მის წიაღში და ხმამაღლა დაიძახა: „მამაო აბრაამ! შემიბრალე მე და გამომიგზავნე ლაზარე,
რომ მან დაისველოს თითის წვერი წყალში და გამიგრილოს ენა, რადგანაც ამ ალში ვიტანჯები“. მაგრამ აბრაამმა
უთხრა: „გაიხსენე, რომ შენ კეთილი სიცოცხლეშივე მიიღე, ლაზარემ კი - ბოროტი. ახლა კი აქ იგი
ნუგეშცემულია, შენ კი იტანჯები. და ამას გარდა, ჩვენსა და თქვენს შორის დიდი უფსკრულია, რომელზეც
გადასვლა შეუძლებელია“. მაშინ მდიდარმა უთხრა: „მაშ, გთხოვ, მამაო, გააგზავნე ეგ მამაჩემის სახლში, მე
ხუთი ძმა მყავს, გააფრთხილოს ისინი, რომ არ მოხვდნენ ამ სატანჯველ ადგილას“. აბრაამმა უთხრა: „მათ ჰყავთ
მოსე და წინასწარმეტყველნი (ანუ აქვთ საღმრთო წერილის წიგნები), მათი ისმინონ“. მდიდარმა უთხრა: „არა,
მამაო აბრაამ, თუ ვინმე მკვდართაგან აღდგება და მივა მათთან, ისინი შეინანებენ“. მაშინ აბრაამმა უთხრა მას:
„თუ მოსესა და წინასწარმეტყველებისას არ დაიჯერებენ, არც მკვდრეთით აღმდგარს დაუჯერებენ“.

იგავი მეზვერესა*
მეზვერესა* და ფარისევლის*
ფარისევლის* შესახებ
შესახებ

კაცი რომ თავისი სიმართლით არ იქადდეს და სხვას არ ამდაბლებდეს, ქრისტემ თქვა იგავი მეზვერისა
(მებაჟისა) და ფარისევლის შესახებ.
ორი კაცი შევიდა ტაძარში სალოცავად: ერთი ფარისეველი და ერთი მეზვერე. ფარისეველი ლოცულობდა:
„ღმერთო! გმადლობ შენ, რომ არა ვარ ისეთი, როგორც სხვები, მტაცებელი, ცრუ, მრუში, აი, როგორიც ეს
მებაჟეა; კვირაში ორჯერ ვმარხულობ, მეათედს გწირავ ყოველი ჩემი მონაგებისაგან“. ხოლო მეზვერე უკან იდგა
და ვერ ბედავდა ზეცაში ახედვას, მკერდში ხელს ირტყამდა და ამბობდა: „ღმერთო, მილხინე მე ცოდვილსა
ამას!“ გეუბნები თქვენ, რომ ეს მეზვერე უფრო გამართლებული წავიდა სახლში, ვიდრე ფარისეველი, რადგან
რომელმაც აღიმაღლოს თავი თვისი, დამდაბლდეს, და რომელმან დაიმდაბლოს თავი თვისი, ამაღლდეს.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
მეზვერე - გადასახადების ამკრეფი. მეზვერეები, რომლებიც ძირითადად დამპყრობ რომაელებს
ემსახურებოდნენ, ებრაელებს განსაკუთრებულად ეზიზღებოდათ.
ფარისეველი - ებრაული რელიგიური ელიტის წარმომადგენელი. ფარისევლები გამოირჩეოდნენ იმით, რომ
გარეგნულად მოსეს მიერ მიცემულ ებრაულ სჯულს ზედმიწევნით ასრულებდნენ, რაც საკმაოდ რთული იყო.

ყრმების კურთხევა

ერთხელ დედებს მიჰყავდათ თავიანთი ბავშვები იესო ქრისტესთან, რომ მას დაედო მათზე ხელი და
დაელოცა. მოწაფეები არ უშვებდნენ ბავშვებს. იესო ქრისტემ შენიშნა ეს და უთხრა მოწაფეებს: „გამოუშვით

33
ყრმები, რომ მოვიდნენ ჩემთან, რამეთუ მაგათთანებისთვის არის ღმრთის სასუფეველი. ჭეშმარიტად
გეუბნებით თქვენ, ვინც ისე არ მიიღებს ღმრთის სასუფეველს, როგორც ბავშვი, ვერ შევა მასში“. ამის შემდგომ
მან დაადო ხელი და აკურთხა ისინი.

ლაზარეს აღდგინება

იერუსალიმის სიახლოვეს იყო სოფელი ბეთანია. იქ ცხოვრობდა ქრისტეს მეგობარი ლაზარე თავისი ორი
დით, მართათი და მარიამითურთ. ქრისტე ხშირად იყო მათთან და უყვარდა ისინი კეთილმსახურებისთვის.
ერთხელ ლაზარე ძლიერ ავად გახდა. დებმა ეს ამბავი იესო ქრისტეს მაშინვე აცნობეს, მაგრამ ქრისტემ
დაიგვიანა, ლაზარე მოკვდა და დაასაფლავეს. ქრისტე ლაზარეს სიკვდილისა და დამარხვიდან ოთხი დღის
შემდეგ მოწაფეებითურთ მივიდა ბეთანიაში. მართა და მარიამი მწარედ ტიროდნენ, ნათესავნი და ნაცნობებიც
ტიროდნენ ლაზარეს სიკვდილის გამო. როცა მტირალნი დაინახა, ქრისტესაც ცრემლი მოერია, მაშინვე წავიდა
ლაზარეს საფლავზე და ბრძანა საფლავის ლოდის გადაგორება. უფალმა აღაპყრო თვალები ზეცად და ილოცა,
შემდეგ კი ხმამაღლა დაიძახა: „ლაზარე! გამოვედ გარე!“ ლაზარე აღდგა და გამოვიდა საფლავიდან. მაშინ
ბევრმა ირწმუნა ქრისტე.
ეს იუდეველთა მღვდელმთავრებმა გაიგეს. ისინი მაშინვე შეიკრიბნენ, ჰქონდათ ბჭობა მასზე, თუ რა უყონ
იესოს, და კაიაფა მღვდელმთავრის რჩევით გადაწყვიტეს, რომ მოეკლათ იგი. იესო განშორდა ბეთანიას და
წავიდა ეფრაიმში.

უფლის დიდებით შესვლა იერუსალიმში

პასექამდე ექვსი დღით ადრე იესო ქრისტე კვლავ მივიდა ბეთანიაში და იქიდან წავიდა იერუსალიმში.
მოწაფეებმა მისი ბრძანებით მოჰგვარეს ვირი და მისი ჩოჩორი. ჩოჩორს გადააფარეს ტანისამოსი, იესო შეჯდა
მასზე და წავიდა იერუსალიმში. ამასობაში იერუსალიმში ხმა გავრცელდა, რომ იესო იქ მიდიოდა. ბევრი
გამოეგება მას, ადიდებდნენ და მეფურ პატივს მიაგებდნენ; ხალხი თავიანთ ტანსაცმელს და ხის ტოტებს
უფენდა გზაზე და გალობდა: „ოსანა ძესა დავითისსა! კურთხეულ არ მომავალი სახელითა უფლისაჲთა! ოსანა
მაღალთა შინა“.
როცა იესო იერუსალიმში შევიდა, მთელი ქალაქი შეიძრა და რომელთაც არ ენახათ, კითხულობდნენ: „ვინ
არის ეს?“ ხალხი ეუბნებოდა მათ: „ეს არის იესო, წინასწარმეტყველი ნაზარეთიდან“. იესო შევიდა ტაძარში,
გამოდევნა იქიდან მოვაჭრეები, განკურნა ბრმები და კოჭლნი. ბავშვები ტაძარში ხმამაღლა გალობდნენ: „ოსანა
ძესა დავითისსა“. მღვდელმთავრნი და მწიგნობარნი განრისხდნენ და უთხრეს მას: „გესმის, რას ამბობენ ისინი?“
იესომ უთხრა მათ: „განა თქვენ არასოდეს აღმოგიკითხავთ: პირითა ყრმათა ჩჩვილთა მწოვართაჲთა დაამტკიცე
ქებაჲ?“ (ფსალმუნი 8, 3) იესო ქრისტემ დატოვა ისინი, გავიდა ქალაქიდან და დაბრუნდა ბეთანიაში.

გაფრთხილება საშინელი სამსჯავროს შესახებ

შესახებ

იესო ქრისტე თავის მეორედ მოსვლასა და საშინელ განსჯაზე ასე ასწავლიდა: როდესაც მოვა ძე კაცისა (ანუ
ქრისტე) თავისი დიდებითა და ყველა ანგელოზი მასთან ერთად, მაშინ ის დაჯდება თავისი დიდების ტახტზე
და მის წინაშე შეიკრიბება მთელი კაცობრიობა და იგი გაყოფს მას ერთიმეორისაგან, როგორც მწყემსი ჰყოფს
ცხვრებს თიკანთაგან. და დააყენებს ცხვრებს თავის მარჯვნივ და თიკნებს - მარცხნივ. მაშინ მეუფე ეტყვის მათ,
რომელნიც მარჯვნივ იქნებიან: „მოვედით კურთხეულნო მამისა ჩემისანო. და დაიმკვიდრეთ განმზადებული
თქვენთვის სასუფეველი სოფლის დასაბამითგან. იმიტომ, რომ მშიოდა და მაჭამეთ მე, მწყუროდა და მასვით მე;
უცხო ვიყავი და შემიწყნარეთ მე; სნეული ვიყავი და მომინახულეთ; საპყრობილეში ვიყავი და მოხვედით
ჩემთან“. მაშინ მართალნი მიუგებენ მას: „უფალო, როდის გიხილეთ შენ მშიერი და გამოგზარდეთ? ან
მწყურვალი და გასვით? როდის გიხილეთ უცხოდ და შეგიწყნარეთ? ან შიშველი და შეგმოსეთ? როდის
გიხილეთ შენ უძლური და საბყრობილეში და მოვედით შენთან?“ მეუფე მიუგებს მათ: „ჭეშმარიტად გეუბნები
თქვენ: რაოდენიც უყავით ერთს მცირეთაგან ჩემს ძმას, იგი მე მიყავით“.
მაშინ ეტყვის იმათაც, ვინც მარცხნივ იქნებიან: „წარვედით ჩემგან, წყეულნო, ცეცხლსა მას საუკუნესა,
რომელ განმზადებულ არს ეშმაკისათვის და ანგელოზთა მისთათვის, იმიტომ, რომ მშიოდა და არ მაჭამეთ მე;
მწყუროდა და არ მასვით მე; უცხო ვიყავ და არ შემიწყნარეთ; შიშველი ვიყავ და არ შემმოსეთ; უძლური ვიყავ
და საპყრობილეში და არ მოხვედით ჩემთან“. მაშინ ისინიც მიუგებენ მას: „უფალო, როდის გიხილეთ შენ
მშიერი, ან მწყურვალი, ან უცხოდ, ან შიშველი, ან უძლურებაში, ან საპყრობილეში და არ გემსახურეთ შენ?“
მაშინ ეტყვის მათ: „ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: რამდენიც არ უყავით ერთს ჩემს მცირეთაგან ძმას, იგი მე არ
მიყავით“. და წავლენ ესენი საუკუნო სატანჯველში, ხოლო მართალნი - საუკუნო ცხოვრებაში.

34
 იუდას გამცემლობა და საიდუმლო სერობა

პასექის დღესასწაული მოახლოვდა. მღვდელმთავარნი და ხალხის უხუცესნი შეიკრიბნენ კაიაფას ეზოში,

ბჭობა ჰქონდათ და დაადგინეს: დაეჭირათ იესო ეშმაკობით და მოეკლათ. მაშინ ერთი თორმეტ
მოციქულთაგანი, იუდა ისკარიოტელი, მივიდა მათთან და უთხრა: „რას მომცემთ, რომ მოგცეთ იგი?“ მას
მიუწონეს ოცდაათი ვერცხლი. იუდა დათანხმდა და ეძებდა მარჯვე დროს, რომ იგი გაეცა. ეს იყო ოთხშაბათს.
ხუთშაბათ საღამოს თავის მოწაფეებთან ერთად უფალი წავიდა იერუსალიმში, სადაც მისთვის
მომზადებული იყო ოთახი, რომ მას უკანასკნელად შეესრულებინა პასექი. როცა შევიდა იმ ოთახში, იესო
ქრისტემ პირველად თავის მოციქულებს დაბანა ფეხები და ამით აჩვენა მათ თავმდაბლობის მაგალითი, მერე
დაჯდა სერობად (ვახშმად).
იესო ქრისტემ აიღო პური, აკურთხა, გატეხა, მისცა მოწაფეებს და თქვა: „მიიღეთ და ჭამეთ, ესე არს ხორცი
ჩემი, თქვენთვის განტეხილი, მისატევებელად ცოდვათა“. შემდეგ აიღო ბარძიმი ღვინით, აკურთხა, მისცა
მოწაფეებს და თქვა: „სუთ ამისგან ყოველთა, ესე არს სისხლი ჩემი ახლისა აღთქუმისა, თვენთვის და
მრავალთათვის დათხეული მისატევებელად ცოდვათა“. მოწაფეებმა პურის და ღვინის სახით მიიღეს ქრისტეს
ჭეშმარიტი ხორცი და სისხლი. შემდეგ ქრისტემ დაუმატა: „ამას ყოფდეთ ჩემდა მოსახსენებელად“.
სერობის დროს მან უთხრა მოწაფეებს: „ჭეშმარიტად გეტყვი თქვენ, ერთი თქვენგანი მიმცემს მე“. მოწაფეები
გაოცდნენ და ეკითხებოდნენ: „მე ხომ არ ვარ, უფალო?“ იოანემ ჩუმად ჰკითხა: „უფალო, ვინ არის ის?“ უფალმაც
ხმადაბლა უპასუხა: „ეს ის არის, ვისაც მე ამოწებულ პურის ლუკმას მივცემ“. და იუდა ისკარიოტელს მისცა
პურის ლუკმა. იუდა მაშინვე გამოვიდა; მან გაიგო, იესო სად გაატარებდა ღამეს.
ამის შემდეგ უფალი და მისი მოწაფეები ადგნენ და ფსალმუნთა გალობით წავიდნენ გეთსამანიის ბაღში.
გზაზე იესო ქრისტემ თავის მოციქულებს მისცა ახალი მცნება. „მცნებასა ახალსა მოგცემ თქვენ, - უთხრა
ქრისტემ მოციქულებს, - რაჲთა იყვარებოდეთ ურთიერთარს, ვითარცა მე შეგიყვარე თქვენ“. ამით გაიგოს
ყველამ, რომ ჩემი მოწაფეები ხართ თუ ერთმანეთის სიყვარული გექნებათ.

იესო ქრისტეს ჯვარცმა

იესო ქრისტე ღმერთად ირწმუნა და მისი სწავლა მხოლოდ ზოგიერთმა ისრაელმა მიიღო, ხალხის უმეტესმა
ნაწილმა კი უარყო იგი. ეს უფრო იმიტომ მოხდა, რომ მღვდელმთავარნი და მწიგნობარნი ემტერებოდნენ
მაცხოვარს. რად? იმიტომ, რომ ქრისტე იმათ ცუდ ყოფა-ქცევას ამხილებდა და მათ ბრმა მწყემსებს უწოდებდა.
მღვდელმთავარნი და მწიგნობარნი ხალხს ეუბნებოდნენ: „ჩვენ კარგად ვიცით, რომ იესო დურგლის,
იოსების, შვილია და თვითონ კი ღმერთის ძეს უწოდებს თავს; ეს ღვთის გმობააო“.
რომის იმპერატორის მიერ დანიშნულ იუდეის განმგებელთან, პონტოელ პილატესთან, სხვა გზით
აბეზღებდნენ იესოს: „თავი მეფე დავითის მემკვიდრედ მიაჩნია, უნდა, ხალხი ააჯანყოს იმპერატორის
წინააღმდეგ, რომაელები გარეკოს და თავი ისრაელთა მეფედ გამოაცხადოსო“.
გაჭრა ამ ორკეცმა დაბეზღებამ. მაშინ მღვდელმთავართ გაბედეს, დაეჭირათ ქრისტე და სამართალში
მიეცათ.
მაცხოვრის დაჭერა მათ იუდამ გაუადვილა. როგორც უკვე ვთქვით, მან გაყიდა თავისი მოძღვარი და
ღმერთი ოცდაათ ვერცხლად, ასწავლა მისი სამყოფელი, ღამით თავს დაასხა მღვდელმთავრები და მხედრები
და დააჭერინა იგი. დღისით დაჭერა ვერ გაბედეს, რადგანაც ხალხის აჯანყებისა ეშინოდათ. აი როგორ მოხდა ეს
ამბავი: იესო ქრისტე სამი მოწაფით - პეტრეთი, იაკობით და იოანეთურთ შევიდა გეთსამანიის ბაღში; იქ ის
წუხდა, სამჯერ მიწაზე დავარდა და ილოცა: „მამაო, თუ შესაძლებელ არს, ამაცილე მე ეს სასმისი, ხოლო არა
როგორც მე მნებავს, არამედ როგორც შენ“. ანგელოზი გამოეცხადა მას და განაძლიერებდა.
ამ დროს ბაღში შემოვიდა იუდა გამცემელი. მან მოიყვანა ჯარისკაცები და მღვდელმთავართა მსახურნი და
უთხრა მათ: „რომელსაც მე ვეამბორები, ის შეიპყარით“. მივიდა იესოსთან, აკოცა მას და უთხრა: „გიხაროდენ,
მოძღვარო!“ მაშინ მსახურებმა და ჯარისკაცებმა შეიპყრეს იესო, შეკრეს და წაიყვანეს მღვდელმთავრებთან.
ხოლო მისი მოწაფეები შიშისაგან გაიფანტნენ.
მისცეს მაცხოვარი სამართალში. ქრისტე პირველად მიიყვანეს მღვდელმთავარ ანნასთან, შემდეგ -
კაიაფასთან. აქ გამოცხადდნენ ცრუმოწმეები, მაგრამ ვერაფერი დაუმტკიცეს. მაშინ კაიაფა მღვდელმთავარმა
უთხრა მას: „გაფიცებ შენ ღმერთსა ცხოველსა, გვითხარი: შენ ხარ ქრისტე, ძე ღვთისა?“ იესომ უპასუხა: „მე ვარ.
და ამიერიდან იხილავთ ძეს კაცისას, მჯდომარეს ღმრთის მარჯვნივ, მომავალს ცის ღრუბლებზე“ . ეს რომ
გაიგონა, კაიაფამ შემოიგლიჯა თავისი ტანისამოსი და დაიყვირა: „რაღად გვინდა სხვა მოწმენი? თქვენ თვითონ
გაიგონეთ მისგან ღმრთის გმობა. თქვენ როგორ გგონიათ?“ ყველამ მიუგო: „ის სიკვდილის ღირსია“. მაშინ
მსახურებმა გამოიყვანეს იესო გარეთ და დაუწყეს დაცინვა: აგინებდნენ მას, სცემდნენ ყვრიმალში,
აფურთხებდნენ სახეში, იესო ითმენდა და ჩუმად იყო.
პარასკევ დილით იესო ქრისტე წაიყვანეს პილატესთან, რომ მას სასიკვდილო განაჩენი დაემტკიცებინა.
პილატემ მღვდელმთავრებს ჰკითხა: „რა ბრალს სდებთ ამ კაცს?“ იმათ მიუგეს: „ის ხალხს რყვნის, თავს მეფეს

35
უწოდებს და ხალხს კეისრისთვის ხარკის მიცემას უკრძალავს“. პილატემ ჩვენება ჩამოართვა იესოს, მაგრამ
ვერაფერი ბრალი ვერ უპოვა და უნდოდა მისი გაშვება, მაგრამ ხალხი მღვდელმთავრების შთაგონებით
თხოულობდა მის სიკვდილს.
პილატემ ბრძანა ეცემათ, ჩაეცმიათ ძოწეული სამოსელი და დაედგათ ეკლის გვრიგვინი, და ასე ეჩვენებინათ
ის იუდეველთათვის. პილატე ფიქრობდა, რომ ასე აღძღავდა მათში სიბრალულს. მაგრამ ისინი ყვიროდნენ:
„ჯვარს აცვი, ჯვარს აცვი ეგე!“ ჩვეულებისამებრ დღესასწაულზე პილატე ხალხს უნთავისუფლებდა პატიმარს,
რომელსაც მოისურვებდნენ. იმ დროს დაჭერილი ჰყავდათ ცნობილი პატიმარი ბარაბა. გამგებელმა ხალხს
არჩევანი შესთავაზა იესოსა და ბარაბას შორის, მაგრამ მღვდელმთავრებმა დაარწმუნეს ხალხი ბარაბა
გაენთავისუფლებიათ. ხალხიც აყვირდა: ბარაბა გაგვითავისუფლეო. პილატემ იკითხა, ქრისტეს რაღა ვუყოთო,
ხალხმა მიუგო: „ჯვარს აცვი!“ სულმოკლე პილატემ ხალხის წინ დაიბანა ხელი და თქვა: „უბრალო ვარ მე
სისხლისაგან მაგისა, თქვენ იხილეთ“. ხალხმა დაიყვირა: „სისხლი მაგისი ჩვენ ზედა, და შვილთა ჩვენთა ზედა“.
მაშინ პილატემ მისცა იესო ქრისტე იუდეველთ, რომ ჯვარზე ეცვათ იგი.
მაცხოვარი წაიყვანეს გოლგოთას მთაზე. აქ სჯიდნენ ყველა დამნაშავეს. აქვე აღმართეს დიდი ჯვარი,
აიყვენეს ქრისტე და გააკრეს ზედ. მასთან ერთად ჯვარს აცვეს ორი ავაზაკი: ერთი ქრისტეს მარჯვენით და
მეორე – მარცხენით. როცა ჯვარს აცვამდნენ იესოს, იგი არამცთუ არ წყევლიდა თავის მწვალებლებს, კიდეც
ევედრებოდა უფალს მათთვის და ამბობდა: „მამაო, მიუტევე მათ, რამეთუ არა იციან, რასა იქმან“.
შეუბრალებელი მტრები ჯვარზედაც კი არ აძლევდნენ მაცხოვარს მოსვენებას. ისინი დაცინვით
შესძახოდნენ ზევით: „თუ შენ ხარ ძე ღვთისა, ჩამოდი ჯვრიდან და მაშინ გირწმუნებთ“. თვითონ ერთმა
ჯვარცმულმა ავაზაკმა დაცინვით უთხრა იესოს: „შენ თუ ხარ ქრისტე, იხსენ შენი თავი და ჩვენცა“. სამაგიეროდ
მეორე ავაზაკმა უპასუხა თავის ამხანაგს: „ღმერთი არა გწამს, რომ მაგას ეუბნები? ჩვენ სამართლიანად
ვისჯებით, ეს კი სრულიად უბრალოა“.
ეს რომ თქვა, პირი იესოსაკენ მიიბრუნდა და მოწიწებით უთხრა: „მომიხსენე მე, უფალო, ოდეს მოხვიდე
სუფევითა შენითა“.
მაცხოვარმა უპასუხა: „ამინ გეტყვი (ჭეშმარიტად გეუბნები) შენ, დღესვე ჩემთან იქნები სამოთხეში“.
ჯვრის ახლოს იდგა საშინლად მწუხარე ღვთისმშობელი მარიამი და მდუღარე ცრემლსა ღვრიდა. მის
გვერდით იყვნენ: საყვარელი მოწაფე იესოსი, იოანე, და რამდენიმე გალილეველი ქალი. მაცხოვარმა გადმოხედა
დედას, იოანეზე ანიშნა და უთხრა: „აგერ, შვილი შენი“. მერმე იოანეს ანიშნა მარიამზე და უთხრა: „აგერ, დედა
შენი“.
ამ დღიდან იოანე ზრუნავდა ღვთისმშობელზე, როგორც საკუთარ დედაზე, და თავის სახლში ჰყავდა,
ვიდრე იგი მიიძინებდა.
სამხრობის დრო იქნებოდა, როდესაც იესომ საშინელი ტანჯვის შემდეგ მიაბარა თავისი ღვთაებრივი სული
უფალს. ბოლოს ქრისტემ თქვა: „აღსრულდა!“ მან დახარა თავი და მისცა თავისი სული მამა ღმერთს.
ქრისტეს ტანჯვის დროს მზე დაბნელდა, მიწა იძრა, ტაძრის კრეტსაბმელი (ფარდა) ორად გაიპო, კლდენი
გასკდნენ, საფლავები გაიხსნა და ბევრი მკვდარი აღდგა და ბევრს გამოეცხადნენ ქრისტეს აღდგომის შემდეგ.
ყოველივე ამის მხილველნი იუდეველნი მკერდზე ხელს იცემდნენ და დაბრუნდნენ შინ; ხოლო ასისთავი,
რომელიც ჯვართან იდგა, შიშით ამბობდა: „ჭეშმარიტად ძე ღმრთისა იყო ესე“.
პარასკევ საღამოს პილატეს ნებართვით ქრისტეს ორმა ფარულმა მოწაფემ, იოსებ არიმათიელმა და
ნიკოდიმოსმა იესოს სხეული გარდამოხსნენ ჯვრიდან, სცხეს მას ნელსაცხებელი, შეახვიეს იგი არენაკში
(წმინდა ტილოში) და დაასვენეს ახალ საფლავში, რომელიც კლდეში იყო გამოკვეთილი იოსების ბაღში და
საფლავზე დაადეს დიდი ლოდი.
შაბათს, დილით ადრე, იუდეველნი მივიდნენ პილატესთან და უთხრეს: „ჩვენ გავიხსენეთ, რომ იმ
მაცდურმა თქვა: სამ დღეში აღვდგებიო. უბრძანე საფლავის დაცვა მესამე დღემდე, რომ ღამე მისმა მოწაფეებმა
არ მოიპარონ და არ უთხრან ხალხს, აღდგა მკვდრეთითო“. პილატე დათანხმდა და საფლავს დაუყენეს
მცველები, ხოლო ლოდი დაბეჭდეს.
როდესაც იესოს სხეული საფლავში განისვენებდა, იგი სულით ჩავიდა ჯოჯოხეთში, გამოიხსნა იქიდან
ყველანი, ვინც კი მის მოსვლას მოელოდა, აიყვანა სამოთხეში და იქ დაამკვიდრა საუკუნოდ.

ქრისტეს აღდგომა

იესოს ჯვარცმის შემდეგ გაიარა ორმა დღემ და მოატანა მესამემ. უნდა აღსრულებულიყო
წინასწარმეტყველება ქრისტესი, რომელიც ამბობდა: „მესამე დღეს მკვდრეთით აღვდგებიო“.
კვირას, დღის რიჟრაჟმა რომ მოატანა, უცებ საფლავის დარაჯებმა იგრძნეს მიწისძვრა; მერმე დაინახეს
ფრთიანი სულიერი – ანგელოზი, რომელმაც გადააგორა საფლავიდან ლოდი, და ბოლოს, იხილეს მაცხოვრის
საფლავიდან აღდგომა. დარაჯებს შიშით თავზარი დაეცათ და მიწაზე მკვდრებივით დაემხნენ, მერმე კი
მოსულიერდნენ, გონს მოვიდნენ და გაიქცნენ.

36
 ჯერ არ გათენებულიყო, როცა საფლავთან მოვიდა მარიამ მაგდალინელი, თაყვანისმცემელი იესოსი და
მასზედ მგლოვიარე. აქ მან ნახა, რომ ლოდი საფლავიდან გადაეგორებინათ და საფლავი ცარიელი იყო, დაიჩოქა
საფლავის წინ, მწარედ ატირდა და როდესაც შიგ ჩაიხედა, იხილა ორი ანგელოზი, თეთრი ტანისამოსით
შემოსილი.
ანგელოზებმა ჰკითხეს მარიამს: „დედაკაცო, რასა სტირი, ვის ეძიებ?“
მარიამმა მიუგო: „წაუღიათ უფალი ჩემი და არ ვიცი, სად!“ – ეს რომ თქვა, უკან მიიხედა და დაინახა იქვე
მდგომარე ადამიანი მშვენიერი შეხედულებისა, მეტად ნათელი სახისა, ეს იყო თვითონ იესო, აღმდგარი
მკვდრეთით.
მაგრამ მარიამმა ვერ იცნო. მაშინ მარიამს ჰკითხა იესომ: „დედაკაცო, რასა სტირი, ვის ეძებ?“
მარიამს ეგონა, მებაღეაო, და უთხრა: „უფალო, თუ შენ აიღე იგი, მითხარ, სად დაასვენე, და მე წარმოვიღო
იგი“.
მაშინ იესომ დაუძახა უწინდელი ხმით: „მარიამ!“
მარიამმა ხმაზედ იმწამსვე იცნო იესო და შესძახა: „მოძღვარო!“ მერმე გაექანა და უნდოდა, მოხვეოდა
მუხლებზე, მაგრამ მაცხოვარმა უთხრა:
„ნუ შემეხები მე, რადგან ჯერ არ ავსულვარ მამისა ჩემისა თანა. წადი ჩემს ძმებთან და უთხარი: აღვალ
მამისა ჩემისა და მამისა თქვენისა, ღვთისა ჩემისა და ღვთისა თქვენისა“.
მარიამ მაგდალინელმა საჩქაროდ ახარა იესოს აღდგომა მოწაფეთ და მორწმუნე ქალებს. ყველანი აივსნენ
დიდი სიხარულით, გაეჩქარნენ საფლავისაკენ, ნახეს იგი ცარიელი, ირწმუნეს ქრისტეს აღდგომა და
ადიდებდნენ ღმერთს.
აღდგომა დღეს ქრისტე მარიამ მაგდალინელს გარდა გამოეცხადა ორ მოწაფეს, რომლებიც მიდიოდნენ
ემაოსს, საღამოს კი იერუსალიმში თომას გარდა ყველა მოწაფეს გამოეცხადა. ერთი კვირის შემდეგ ის კიდევ
გამოეცხადა ყველა მოწაფეს, როდესაც მათთან თომაც იყო, რომელიც ეჭვობდა მის აღდგომას, და რომელსაც მან
ნება მისცა, გაესინჯა მისი ხელები და გვერდი. შემდეგ გამოეცხადა მოწაფეებს გალილეის ტბის ნაპირზე;
გამოეცხადა გალილეის მთაზე ხუთასზე მეტ მორწმუნეს. ის ეცხადებოდა მოციქულებს 40 დღის განმავლობაში
და ასწავლიდა მათ ღვთის სასუფევლის შესახებ.

ქრისტეს ამაღლება

აღდგომის შემდეგ მაცხოვარი მეორმოცე დღეს უნდა ამაღლებულიყო ზეცას და მან გამოსალმების წინ
მოწაფეებს მისცა შემდეგი დარიგება:
„მომეცა მე ყოველი უფლება ცათა შინა და ქვეყანასა ზედა. წადით ყველანი ქვეყნად, იქადაგეთ სახარება და
ნათელ ეცით სახელითა მამისათა და ძისათა და სულისა წმიდისათა. ასწავლეთ ერთა ყოველი მცნება, რომელიც
მე თქვენ მოგეცით. ვინც თქვენს ქადაგებას მიიღებს, მირწმუნებს მე, მოინათლება და ჩემს მცნებაზედ ივლის,
იგი ცხონდება; ხოლო ვინც უარყოფს, წარწყმდება“.
სულ ბოლოს იესომ შეკრიბა მოწაფენი იერუსალიმში და უთხრა: „იერუსალიმიდან ფეხს ნუ მოიცვლით,
ვიდრე თქვენზე არ გადმოვა სულიწმიდა. იოანე წყლითა სცემდა ნათელს, რამდენიმე დღის შემდეგ კი თქვენ
მოინათლებით სულითა წმიდითა. მაშინ თქვენ მოგენიჭებათ განსაკუთრებული ნიჭი სახარების ქადაგებისა,
სხვადასხვა ენის ცოდნა; მოგეცემათ ძალა ავადმყოფთა კურნებისა და სასწაულმოქმედებისა; თქვენ იწყებთ
ქადაგებას იერუსალიმში, იუდეასა და სამარიაში და მთელი დედამიწის ზურგზე“.
მისცა ეს აღთქმა იესომ მოწაფეებს, გაიყვანა ისინი იერუსალიმიდან, აიყვანა ზეთისხილის მთაზე და იქ
აკურთხა და დალოცა ისინი. ამ კურთხევის დროს მაღლა-მაღლა წავიდა ჰაერში, ამაღლდა ზეცას და დაჯდა
ზეციურ ტახტზე, მარჯვენით მამისა.
განცვიფრებულნი მოწაფენი მთაზე იდგნენ და კარგა ხანს იცქირებოდნენ მაღლა, ზეცაში, სადაც მიეფარა
მაცხოვარი. ამ დროს გამოეცხადნენ მათ ანგელოზნი და უთხრეს:
„კაცნო გალილეველნო, რასა დგახართ და იცქირებით ზევით? იესო, რომელიც ახლა თქვენგან ამაღლდა, იმ
სახითვე მოვა, როგორც იხილეთ ზეცას ამაღლებული“.
მაშინ მოწაფენი აივსნენ დიდი სიხარულით, დაბრუნდნენ იერუსალიმში, ადიდებდნენ უფალს და
ელოდნენ სულიწმიდის გარდამოსვლას.

სულიწმიდის გარდამოსვლა მოციქულებზე

იესო ქრისტეს აღდგომიდან ორმოცდაათი დღის შემდეგ იერუსალიმში მოციქულები სხვა მორწმუნეებთან
ერთად იყვნენ ერთ ოთახში და ღმერთს ევედრებოდნენ. მესამე საათზე (დილის ცხრა საათზე) უეცრად ციდან
მოისმა ხმა, თითქოს ძლიერმა ქარმა დაჰბერაო და აავსო სახლი, რომელშიც ისინი იყვნენ. სულიწმიდა ცეცხლის
ენების მსგავსად გადმოვიდა თითოეულ მათგანზე. მოციქულებმა აქამდე ებრაულის მეტი არა ენა არ იცოდნენ
და ახლა კი დაიწყეს უცებ ლაპარაკი სხვადასხვა ენაზე და, ამას გარდა, აივსნენ სულიერი ძალით, ძლიერებით.

37
იმ დროს იერუსალიმში იყო ბევრი იუდეველი, დღესასწაულის გამო სხვადასხვა მხრიდან შემოკრებილი. როცა
ხმაური მოესმათ, შეიკრიბნენ იმ სახლთან, რომელშიც მოციქულები იყვნენ, და უკვირდათ, რომ მოციქულები
სხვადასხვა ენაზე ლაპარაკობდნენ.
მაშინ პეტრე მოციქულმა დაიწყო ქადაგება და განუმარტა ხალხს, რომ ქრისტე, იუდეველთაგან
ჯვარცმული, აღდგა მკვდრეთით, ამაღლდა ზეცაში და მოუვლინა მათ სულიწმიდა; რომ ქრისტე არის ძე
ღმრთისა, ქვეყნიერების მხსნელი. ბევრმა დაიჯერა და ეკითხებოდნენ, რა ვქნათო? პეტრე მოციქულმა უთხრა
მათ: „შეინანეთ და თითოეული თქვენგანი მოინათლოს“. მათ სიხარულით დაიჯერეს მისი სიტყვა და იმ დღეს
სამიათას კაცამდე მოინათლა. ამგვარად იწყო ღმრთის სასუფეველმა, ე.ი. ქრისტეს ეკლესიამ, ქვეყანაზე
დაფუძვნება.
სულიწმიდის გადმოსვლის შემდეგ მოციქულებმა დაიწყეს ქადაგება სხვადასხვა ქვეყანაში და მორწმუნეთა
რიცხვი სულ უფრო და უფრო მრავლდებოდა. ამიტომ მოციქულებმა დანიშნეს საღმრთო ხელდასხმით
ეპისკოპოსები, მღვდლები და დიაკვნები, რომ ისინი დახმარებოდნენ მათ ქადაგებისას და შეესრულებინათ
საიდუმლოებანი. ბევრი წვალება და ტანჯვა გამოიარეს, სიკვდილითაც ბევრი მათგანი დაისაჯა, მაგრამ
არაფერს შეუშინდნენ, მხნედ ემსახურებოდნენ თავის წმინდა საქმეს და მრავალი ერი მოაქციეს ქრისტეს
სჯულზე.

ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის მიძინება

ღვთისმშობლის მიძინების შესახებ ბიბლიაში არ არის მოთხრობილი. ეს ამბავი ვიცით წმინდა საეკლესიო
გარდამოცემიდან.
ღვთისმშობელმა მაცხოვრის ზეცაში ამაღლების შემდეგ კიდევ მრავალი წელი იცოცხლა, რათა ქრისტეს
მოწაფეები გასაჭირში გაემხნევებინა, რწმენაში განემტკიცებინა. ის ორმოცდაოთხი წლისა გარდაიცვალა.
მიძინების დღესასწაული, როგორც ჩვენში ამბობენ, სწორედ ღვთისმშობლის გარდაცვალების დღეა. ეს ამბავი
ჩვენთვის ცნობილია წმიდა საეკლესიო გადმოცემიდან.
ღვთისმშობლის გარდაცვალება იმდენად უჩვეულო იყო, რომ მას სიკვდილს ვერც კი უწოდებენ, მას
მიძინება ჰქვია.
ყოვლადწმიდა ქალწული მარიამი, როგორც ჯვარზე გაკრულმა იესომ დაუბარა, იოანე მოციქულის სახლში
ცხოვრობდა. ღვთისმშობელს ჩვეულებად ჰქონდა იმ ადგილების მონახულება და მოლოცვა, სადაც იესო ჯვარს
აცვეს, იმ საფლავისა, საიდანაც ის მკვდრეთით აღსდგა, საიდანაც ზეცად ამაღლდა.
და აი, ზეთისხილის მთასთან, იერუსალიმის მახლობლად, ღვთისმშობელს ლოცვის დროს გაბრიელ
მთავარანგელოზი გამოეცხადა, სამოთხის პალმის რტო მიართვა და ამცნო, რომ სამ დღეში ის მარადიულ
სამყოფელში, ზეცაში უნდა გადასახლებულიყო. სამოთხის მარადმწვანე რტო - ესაა მარადახალგაზრდა,
დაუბერებელი სიცოცხლის ნიშანი. და მარიამიც არამიწიერი სიხარულით აღივსო. ის სთხოვს იესოს,
შეუსრულოს სურვილი და უკანასკნელად ანახოს უფლის თორმეტივე მოციქული. მათგან ნაწილი მსოფლიოს
სხვადასხვა ქვეყნებში იყო წასული საქადაგებლად, ნაწილი კი უკვე გარდაცვლილიყო.
იოანეს სახლში, რომელიც იერუსალიმში სიონის მთაზე იდგა, უამრავი ხალხი შეიკრიბა. ყველა ტიროდა,
რადგან ძალიან უჭირდათ ღვთისმშობელთან განშორება. ის ყველას ლოცავდა, აკურთხევდა და აიმედებდა,
რომ არასოდეს მიატოვებდა და ქრისტეს წინაშე იქნებოდა მათი შუამდგომელი, მათი ზეციული მფარველი და
შემწე.
აქვე მოიყარეს თავი მოციქულებმა. ცოცხლები სასწაულებრივად იქნენ გადმოყვანილი იერუსალიმში,
ხოლო გარდაცვალებულნი სამოთხიდან გამოცხადდნენ ღვთისმშობლის მიძინების დასასწრებად.
ღვთისმშობელმა მოციქულები დალოცა და სთხოვა, რაც კი ებადა - ორი კაბა და რამდენიმე ნივთი
გადაეცათ იმ ქვრივებისა და ქალწულებისათვის, რომლებიც სიყვარულით და მოწიწებით ემსახურებოდნენ მას.
ახლოვდებოდა სამი საათი, როცა დედა ღვთისა მარადიულ საუფლოში უნდა გადასულიყო. მან ისურვა
სანთლები აენთოთ და საკმეველი ეკმიათ, იაკობ მოციქულის ხელით უკანასკნელად ეზიარა და მიწვა მისთვის
განმზადებულ სარეცელზე. ყველა იქ მყოფი ქებისა და დიდების საგალობლებს უგალობდნენ ღვთისმშობელს
და მისგან ამქვეყნად შობილ ღმერთს. მის მისაგებებლად ზეციდან ჩამოვიდნენ გაბრიელ მთავარანგელოზი,
დავით მეფე, აბრაამი, ისააკი და იაკობი, მართალი სვიმეონის და იოანე ნათლისმცემელი.
ამ დროს სახლი აავსო არაჩვეულებრივმა ნათელმა, რომელმაც ყველაფერი დაჩრდილა. მაცხოვარი,
გარშემორტყმული ანგელოზთა გუნდებით, თავისი ღვთაებრივი დიდებით ზეციდან გარდამოვიდა, რათა
საკუთარი დედის სული პატივითა და სიყვარულით სასუფეველში მიეცილებინა.
ღვთისმშობელმა სთხოვა უფალს, ისე გაეტარებინა სიკვდილის კარიბჭე, რომ ბნელეთის მთავარნი, ანუ
ბოროტი ანგელოზები, ჯოჯოხეთის საშინელება არ ენახა. ასევე შეევედრა, რომ მოციქულები და ყოველი, ვინც
უფლის სახელს მოიხსენებდა, შეეწყალებინა და ეკურთხებინა.

38
 „აჰა, დედაო ჩემო, - უპასუხა უფალმა, - ყოველი მადლი, რაც გამაჩნია, შენი არს, ყოველი დაბადებული შენი
მადიდებელი იქნება, და რასაც ითხოვ, ყოველივე შეგისრულდება“.
ანგელოზთა გალობაში მიიძინა დედაღვთისამ. თავისი ხელით აიყვანა უფალმა ღვთისმშობლის სული და
მარადიულ ნათელში აამაღლა.
როცა საოცარი სანახაობა თვალს მიეფარა, მოციქულებმა ღვთისმშობლის წმიდა სხეულს , რომელიც
უმშვენიერეს სურნელებას აფრქვევდა, ნელსაცხებლები აპკურეს, ტილოში გაახვიეს და ანთებული სანთლებით,
საკმევლის კმევითა და გალობით, გეთსიმანიის ბაღის სიახლოვეს, გამოქვაბულში გადაასვენეს. იქვე იყვნენ
დაკრძალული მისი მშობლები იოაკიმე და ანა, ასევე იოსებ დამწინდველი. მსვლელობას ნათელი ღრუბელი
ედგა თავს, წინ იოანე მიუძღოდა, რომელსაც სამოთხის რტო ეჭირა. ღვთისმშობელს უამრავი მორწმუნე
მიაცილებდა.
შურით აღვსილმა იუდეველთა მღვდელმსახურებმა მეომრები გაგზავნეს, რათა ქრისტეს მიმდევარნი
დაერბიათ და წმიდა ნეშტი დაეწვათ. ერთი ყველაზე გაბოროტებული ურწმუნო იუდეველი, სახელად იოფანე,
ისე გათავხედდა, რომ სარეცლისაკენ გაიქცა, რომელზეც ღვთისმშობელი განისვენებდა და მისი გადმოგდება
დააპირა. იმავე წამს უგუნურს ხელები მოეკვეთა.
იუდეველებმა იხილეს სასწაული და შეშინდნენ. თუკი ხელები ისევ გაუმრთელდება, თქვენს ღმერთს
ვიწამებთო, უთხრეს მოციქულებს. მოციქულებმა ილოცეს ღვთისმშობლისა და ღვთის მიმართ და მოკვეთილი
ხელები იოფანეს ისევ გაუმრთელდა.
ურწმუნონი გონს მოეგნენ, მოინანიეს და ქრისტეს მიმდევარნი გახდნენ, მათ შორის იყო იოფანეც. ყველა,
ვინც რწმენითა და კრძალვით თაყვანს სცემდა ღვთისმშობლის სხეულს, იკურნებოდა.
ღვთისმშობლის სხეული მოციქულებმა აკლდამაში დაკრძალეს, დიდი ლოდით დაგმანეს და სამი დღე არ
მოშორებიან. ისინი საგალობლებითა და ლოცვით გამოხატავდნენ თავიანთ სიყვარულსა და მადლიერებას
ღვთისა და მისი დედისადმი.
მესამე დღეს გამოჩნდა თომა მოციქული, რომელიც ვერ დაესწრო ღვთისმშობლის მიძინების სასწაულს. იქ
მყოფმა მოციქულებმა გადააგორეს საფლავის ლოდი, რათა თომასაც ეცა თაყვანი ღვთისმშობლის
ცხედრისათვის, მაგრამ სამარხი ცარიელი დაუხვდათ. აკლდამაში მხოლოდ სუდარები დარჩენილიყო.
იმავე საღამოს, ტრაპეზზე, პურობისას, მკვდრეთით აღმდგარი ღვთისმშობელი გამოეცხადა მოციქულებს
და ახარა: „გიხაროდენ, მე თქვენთან ვიქნები ყოველთვის“. ამგვარად წმინდა მოციქულები დარწმუნდნენ, რომ
დედა ღვთისა თავისმა ძემ და ღმერთმა მესამე დღეს მკვდრეთით აღადგინა და ხორცით აღამაღლა ზეცაში.
ღვთისმშობლის მიძინების დღეა 28 აგვისტო (ახალი სტილით). ეს დღე მოციქულებმა დღესასწაულად
დააწესეს.

აპოკალიფსი

აპოკალიფსი (ბერძ. ”გამოცხადება”) წმინდა იოანე ღვთისმეტყველისა, ბიბლიის ბოლო წერილს

წარმოადგენს და ახალი აღთქმის ერთადერთი წინასწარმეტყველური წიგნია. იოანეს გამოცხადება იდუმალი
სიმბოლოებითა და სახეებით მთელი ქვეყნიერების ისტორიას აღწერს. ეკლესიის მამათა მცირე ნაწილი თუ
ბედავდა შეძლებისდაგვარად განემარტათ იგი. მაშ ასე, იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებისა და სხვა წმინდა
მამათა (ეფრემ ასური, ნილოს მირონმდინარე და სხვ.) წინასწარმეტყველების საფუძველზე, ვნახოთ თუ რა
გველის მომავალში;
როგორც ეკლესია გვასწავლის, ეს ცხოვრება გამოცდაა. ჩვენი ნამოქმედარის მიხედვით მოგვეგება ღვთისგან
ან სასჯელი ან ჯილდო. სასჯელი სამუდამო ტანჯვაა ჯოჯოხეთში, ხოლო ჯილდო სამუდამო ნეტარება
სამოთხეში. ადამიანი ნაკლებად უნდა ფიქრობდეს მატერიალურ სიკეთეებზე და უმეტეს დროს სულის
განწმედას უნდა უთმობდეს, რაც სწორი ეკლესიური ცხოვრებით მიიღწევა. იესო ქრისტე გვაფრთხილებდა, რომ
სოფლის (სამყაროს) აღსასრულამდე ცოტა დროა დარჩენილი. მალე დამყარდება ღვთის უშუალო
მმართველობა, რაც მოხდება ქრისტეს მეორედ მოსვლის შემდეგ. მაგრამ სანამ ქრისტე მოვიდოდეს მსოფლიოში
საშინელი უბედურებები დატრიალდება. ქრისტე გვაფრთხილებდა: ”იმ დღეებში ისეთი გასაჭირი იქნება,
რომლის მსგავსი არ ყოფილა ქვეყნის დასაბამიდან... და აღარც არასოდეს იქნება... მაშინ თუ ვინმე გეტყვით: აჰა,
აქ არისო ქრისტე, ან: აჰა, იქაო, არ ერწმუნოთ. ვინაიდან აღდგებიან ცრუ ქრისტეები და ცრუ
წინასწარმეტყველნი და მოიმოქმედებენ სასწაულებსა და ნიშებს, რათა რჩეულნი შეაცდინონ, თუ კი შეძლებენ”
(მარ. 13; 19-22). ”ვინაიდან, როგორც ელვა ელავს ცის ერთი კიდიდან და ანათებს მეორე კიდემდე, ასევე იქნება
კაცის ძე თავის დღეს” (ლუკ. 17; 24). (კაცის ძეში იგულისხმება ქრისტე).
პირველად ქრისტე მოვიდა და დაგვიტოვა მცნებები, რომელთა აღსრულებაც ჩვენი ვალია. მეორედ როცა
ქრისტე მოვა, მოვა როგორც მსაჯული და მას მთელი მსოფლიო ერთდროულად იხილავს ცაში, ღრუბლებზე
მომავალს ანგელოზებთან ერთად.
თუმცა, იუდეველ ებრაელებს სჯერათ, რომ იესო ქრისტე თვითმარქვია იყო და დღესაც ელიან აღთქმული
მესიის დაბადებას. წინასწარმეტყველების მიხედვით მათ ასეთ სიჯიუტესა და უგუნურებას კარგად

39
გამოიყენებს ეშმაკთა მთავარი, ლუციფერი, რომელიც ქვეყანას მოევლინება, როგორც ზებუნებრივი ნიჭით
დაჯილდოებული ადამიანი. იგი მაშინ გამოჩნდება საჯაროდ, როცა მსოფლიოში საშინელი კრიზისი იქნება
გამეფებული. ანტიქრისტე ითავებს ამ კრიზისის მოგვარებას და ამასთან მოჩვენებითი სასწაულებითაც
გააოცებს მსოფლიოს. მას პირველად სწორედ ებრაელები მიიღებენ, როგორც მხსნელსა და ღმერთს, შემდეგ კი
მსოფლიოს სხვა ხალხებიც აღიარებენ მას და ქვეყნის აღსასრულამდე სამ ნახევარი წლით ადრე, მსოფლიოს
მეფედ, მმართველად გამოაცხადებენ.
ანტიქრისტეს მეფობის პერიოდში ჭეშმარიტი ქრისტიანები საშინელ მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან,
რადგან ანტიქრისტე შემოიღებს თავის ბეჭედს. ჩვენ ზუსტად არ ვიცით რა სახის იქნება ეს ბეჭედი. ბიბლიაში
ამის შესახებ ასეა მოთხრობილი: “აიძულა ყველა - პატარები და დიდები, მდიდრები და ღარიბები,
თავისუფლები და მონები - მიეღოთ ნიშანი მარჯვენა ხელზე ან შუბლზე. რომ არავის შეძლებოდა ყიდვა-
გაყიდვა, იმათ გარდა, ვისაც ექნებოდა ნიშანი - მხეცის სახელი ან მისი სახელის რიცხვი. აქ არის სიბრძნე: ვისაც
გაგება აქვს, გამოთვალოს მხეცის რიცხვი, რადგან რიცხვი ადამიანისაა და მისი რიცხვია ექვსას სამოცდაექვსი”
(გამოცხ. 13.16-18). ქრისტიანებმა ასევე ვიცით იოანეს გამოცხადებიდან, რომ ვინც ამ ბეჭედს მიიღებს მომავალ
ცხოვრებაში სამუდამოდ ჯოჯოხეთში დაიტანჯება, თუმცა არც ამ ცხოვრებაში იქნებიან ბოლომდე
დალხენილები: ”...და გაუჩნდათ სასტიკი და საზარელი ჭრილობები ადამიანებს, რომელთაც მხეცის ნიშანი
ჰქონდათ...” (გამოცხ. 16. 2). ასე, რომ ჭეშმარიტი ქრისტიანები შიმშილით სიკვდილს არჩევენ, ვიდრე ამ ბეჭდის
მიღებას. თანაც ანტიქრისტეს მეფობა არ გაგრძელდება დიდხანს, სულ რაღაც სამ წელიწად ნახევარი, რის
შემდეგაც იგი მოკლულ იქნება და მოვა იესო ქრისტე, განიკითხავს ყველას და მართლები სამუდამო ნეტარებას
მიეცემიან სამოთხეში, ბოროტნი და ყველა ვინც ანტიქრისტეს ბეჭედი მიიღო, ჯოჯოხეთში აღმოჩნდებიან.

საქართველო – ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის წილხვედრი ქვეყანა ხდება

ჩვენ დავამთავრეთ ბიბლიის მოკლეს შინაარსის გადმოცემა, მაგრამ წმინდა საეკლესიო გარდამოცემიდან
ცნობილია, რომ საქართველო ღმრთისმშობლის წილხვედრი ქვეყანაა. როგორც ვთქვით, სულიწმიდის მოფენის
შემდეგ მოციქულებმა დაიწყეს სხვადასხვა ქვეყანაში ქადაგება, მანამდე კი წილი ყარეს, ვინ რომელ ქვეყანაში
უნდა წასულიყო ქრისტიანობის გასავრცელებლად. საეკლესიო გადმოცემიდან ვიცით, რომ ამ წილისყრაში
მონაწილეობა მიიღო ღვთისმშობელმაც და წილად ხვდა საქართველო. იგი მოემზადა ჩვენს ქვეყანაში
წამოსასვლელად, მაგრამ ღამით მაცხოვარი გამოეცხადა და ურჩია: „შენ თვითონ იერუსალიმში დარჩი, რადგან
მოხუცი ხარ, და შენს მაგივრად საქართველოში საქადაგებლად გაგზავნე ანდრია მოციქული,
პირველწოდებულიო“. ასეც მოიქცა ყოვლადწმინდა ქალწული მარიამი.
მოციქული ანდრია პირველწოდებული მოვიდა შავი ზღვის პირად, უქადაგა სახარება გურულებს,
იმერლებს, მეგრელებსა და აფხაზებს და მოაქცია ისინი ქრისტეს სჯულზედ. მაგრამ იმდენი აღარ დასცალდა,
რომ ქართლ-კახეთშიაც გადმოსულიყო და იქაც გაევრცელებინა ქრისტიანობა.
ქართლ-კახეთის მოქცევა ქრისტიანობაზე შემდეგში მოხდა წმინდა ნინოს მიერ, რომელსაც ამის გამო
დაერქვა ქართველთა განმანათლებელი.

40
 ნაწილი II
კატეხიზმო

კატეხიზმო (ბერძ. - ზეპირი დარიგება, განცხადება) არის ეკლესიაში ახალმოსულთა სასწავლად გამიზნული
წიგნი. თავდაპირველად „კატეხიზმოდ“ იწოდებოდა ქრისტეს სარწმუნოების ზეპირად გადაცემა. დროთა
განმავლობაში ეს სახელი გავრცელდა წერილობით მოძღვრებაზეც.

თავი 1. „მრწამსი“
მრწამსი“ - სარწმუნოების სიმბოლო

1. რა არის რწმენა?
რწმენა?

ა) პირველ რიგში რწმენის ქვეშ იგულისხმება ფსიქოლოგიური დარწმუნებულობა ზოგიერთი ლოგიკურად

დაუმტკიცებელი და ცდისეულად დაუდასტურებელი საგნების ან მოვლენებისადმი.
ქრისტიანულ სარწმუნოებასთან მიმართებაში რწმენა არის დარწმუნებულობა ღმრთის და სულიერი
სამყაროს ასევე ღმრთის აღთქმების აღსრულებაში. პავლე მოციქულის სიტყვებით „ხოლო რწმენა არის
უეჭველობა იმისა, რასაც მოველით, და წვდომა უხილავისა. (არის მოსავთა მათ ძალ, საქმეთა მამხილებელ არა-
ხილულთა) (ებრ.11,1).
სწორედ ეს არსი სარწმუნოების საფუძველი
რადგან ვინც მას უახლოვდება, უნდა სწამდეს, რომ ღმერთი არსებობს და სანაცვლოს მიაგებს მის
მაძიებელთ. (რამეთუ სარწმუნოებაჲ უღირს რომელი მოუჴდების ღმერთსა, რამეთუ არს, და მეძიელებლთა
მისთა სასყიდლის მიმცემელ ექმნების) (ებრ. 11,6)

ბ) რწმენად მოიაზრება და იწოდება აგრეთვე თვით რწმენის საგანიც, ის სწავლება, რომლის ჭეშმარიტებაშიც
დარწმუნებულია ადამიანი. ასეთი მნიშვნელობითაა გამოყენებული სიტყვა „რწმენა“ პავლე მოციქულის მიერ,
როდესაც ის საუბრობს იმ ადამიანებზე რომელთაც „უარყვეს უწინდელი რწმენა“ (1 ტიმ. 3,8). ასეთ კონტექსტში
შეიძლება ლაპარაკი ქრისტიანულ, მაჰმადიანურ, იუდეურ და სხვა სარწმუნოებაზე.
გ) ბიბლიის ღმერთი არ არის განყენებული ღმრთეება არამედ ცოცხალი პიროვნებაა, თავისუფალი გონიერი
არსებაა. ადმიანისათვის შესაძლებელია შევიდეს მასთან უშუალო პიროვნულ ურთიერთობებში, შეუერთდეს
მას უმყარესი შინაგანი ერთობით. სარწმუნობით ჩვენ ღმრთაებრივ მადლთან თანაზიარების საშუალებას
ვიღებთ, სარწმუნოებით ქრისტე იმკვიდრებს ჩვენს გულებში (ეფ. 3,17). ქრისტიანული სარწმუნოება იმთავითვე
სწორედ პიროვნებისადმი რწმენაა და არა დოქტრინისა, ამიტომ ქრისტიანების სარწმუნოება პრინციპულად ვერ
იქნება მხოლოდ ქრისტიანული სწავლების ჭეშმარიტების ფორმალური აღიარება. XX საუკუნის ერთერთი
გამოჩენილი ღმრთისმეტყველის სიტყვებით „სარწმუნოება არა ფსიქოლოგიური მდგომარეობაა, არამედ
ონტოლოგიური (არსობრივი, შინაგანი) კავშირია ადამიანსა და ღმერთს შორის, შინაგანად ობიექტივირებული
კავშირი“.i სუბიექტური თვალსაზრისით ასეთი სარწმუნოება უპირველესად არის ნდობა, ნდობა – როგორც
მინდობა იმისადმი, რასაც ღმერთი გვაუწყებს თავისი სიტყვით, ნდობა ღმრთის განგებულებისადმი.
„ერწმუნა აბრაამი ღმერთს, და შეერაცხა მას სიმართლედ“ (რომ. 4.3)
აბრაამის სარწმუნოებრივი აქტი გულისხმობს, არა იმას რომ ამ ძველი აღთქმის პატრიარქმა აღიარა ღმრთის
არსებობა, არამედ იმას რომ იგი მიენდო ღმერთს, სრულიად მისცა საკუთარი თავი ღმრთის ნებას.
ღმერთისადმი, მისი აღთქმებისა და მცნებებისადმი ნდობა, ადამიანში ბადებს სურვილს იყოს ღმრთის
ერთგული.
ერთგული. სულიერი განვითარების დაბალ საფეხურზე ღმრთის ერთგულების სურვილი შეიძლება
განპირობებული იყოს სასჯელის შიშით ან სიკეთის მიღების იმედით. თუმცა ვერც შიში და ვერც ნაცვალგება ამ
ერთგულების ცნებას ვერ მიანიჭებენ დადებით ზნეობრივ საფუძველს და ამიტომ ქრისტიანულ
სრუყოფილებასთან შეუთავსებელნი არიან. ასეთ საფუძვლად გამოდგება მხოლოდ სიყვარული, რომელიც
„არის საკვრელი სრულქმნილებისა” (კოლ. 3 14)
თუ გიყვარვართ, დაიცავით ჩემი მცნებანი(14,15); ვისაც ვუყვარვარ, დაიცავს ჩემს სიტყვას (იოანე. 14; 23).
ამავე რწმენაზე წერს პავლე მოციქული, რწმენაზე, „რომელიც მოქმედებს სიყვარულით“ (გალ.5,6).
ვისაც არ უყვარს, ვერ შეუცვნია ღმერთი, რადგანაც ღმერთი სიყვარულია.

დ) ამგვარად, ქრისტანული სარწმუნოება არ შეიძლება დავიყვანოთ არც ქრისტიანულ ჭეშმარიტებებში

უბრალო დარწმუნებულობამდე, არც სულის მდგომარეობამდე და არც ადამიანის ღმერთისადმი რაიმე
პიროვნულ მიმართებამდე. შეიძლება ითქვას რომ რწმენა უპირველესად არის ერთგვარი ცხოვრების წესი. მისი
შინაარსი ერთის მხრივ არის სწრაფვა ღმრთისშემეცნებისა, ღმერთან ერთიანობის სურვილი. მეორეს მხრივ

41
ცხოვრების ეს წესი უდავოდ შეიცავს თავის თავში მყარ გადაწყვეტილებას აღასრულო ღმრთის ნება, საკუთარი
ცხოვრება მოიყვანო ადამიანზე ღმრთის ჩანაფიქრთან შესაბამისობაში.

2. მრწამსის განმარტება

მართლმადიდებლური სარწმუნოების არსი გადმოცემულია სარწმუნოების სიმბოლოში, რომელიც

წარმოადგენს მოკლედ გამოთქმულ მოძღვრებას იმის შესახებ, თუ რა უნდა სწამდეს ქრისტიანს. სარწმუნოების
სიმბოლოს ეწოდება „მრწამსი“. იგი თორმეტი მუხლისგან შედგება და მისი ზეპირად ცოდნა ყველა ქრისტიანს
მართებს.
სარწმუნოების სიმბოლო შეადგინეს პირველ-მეორე მსოფლიო საეკლესიო კრებებზე. სულ შვიდი მსოფლიო
საეკლესიო კრება გაიმართა; პირველი - 325 წელს და ბოლო, მეშვიდე - 787 წელს. ამ კრებების მიერ მიღებული
გადაწყვეტილებების შესრულება აუცილებელია ყველა მართლმადიდებლური ეკლესიისთვის.

მრწამსი

1. მრწამს ერთი ღმერთი, მამა, ყოვლისა მპყრობელი, შემოქმედი ცათა და ქუეყანისა, ხილულთა
ყოველთა და არა ხილულთა;
2. და ერთი უფალი იესუ ქრისტე, ძე ღმრთისა მხოლოდშობილი, მამისაგან შობილი უწინარეს
ყოველთა საუკუნეთა. ნათელი ნათლისაგან, ღმერთი ჭეშმარიტი ღვთისაგან ჭეშმარიტისა, შობილი და
არა ქმნილი, ერთარსი მამისა, რომლისაგან ყოველი შეიქმნა.
3. რომელი ჩუენთვის, კაცთათვის და ჩუენისა ცხოვრებისათვის გარდამოხდა ზეცით, და ხორცნი
შეისხნა სულისაგან წმიდისა და მარიამისაგან ქალწულისა, და განკაცნა.
4. და ჯუარს ეცვა ჩუენთვის პონტოელისა პილატესზე და ივნო, და დაეფლა.
5. და აღსდგა მესამესა დღესა მსგავსად წერილისა.
6. და ამაღლდა ზეცად, და მჯდომარე არს მარჯვენით მამისა.
7. და კუალად მომავალ-არს დიდებით, განსჯად ცხოველთა და მკუდართა, რომლისა სუფევისა
არა არს დასასრულ.
8. და სული წმიდა, უფალი და ცხოველს-მყოფელი, რომელი მამისაგან გამოვალს, მამისა თანა და
ძისა თანა თაყუანის-იცემების და იდიდების, რომელი იტყოდა წინასწარმეტყველთა მიერ.
9. ერთი, წმიდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესია.
10. აღვიარებ ერთსა ნათლისღებასა მოსატევებელად ცოდვათა.
11. მოველი აღდგომასა მკუდრეთით.
12. და ცხოვრებასა მერმისსა მის საუკუნესასა, ამინ.

განმარტებები:
განმარტებები:

პირველი მუხლი: ”მრწამს

”მრწამს ერთი ღმერთი,
ღმერთი, მამა,
მამა, ყოვლისა მპყრობელი,
მპყრობელი, შემოქმედი ცათა და ქუეყანისა,
ქუეყანისა,
ხილულთა ყოველთა და არა ხილულთა.
ხილულთა.”
მე მწამს, რომ არსებით ღმერთი არის ერთი, მაგრამ სამსახოვანი: პირველი სახე არის მამა ღმერთი, მეორე -
ძე ღმერთი, მესამე - სულიწმიდა ღმერთი. ამიტომ ღმერთს ვუწოდებთ ყოვლადწმიდა სამებას, ერთარსებას და
განუყოფელს. ყოვლადწმიდა სამების სამივე სახე თანასწორი ღირსებისაა, ამიტომ შეეფერება მათ ერთნაირი
დიდება, პატივი და თაყვანისცემა.
ღმერთი არის მარადიული სული, ყოვლადკეთილი, ყოვლისმცოდნე, ყოვლადმართალი, ყოვლადძლიერი,
ყოველგან მყოფი, უცვალებელი, ყოვლად ნეტარი.
ყოვლადწმიდა წამების სახენი განირჩევიან იმით, რომ მამა ღმერთი არც იშობა და არც გამოდის სხვა
პირისაგან; ძე ღმრთისა იშობა მამა ღმერთისაგან; სულისწმიდა გამოდის მამა ღმერთისაგან.
ღმერთს ვუწოდებთ ყოვლისმპყრობელსა და შემოქმედს, რადგან მან შექმნა ცა და ქვეყანა, ყოველივე
ხილული და უხილავი და მას ემორჩილება ყოველივე, რაც კი არის.
უხილავში იგულისხმებიან ანგელოზები, რომელთაც მინიჭებული აქვთ გონება, ნება და ძალა. სიტყვა
ანგელოზი ნიშნავს მაუწყებელს, მოამბეს. ასე მათ იმიტომ ეწოდებათ, რომ ღმერთი აგზანვის მათ თავისი ნების
მაუწყებლად. ნათლისღების დროს ღმერთი ყოველ ქრისტიანს უგზავნის მფარველ ანგელოზს, რომ დაიფაროს
მისი სული და ხორცი ყოველგვარი ბოროტებისა და ეშნაკისაგან.
ეშმაკი ცოდვილი და ღმრთისაგან შერისხული ანგელოზია, რომელსაც შურს კაცის და ცდილობს აცდუნოს
და ჩაადენინოს ცოდვა. ეშმაკისაგან და ყოველივე ბოროტისაგან თავი უნდა დავიცვათ ქრისტე ღმერთის
სახელის სხენებით, ლოცვითა და მარხვით.

42
 ღმრთის განგება არის ღმერთის მოქმედება, რომლითაც ის იფარავს ქმნილებათა მყოფობას. ყოველ კეთილ
საქმეს ჩადის, ხოლო ბოროტს სპობს, ან ასწორებს და მიმართავს კეთილი შედეგისაკენ.

მეორე მუხლი: ”და

”და ერთი უფალი იესუ ქრისტე,
ქრისტე, ძე ღმრთისა მხოლოდშობილი,
მხოლოდშობილი, მამისაგან შობილი უწინარეს
ყოველთა საუკუნეთა.
საუკუნეთა. ნათელი ნათლისაგან,
ნათლისაგან, ღმერთი ჭეშმარიტი ღვთისაგან ჭეშმარიტისა,
ჭეშმარიტისა, შობილი და არა
ქმნილი,
ქმნილი, ერთარსი მამისა,
მამისა, რომლისაგან ყოველი შეიქმნა.
შეიქმნა.”

მეორე მუხლში ლაპარაკია სამების მეორე სახის, ღმრთის ძის, იესო ქრისტეს შესახებ. „იესო“ ნიშნავს
მაცხოვარს; „ქრისტე“ კი ნიშნავს ცხებულს. რატომ ეწოდება ღმრთის ძეს მაცხოვარი? - იმიტომ, რომ ის იშვა
კაცთა საცხოვნებლად (გადასარჩენად). იესო ქრისტეს, ძეს ღმრთისას ვუწოდებთ მხოლოდშობილს, რადგან ის
შობილია ყოველ დროზე ადრე, ე.ი. ის არის ისეთივე მარადიული ძე ღმრთისა, როგორც მარადიულია მამა
ღმერთი.
„ნათელი ნათლისაგან, ღმერთი ჭეშმარიტი ღმრთისაგან ჭეშმარიტისა შობილი და არა ქმნილი“ ნიშნავს იმას,
რომ იესო ქრისტე არის ნათელი, და შობილია ასევე ნათლისაგან, რომ ის არის ჭეშმარიტი ღმერთი და შობილია
ასევე ჭეშმარიტი ღმერთისაგან. იგი არის შობილი მამა ღმერთისაგან და არა შექმნილი, როგორც სხვა
ქმნილებები. ამასთან, თანაარსია მამისა, ანუ აქვს ერთიდაიგივე არსება მამა ღმერთთან.
„რომლისაგან ყოველი შეიქმნა“ ნიშნავს იმას, რომ ძე ღმერთისაგან შექმნილია ყოველივე ისევე, როგორც
მამა ღმერთისაგან, ე.ი. ის არის ისეთივე შემოქმედი, როგორიცაა მამა ღმერთი. იესოს ამ ქვეყნად მოვლინებას
ხშირად შობას კი არა არამედ ”განხორციელებას” უწოდებენ, ვინაიდან იესო, როგორც ღმერთი მანამდეც იყო,
უბრალოდ ახლა მან ხორცი შეიმოსა კაცობრიობის სახსნელად.

მესამე მუხლი: ”რომელი

”რომელი ჩუენთვის,
ჩუენთვის, კაცთათვის და ჩუენისა ცხოვრებისათვის გარდამოხდა ზეცით
ზეცით,, და
ხორცნი შეისხნა სულისაგან წმიდისა და მარიამისაგან ქალწულისა,
ქალწულისა, და განკაცნა.
განკაცნა.”

მრწამსის მესამე მუხლში საუბარია ღმრთის ძის, იესო ქრისტეს განხორციელების შესახებ. სიტყვები -
„ჩუენთვის, კაცთათვის და ჩუენისა ცხოვრებისათვის გარდამოხდა ზეცით“ ნიშნავს, რომ ძე ღმრთისა ჩვენთვის,
ადამიანებისთვის, და ჩვენი ხსნისთვის გადმოვიდა ზეციდან ქვეყნად. სახელდობრ, რისგან უნდა გამოვეხსენით
მას? - ცოდვის, წყევისა და სიკვდილისაგან. ცოდვა არის სჯულის დარღვევა, რის გამოც ადამიანი დაისაჯა
წყევით. ცოდვამ გამოიწვია სიკვდილი. არის სიკვდილი ხორციელი და არის სიკვდილი სულიერი. ხორციელი
სიკვდილი ხორცისა და სულის გაყრაა, სულიერი სიკვდილი არის ღმერთის მადლის მოკლება.
სიტყვები - „და ხორცნი შეისხნა სულისაგან წმიდისა და მარიამისაგან ქალწულისა, და განკაცნა“ ნიშნავს,
რომ ძე ღმრთისამ მარიამ ქალწულისაგან სულიწმიდის გადმოსვლით მიიღო კაცის სხეული. ღმრთის განკაცება
ნიშნავს იმას, რომ იგი შეიქმნა სრული კაცი, მიიღო არა მარტო კაცის სხეული, არამედ კაცის სულიც.
ეკლესია ყოვლადწმიდა ქალწულ მარიამს უწოდებს ღმრთისმშობელს და, როგორც ღმრთის დედას,
ქერაბინებსა და სერაბინებზე მეტ პატივს სცემს.

მეოთხე მუხლი: ”და

”და ჯუარს ეცვა ჩუენთვის პონტოელისა პილატესზე და ივნო,
ივნო, და დაეფლა.
დაეფლა.”

მეოთხე მუხლში ლაპარაკია იესო ქრისტეს ტანჯვისა და სიკვდილის შესახებ, როგორ იტანჯა და მოკვდა
სხეულით, ე.ი. კაცობრივი ბუნებით და არა ღმრთაებრივით.
ქრისტე ჯვარს ეცვა ჩვენთვის პონტოელი პილატეს დროს, რომელიც იყო იუდეის რომაელი მმართველი.
სიტყვები - „ივნო და დაეფლა“ ნიშნავს, რომ მან დაითმინა წამება, მოკვდა ჯვარზე და დაასაფლავეს.

მეხუთე მუხლი: ”და

”და აღსდგა მესამესა დღესა მსგავსად წერილისა.
წერილისა.”

მეხუთე მუხლში საუბარია იესო ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომის შესახებ. „მსგავსად წერილისა“ ნიშნავს,
რომ ძე ღმრთისა, იესო ქრისტე, აღდგა თავისი ღმრთაებრივი ძლიერებით, გაცოცხლდა სიკვდილის შემდეგ
მესამე დღეს, როგორც წინასწარმეტყველთა მიერ იყო წინათვე თქმული და დაწერილი საღმრთო წერილში.

მეექვსე მუხლი: ”და

”და ამაღლდა ზეცად,
ზეცად, და მჯდომარე არს მარჯვენით მამისა.
მამისა.”

მეექვსე მუხლი ლაპარაკობს იესო ქრისტეს ზეცაში ამაღლების შესახებ. რომელი ბუნებით ამაღლდა იესო
ქრისტე ზეცაში, ღმრთაებრივით თუ კაცობრივით? - ის კაცობრივი ბუნებით ამაღლდა. ხოლო ღმრთაებრივი
ბუნებით ის ყოველთვის იმყოფებოდა ზეცაშიც და ქვეყანაზეც.
ამაღლების შემდეგ ის დაჯდა მამა ღმერთის მარჯვენით, ე.ი. მას აქვს ისეთივე ძალა, დიდება და პატივი,
როგორც მამა ღმერთს.

43
 მეშვიდე მუხლი: ”და”და კუალად მომავალ-
მომავალ-არს დიდებით,
დიდებით, განსჯად ცხოველთა და მკუდართა,
მკუდართა, რომლისა
სუფევისა არა არს დასასრულ.
დასასრულ.”

მეშვიდე მუხლში საუბარია ქვეყნად იესო ქრისტეს მეორედ მოსვლის, საშინელი სამსჯავროსა და საუკუნო
სუფევის შესახებ. ანუ იესო ქრისტე კიდევ (მეორედ) მოვა ქვეყნად თავისი დიდებით. ის მოვა, რათა განსაჯოს
ყოველი ადამიანი, ცოცხლები (რომლებიც ცოცხლები იქნებიან მისი მეორედ მოსვლის დროს) და მკვდრები
(რომელნიც აღდგებიან მეორედ მოსვლის წინ). ამ სამსჯავროზე ყოველი კაცის სინდისი გამოაშკარავდება და
გამოჩნდება ყოველი მათი საქმე, სიტყვა და გულისთქმა.
არავინ იცის, როდის მოვა ქრისტე განსასჯელად. ამიტომ ისე უნდა ვიცხოვროთ, რომ ყოველთვის მზად
ვიყოთ მისი მოსვლისთვის.
საყოველთაო განსჯის შემდგომ დადგება ქრისტეს სასუფეველი, რომელსაც არ ექნება დასასრული.

მერვე მუხლი: ”და

”და სული წმიდა,
წმიდა, უფალი და ცხოველს-
ცხოველს-მყოფელი,
მყოფელი, რომელი მამისაგან გამოვალს,
გამოვალს, მამისა თანა
და ძისა თანა თაყუანის-
თაყუანის-იცემების და იდიდების,
იდიდების, რომელი იტყოდა წინასწარმეტყველთა მიერ.
მიერ.”

მერვე მუხლი გვესაუბრება სულიწმიდის შესახებ. სულიწმიდას უფალი ეწოდება იმის გამო, რომ ის არის
ჭეშმარიტი ღმერთი, როგორც მამა ღმერთი და ძე ღმერთი. ის არის ცხოველსმყოფელი, რადგან მამა ღმერთთან
და ძე ღმერთთან ერთად, სიცოცხლეს ანიჭებს ყოველ ქმნილებას, განსაკუთრებით სულიერ სიცოცხლეს ანიჭებს
ადამიანებს. მაშასადამე, ის არის ყოვლის შემოქმედი, როგორც მამა ღმერთი და ძე ღმერთი.
სულიწმიდა გამოდის მამა ღმერთისაგან და ამით განირჩევა ყოვლადწმიდა სამების მეორე სახისაგან, ძე
ღმერთისაგან, რომელიც მამისაგანაა შობილი. სულიწმიდა რომ მამა ღმერთისაგან გამოდის, ეს იესო ქრისტეს
სიტყვებიდან ჩანს: სული ჭეშმარიტებისა, რომელიც მამისაგან გამოვალს (იოანე 15, 26).
სულიწმიდას თაყვანი უნდა ვსცეთ და ვადიდოთ ისე, როგორც ვადიდებთ და თაყვანს ვსცემთ მამასა და
ძეს.
სიტყვები - „რომელი იტყოდა წინასწარმეტყველთა მიერ“ ნიშნავს იმას, რომ სულიწმიდა ლაპარაკობდა
წინასწარმეტყველთა მიერ, ე.ი. წინასწარმეტყველნი ლაპარაკობდნენ და წერდნენ სულიწმიდის შთაგონებით.

მეცხრე მუხლი: ”ერთი

”ერთი,
ერთი, წმიდა,
წმიდა, კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესია.
ეკლესია.”

მეცხრე მუხლი გვესაუბრება ეკლესიის შესახებ.

რა არის ეკლესია?
ეკლესია არის კრება, ანუ საზოგადოება ყველა მართლმადიდებელი ქრისტიანისა, ხოლო თითოეული
მართლმადიდებელი ქრისტიანი არის ეკლესიის წევრი. ამ საზოგადოებაში მუდამ იმყოფება და მოქმედებს
ქრისტე თავისი მადლით. ეკლესია ერთია, რადგან მას ჰყავს ერთი თავი - ქრისტე, მასში მოქმედებს ერთი
სულიწმიდა, ეკლესიის ყველა წევრს აქვს ერთი სარწმუნოება და სულიერად შეადგენენ ერთ მთლიანობას.
ეკლესია წმინდაა, რადგან ის განწმენდილია იესო ქრისტესაგან მისი ტანჯვით, მოძღვრებით, ლოცვით და
საიდუმლოებებით. მართალია, ეკლესიაში არიან ცოდვილნიც, მაგრამ ის მაინც წმინდაა, რადგან ცოდვილნი
ინანიებენ თავიანთ ცოდვებს და ღმრთის მადლის ძალით მოიქცევიან; ხოლო შეუნანებელი ცოდვილები,
როგორც ხისაგან ხმელი ტოტები, განიკვეთებიან ეკლესიისაგან.
ეკლესიას უწოდებენ კათოლიკეს, რაც ბერძნულად ნიშნავს საყოველთაოს. ასე იმიტომ ეწოდება, რომ მას
ეკუთვნიან ყოველი ადგილის, დროისა და ხალხის მორწმუნეები. მე-11 საკუნეში ეკლესია ორ ნაწილად გაიყო;
მართლმადიდებელ ქრისტიანებს გამოეყვნენ ქრისტიანები, რომლებმაც საკუთარ თავს ”კათოლიკები” უწოდეს;
თუმცა ნამდვილი კათოლიკე ანუ საყოველთაო ეკლესია მართლმადიდებლური ეკლესიაა, რადგან
შეუცვლელად გადმოსცემს ქრისტეს სწავლებას, ე.წ ”კათოლიკები” კი მსოფლიო საეკლესიო კრებების მრავალ
დადგენილებებს უარყოფენ.
ჩვენს ეკლესიას სამოციქულო ეწოდება იმიტომ, რომ ის შეუცვლელად იცავს მოციქულთაგან მიღებულ
მოძღვრებას და მოციქულთაგანვე აქვს მიღებული თავისი იერარქია. იერარქია არის მღვდელმთავრობა, ანუ
საყოველთაო მთავრობა, რომელიც მართავს და განაგებს ეკლესიურ საქმეებს.
საღმრთო იერარქიაში მოციქულთაგან მადლი გადაეცემა საღმრთო ხელდასხმის მეშვეობით მღვდლად
კურთხევის საიდუმლოს აღსრულებისას.
კათოლიკე, ანუ საყოველთაო ეკლესიას განაგებს მსოფლიო კრება.
მსოფლიო ეკლესიის უმთავრესი ნაწილები ემორჩილებიან საეკლესიო მთავრობას, რომელსაც
წარმოადგენენ უწმინდესი პატრიარქები და უწმინდესი სინოდი.

მეათე მუხლი: ”აღვიარებ

”აღვიარებ ერთსა ნათლისღებასა მოსატევებელად ცოდვათა.
ცოდვათა.”

44
 მეათე მუხლში ლაპარაკია ნათლისღებისა და სხვა საიდუმლოთა შესახებ.
საიდუმლო არის ისეთი მღვდელმოქმედება, რომელშიც უხილავად (საიდუმლოდ) მიეცემათ მორწმუნეებს
მადლი, ანუ ძალა სულიწმიდისა. წმინდა ეკლესიაში არსებობს შვიდი საიდუმლოება: ნათლისღება,
მირონცხება, ზიარება, სინანული, მღვდლობა, ქორწინება და ზეთის კურთხევა.
ნათლისღების საიდუმლო:
საიდუმლო:
ადამიანი ინათლება იმისათვის, რომ განიწმინდოს ცოდვებისაგან და მიიღოს მადლით შემოსილი ახალი
ცხოვრება. ბავშვებს არ აქვთ პირადი ცოდვები, მაგრამ მათ დაჰყვებათ ადამის ცოდვა, რომელიც აღიხოცება
ნათლისღების ჟამს. ნათლობისას მოსანათლს ჰყავს მიმრქმელნი, ანუ ნათლიები, რომელნიც თავმდებნი არიან
ეკლესიის წინაშე მონათლულის სარწმუნოებაზე და შემდგომში ზრუნავენ ნათლულის სარწმუნოების
განმტკიცებისათვის.
სარწმუნოების სიმბოლოში წერია: აღვიარებ ერთსა ნათლისღებასა. ასე იმიტომაა დაწერილი, რომ
ნათლისღება არ განმეორდება, ანუ არ შეიძლება ადამიანი ორჯერ ან მეტჯერ მოინათლოს.
მონათლულს გულზე ჯვარს ჰკიდებენ იმის ნიშნად, რომ მუდამ ახსოვდეს: შეუძლებელია ცხონება (ხსნა)
ჯვარცმულ ქრისტეში რწმენის გარეშე. ამასთან, ჯვარი იფარავს კაცს ყოველი ბოროტისაგან.
მირონცხების საიდუმლო:
საიდუმლო:
ნათლისღებისას ადამიანს ეცხება მირონი, რითაც მას ენიჭება მადლი სულიწმიდისა, რომლის შემწეობით
კაცი იზრდება და ძლიერდება სულიერ ცხოვრებაში.
ზიარების საიდუმლო:
საიდუმლო:
ზიარების საიდუმლოში მორწმუნე პურისა და ღვინის სახით იღებს ქრისტეს ჭეშმარიტ ხორცსა და სისხლს.
ის უხილავად უერთდება ქრისტეს და საუკუნო ცხოვრების მოზიარე ხდება. წმინდა ზიარების მისაღებად
აუცილებელია მომზადება, რაშიც იგულისხმება მარხვა, ლოცვაი, სინანული და აღსარების თქმა.
სინანულის საიდუმლო:
საიდუმლო:
სინანულის საიდუმლო გულისხმობს, რომ მონანულმა აღიაროს მღვდლის წინაშე ის ცოდვები, რაც
მონათვლის შემდგომ ჩაუდენია. მაგრამ საკმარისი არ არის მხოლოდ აღიარება. მონანული ადამიანი უნდა
წუხდეს თავის ცოდვებზე, სურდეს თავისი ცხოვრების გამოსწორება, განმტკიცდებოდეს ქრისტეს
სარწმუნოებაში და ჰქონდეს უფლის მოწყალების იმედი. ასეთი ადამიანი მღვდლის დახმარებით მიიღებს
შენდობას თვით იესო ქრისტესაგან.
მღვდლობის საიდუმლო:
საიდუმლო:
მღვდლობის საიდუმლო იმაში მდგომარეობს, რომ გამოარჩევენ ღირსეულ პირს და ეპისკოპოსის ლოცვით
დაასხამენ ხელს, რითაც მას გადაეცემა მადლი მღვდლობისა, რათა შეასრულოს საიდუმლონი და უპატრონოს
ქრისტეს სამწყსოს დედამიწაზე.
ქორწინების საიდუმლო:
საიდუმლო:
ქორწინების საიდუმლო სრულდება სასიძოსა და სასძლოზე, რომლებიც თავიანთი ნებით ქმნიან ოჯახს.
ქორწინების საიდუმლოში ხდება მათი მეუღლეობრივი კავშირის კურთხევა. მეუღლეებს მოეთხოვებათ
ერთმანეთის სიყვარული, ერთგულება და შვილების აღზრდა ჭეშმარიტ სარწმუნოებაში.
ზეთის კურთხევის საიდუმლო:
საიდუმლო:
ზეთის კურთხევის საიდუმლოებაში მორწმუნეს სცხებენ ნაკურთ ზეთს და მოუწოდებენ მასზე
სულიწმიდის მადლს, რომელიც კურნავს მის სულიერ და ხორციელ უძლურებებს.

მეთერთმეტე მუხლი: ”მოველი აღდგომასა მკუდრეთით.

მკუდრეთით.”

მეთერთმეტე მუხლში საუბარია მკვდრეთით აღდგომის შესახებ.

ყოველი გარდაცვლილი ადამიანის სული ხელახლა შეისხამს ხორცს და ადამიანი გაცოცხლდება, აღდგება
მკვდრეთით და ამის შემდეგ უხრწნელი და უკვდავი იქნება. უკვე გახრწნილი და გაბნეული სხეულის
აღდგინება მოხდება ღმრთის ძალით, ადამიანის სხეული ღმერთის შექმნილია, ამიტომ მისთვის არც
გახრწნილი სხეულის აღდგინება წარმოადგენს სირთულეს.
აღდგომა შეეხება ყველა გარდაცვლილ ადამიანს, ხოლო ისინი, ვინც მეორედ მოსვლას ცოცხალი შეხვდება,
წამიერად შეიცვლებიან და უხრწნელ სხეულს მიიღებენ. მკვდრეთით აღდგომა მოხდება ქვეყნის დასასრულს. ამ
დროს განხრწნადი ქვეყანა დაიწვება და შეიქმნება ახალი ცა და ახალი ქვეყანა, რომელიც იქნება უხრწნელი.
მკვდართა საყოველთაო აღდგომამდე კი გარდაცვლილთა სულები მიდიან სამოთხეში, ან ჯოჯოხეთში.
მართალთა სულები ნეტარებენ სამოთხეში, მაგრამ არასრულად; ცოდვილთა სულები კი იტანჯებიან
ჯოჯოხეთში, თუმცა ასევე არასრულია მათი ტანჯვა. სრული მისაგებელი ადამიანებს საშინელი განსჯის
შემდგომ მიეცემათ. საშინელი განსჯის დროს ცოდვილთა სულებს დიდად დაეხმარებათ მათთვის ეკლესიასა
და სახლში აღვლენილი ლოცვები.

45
 მეთორმეტე მუხლი: ”და
”და ცხოვრებასა მერმისსა მის საუკუნესასა,
საუკუნესასა, ამინ.
ამინ.”

მეთორმეტე მუხლში ლაპარაკია მომავალ საუკუნო ცხოვრებაზე, რომელიც დადგება მკვდების აღდგომისა
და საშინელი განსჯის შემდეგ. ეს ცხოვრება მართალთათვის იქნება ისეთი ნეტარი, რომ ჩვენ წარმოდგენაც არ
შეგვიძლია, ხოლო ცოდვილთათვის - მეტად სატანჯველი.
სარწმუნოების სიმბოლო სრულდება სიტყვით „ამინ“, რაც ნიშნავს: „ჭეშმარიტად, ასეა“. როდესაც ამ
სიტყვით სარწმუნოების სიმბოლოს ვამთავრებთ, ამით ვადასტურებთ, რომ გვწამს ისე, როგორც წარმოვთქვით.

თავი 2. ათი მცნება

ათი მცენბა მოსემ მიიღო თვით უფლისგან სინას მთაზე. იგი 10 მუხლისგან შედგება:

1. მე ვარ უფალი ღმერთი შენი, და არა იყვნენ შენდა ღმერთნი უცხონი, ჩემსა გარეშე.
2. არა ჰქმნე თავისა შენისა კერპი, არცა ყოვლადვე მსგავსი, რაოდენი არს ცათა შინა ზე, და რაოდენი არს
ქვეყანასა ზედა ქვე, და რაოდენი არს წყალთა შინა ქვეშე ქვეყანისა: არა თაყვანი-სცე მათ, არცა მსახურებდე მათ.
3. არა მოიღო სახელი უფლისა ღვთისა შენისა ამაოსა ზედა.
4. მოიხსენე დღე იგი შაბათი და წმიდა-ჰყავ იგი: ექვს დღე იქმოდე, და ჰქმნე მათ შინა ყოველივე საქმე შენი,
ხოლო დღე იგი მეშვიდე შაბათი არს უფლისა ღვთისა შენისა.
5. პატივ-ეც მამასა შენსა და დედასა შენსა, რათა კეთილი გეყოს შენ და დღეგრძელ იყო ქვეყანასა ზედა.
6. არა კაც-ჰკლა.
7. არ იმრუშო.
8. არ იპარო.
9. არა ცილი-სწამო მოყვასსა შენსა წამებითა ცრუითა.
10. არა გული გითქმიდეს ცოლისათვის მოყვასისა შენისა, არა გული გითქმიდეს სახლისათვის მოყვასისა
შენისა, არცა ყანისა მისისა, არცა კარაულისა მისისა, არცა ყოვლისა საცხოვარისა მისისა, არცა ყოვლისა
მისთვის, რაიცა იყვეს მოყვასისა შენისა.

განმარტებები
განმარტებები:
არტებები:

პირველი მცნება: ”მე

მე ვარ უფალი ღმერთი შენი,
შენი, და არა იყვნენ შენდა ღმერთნი უცხონი ჩემსა გარეშე.
გარეშე.”

ეს მცნება მოითხოვს, რომ ჩვენ გვწამდეს, გვიყვარდეს, ვსასოებდეთ და თაყვანს ვცემდეთ ჭეშმარიტ
ღმერთს.
დღეს, როგორც არასდროს, სწორედ ეს კანონია დარღვეული. ურწმუნოება, ღვთის არსებობისადმი ეჭვი,
ეჭვი სულის უკვდავებისა... ბინდავს ადამიანის გულსა და გონებას. ზოგიერთნი მისდევენ მისნობას,
ჯადოქრობას, ხშირია მწვალებლობა, მკრეხელობა მღვდლისადმი, ეკლესიის სიწმიდისა და წმიდა
საიდუმლოთადმი (ნათლისღება, აღსარება, ზიარება და სხვა) უსულგულო დამოკიდებულება. ხშირია
გულგატეხილობა და სასოწარკვეთილება, რადგან ადამიანები ღვთის ნაცვლად იმედს ამყარებენ მათზე,
რომელნი არიან ძლიერნი ამა სოფლისანი, ანდა საკუთარ მაღალ თანამდებობასა და სიმდიდრეზე.
ყოველივე ეს არის პირველი მცნების წინააღმდეგი ცოდვები.
იმისათვის, რომ შევიცნოთ ღმერთი, აუცილებელია, ვიკითხოთ სახარება, წმინდა მამათა შრომები, უნდა
ვიაროთ და ვილოცოთ ეკლესიაში, შევისწავლოთ ღვთის ქმნილება - ბუნება და კაცთა მოდგმის ისტორია,
შევისწავლოთ ჩვენი სულიერი სამყარო. მაშინ ვიგრძნობთ მას ყოვლითა გულითა და ყოვლითა სულითა და
ყოვლითა გონებითა და ყოვლითა ძალითა ჩვენითა (მარკ. 2, 29-30).

მეორე მცნება: ”არა ჰქმნე თავისა შენისა კერპი,

კერპი, არცა ყოვლადვე მსგავსი,
მსგავსი, რაოდენი არს ცათა შინა ზე,
ზე, და
რაოდენი არს ქვეყანასა ზედა ქვე,
ქვე, და რაოდენი არს წყალთა შინა ქვეშე
ქვეშე ქვეყანისა:
ქვეყანისა: არა თაყვანი-
თაყვანი-სცე მათ,
მათ, არცა
მსახურებდე მათ.
მათ.”

ეს კანონი კრძალავს კერპთაყვანისმცემლობას ანუ ჭეშმარიტი ღვთის ნაცვლად ფიზიკური სხეულების,

არასულიერი საგნების, ცის მნათობების, ცხოველების, ფრინველების თაყვანისცემას.
ქრისტიანისთვის კერპთმსახურებად ითვლება ასევე ცოდვითი მიდრეკილებებისადმი მონობა: ბევრნი
ესწრაფვიან სიმდიდრის შეძენას, რადგან მათი კერპი არის სიმდიდრე; ზოგი პატივმოყვარეობის ავადმყოფური
სენით არის შეპყრობილი; ზოგს მთავარ საქმედ ხორციელი სიამოვნება გაუხდია, სხვანი ლოთობენ, აზარტულ
თამაშებს მისდევენ... ღმერთი და მისთვის მსახურება კი აღარ ახსოვთ. თვით ცოდნის შეძენის დაუოკებელი

46
სურვილი, მეცნიერულ აღმოჩენათა სიმრავლე ფასს კარგავს, თუ მას რწმენა და სიყვარული არ განსაზღვრავს,
რადგან ასეთი ცოდნა შეიძლება დიდი ბოროტების მომტანი გახდეს.
მაშ, იყავით ბრძენნი, თავშეკავებულნი, თავმდაბალნი და ღვთისმსასოებელნი.

მესამე მცნება: ”არა

”არა მოიღო სახელი უფლისა ღვთისა შენისა ამაოსა ზედა.
ზედა.”

დანაშაულია, როცა უბრალო და უსარგებლო ლაპარაკისას ღვთის სახელს ახსენებენ, კიდევ უფრო დიდი და
მძიმე ცოდვაა, თუ ღვთის სახელით ტყუილად იფიცებენ. ღვთის გმობა, ღვთის სიმართლის განკითხვა,
ლოცვისას უგულისყურობა (უყურადღებობა), აღთქმის (დანაპირების) დარღვევა... ყველაფერი ეს არის მესამე
მცნების წინააღმდეგი. აქვე დავამატებდი ღმერთის შესახებ ანეკდოტების მოყოლას და ყველანაირ ხუმრობას
ღმერთზე.
ღვთის სახელი დიდი კრძალვითა და შიშით უნდა წარმოვთქვათ. გაიხსენეთ, თუ როგორ აგვიღწერს ესაია
წინასწარმეტყველი თავის ხილვას: „ვიხილე უფალი მჯდარი ამაღლებული, ზეაღმართულ ტახტზე, და მისი
კალთები ავსებდა ტაძარს. თავით სერაფიმები ედგნენ, ექვს-ექვსი ფრთა ესხა თითოეულს; ორით სახეს
იფარავდნენ, ორით ფეხებს იფარავდნენ, ორით ფრენდნენ და... ამბობდნენ: წმიდაა! წმიდაა! წმიდაა საბაოთ
უფალი! მისი დიდებით სავსეა ქვეყნიერება“ (ესაია 6, 1-3).
აი, როგორი მოწიწებით მსახურებენ ღმერთს ზეციური ძალები. მით უმეტეს ჩვენ მეტი რიდი და
თაყვანისცემა გვმართებს.

მეოთხე მცნება: ”მოიხსენე

”მოიხსენე დღე იგი შაბათი და წმიდა-
წმიდა-ჰყავ იგი:
იგი: ექვს დღე იქმოდე,
იქმოდე, და ჰქმნე მათ შინა
ყოველივე საქმე შენი,
შენი, ხოლო დღე იგი მეშვიდე შაბათი არს უფლისა ღვთისა შენისა.
შენისა.”

ბიბლიაში წერია, რომ ღმერთმა ექვს დღეში შექმნა სამყარო, მეშვიდე დღეს კი დალოცა იგი, აკურთხა და
საქმისგან დაისვენა. ეს მეშვიდე დღე იყო შაბათი.
ქრისტიანები უქმობენ (ისვენებენ) კვირას, რადგან კვირა იესო ქრისტეს აღდგომისა და ჩვენი ხსნის დღეა,
აგრეთვე დიდ საეკლესიო დღესასწაულებზე.
მეოთხე მცნების დარღვევით სცოდავენ ისინი, რომელნიც ამ დღეებში არ უქმობენ, არ ზეიმობენ,
დღესასწაული ყოველთვის წინადღის საღამოდან იწყება. კვირას და სხვა დღესასწაულების დროს უნდა
ვესწრებოდეთ ღვთისმსახურებას ეკლესიაში, მომეტებულად ვლოცულობდეთ შინ, ვკითხულობდეთ საღვთო
წერილს, უნდა შევწიროთ რაიმე ტაძრის სასარგებლოდ, აღმოვუჩინოთ შემწეობა ღარიბებს, ვნახოთ
ავადმყოფნი, საპყრობილეში მყოფნი და სხვ.
რომელნიც დღესასწაულებში გაერთობიან უწესო თამაშობით და უზომო სმა-ჭამით, არღვევენ
დღესასწაულის სიწმინდეს.

მეხუთე მცნება: ”პატივ

”პატივ-
პატივ-ეც მამასა შენსა და დედასა შენსა,
შენსა, რათა კეთილი
კეთილი გეყოს შენ და დღეგრძელ იყო
ქვეყანასა ზედა.
ზედა.”

ეს მეტად მნიშვნელოვანი მცნებაა. მშობლების პატივიცემაზეა დამოკიდებული შვილების კეთილდღეობა.

წმიდა წერილი გვასწავლის, თუ რა დიდი მნიშვნელობა აქვს დედ-მამის დალოცვას, ოღონდ დალოცვა უნდა
იყოს დამსახურებული, მშობლების დაფასებით მოპოვებული.
განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდება ავადმყოფ, ხანდაზმულ, დაუძლურებულ მშობლებს. არადა,
ზოგიერთი თავიდან იშორებს მათ და მოხუცებულთა თავშესაფარში გზავნის. ეს საშინელი სისასტიკეა.
მშობლები სწუხან, ტირიან შვილების უდიერი საქციელის გამო, თუმცა უმეტეს წილად თვითონ არიან
დამნაშავნენი, რადგან ქრისტიანული რწმენითა და სიყვარულით არ აღზარდეს ისინი.
ყველას უნდა ახსოვდეს: როგორც თვითონ ექცეოდა მშობლებს, ისე მოექცევიან მას თავისი შვილები.
მეხუთე მცნება ასევე გულისხმობს კეთილ დამოკიდებულებას უფროსი ადამიანების, ახლობლების,
მოძღვრების მიმართ; მაგრამ თუ მშობელი ან ნებისმიერი სხვა პიროვნება ჩვენგან ღვთის საწინააღმდეგო საქმის
აღსრულებას ითხოვს, არა ვართ ვალდებულნი, დავემორჩილოთ მას.

მეექვსე მცნება: ”არა

”არა კაც-
კაც-ჰკლა.
ჰკლა.”

მკვლელობა საშინელი დანაშაულია, რადგან ჩვენ არა გვაქვს უფლება, ღვთის მიერ მონიჭებული სიცოცხლე
წავართვათ ადამიანს.
მკვლელობის განსაკუთრებული სახეა აბორტი. ამ დროს თვით დედა ხდება მკვლელი საკუთარი შვილისა.
სამწუხაროდ, ბევრნი ვერ გრძნობენ დანაშაულს, არადა ამისთვის მკაცრად დაისჯებიან. რა თქმა უნდა,
დაისჯება ისიც, ვინც აბორტს აკეთებს.

47
 საშინელი ცოდვაა თვითმკვლელობა. იგი პროტესტია ღვთის ნების წინააღმდეგ და სულიწმიდის გმობად
ითვლება. თვითმკვლელი, თუ იგი ფსიქიურად დაავადებული არ არის, საბოლოოდ წარიწყმედს სულს
(ჯოჯოხეთში მოხვდება).
ფიზიკურის გარდა, არის სხვა სახის მკვლელობაც: შეურაცხყოფით, ცრუმოწმეობით, დასმენით,
ცილისწამებით... წმიდა იოანე ღვთისმეტყველი წერს: „ ყველა, ვისაც სძულს თავისი ძმა, კაცისმკვლელია; თქვენ
კი იცით, რომ არცერთ კაცისმკვლელს არ აქვს საუკუნო სიცოცხლე“ (I იოანე 3, 15).

მეშვიდე მცნება: ”არ

”არ იმრუშო.
იმრუშო.”

ეს მცნება კრძალავს არაკანონიერ, დანაშაულებრივ ურთიერთობას კაცსა და ქალს შორის. აქ შედის შემდეგი
ცოდვები: სიძვა, მრუშება (სიძვა არის გაუთხოვარი ქალის და უცოლო მამაკაცის ინტიმური კავშირი, ოჯახური
სიწმიდის ღალატს კი მრუშობა ჰქვია), სისხლის აღრევა (სქესობრივი კავშირი ნათესავთა შორის), გარყვნილება,
ცოლ-ქმრული ცხოვრების დამახინჯებული სახეები...
ადამიანს დიდი თავშეკავება მართებს; უფალი ბრძანებს: „ყველა ვინც ქალს გულისთქმით უყურებს, მან
უკვე იმრუშა მასთან თავის გულში“ (მათ. 5, 27-28).
არაწმიდა ფიქრები, სურვილები, უხამსი სიმღერები და ხუმრობები, ზედმეტი გართობა, უზნეო
სანახაობანი, ნაყროვანება (უზომო ჭამა), სასმელის უზომო სმა... არის ცოდვა, რომელიც მეშვიდე მცნების
დარღვევითა და მძიმე დანაშაულით მთავრდება. დანაშაულს კი მოსდევს ღვთის სასჯელი.

მერვე მცნება: ”არ

”არ იპარო.
იპარო.”

ამ მცნებით აკრძალულია შემდეგი ცოდვები:

ქურდობა, ანუ სხვისი ნივთის, სხვისი საკუთრების მალულად აღება;
ძარცვა - სხვისი ქონების ძალით მიტაცება;
მკრეხელობა - ღვთისთვის მიძღვნილი, შეწირული ნივთებისა და, საერთოდ საეკლესიო ქონების მითვისება
ან მოპარვა;
მექრთამეობა;
მუქთახორობა, როცა საქმისათვის გასამრჯელოს იღებენ და საქმეს არ აკეთებენ, ანდა შეუძლიათ მუშაობა
და არ მუშაობენ და მოწყალებით ცხოვრობენ;
ანგარება - როცა ავიწროებენ მოყვასს, სარგებლობენ მისი გაჭირვებით, მაგალითად, იღებენ დიდ
სარგებელს.
ნაპოვნის არ გამოჩენა და ნათხოვარი ნივთის ან ვალის არ დაბრუნება;
მერვე მცნება გვასწავლის: უანგარობას, ერთგულებას, პატიოსნებას, მართლმსაჯულებას და ღარიბთა
შეწყალებას.

მეცხრე მცნება: ”არა

”არა ცილი-
ცილი-სწამო მოყვასსა შენსა წამებითა ცრუითა.
ცრუითა.”

ამ მცნებით აკრძალულია შემდეგი ცოდვები:

სხვისთვის ცუდის დაბრალება;
ცრუ მოწამეობა სასამართლოში;
სიცრუით საჩივარი და ყოველივე სიცრუე.
ეს მცნება გვასწავლის: ყოველთვის უნდა ვამბობდეთ სიმართლეს.

მეათე მცნება: ”არა

”არა გული გითქმიდეს ცოლისათვის მოყვასისა შენისა,
შენისა, არა გული გითქმიდეს სახლისათვის
სახლისათვის
მოყვასისა შენისა,
შენისა, არცა ყანისა მისისა,
მისისა, არცა კარაულისა მისისა,
მისისა, არცა ყოვლისა საცხოვარისა მისისა,
მისისა, არცა
ყოვლისა მისთვის,
მისთვის, რაიცა იყვეს მოყვასისა შენისა.
შენისა.”

ამ მცნების საწინააღმდეგი ცოდვაა შური. შური პირველყოვლისა ზიანს აყენებს მას, ვინც ამ სენითაა
შეპყრობილი.
სხვა ცოდვა უფრო უხეშია და სულშიც ისე არ ღვივდება, როგორც შური, - წერს წმიდა ბასილი დიდი, -
შური კი ისე სჭამს კაცის სულს, როგორც ჟანგი რკინას... შური არის წუხილი სხვის სიკეთესა ზედა.
წმიდა გრიგოლ ღვთისმეტყველი კი ასე გვაფრთხილებს: შური წყლულია სულისა და საწამლავი მისი. იგია
ერთ-ერთი ყველაზე უსამართლო და ამავე დროს, სამართლიანი ვნება. უსამართლო იმიტომ, რომ კეთილთა
სიმშვიდეს არღვევს, სამართლიანი კი იმიტომ, რომ შინაგანად ახშობს მას, ვის სულშიც ბუდობს.

48
 ეს მცნება გვასწავლის, რომ გვიყვარდეს მოყვასი, როგორც საკუთარი თავი, და გვინდოდეს სხვისთვის
ყოველივე კარგი; კმაყოფილი ვიყოთ იმით, რაც გვაქვს, და დავიცვათ გული წმინდად.

თავი 3. ცხრა ნეტარება

ეს არის იესო ქრისტეს ქადაგება, რომელიც ცხრა ნეტარების სახელითაა ცნობილი:

1. ნეტარ იყვნენ გლახაკნი სულითა, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა;

2. ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა, რამეთუ იგინი ნუგეშინის-ცემულ იქმნენ;
3. ნეტარ იყვნენ მშვიდნი, რამეთუ მათ დაიმკვიდრონ ქვეყანა;
4. ნეტარ იყვნენ, რომელთა ჰშიოდის და სწყუროდის სიმართლისათვის, რამეთუ იგინი განძღენ;
5. ნეტარ იყვნენ მოწყალენი, რამეთუ იგინი შეიწყალნენ;
6. ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულითა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ;
7. ნეტარ იყვნენ მშვიდობის-მყოფელნი, რამეთუ იგინი ძედ ღმრთისად იწოდნენ;
8. ნეტარ იყვნენ დევნულნი სიმართლისათვის, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა;
9. ნეტარ იყვნეთ თქვენ, რაჟამს გყუედრიდენ და გდევნიდენ და თქუან ყოველი სიტყვაი ბოროტი თქუენდა
მომართ სიცრუვით ჩემთვის.
გიხაროდენ და მხიარულ იყვენით, რამეთუ სასყიდელი თქვენი ფრიად არს ცათა შინა.

განმარტებები:
განმარტებები:

პირველი მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ

”ნეტარ იყვნენ გლახაკნი სულითა,
სულითა, რამეთუ მათი არს სასუფეველი ცათა.
ცათა.”

გლახაკი სულითა არის ისეთი კაცი, რომელსაც შეგნებული აქვს თავისი უღირსება ღვთის წინაშე;
შეგნებული აქვს, რომ არაფრის გაკეთება არ შეუძლია ღმერთის შეწევნის გარეშე. მოკლედ, სიგლახაკე სულითა
არის სიმდაბლე (თავმდაბლობა). სიმდაბლე არის დასაწყისი ქრისტიანის სულიერი ცხოვრებისა, პირველი
სათნოება მისი, რადგანაც აიძულებს კაცს ეძიოს შემწეობა ღვთისა და არა ჰქონდეს სასოება მარტო საკუთარი
თავისა; როგორც ამპარტავნება არის დასაწყისი ცოდვისა, ისე სიმდაბლე არის დასაწყისი ცხონებისა. გლახაკი
სულითა შეიძლება იყოს ყველა ქრისტიანი, მდიდარიც და ღარიბიც.
მაგალითი სიმდაბლისა არის მეზვერე, რომლის ლოცვაც - ღმერთო,
ღმერთო, მეოხ მეყავ მე ცოდვილსა ამას,
ამას არის
ლოცვა ყველა მდაბალთა და გლახაკთა სულითა. სულით გლახაკებს ღმერთმა აღუთქვა სასუფეველი ცათა.

მეორე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ

”ნეტარ იყვნენ მგლოვარენი გულითა,
გულითა, რამეთუ იგინი ნუგეშინის-
ნუგეშინის-ცემულ იქმნენ.
იქმნენ.”

სიმდაბლის შეგნებას აუცილებლად მოსდევს გლოვა და ტირილი ცოდვათა გამო. რაკი შეიგნებს ქრისტიანი
თავის სულიერ სიღატაკეს და უძლურებას, უეჭველად იწყებს გლოვას და სთხოვს ღმერთს ცოდვათა მიტევებას
და შეწევნას.
მაგალითები ცოდვათათვის მგლოვარებისა არის მეფე და წინასწარმეტყველი დავითი, რომელმაც მძიმედ
სცოდა, მაგრამ ყოველ ღამ სარეცელს ალტობდა ცრემლით. ასევე მოციქული პეტრე, რომელიც მწარედ სტიროდა
ქრისტეს უარყოფისათვის.
მგლოვარეთ ღმერთი ანიჭებს სულის მშვიდობას და ცოდვათა მიტევებას, მაგრამ სრულს ნუგეშს ცოდვთა
შესახებ მგლოვარენი მიიღებენ მომავალს ცხოვრებაში.

მესამე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ

”ნეტარ იყვნენ მშვიდნი,
მშვიდნი, რამეთუ მათ დაიმკვიდრონ ქვეყანა.
ქვეყანა.”

სიმშვიდე არის ისეთი მდგომარეობა სულისა, როცა ქრისტიანი არავის აბოროტებს, არ აწყენინებს და
თვითონაც ერიდება განრისხება-გაბოროტებას. მშვიდი კაცი მზად არის მოითმინოს და აიტანოს სხვისგან
შეურაცხყოფა უდრტვინველად. ცდილობს მოსპოს მტრობა და ბოროტება, თუნდაც რომ შეილახოს მისი
უფლება და ზარალი მიეცეს ამით. ეს არ ნიშნავს ხასიათის სისუსტეს. ამისთანა კაცს ყოველთვის შეუძლია
ეძიოს თავისი, მხოლოდ სიყვარულით, განუბოროტებლად. უდიდესი მაგალითი სიმშვიდისა არის ქრისტე
მაცხოვარი.
მშვიდთა ქრისტემ აღუთქვა დამკვიდრება ქვეყანისა, ანუ სრული დიდება მომავალ საუკუნეში, რომელშიც
იქმნება ახალი ცა და ახალი ქვეყანა.

49
 მეოთხე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ
”ნეტარ იყვნენ,
იყვნენ, რომელთა ჰშიოდის და სწყუროდის სიმართლისათვის,
სიმართლისათვის, რამეთუ
იგინი განძღენ.
განძღენ.”

მშიერი და მწყურვალი სიმართლისათვის არის ისეთი კაცი, რომელიც არ ესავს თავის კეთილ საქმეებს, რაც
უნდა ბევრი ექმნას, არამედ, არამედ, როგორც მშიერს უნდა პური და მწყურვალს წყალი, ისე ეძიებს ღვთის
სიმართლეს და განმართლებას მის წინაშე.
სიმართლისათვის მშიერთ და მწყურვალთ ღმერთმა აღუთქვა განძღომა, ე.ი. სრული დაკმაყოფილება.
სულიერი განძღომა მისცემს მათ სულის სიმშვიდეს და ძალას ღვთის ნებისა და მცნებების აღსასრულებლად.
სრული განძღომა მშიერთა და მწყურვალთა სიმართლისათვის მოხდება მომავალ ცხოვრებაში, როცა კაცი
მიიღებს მონაწილეობას ღვთის დიდებაში.

მეხუთე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ

”ნეტარ იყვნენ მოწყალენი,
მოწყალენი, რამეთუ იგინი შეიწყალნენ.
შეიწყალნენ.”

მოწყალე არის ისეთი კაცი, რომელიც ხედავს მოყვასის გაჭირვებას და ეხმარება ყველაფრით, რითაც
შეუძლია - რჩევა-დარიგებით, ქონებით, ცოდნით. მოწყალება არის მუდმივი თვისება ჭეშმარიტი ქრისტიანისა.
მოწყალება არის სულიერი და ხორციელი: სულიერი მოწყალება ეკუთვნის კაცის სულიერ მხარეს, ხორციელი -
ხორციელს. მშიერის გამოზრდა, შიშველის შემოსვა, ავადმყოფის მოვლა-პატრონობა არის ხორციელი
მოწყალება; მოქცევა შეცდომილისა ჭეშმარიტების გზაზე, ნუგეშინისცემა მწუხარისა, მიტევება შეურაცხყოფისა
არის სულიერი მოწყალება.
მოწყალეთ ღმერთი შეიწყალებს საშინელ განკითხვის დროს მისთვის, რომ მშიერი გამოზარდეს, შიშველი
შემოსეს. მაგალითი მოწყალებისა მაცხოვარმა გვაჩვენა მოწყალე სამარიტელის შესახებ იგავით.

მეექვსე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ

”ნეტარ იყვნენ წმიდანი გულითა,
გულითა, რამეთუ მათ ღმერთი იხილონ.
იხილონ.”

წმიდა გულით არის ის კაცი, რომელიც ცდილობს არაფერი ბოროტი და ცუდი განზრახვა არ იქონიოს
გულში, რადგანაც გული არის ძირი და წყარო ყოვლისავე კეთილისა და ბოროტისა. როგორი გულიც აქვს კაცს,
მისი საქმეებიც ისეთი იქნება. წმიდანი გულითა იხილავენ ღმერთს. რადგანაც ღმერთი არის წმიდა არსება,
ამიტომ მისი ხილვა შეუძლიათ მხოლოდ წმიდა გულის პატრონთ. ღმერთი არის ნათელი, ამიტომ ვერ
მიეახლება მას ცოდვებით დაბნელებული კაცის გული.

მეშვიდე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ

”ნეტარ იყვნენ მშვიდობის-
მშვიდობის-მყოფელნი,
მყოფელნი, რამეთუ იგინი ძედ ღმრთისად
იწოდნენ.
იწოდნენ.”

მშვიდობის მყოფელი ეწოდება ისეთ კაცს, რომელსაც უყვარს მშვიდობით და მყუდროებით ცხოვრება;
რომელიც არამც თუ თვითონ არავის წაეჩხუბება და შეაწუხებს, არამედ ცდილობს შეარიგოს წაჩხუბებულნი და
უკმაყოფილონი. მშვიდობის მყოფელი ცდილობს განამტკიცოს ქვეყანაზე სასუფეველი ღვთისა წინააღმდეგ
ბოროტისა. მშვიდობის მყოფელნი თავის მოღვაწეობით და მოქმედებით ემსგავსებიან იესო მაცხოვარს,
რომელიც მოვიდა შეცოდებული კაცის შესარიგებლად ღმერთთან, და ამიტომაც იწოდებიან მშვიდობის
მყოფელნი ძედ ღვთისა.

მერვე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ

”ნეტარ იყვნენ დევნულნი სიმართლისათვის
სიმართლისათვის,
ის, რამეთუ მათი არს სასუფეველი
ცათა.
ცათა.”

ქრისტეს ჭეშმარიტ მონებს ამ სოფელში მოელით დევნულება, ტანჯვა, ცილისწამება, დაცინვა. ძნელია
ქვეყანაზე სიმართლით ცხოვრება და მუდამ სიმართლის თქმა, მაგრამ ქრისტიანი მუდამ მხნე უნდა იყოს,
მომთმენი და მტკიცე თავის აღმსარებლობასა და სარწმუნოებაში.
დევნულთ სიმართლისათვის ქრისტე აღუთქვამს ზეცათა სასუფეველს ნაცვლად იმისა, რასაც მოაკლდებიან
და დაკარგავენ აქ სიმართლისათვის დევნულობის ჟამს.

მეცხრე მცნება ნეტარებისა: ”ნეტარ

”ნეტარ იყვნეთ თქვენ,
თქვენ, რაჟამს გყუედრიდენ და გდევნიდენ და თქუან ყოველი
ყოველი
სიტყვაი ბოროტი თქუენდა მომართ სიცრუვით ჩემთვის. ჩემთვის. გიხაროდენ და მხიარულ იყვენით,
იყვენით, რამეთუ
სასყიდელი თქვენი ფრიად არს ცათა შინა.
შინა.”

უდიდესი ნეტარება მოელით იმათ, ვინც ეწამებიან ქრისტეს სარწმუნოების სახელისათვის. ქრისტე ღმერთი
ძვირფასია ყოველი ჭეშმარიტი ქრისტიანისათვის. მოციქულებმა, მოწამეებმა სისხლი დასთხიეს ქრისტეს

50
სიყვარულისათვის და ამით დაამტკიცეს მისი სიყვარული, ამიტომ ასეთებს ქრისტე მრავალ ჯილდოს
აღუთქვამს ცათა შინა.

თავი 4. ინდივიდუალური ლოცვები

1. შესავალი

ლოცვა არის საუბარი ღმერთთან. იგი სამი სახისაა: სახოტბო (ანუ სადიდებელი), თხოვნითი და
სამადლობელი.
როგორც წმ. პავლე მოციქული გვასწავლის: „გამუდმებით ილოცეთ.“ (I თესალ, 5 ,17). დღევანდელ
სულიერად დაცემულ სამყაროში ასთი მოწოდების შესრულება ერთი შეხედვით ძალზედ რთული ჩანს, მაგრამ
იყვნენ ადამიანები (არა მარტო მონაზვნები, არამედ ერისკაცნიც) და, ალბათ, დღესაც არიან, რომლებმაც
განუწყვეტელი ლოცვის მდგომარეობას მიაღწიეს.
დღეს ჩვენი მიზანია შევძლოთ უმცირესი – ვისწავლოთ ელემენტარული სწორი დამოკიდებულება
სამყაროს შემოქმედთან. ამისათვის, ეკლესიის წმინდა მამების მიერ ღვთაებრივი გამოცხადებებისა და პირადი
სულიერი გამოცდილების საფუძველზე, დადგენილია გარკვეული რეჟიმი, ჩარჩოები, გარკვეული კანონი,
რომელიც გვეხმარება, არ ავცდეთ ღმრთისაკენ მიმავალ ვიწრო გზას. ეს კანონი ადამიანის ცხოვრების ყველა
სფეროს ეხება: მის დამოკიდებულებას ღმერთთან, მოყვასთან და საკუთარ თავთან.
ღმერთთან მიმართებაში ერთ-ერთი უმთავრესია საკუთრივ ლოცვითი კანონი ანუ ლოცვა, ამ სიტყვის
კონკრეტული მნიშვნელობით, რაც გულისხმობს უშუალო მიმართებას, უშუალო საუბარს ღმერთთან, იქნება ეს
სიტყვიერი თუ უხმო, გულში ჩუმად წარმოთქმული.
არსებობს ინდივიდუალური ლოცვები,
ლოცვები, რომლებსაც მორწმუნე თავად კითხულობს, ძირითადად სახლში და
ღვთისმსახურება,
ღვთისმსახურება, რომლებსაც აღასრულებს მღვდელი ეკლესიაში ან მის გარეთ. ღვთისმსახურება სრულდება
საგანგებო საეკლესიო წესდების ანუ ტიპიკონის მიხედვით. ღვთისმსახურება არის საზოგადო და კერძო.
საზოგადო ღვთისმსახურება ანუ საეკლესიო ღვთისმსახურება სრულდება საზოგადოდ ყველა
ქრისტიანისათვის. მაგ: ღამისთევის (საღამოს) ლოცვა და საღმრთო ლიტურგია ანუ წირვა. კერძო
ღვთისმსახურება სრულდება რომელიმე კერძო პირისთვის. მაგ.: ნათლობა, ჯვრისწერა, პარაკლისი, პანაშვიდი,
სახლის კურთხევა და ა.შ.
უნდა აღვნიშნოთ, რომ ერთბაშად ყველა ამ ინდივიდუალურ თუ საზოგადო ლოცვაში მონაწილეობის
მიღება ძნელია, რის გამოც მორწმუნე ადამიანმა უნდა იცოდეს, თუ რა არის მისთვის სავალდებულო, რა –
სასურველი და რა – სულიერი ზიანის მომტანი, რამეთუ ზედმეტობა ყველაფერში, ლოცვაშიც კი, საშიშია. ერთი
მხრივ, ერისკაცთა შორის არიან ქრისტიანები, რომლებიც საზოგადოებრივ საქმიანობასაც ეწევიან და ყველა ამ
წესსაც ასრულებენ; მეორე მხრივ, ეკლესიის წევრთა შორის არიან უძლური ადამიანებიც, რომლებიც ვერც ბევრს
ლოცულობენ და მარხულობენ და წმ. ზიარებასაც სახლში ღებულობენ.
საკუთარი სულიერი ცხოვრების ინტენსივობა თითოეულმა ადამიანმა ინდივიდუალურად უნდა
განსაზღვროს თავისი მოძღვრის დახმარებით. იმის თქმა კი შეგვიძლია, რომ ამ შემთხვევაში მთავარია თვითონ
მიაჩნდეს ადამიანს თავი ეკლესიის წევრად და საქმითაც გამოხატავს ამას. ჰყავდეს სულიერი მოძღვარი*,
მარხულობდეს მსუბუქად მაინც, თუ მეტი არ შეუძლია, ლოცულობდეს დილას და საღამოს, თუნდაც სულ
ცოტას, და ეზიარებოდეს, თუნდაც იშვიათად, მაგრამ სისტემატურად.

ლექსიკონი
ლექსიკონი:
იკონი:
მოძღვარი - მღვდელი, რომელიც სულიერ მასწავლებლობას უწევს მორწმუნეს.

2. დილის ლოცვების განმარტება

ყოველი დღე ქრისტიანისა იწყება და მთავრდება ღვთის ხსენებით. გაღვიძებისთანავე ვიწერთ პირჯვარს და
ვამბობთ: „დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე ამინ.“
პირჯვრის გადასაწერად მარჯვენა ხელის პირველ სამ თითს შევკრავთ ერთად ნიშნად იმისა, რომ ჩვენი
ღმერთი პირით სამია – მამა, ძე და სული წმინდა, არსით კი ერთია და განუყოფელი: ბოლო ორ თითს
ხელისგულზე მივიბჯენთ ნიშნად იმისა, რომ იესო ქრისტე არის სრული ღმერთი და სრული კაცი და ამგვარ
თითთა წყობით ხელს ჯერ შუბლზე მივიდებთ, შემდეგ მკერდს ქვემოთ - მუცელზე, შემდეგ მარჯვენა მხარზე
და ბოლოს მარცხენა მხარზე.

51
 დილის ტუალეტის შემდეგ დავდგებით ხატების წინ, პირით აღმოსავლეთისაკენ, გავსწორდებით,
დავმშვიდდებით და დაბალ ხმაზე (შეიძლება გულშიც) დავიწყებთ დილის ლოცვების შესრულებას იმ
თანმიმდევრობით, როგორც წერია შესაბამის „ლოცვანში“.
ბოლო ორი ლოცვის შესრულებისას (ლოცვა ცოცხალთათვის, ლოცვა მიცვალებულთათვის), ყოველი
მუხლის შემდეგ უნდა ვყოთ მეტანია.
მეტანია ბერძნული სიტყვაა და სინანულს ნიშნავს. მას აღვასრულებთ ღმრთის წინაშე ჩვენი ცოდვებისა და
უღირსების შეცნობის ნიშნად და სინანულსა და მორჩილებას გამოვხატავთ. მეტანია ორი სახისაა - დიდი და
მცირე.
დიდი მეტანია, ანუ მუხლდრეკა, სრულდება შემდეგნაირად: ვიწერთ პირჯვარს, ვასრულებთ
მუხლთმოყრას და შუბლით ვეხებით მიწას, რის შემდეგაც კვლავ ვდგებით ფეხზე.
მცირე მეტანიის დროს ვიწერთ პირჯვარს, ვიდრეკთ თავს, წელში ღრმად ვიხრებით და მარჯვენა ხელით
ვეხებით მიწას, რის შემდეგაც კვლავ ვიმართებით წელში.
კვირა დღეებში და დიდ დღესასწაულებზე არ სრულდება დიდი მეტანია, სრულდება მცირე მეტანია.
კერძოდ, მუხლდრეკა წყდება შაბათს საღამოს მწუხრის ლოცვიდან კვირას საღამოს მწუხრის ლოცვამდე.

ხანდახან ხდება, რომ ამა თუ იმ მიზეზით ადამიანი ვერ ასწრებს დილის ლოცვების სრულიად წაკითხვას.
ასეთ შემთხვევაში, გამონაკლისის სახით, დასაშვებია დილის ლოცვების შემოკლება, ე. ი. მისი გარკვეული
ნაწილის წაკითხვა. თუ ესეც არ ესწრება, უნდა ითქვას მოკლე სამადლობელი ლოცვა: „ძილისაგან ადგომილი
გმადლობ შენ, წმინდაო სამებაო…“
გარდა ამ ზემოთმოყვანილი ლოცვებისა, მოძღვრის ლოცვა-კურთხევით, მათი წაკითხვის შემდეგ, შეიძლება
შევასრულოთ სხვა ლოცვებიც, წავიკითხოთ ფსალმუნები, სახარება, მივმართოთ ლოცვით ჩვენ მფარველ
წმინდანებს, ვილოცოთ სკვნილზე (სკვნილის შესახებ შემდეგ გვექნება საუბარი) და ვილოცოთ საკუთარი
სიტყვებით.

დასაწყისი ლოცვების განმარტება

ამ ლოცვებით იწყება დილა-საღამოს ლოცვები, ასევე ეს ლოცვები ხშირად იკითხება საზოგადო

ღვთისმსახურებისას. სასურველია ქრისტიანმა ”დასაწყისი ლოცვები” ზეპირად იცოდეს.

სახელითა მამისათა,
მამისათა, და ძისათა,
ძისათა, და სულისა წმიდისათა.
წმიდისათა. ამინ

- ძილისაგან აღდგომილი, ვიდრე რაიმეს მოიმოქმედებდე, კრძალვით წარსდექი ღვთის წინაშე, გადაისახე
პირჯვარი და თქვი ”სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა. ამინ.” ამ ლოცვაში ჩვენ ვახსენებთ
წმ სამების სამივე პირს - მამა ღმერთს, ძე ღმერთს და სული წმიდა ღმერთს და გამოვხატავთ რწმენას, რომ
ღმერთი ერთია და სამპიროვანი. ამ ლოცვას ყოველი კეთილი საქმის დაწყების წინ უნდა ვამბობდეთ, რადგან
ყველაფერს წმიდა სამების სადიდებლად და პატივსაცემად უნდა ვაკეთებდეთ.
ლოცვები ხშირად ბოლოვდება სიტყვით ”ამინ”, იგი დამამტკიცებელი, დასკვნითი სიტყვაა და ვამბობთ
ნიშნად იმისა, რომ ყველაფერი რასაც ლოცვაში ვკითხულობთ, ჭეშმარიტია.

52
 ლოცვა უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი

უფალო იესო ქრისტე,

ქრისტე, ძეო ღვთისაო,
ღვთისაო, ლოცვითა ყოვლადწმიდისა დედისა შენისათა და ყოველთა წმიდათა,
წმიდათა,
შეგვიწყალენ ჩვენ.
ჩვენ.

ამ ლოცვაში უფალს ვთხოვთ, რომ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელისა და წმინდანების ლოცვით

შეგვიწყალოს ე.ი. იყოს ლმობიერი ჩვენდამი და ცოდვები შეგვინდოს. წმინდანებს ჩვენ იმ ადამიანებს
ვუწოდებთ, რომლებმაც ღვთისმოსაობით იცხოვრეს ამქვეყნად, ამჟამად კი უფალთან ერთად ცაში სუფევენ და
ჩვენთვის ლოცულობენ.
ეს ლოცვა შემოკლებულადაც ითქმება: ”უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღვთისაო, შეგვიწყალენ ჩვენ”. ან უფრო
მოკლედ: ”უფალო შეგვიწყალენ”. ასეთი შემოკლებული სახით ეს ლოცვა ხშირად წარმოითქმება ტაძარში 40-
გზის.

სადიდებელი ლოცვა

დიდება შენდა,
შენდა, ღმერთო ჩვენო,
ჩვენო, დიდება შენდა.
შენდა.

ეს არის სადიდებელი ლოცვა. ამ ლოცვით ჩვენ მოწიწებას გამოვხატავთ ღვთისადმი, როგორც

ყოვლადსრული და ყოვლისშემძლე არსებისადმი, და ვიწყებთ შემდგომ ლოცვებს.
ეს ლოცვა წარმოითქმება მოკლედაც: დიდება ღმერთს.
ღმერთს. ასეთი შემიკლებული სახით ჩვენ წარმოვთქვამთ ამ
ლოცვას რაიმე კეთილი საქმის დასრულებისას. მაგ.: სწავლის, შრომის დასრულებისას ან რაიმე სასიხარულო
ამბის გაგებისას.

ლოცვა სულიწმიდისადმი

მეუფეო ზეცათაო,
ზეცათაო, ნუგეშინისმცემელო,
ნუგეშინისმცემელო, სულო ჭეშმარიტებისაო,
ჭეშმარიტებისაო, რომელი ყოველგან ხარ და ყოველსავე
აღავსებ მადლითა შენითა
შენითა,
ნითა, საუნჯეო კეთილთაო,
კეთილთაო, მომნიჭებელო ცხოვრებისაო,
ცხოვრებისაო, მოვედ და დაემკვიდრე ჩვენს
შორის და წმიდა მყვენ ჩვენ ყოვლისაგან ბიწისა და აცხოვნენ,
აცხოვნენ, სახიერო,
სახიერო, სულნი ჩვენნი.
ჩვენნი.

ამ ლოცვაში მივმართავთ ყოვლაწმიდა სამების მესამე პირს - სულიწმიდას.

”მეუფეო ზეცათაო”
ზეცათაო” - მეუფე ნიშნავს მეფეს. სულიწმიდა, ისევე როგორც მამა ღმერთი და ძე ღმერთი,
მეუფებს (მეფობს) მთელ სამყაროზე და მართავს მას და მიუხედავად იმისა, რომ ღმერთი ყველგანაა (””რომელი
ყოველგან ხარ და ყოველსავე აღავსებ მადლითა შენითა” შენითა”), მისი მადლი (წყალობა) განსაკუთრებულად
ვლინდება ზეცაში, იქ სადაც იმყოფებიან ანგელოზები და წმინდანები, ამიტომაც იწოდება სულიწმიდა ”ზეცათა
მეუფედ”.
სულიწმიდა იწოდება ”ნუგნუგეშინისმცემლად”
ეშინისმცემლად”, რადგან როგორც თავის დროზე მან ნუგეში სცა მოციქულებს,
ჩვენც ასევე გვანუგეშებს ყოველგვარ გაჭირვებასა და უბედურებაში. ქრისტეს მოწაფეებს ძალიან უყვარდათ
თავიანთი მოძღვარი და დამწუხრდნენ, როდესაც გაიგეს, რომ ქრისტე მათ უნდა განშორებოდა და ცად
ამაღლებულიყო. იესომ აღუთქვა მათ, რომ მოუვლენდა ნუგეშინისმცემელს. მართლაც, უფლის ზეცად
ამაღლებიდან მეათე დღეს, როდესაც მოციქულები სხვა მორწმუნეებთან ერთად ერთ სახლში იმყოფებოდნენ,
დაახლოებით დილის ცხრა საათზე, ზეციდან ძლიერი ხმაური გაისმა და სულიწმიდა ცეცხლის ენების სახით
გადმოვიდა მოციქულებზე. ისინი სულიერად შეიცვალნენ: რაც კი მათვის აქამდე გაუგებარი და ბუნდოვანი
იყო ქრისტეს სწავლებაში, ცხადი და გასაგები გახდა. სულიწმიდამ განწმიდა უფლის მოწაფეები, მათ სულიერი
შვება და სიხარული იგრძნეს და სულიწმიდით განათლებულებმა დაიწყეს ღვთის დიდება და ქრისტეს
სწავლების ქადაგება სხვადასხვა ენებზე, რაც მანამდე არ იცოდნენ.
”სულო ჭეშმარიტებისაო”
ჭეშმარიტებისაო” - მივმართავთ სულიწმიდას, რადგან იგი ადამიანებს გეზს აძლევს ყოველგვარი
ჭეშმარიტებისკენ, იგი ასწავლის მათ სიკეთეს.
”მომნიჭებელო ცხოვრებისაო”
ცხოვრებისაო” - სულიწმიდა სიცოცხლეს ანიჭებს ყოველ ცოცხალ არსებას, ადამიანებს კი,
ამავე დროს მიჰმადლებს სულიერ ცხოვრებას, ანუ ეხმარება მათ სიკეთითა და სიწმიდით ცხოვრებაში.
”საუნჯეო კეთილთაო”
კეთილთაო” - სულიწმიდა არის ყოველგვარი სიკეთის წყარო და წიაღი.
”მოვედ და დაემკვიდრე ჩვენს შორის”
შორის” - ვთხოვთ, რომ შემოვიდეს ჩვენში.
”წმიდა მყვენ ჩვენ ყოვლისაგან ბიწისა”
ბიწისა” - ვთხოვთ გვიხსნას ყოველგვარი ცოდვებისგან და ამით გვიხსნას
სამუდამო სასჯელისგან, ანუ ჯოჯოხეთში მოხვედრისაგან (”აცხოვნენ
(”აცხოვნენ,
აცხოვნენ, სახიერო,
სახიერო, სულნი ჩვენნი”
ჩვენნი”). ცხონება
სწორედ გადარჩენას, სულის სამოთხეში შესვლას ნიშნავს. სახიერი კეთილს ნიშნავს, ღმერთი ყოვლადსახიერია.

53
 სამწმიდაობითი ლოცვა

წმიდაო ღმერთო,
ღმერთო, წმიდაო ძლიერო,
ძლიერო, წმიდაო უკვდავო
უკვდავო,
ავო, შეგვიწყალენ ჩვენ (ეს ლოცვა წარმოითქმება სამჯერ).

ამ ლოცვით მივმართავთ წმიდა სამების სამივე პირს და შეწყალებას ვითხოვთ. ამ ლოცვას ”სამწმიდაო”
ლოცვა ან ”ანგელოზთა გალობა” ეწოდება, რადგან იგი ანგელოზებისგან მოგვეცა; მეხუთე საუკუნეში
ღვთისმოსავი მეფის თეოდოსი II-ისა და პატრიარქ პროკლეს მოღვაწეობის დროს, საბერძნეთში საშინელი
მიწისძვრა მოხდა, რომლის დროსაც მთელი დასახლებები მიწამ შთანთქა. ადამიანები შიშის გამო ქუჩებსა და
მოედნებზე ცხოვრობდნენ. მათ მინდორში აღავლინეს უფლისადმი სავედრებელი ლოცვა მიწისძვრის
შეწყვეტისთვის. ამ ლოცვის დროს უხილავი ხელით ზეცაში ატაცებულ იქნა ერთი ყრმა. როდესაც იგი მიწაზე
დაბრუნდა, მოუთხრო გაოცებულ ადამიანებს, რომ ზეცაში ანგელოზები უგალობდნენ და ადიდებდნენ უფალს
შემდეგი სიტყვებით: ”წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო”...
ადამიანებმა გაიმეორეს ეს სიტყვები და დაუმატეს ”შეგვიწყალენ ჩვენ”. ამი შემდეგ მიწისძვრა შეწყდა.

ლოცვა ყოვლადწმიდა სამებისადმი

დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა,

სულსა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე,
უკუნისამდე, ამინ.
ამინ.
ყოვლადწმიდაო სამებაო,
სამებაო, შეგვიწყალენ ჩვენ,
ჩვენ, უფალო,
უფალო, გვიხსენ და გვილხინე ცოდავათა ჩვენთაგან,
ჩვენთაგან,მეუფეო,
მეუფეო,
შეგვინდევ უსჯულოებანი ჩვენნი,
ჩვენნი, წმიდაო,
წმიდაო, მოიხილე და განჰკურნენ უძლურებანი ჩვენნი სახელისა
შენისათვის.
შენისათვის.

ეს ლოცვა მიმართულია წმიდა სამების სამივე პირისადმი. ამ ლოცვაში სამების სამივე პირს ცალ-ცალკე
ვთხოვთ (თუმცა სხვადასხვა სიტყვებით) - ცოდვების მოტევებას. სიტყვები ”ყოვლადწმიდაო სამებაო” სამებაო”
ეკუთვნის ერთობლივად წმიდა სამების სამივე პირს და ვთხოვთ შეწყალებას. სიტყვით: ”უფალო” უფალო” ჩვენ
მივმართავთ მამა ღმერთს, რათა მან შეგვინდოს ჩვენი ცოდვები, ”მეუფეო”
მეუფეო” - ძე ღმერთს, რომლისგანაც პატიებას
ვითხოვთ ჩვენი უსჯულოებისთვის, ”წმიდაო”
წმიდაო” - სულიწმიდას, რომელსაც ვთხოვთ თავისი სიახლოვით
განკურნოს ჩვენი სულიერი სნეულებები. ლოცვის ბოლო სიტყვებს ”სახელისა შენისათვის”
შენისათვის” წარმოვთქვამთ იმის
აღსანიშნავად, რომ ცოდვები მოგვეტევება არა ჩვენი რაიმე დამსახურებით, არამედ ყოვლაწმიდა სამების
კაცთმოყვარეობით.

საუფლო ლოცვა ”მამაო ჩვენო”

ჩვენო”

მამაო ჩვენო,
ჩვენო, რომელი ხარ ცათა შინა,
შინა, წმიდა იყავნ სახელი შენი,
შენი, მოვედინ სუფევა შენი,
შენი, იყავნ ნება შენი,
შენი,
ვითარცა ცათა შინა,
შინა, ეგრეცა ქვეყანასა ზედა,
ზედა, პური ჩვენი არსობისა მომეც ჩვენ დღეს,
დღეს, და მომიტევენ ჩვენ
თანანადებნი ჩვენნი,
ჩვენნი, ვითარცა ჩვენ მივუტევებთ თანამდებთა მათ ჩვენთა და ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა,
განსაცდელსა,
არამედ მიხსენ ჩვენ ბოროტისაგან.
ბოროტისაგან.
რამეთუ შენი არს სუფევა,
სუფევა, ძალი და დიდება მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა აწ და მარადის და
უკუნითი უკუნისამდე,
უკუნისამდე, ამინ“
ამინ“

ყველაზე მთავარი ლოცვაა ”საუფლო ლოცვა”. რატომ ეწოდება ამ ლოცვას საუფლო? იმიტომ, რომ თვითონ
უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ ასწავლა იგი თავის მოწაფეებს. საუფლო ლოცვა იყოფა ცხრა ნაწილად: მოხმობა
ანუ მოწოდება, შვიდი თხოვნა და დიდებისმეტყველება.

მოხმობა: ”მამაო
”მამაო ჩვენო,
ჩვენო, რომელი ხარ ცათა შინა”
შინა”

თავდაპირველად ჩვენ მოვუწოდებთ ღმერთს - ჩვენს ზეციურ მამას. ჩვენ მას „მამად“ იმიტომ
მოვიხსენიებთ, რომ უფალს ყოველი ჩვენთაგანი უყვარს, ვითარცა შვილი. ამიტომ ლოცვის დროს
სიყვარულითა და იმედით უნდა წარვდგეთ ჩვენი მამის წინაშე. ამასთან, ჩვენ ყოველთვის ასე უნდა
მივმართოთ: „მამაო ჩვენო“ და არა „მამაო ჩემო“. ეს იმიტომ, რომ გვმართებს ყველასათვის ვილოცოთ და არა
მხოლოდ საკუთარი თავისათვის.
ჩვენ ვამბობთ: „რომელი ხარ ცათა შინა“. მაგრამ ღმერთი ხომ ყველგანმყოფია? მაშინ რას ნიშნავს ეს
სიტყვები? - იმას, რომ, მართალია, ღმერთი ყველგან არის, მაგრამ მისი განსაკუთრებული საუფლო ზეცაა. ჩვენც,
როდესაც ღმერთთან საუბარი გვსურს, უნდა დავივიწყოთ ყოველივე მიწიერი და ზეციურზე ვიფიქროთ, იქ
გადავსახლდეთ სულითა და გულით.

54
 პირველი თხოვნა: ”წმიდა იყავნ სახელი
სახელი შენი”
შენი”

პირველად ვითხოვთ, ერთი შეხედვით, უცნაურ რამეს: წმინდა იყავნ სახელი შენი. რას ნიშნავს ეს? განა
ღმერთის სახელი ისედაც წმინდა არ არის? მაგრამ საქმე იმაშია, რომ ამ თხოვნით ჩვენ ღმერთს ვევედრებით,
რომ შეგვეწიოს, ვიცხოვროთ წმინდად და ჩვენი კეთილი საქმეებით მისი წმიდა სახელის დიდება განვავრცოთ
ადამიანთა შორის, რომ მათაც, ნახავენ რა ჩვენს კეთილ საქმეებს, ადიდონ ჩვენი ზეციერი მამა. ამდენად, ამ
თხოვნით ჩვენ ღმერთს სიწმინდით ცხოვრების ძალას ვევედრებით.

მეორე თხონა: ”მოვედინ სუფევა შენი”

შენი”

ამ სიტყვებით უფალს ვთხოვთ, რომ დაემკვიდროს ჩვენს შორის ანუ მართოს ჩვენი სულიერი ძალები და
ჩაგვაგონოს, როგორ ვიცხოვროთ ცათა სასუფევლის დასამკვიდრებლად.

მესამე თხოვნა: ”იყავნ ნება შენი ვითარცა ცათა შინა,

შინა, ეგრეცა ქუეყანასა ზედა”
ზედა”

შემდეგ ჩვენ ვითხოვთ: „იყავ ნება შენი“, ანუ ყოველივე, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ და რაც შეგვემთხვევა, მოხდეს
ისე კი არა, როგორც ჩვენ გვინდა, არამედ როგორც ღმერთს ნებავს, რადგან ღმერთმა უკეთ იცის, რა არის
სასარგებლო და საჭირო.
ამ სიტყვებს ჩვენ ვუმატებთ: „ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქვეყანასა ზედა“ იმიტომ, რომ ზეცაში
ანგელოზები და წმინდანები ყოველთვის ასრულებენ ღვთის ნებას. დაე, ასე იყოს მიწაზეც.

მეოთხე თხოვნა: ”პური ჩვენი არსობისა მომეც ჩუენ დღეს”

დღეს”

აქ იგულისხმება როგორც ხორციელი საჭიროებანი, მაგალითად, საზრდელი, ტანსაცმელი, ბინა და ა.შ. ასევე
სულიერი საზრდოც: მადლი, რომელსაც ვიღებთ წმინდა საიდუმლოებებით (ნათლისღებით, აღსარებით,
ზიარებით და ა.შ.), რაც აუცილებელია სულიერი არსებობისათვის. უფალმა გვიანდერძა ვითხოვოთ ჩვენთვის
არა სიმდიდრე, არა ფუფუნება, არამედ მხოლოდ ის რაც არსებობისათვის არის აუცილებელი და ყველაფერში
მივენდოთ ღმერთს; გვახსოვდეს, რომ ის როგორც მამა, მარადის ზრუნავს და განიცდის ჩვენს გამო.

მეხუთე თხოვნა: ”და მომიტევენ ჩვენ თანანადებნი ჩვენნი,

ჩვენნი, ვითარცა ჩვენ მივუტევებთ თანამდებთა მათ
ჩვენთა”
ჩვენთა”

თანანადები ნიშნავს ვალს, გადასახადს. ამ სიტყვებით უფალს ვთხოვთ ისევე გვაპატიოს ჩვენი ცოდვები,
როგორც ჩვენ ვპატიობთ მათ, ვინც ჩვენს წინაშე სცდავს. ამ შემთხვევაში ჩვენს მიერ ჩადენილი ცოდვები ჩვენს
ვალებად იწოდება და აი, რატომ: ღმერთმა მოგვცა ადამიანებს ძალა, ნიჭი და შესაძლებლობა, რათა სიკეთე
ვაკეთოთ; ჩვენ კი ხშირად ღმერთისაგან სასიკეთოდ მოცემულ ნიჭსა და უნარს ბოროტებისათვის, ცოდვების
ჩასადენად ვიყენებთ და ამრიგად ღვთის წინაშე „ვალში“ აღმოვჩნდებით ხოლმე. ასე რომ თუ ჩვენ თვითონ
გულწრფელად არ ვპატიობთ ჩვენს „მოვალეებს“ (ანუ შემცოდეთ), არც ღმერთი გვაპატიებს ჩვენს მიერ ჩადენილ
ცოდვებს და გარდაცვალების შემდეგ საუკუნო სატანჯველში წარვიგზავნებით.

მეექვსე თხოვნა: ”და ნუ შემიყვანებ ჩუენ განსაცდელსა”

განსაცდელსა”

განსაცდელი არის ცხოვრებაში ისეთი შემთხვევა, რომლის დროსაც შეიძლება ადვილად დავკარგოთ
სარწმუნოება, ან ჩავვარდეთ მძიმე ცოდვებში. ასეთი განსაცდელები მოდის ჩვენი ხორციდან, საწუთროსაგან*,
კაცთაგან და ეშმაკებისაგან. ამიტომ ჩვენ ვევედრებით უფალს. ამიტომ ჩვენ ვევედრებით უფალს აგვარიდოს
განსაცდელი.
*საწუთრო არის წუთისოფელი, ანუ ამქვეყნიური ცხოვრება, რომელიც დროებითი და წარმავალია.

მეშვიდე თხოვნა: ”არამედ მიხსენ ჩუენ ბოროტისაგან”

ბოროტისაგან”

ანუ გადაგვარჩინე ჩვენ ქვეყნიერებაზე არსებული ყოველგვარი ბოროტებისაგან, თვით ეშმაკისაგან,

რომელიც ყოველჟამს მზად არის ჩვენს დასაღუპავად.

დიდებისმეტყველება: ”რამეთუ შენი არს სუფევა,

სუფევა, ძალი და დიდება მამისა და ძისა და წმიდისა
წმიდისა სულისა აწ
და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე,
უკუნისამდე, ამინ“
ამინ“

55
 ანუ სწორედ შენ - ღმერთს - მამას, ძეს და სულიწმიდას რომ გეკუთვნის მეფობა, ძალა და მარადიული
(სიტყვები: ”აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე”) დიდება, არის სიმართლე და ჭეშმარიტება (”ამინ”).
თუმცა ამ სიტყვებს, რომელსაც ასამაღლებელს უწოდებენ, მხოლოდ სასულიერო პირები ამბობენ.
დიდებისმეტყველებით ქრისტიანები გამოვხატავთ იმედს, რომ მივიღებთ, რაც ვითხოვეთ, რამეთუ ღმერთს
ეკუთვნის სუფევა და შეუძლია ყოველივე, რასაც ვთხოვთ; მას ეკუთვნის ძალა და შეუძლია მოგვცეს, რასაც
ვთხოვთ; მას ეკუთვნის დიდება, ვინაიდან არის კეთილი და მრავალმოწყალე.

ლოცვა იესო ქრისტესადმი

მოვედით,
მოვედით, თაყვანის-
თაყვანის-ვსცეთ მეუფესა ჩვენსა ღმერთსა;
ღმერთსა;
მოვედით,, თაყვანის-
მოვედით თაყვანის-ვსცეთ და შეუვრეთ ქრისტესა მეუფესა ღმერთსა ჩვენსა;
ჩვენსა;
მოვედით,
მოვედით, თაყვანის-
თაყვანის-ვსცეთ და შეუვრდეთ თვით ქრისტესა
ქრისტესა მეუფესა და ღმერთსა ჩვენსა;
ჩვენსა;

ამ ლოცვაში ჩვენ მოუხმობთ საკუთარ თავსა და აგრეთვე ყველა მორწმუნეს იესო ქრისტეს თაყვანსაცემად.

ფსალმუნი 50-
50-ე

მიწყალე მე ღმერთო დიდითა წყალობითა შენითა და მრავლითა მოწყალებითა შენითა აღხოცე

უსჯულოებაი ჩემი.
ჩემი. უფროის განმბანე მე უსჯულოებისა ჩემისაგან და ცოდვათა ჩემთაგან განმწმიდე მე, მე, რამეთუ
უსჯულოებაი ჩემი მე უწყი და ცოდვაი ჩემი წინაშე ჩემსა არს მარადის.
მარადის. შენ მხოლოსა შეგცოდე და ბოროტი შენ
წინაშე ვყავ;
ვყავ; რაითა განჰმართლდე სიტყვათაგან შენთა და სძლო სჯასა შენსა.შენსა. რამეთუ ესერა უსჯულოებათა
უსჯულოებათა შინა
მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან, ჩემმან, რამეთუ ესერა ჭეშმარიტებაი შეიყვარე,
შეიყვარე, უჩინონი და
დაფარულნი სიბრძნისა შენისანი გამომიცხადენ მე, მე, მასხურო მე უსუპითა და განმწმიდე მე, მე, განმბანო მე და
უფროის თოვლისა განვსპეტაკნე.
განვსპეტაკნე. მასმინო მე გალობაი და სიხარული სიხარული და იხარებდნენ ძუალნი
დამდაბლებულნი.
დამდაბლებულნი. გარე მიაქციე პირი შენი ცოდვათა ჩემთაგან და ყოველნი უსჯულოებანი ჩემნი აღხოცენ. აღხოცენ.
გული წმიდაი დაჰბადე ჩემთანა ღმერთო და სული წრფელი განმიახლე გუამსა ჩემსა. ჩემსა. ნუ განმაგდებ მე პირისა
შენისაგან და სულსა წმიდასა შენსა ნუ მიმიღებ
მიმიღებ ჩემგან.
ჩემგან. მომეც მე სიხარული მაცხოვარებისა შენისაი და სულითა
მთავრობისაითა დამამტკიცე მე. მე. ვასწავლნე უსჯულოთა გზანი შენნი და უღმრთონი შენდა მოიქცნენ.მოიქცნენ. მიხსენ მე
სისხლთაგან ღმერთო,
ღმერთო, ღმერთო ცხოვრებისა ჩემისაო;
ჩემისაო; იხარებდეს ენაი ჩემი სიმართლესა შენსა.
შენსა. უფალო,
უფალო, ბაგენი
ჩემნი აღახვენ და პირი ჩემი უთხრობდეს ქებულებასა შენსა. შენსა. რამეთუ უკუეთუმცა გენება მსხვერპლი შე- შე-მცა-
მცა-
მეწირა,
მეწირა, არამედ საკუერთხნი არა გთნდეს.
გთნდეს. მსხვერპლი ღმრთისა არს სული შემუსვრილი,
შემუსვრილი, გული შემუსვრილი და
დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხყოს.
შეურაცხყოს. კეთილი უყავ,უყავ, უფალო,
უფალო, ნებითა
ნებითა შენითა სიონსა და აღაშენენ
ზღუდენი იერუსალიმისანი.
იერუსალიმისანი. მაშინ გთნდეს მსხვერპლი სიმართლისა,
სიმართლისა, შესაწირავი და ყოვლად დასაწუელი;
დასაწუელი;
მაშინ შესწირენ საკურთხეველსა შენსა ზედა ზვარაკნი.
ზვარაკნი.

განმარტება:
განმარტება:

ფსალმუნები შეადგინა ებრაელთა მეფემ და წინასწარმეტყველმა დავითმა, როდესაც იგი დიდ სინანულში
იმყოფებოდა მძიმე ცოდვის გამო; მან ერთი ღვთისმოსავი კაცი, ქეტელი ურია მოაკვლევინა და მისი ცოლი
შეირთო. დილის ლოცვანში მოცემულია მხოლოდ 50-ე ფსალმუნი. ამ ფსალმუნს ეწოდება სინანულის
ფსალმუნი, რადგან იგი გამოხატავს ღრმა მწუხარებას ჩადენილი ცოდვის გამო და გულმოდგინე ლოცვას
შენდობისთვის.

”მიწყალე მე ღმერთო დიდითა წყალობითა შენითა და მრავლითა მოწყალებითა შენითა აღხოცე

უსჯულოებაი ჩემი.
ჩემი. უფროის განმბანე მე უსჯულოებისა ჩემისაგან და ცოდვათა ჩემთაგან განმწმიდე მე” მე” - ამ
სიტყვებით უფალს ვევედრებით, რომ მან თავისი განუსაზღვრელი წყალობით შეგვინდოს ჩვენი ცოდვები.
”რამეთუ უსჯულოებაი ჩემი მე უწყი და ცოდვაი ჩემი წინაშე ჩემსა არს მარადის”
მარადის” - ეს სიტყვები იმის
მიმანიშნებელია, რომ ჩვენ ყურადებით ვართ საკუთარი თავისადმი, ვიცით ჩვენი ცოდვები, რომლებიც ქენჯნის
ჩვენს სინდისს.
”რაითა განჰმართლდე სიტყვათაგან შენთა და სძლო სჯასა შენსა”
შენსა” - ჩვენ იმდენად ხშირად ვცოდავთ უფლის
წინაშე, რომ იგი ყოველთვის სამართლიანი იქნება ჩვენს მიმართ, როგორი მკაცრიც არ უნდა იყოს მისი
სასჯელი.
”რამეთუ ესერა უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან”
ჩემმან” - ამ სიტყვებით
უფალს აღვძრავთ უფრო მეტი მოწყალებისკენ, რადგან ადამიანებზე ცოდვისაკენ მიდრეკილება პირველი
მშობლების, ადამ და ევას, დაცემის შემდეგ გადმოვიდა.

56
 ”რამეთუ ესერა ჭეშმარიტება შეიყვარე,
შეიყვარე, უჩინონი და დაფარულნი სიბრძნისა შენისანი გამომიცხადენ მე” მე” -
უფალს უყვარს ჭეშმარიტება და სძაგს სიცრუე. ღმერთმა ადამიანს გამოუცხადა ის, რასაც მის გარეშე ადამიანი
ვერასოდეს შეიცნობდა, ასწავლა ჭეშმარიტი რწმენა და უჩვენა გზა ცათა სასუფევლისკენ.
”მასხურო მე უსუპითა და განვსწმინდე მე, მე, განმბანო მე და უფროს
უფროს თოვლისა განვსპეტაკნე.
განვსპეტაკნე.” - უსუპი ერთ-
ერთი სახეობაა არომატული მწარე ბალახისა, რომელიც ძალიან მძიმე დაავადებისგან - კეთრისგან კურნავდა
ადამიანს. დავითი უსუპის სახეს აქ მეტაფორულად იყენებს: უსუპით მასხურე, რათა სრულიად განვიწმინდო
ცოდვათა უკეთურებისაგან, რაც შესაძლებელია მხოლოდ შენ მიერი ყოვლისშემძლე სიტყვითა და მიტევებით,
ანუ სინანულის ცრემლებით.
”მასმინო მე გალობაი და სიხარული”
სიხარული” - მახარე უფალო, რომ შენ შემიწყალე და მომეც მე სიხარული.
”და იხარებდნენ ძვალნი დამდაბლებულნი”
დამდაბლებულნი” - ცოდვით დამძიმებული ჩემი ძვლები, მოიხსნიან რა სიმძიმეს
შენმიერი მიტევებით, გაიხარებენ. ძვლებში როგორც მთელი სხეულის ნაწილში, დავითი მთლიანად თავის
თავს ანუ სხეულს გულისხმობს.
”გარე მიაქციე პირი შენი ცოდვათა ჩემთაგან და ყოველნი უსჯულოებანი ჩემი აღხოცენ” აღხოცენ” - ყოველი ჩემი
ცოდვა, ამბობს დავით მეფსალმუნე, შენი ყოვლისმხილველი თვალის წინაშე განშიშვლებულია, უფალო. მაგრამ
შენ ისინი განაგდე და ყოველი ჩემი უსჯულოება მოსპე ცხოვრების წიგნიდან და გაანადგურე.
”გული წმიდაი დაჰბადე ჩემთანა,
ჩემთანა, ღმერთო”
ღმერთო” - თუ შენ განწმენდ გულს პირველქმნილი ცოდვის
უწმინდურებათაგან, შენ დაბადებ ჩემში გულს ანუ სუფთა სულს.
”და სული წრფელი განმიახლე გვამსა ჩემსა” ჩემსა” - განმიახლე უფალო, სული სიწრფელისა, ანუ მომანიჭე
სიმართლის მადლი, რომელიც წინ წარმიძღვება ბოროტი სულის უსამართლო ზვაობის წინააღმდეგ.
”ნუ განმაგდებ მე პირისა შენისაგან”
შენისაგან” - ნუ განმეშორები მე, როგორც შენმიერი მზრუნველობის უღირსს.
”და სულითა მთავრობისაითა დამამტკიცე მე” მე” - უფალს ვთხოთ, რომ სულიწმიდის მადლით
დაგვამკვიდროს სიკეთეში.
”ვასწავლნე უსჯულოთა გზანი შენნი და უღმერთონი შენდა მოიქცენ” მოიქცენ” - ამ სიტყვებით, ნიშნად
მადლიერებისა ჩვენი ცოდვების მიტევებითვის, ვპირდებით უფალს, რომ ჩავაგონებთ უსჯულოებს
(ურწმუნოებს) მის ნებას, რათა ისინიც მოიქცნენ.
”მიხსენ მე სისხლთაგან”
სისხლთაგან” - დავითი სისხლისღვრაში გულისხმობს მის მიერ აღსრულებულ უსამართლო
მკვლელობას ურია ხეთელისას. ჩვენც უნდა ვთხოვოთ უფალს გვიხსნას კაცის კვლის ცოდვით დაცემისგან.
”იხარებდეს ენა ჩემი სიმართლესა შენსა”
შენსა” - სიმართლე - ცოდვისაგან გათავისუფლებაა, რამეთუ ცოდვის
შენდობა და მისგან გამოთავისუფლება უკვე განმართლებაა. ასე რომ, ენა, ცოდვათაგან ჩემი განმართლების
შემდგომ, გაიხარებს, შეგაქებს და განგადიდებს შენ, ღმერთო.
”საკუერთხი არა გთნდეს”
გთნდეს” - საკურთხში იგულისხმება ”ყოვლადასაწველი” ანუ ცხოველები, რომლებსაც
ებრაელები სწირავდნენ უფალს ცოვების მიტევებისთვის. ამ სიტყვებში გატარებულია აზრი, რომ უფალს არა
იმდენად სამსვერპლოზე დამწვარი მსხვერპლი ნებავს, არამედ სულიერი მსხვერპლი ანუ ”შემუსვრილი სული”;
”მსხვერპლი ღმრთისა არს სული შემუსვრილი”
შემუსვრილი” - სული შემუსვრილია, როდესაც ადამიანი განიცდის თავის
ცოდვებს, სინდისის ქენჯნას. სწორედ ასეთი მსხვერპლია ღვთისვის სათნო.
“გული შემუსვრილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხყოსშეურაცხყოს” - ფსალმუნის ამ მუხლში ნათქვამია,
რომ ღვთივსათნო მსხვერპლი სიმდაბლეა, რამეთუ ნეტარ არიან სულით გლახაკნი, რომელთათვის არის
სწორედ სასუფეველი ცათა. როგორ უნდა შევძლოთ სიმდაბლით სულის შემუსრვა? როცა, აღვასრულებთ რა
სიკეთეს, კი არ ვიამაყებთ, არამედ მარად ჩვენს ცოდვებს გავიხსენებთ.
”კეთილი უყავ,
უყავ, უფალო,
უფალო, ნებითა შენითა სიონსა და აღაშენენ ზღუდენი იერუსალიმისანი
იერუსალიმისანი”” - ამ სიტყვებით
დავითი ევედრება უფალს იერუსალიმის აღშენებას და განახლებას, იუდეველთა ბაბილონის ტყვეობის
შემდგომ. წმუნდა მამების განმარტებით, სიონსა და იერუსალიმში უნდა ვიგულისხმოთ ადამიანის სული და
გული. ჩვენ ვითხოვთ ჩვენი სულის განკურნებას.
”მაშინ გთნდეს მსხვერპლი სიმართლისა,
სიმართლისა, შესაწირავი და ყოვლადდასაწველი”
ყოვლადდასაწველი” - ეს სიტყვები მიგვითითებს
იმ სხვაზდასხვა მსხვერპლზე, რომლებსაც ძველ აღთქმაში ებრაელები სწირავდნენ ღმერთს. ჩვეულებრივ
მსხვერპლად სწირავდნენ კრავს, ხბოს, თხას და ა.შ. როდესაც შესაწირ ცხოველს სამსხვერპლოზე მიიყვანდნენ,
მას თავზე ხელებს ადებდნენ: ეს იმას ნიშნავდა, რომ ადამიანის ცოდვა ცხოველზე გადავიდა. და რადგან
უფლის მიერ ცოდვისთვის სიკვდილი იყო დაწესებული, შესაწირავი ცხოველი იკვლებოდა. ამრიგად ცოდვილი
ადამიანის გამო უცოდველი ცხოველი იკვლებოდა. ეს იმის მიმანიშნებელი იყო, რომ ოდესმე ძე ღვთისა,
როგორც უცოდველი კრავი, თავის თავზე აიღებდა მთელი ქვეყნიერების ცოდვებს და მოკვდებოდა
ადამიანისათვის თავად უცოდველი.
ცხოველი მთლიანად იწვებოდა სამსხვერპლოზე ან სხეულის გარკვეული ნაწილი (მაგ. ღვიძლი, ქონი).
”მაშინ შესწირნენ საკურთხეველსა შენსა ზედა ზვარაკნი”
ზვარაკნი” - ეს სიტყვებიც ღვთისადმი მსხვერპლშეწირვის
მიმანიშნებელია.

57
 ლოცვა დიდისა მაკარისა

ღმერთო,
ღმერთო, განმწმიდე მე ცოდვილი,
ცოდვილი, რამეთუ
რამეთუ არა მიქმნიეს კეთილი წინაშე შენსა,
შენსა, არამედ მიხსენ მე
განსაცდელისაგან და იყავნ ჩვენს შორის ნება შენი,
შენი, რათა დაუსჯელად აღვარო პირი ჩემი არაღირსი და ვაქებდე
სულისა,, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე,
სახელსა შენსა წმიდასა მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა უკუნისამდე, ამინ.
ამინ.
უფალო
უფალო, ღმერთო ჩვენო,
ჩვენო, რომელმან მრავლითა სიტკბოებითა,
სიტკბოებითა, და აურაცხელითა მოწყალებითა შენითა
მომანიჭე ჩვენ,
ჩვენ, და სათნო-
სათნო-იყავ თანაწარსვლასა ამას სიგრძესა ღამისასა მშვიდობით თანაწარსვლად,
თანაწარსვლად, და
ყოვლისაგან განსაცდელისა და ბოროტისა დაგვიფარენ.
დაგვიფარენ. შენ,
შენ, მეუფეო და შემოქმედო ყოველთაო,
ყოველთაო, მომეც ჩვენ
მიწევნად ცისკრისა ლოცვათა,
ლოცვათა, და გამოაბრწყინვე გულთა შინა ჩვენთა ჭეშმარიტი ნათელი საუნჯეთაგან
მეცნიერებისა შენისათა,
შენისათა, და ყოფად ყოვლისავე ნებისა შენისა.
შენისა.

- ამ ლოცვაში ჩვენ გამოვთქვამთ მზადყოფნასა და სურვილს უფლის წინაშე ძილისაგან აღდგომისთანავე

ვაკეთოთ ის საქმეები, რაც ღვთის ნებითაა თვითოეულ ჩვენგანზე დაკისრებული და შევთხოვთ უფალს
დახმარებას ამ საქმეებში. აგრეთვე ვევედრებით, რომ დაგვიცვას ცოდვებისგან და დაგვამკვიდროს ცათა
სასუფეველში. ლოცვა მთავრდება უფლის დიდებით.

მოკითხვა მთავარანგელოსისა მიერ ყოვლადწმიდისა

ყოვლადწმიდისა ღვთისმშობელისა

ღვთისმშობელი ქალწულო,
ქალწულო, გიხაროდენ,
გიხაროდენ, მიმადლებულო მარიამ,
მარიამ, უფალი შენთანა,
შენთანა, კურთხეულ ხარ შენ
დედათა შორის და კურთხეულ არს ნაყოფი მუცლისა შენისა,
შენისა, რამეთუ მაცხოვარი გვიშევ სულთა ჩვენთა.
ჩვენთა.

ამ ლოცვით მივმართავთ ყოვლაწმიდა ღვთისმშობელს და ვადიდებთ მას, როგორც ყველა დედას შორის
გამორჩეულს და მისი მუცლის ნაყოფს - იესო ქრისტეს. სიტყვები: ”გიხაროდენ, მიმადლებულო მარიამ, უფალი
შენთანა, კურთხეულ ხარ შენ დედათა შორის” აღებულია მთავარანგელოზ გაბრიელის მოკითხვიდან
ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელის მიმართ, როდესაც აუწყა მას ღვთის ძის ხორციელად მოსალოდნელი შობა
(ლუკა 1,28), სიტყვები: ”კურთხეულ არს ნაყოფი მუცლისა შენისა” - აღებულია მართალი ელისაბედის
მისალმებიდან, როდესაც წმიდა ქალწულმა მარიამმა მოინახულა იგი (ლუკა 1,42), დანარჩენი სიტყვები
აღებულია ანგელოზების მიმართვიდან მწყემსებისადმი: ”რამეთუ იშვა დღეს თქუენდა მაცხოვარი” (ლუკა 2,11).

”ღირს არს...
არს...”
...” - დიდება ღვთისმშობელისა

ღირს არს ჭეშმარიტად,

ჭეშმარიტად, რათა გადიდებდეთ,
გადიდებდეთ, შენ ღვთისმშობელო,
ღვთისმშობელო, რომელი მარადის სანატრელ იქმენ,
იქმენ,
ყოვლად--უბიწოდ და დედად ღვთისა ჩვენისა.
ყოვლად ჩვენისა. უპატიოსნესსა ქერუბინთასა
ქერუბინთასა,
რუბინთასა, და აღმატებით უზესთაესსა
სერაბინთასა,
სერაბინთასა, განუხრწნელად მშობელსა სიტყვისა ღვთისასა,
ღვთისასა, მხოლოსა ღვთისმშობელსა გალობით
გადიდებდეთ.
გადიდებდეთ.

ამ ლოცვაში ვადიდებთ ყოვლაწმიდა ღვთისმშობელს. ქერუბიმები და სერაფიმები უმაღლესი და ღმერთთან

ყველაზე ახლოს მდგომი ანგელოზები არიან, მაგრამ ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი, როგორც უფლის
ხორციელად მშობელი, მათზე უზესთაესია, ანუ მათზე მაღლა მდგომია. ღვთის სიტყვას უწოდებენ იესო
ქრისტეს (იოანე 1,14) იმიტომ, რომ იგი განმაცხადებელია, ”გამომთქმელია” მამა ღმრთისა, მთლიანად
ყოვლადწმიდა სამებისა, საღვთო ჭეშმარიტებისა.
ამ სადიდებელ ლოცვას საინტერესო ისტორია აქვს; საბერძნეთში, ათონზე, კონსტანტინე დიდის მიერ 335
წელს დაარსებულ კარეასის მონასტერში იმყოფება სასწაულთმოქმედი ხატი, რომელსაც ღირს არსი ეწოდება.
ამ სავანის მთავარ ტაძარში, საკურთხეველში მაღალ დასაჯდომელზეა მოთავსებული ეს ხატი, რომელიც
შემდეგი მოვლენის გამო განსაკუთრებითაა განდიდებული: ერთი მღვდელ-მონაზონი მორჩილთან ერთად
კარეასის ახლოს განდეგილურად ცხოვრობდა. ისინი იშვიათად, მხოლოდ განსაკუთრებულ ვითარებაში
ტოვებდნენ სენაკს. ისე მოხდა, რომ ერთხელ, აღდგომის დღეს, ღამისთევაზე დასასწრებად ბერი კარეასის
ეკლესიაში წავიდა. მოწაფე სენაკის დასარაჯოდ დარჩა და მისგან ბრძანება მიიღო, რომ მსახურება შინ
აღესრულებინა. დაღამებისთანავე მან კაკუნი გაიგონა. როდესაც კარი გამოაღო, დაინახა უცნობი ბერი,
რომელიც პატივითა და თავაზით მიიღო. როცა ღამისთევის ლოცვის აღსრულების დრო დადგა, მათ ერთად
დაიწყეს გალობა. ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის სადიდებელი ლოცვის დროს ორივე ღვთისმშობლის ხატის
წინაშე დადგა და კოსმა მაიუმელის ძველი საგალობელი წამოიწყეს - „უპატიოსნესს ქერუბიმთასა და
აღმატებით უზესთაესსა სერაფიმთასა...“ და ა.შ., მაგრამ საოცარმა სტუმარმა თქვა: „ჩვენთან ასე არ ადიდებენ
ღვთისმშობელს. ჩვენ ჯერ ასე ვგალობთ: „ღირს არს ჭეშმარიტად რათა გადიდებდეთ შენ ღვთისმშობელო,
რომელი მარადის სანატრელ იქმენ, ყოვლადუბიწოდ და დედად ღვთისა ჩვენისა“ და მხოლოდ ამის შემდეგ
ვამბობთ: „უპატიოსნესსა ქერუბიმთასა და აღმატებით უზესთაესსა სერაფიმთასა“. ახალგაზრდა ბერს გული

58
 აუჩუყდა, როცა ჯერ არსმენილი გალობა გაიგონა და სტუმარს ვედრება
დაუწყო, რომ ღვთისმშობლის ამგვარი დიდება მისთვისაც ესწავლებინა,
მაგრამ სენაკში არც მელანი და არც ქაღალდი არ აღმოჩნდა. მაშინ სტუმარმა
უთხრა: „მაშინ მე შენთვის ამ ქვაზე დავწერ, შენ კი ისწავლე, ასე იგალობე და
ყველა ქრისტიანს ასწავლე, რომ მათაც ამგვარადვე ადიდონ ყოვლადწმინდა
ღვთისმშობელი“. საოცარი სტუმრის ხელში ქვა ცვილივით დარბილდა და
სიტყვები ღრმად ამოიკვეთა. როცა ქვაზე გალობა დაწერა, სტუმარმა იგი
მორჩილს მისცა, საკუთარი თავი გაბრიელად მოიხსენია და მსწრაფლ
უხილავი გახდა. მორჩილმა მთელი ღამე ღვთისმშობლის ხატის წინაშე, მის
ქება-დიდებაში გაატარა და დილისთვის ღვთაებრივ საგალობელს ზეპირად
ამბობდა. კარაესიდან დაბრუნებულმა ბერმა იგი ამ საოცარი გალობის
აღვლენისას ნახა.
მორჩილმა მას ქვა აჩვენა და რაც მოხდა, ყველაფერი უამბო. ბერმა ამის
შესახებ წმიდა მთის საკრებულოზე განაცხადა და ყვალ ერთი პირით და
ერთი გულით ადიდებდა უფალს, დედა ღვთისას და გალობდნენ ახალ
საგალობელს. მას შემდეგ ეკლესია მთავარანგელოსის გალობას „ღირს არსს“
აღავლენს, ხოლო ხატი, რომლის წინაშეც ის მთავარანგელოზმა აღასრულა,
კარეასის ტაძარში გადააბრძანეს. მთავარანგელოსის მიერ ამოკვეთილი ფილა წმინდა პატრიარქის ნიკოლოზ
ქრიზოვერხის (938-996 წწ.) დროს, ბასილი და კონსტანტინე რომან-უმცროსის ვაჟების ზეობის ჟამს,
კონსტანტინეპოლში გადაიტანეს. ხოლო ის სენაკი ათონზე დღემდე ღირს არსის სახელითაა ცნობილი.
პეტერბურგში, გალერების ნავსადგურში აიგო მოწყალე ღვთისმშობლის დიდებული ხუთგუმბათიანი ტაძარი,
სადაც ათონიდან გამოგზავნილი ღვთისმშობლის ხატია დაბრძანებული.

ლოცვა მფარველი ანგელოსისადმი სამარადისო

წმიდაო ანგელოსო,
ანგელოსო, რომელი ზედა-
ზედა-ადგ ჭირვეულსა სულსა ჩემსა და გლახაკსა ცხოვრებასა ჩემსა,ჩემსა, ნუ
დამაგდებ მე ცოდვილსა,
ცოდვილსა, ნუცა განმეშორები ჩემგან ბილწებათა ჩემთათვის,
ჩემთათვის, ნუ სცემ ადგილსა ბოროტსა
უფლებად ჩემდა,
ჩემდა, უძლურებისათვის მოკვდავთა ამათ ხორცთა ჩემთასა.ჩემთასა. უპყარ ხელი დავრდომილსა და
ცხოვრებისათა.. ჰე,
შეურაცხსა სულსა ჩემსა და მიძღოდე მე გზათა ცხოვრებისათა ჰე, წმიდაო ანგელოსო ღვთისაო,
ღვთისაო, მცველო და
მფარველო უღირსისა სულისა ჩემისა და ხორცთაო,
ხორცთაო, ყოველივე
ყოველივე შემინდევ,
შემინდევ, რაოდენი გაჭირვე შენ ყოველთა
დღეთა ცხოვრებისა ჩემისათა,
ჩემისათა, და როდენი ვსცოდე განვლილსა ამას ღამესა,
ღამესა, დამიფარე დღეინდელსა ამას
დღესაცა და დამიცევ მე განსაცდელისაგან და მზაკვრებათა წინააღმდგომისათა,
წინააღმდგომისათა, რათა არა რომლითა ცოდვითა
განვარისხო ღმერთი,
ღმერთი, და მეოხ
მეოხ-იყავ ჩემთვის ღვთისა მიმართ,
მიმართ, რათა განმამტკიცოს შიშსა მისსა,
მისსა, და ღირსად
გამომაჩინე მისისა მეუფებისა,
მეუფებისა, და მკვიდრად სახიერებისა მისისა,
მისისა, ამინ.
ამინ.

- ვთხოთ მფარველ ანგელოზს, რომ მიუხედავად ჩვენი მრავალგზის შეცოდებისა, გვიხსნას ეშმაკის
ცბიერებისაგან და ევედროს ჩვენთვის უფალს. ყოველ ქრისტიანს, ნათლისღების დროიდან, უფლისგან
გვენიჭება შემწე ანგელოზი: იგი იცავს ჩვენს სულს ცოდვებისგან, ხოლო სხეულს - მიწიერი უბედურებებისგან
და გვეხმარება, ვიცხოვროთ სიწმინდით, ამიტომ იწოდება იგი ლოცვაში სულთა და ხორცთა მცველად.

ლოცვა ცოცხალთათვის
ცოცხალთათვის

აცხოვნე უფალო და შეიწყალე სულიერი მამა ჩემი (სახელი)...

სახელი)... მშობელნი ჩემნი (სახელები)...
სახელები)... ნათესავნი
ჩემნი (სახელები)...
სახელები)... მთავრობა,
მთავრობა, მასწავლებელნი,
მასწავლებელნი, კეთილისმოქმედნი (სახელები)
სახელები) და ყველა მართლმადიდებელი
ქრისტიანი.
ქრისტიანი.

აქ მოცემულია რამოდენიმე ლოცვა სადაც, შესაბამის ადგილებში, შეიძლება მოვიხსენიოთ ჩვენი მოყვასი.
ამისთვის უნდა ჩამოვთვალოთ მათი სახელები. ამ ლოცვებში ჩვენ ვთხოვთ უფალს ახლობლებისთვის
ყოველგვარ მიწიერ და ზეციურ სიკეთეს: ჯანმრთელობას, სიძლიერეს და ცხონებას. ასევე ვლოცულობთ ჩვენი
მტრებისთვისაც, რადგან როგორც იესო ქრისტე გვასწავლიდა: ”გიყვარდეთ თქვენი მტრები; აკურთხეთ თქვენი
მაწყევარნი; კეთილი უყავით თქვენს მოძულეებს და ილოცეთ მათთვის, ვინც მძლავრობს თქვენზე და გდევნით
თქვენ... რადგან თუ გეყვარებათ მხოლოდ თქვენი მოყვარენი, რა საზღაური გაქვთ? განა მეზვერეებიც ამას არ
აკეთებენ? და თუ მოიკითხავთ მხოლოდ თქვენს მეგობრებს, განსაკუთრებულს რას აკეთებთ? განა წარმართებიც
ასე არ აკეთებენ?”

59
 აქვე აღსანიშნავია, რომ დილის ლოცვებში და საერთოდ პირად ლოცვებში შეგვიძლია ნებისმიერი
ადამიანის (მოუნათლავის) მოხსნეიებაც, მაგრამ ლიტურგიაზე სახელებით (როცა ფურცელზე ჩამოვწერთ
სახელებს და შევაგზავნით საკურთხეველში) ვიხსენიებთ მხოლოდ მართლმადიდებელ ქრისტიანებს.

ლოცვა გარდაცვალებულთა

მოიხსენე,
მოიხსენე, უფალო,
უფალო, სული გარდაცვალებულთა მონათა და მხევალთა შენთა (სახელები
(სახელები)...
სახელები)...

ამ ლოცვაში ვთხოვთ უფალს, რომ მიანიჭოს გარდაცვლილი ადამიანების სულებს სიმშვიდე, მიუტეოს მათ
ცოდვები და დაუმკვიდროს მათ ცათა სასუფეველი.
აქაც, შეგვიძლია ნებისმიერი ადამიანის (მოუნათლავის) მოხსენიებაც. მაგრამ ლიტურგიაზე ვაწვდით,
მხოლოდ მონათლულთა სახელებით შევსებულ ფურცელს.

3. ძილად მისვლის ლოცვების განმარტება

ათიოდე წუთი ქრისტიანი საღამოს უნდა განმარტოვდეს, რათა განვლილ დღეს ანალიზი გაუკეთოს და
ღმრთისაგან ლოცვით ითხოვოს მშვიდობის ღამე და დღის განმავლობაში ჩადენილ ცოდვათა მიტევება.
ანალიზი ნიშნავს, რომ უნდა გავიხსენოთ განვლილი დღე, დილიდან საღამომდე და უბის წიგნაკში
ჩავინიშნოთ ღვთის მცნებათა და სინდისის საწინააღმდეგო თუ რამ ჩაგვიდენია (აღსარების შემდეგ ამ
ფურცლებს დავწვავთ). ასეთი რეგულარული ანალიზი და მისი ქაღალდზე ან გონებაში დაფიქსირება დიდად
ეხმარება ადამიანს აღსარების მომზადებაში.
ამის შემდგომ კვლავ დავდგებით ხატებთან პირით აღმოსავლეთისაკენ,
გავსწორდებით, დავმშვიდდებით და დაბალ ხმაზე ან გულში აღვავლენთ ძილად მისვლის ლოცვებს იმ
თანმიმდევრობით, როგორც წერია შესაბამის „ლოცვანში“.
თუ ადამიანი იმდენად დაღლილია, რომ ათწუთიანი ლოცვის წაკითხვაც არ შეუძლია, გამონაკლისის
სახით, შეიძლება მისი შემოკლება. ასეთ შემთხვევაში დავდგებით პირით აღმოსავლეთისაკენ, გადავიწერთ
პირჯვარს და ვიტყვით მე-4 ლოცვას: „უფალო ღმერთო ჩვენო“…
ლოცვა დილით და საღამოს ქრისტიანის კეთილკრძალული ცხოვრების ერთ-ერთი ძირითადი ნაწილია.
შეიძლება თავიდან ამ ლოცვების სრულად წაკითხვა ძნელი იყოს. ამ შემთხვევაში დასაშვებია მათი შემოკლება.
დასაწყისში შეიძლება ადამიანმა დილას და საღამოს მხოლოდ „მამაო ჩვენო“ თქვას, მაგრამ დღე არ უნდა
გამოტოვოს; თუ დაავიწყდა, მეორე დღეს მაინც უნდა წაიკითხოს. ასეთი გულმოდგინებისათვის ღმერთი ძალას
მისცემს და შეუძლებელს შეაძლებინებს.

ლოცვა წმიდისა დიდისა მაკარისა ღვთისადმი

ღვთისადმი

ღმერთო საუკუნეთაო და მეუფეო ყოვლისა არსებისაო,

არსებისაო, რომელმან ღირს-
ღირს-მყავ მე მოწევნად ჟამსა ამას,
ამას,
მომიტევენ მე ცოდვანი ჩემნი,
ჩემნი, რომელნიცა ვქმენ დღეინდელსა დღესა საქმით,
საქმით, სიტყვით და გულისხმის-
გულისხმის-ყოფით;
ყოფით;
და განწმიდე,
განწმიდე, უფალო,
უფალო, მდაბალი გული ჩემი ყოვლისაგან ბიწისა ხორცისა და სულისა
სულისა,, და მომეც მე,
მე, უფალო,
უფალო,
ღამესა ამას შინა ძილად მისვლა მშვიოდბით,
მშვიოდბით, რათა აღვდგე მდაბლისა ჩემისა სარეცელისაგან,
სარეცელისაგან, სათნო-
სათნო-ვეყო
წმიდასა სახელსა შენსა ყოველთა დღეთა ცხოვრებისა ჩემისათა,
ჩემისათა, და განვაგდო მბრძოლნი მტერნი ჩემნი,
ჩემნი,
ხორციელნი და უხორცონი,
უხორცონი, და მიხსენ მე,
მე, უფალო,
უფალო, ამაოისა გულსთქმათაგან,
გულსთქმათაგან, შემაგინებელთა ჩემთა,
ჩემთა, და
საწადელთაგან ბოროტთა,
ბოროტთა, რამეთუ შენი არს მეუფება,
მეუფება, ძალი და დიდება მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა აწ
და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე,
უკუნისამდე, ამინ.
ამინ.

- ამ ლოცვით ჩვენ ვმადლობთ უფალს მშვიდობიანად გატარებული დღისათვის. ვთხოვთ მას ცოდვათა
მოტევებას, მშვიდობიან ღამეს და ყოველგვარი ბოროტისაგან დაცვას. ლოცვა მთავრდება წმიდა სამების
დიდებით.

”მომიტევენ
მომიტევენ მე ცოდვანი ჩემნი,
ჩემნი, რომელნიცა ვქმენ...
ვქმენ... საქმით...
საქმით...”
...” - საქმით სცოდავს ის, ვინც იპარავს, კლავს და
სხვა ბოროტ საქმეებს სჩადის
”სიტყვით...
სიტყვით...”
...” - სიტყვით სცოდავს ის, ვინც ილანძღება, მღერის მაცდუნებელ სიმღერებს, განიკითხავს
ახლობლებს, ცილს სწამებს სხვას, ცრუობს და ა.შ.
”გულისხმისყოფით...
გულისხმისყოფით...”...” - ანუ განზრახვით სცოდავს ის, ვისაც შურს ახლობლის და ბოროტებას უსურვებს
მას, ვინც ამპარტავნებაშია და სხვა.

60
 ”და განწმიდე,
განწმიდე, უფალო
უფალო,, მდაბალი გული ჩემი ყოვლისაგან ბიწისა ხორცისა
ხორცისა...
...”” - ბიწი ხორცისა არის
...
ხორციელი ცოდვა ანუ ნაყროვანება, გემოთმოყვარეობა, მემთვრალეობა და სხვა.
”და სულისა”
სულისა” ... - ბიწი სულისა არის სულიერი ცოდვა, ანუ მტრობა, ზიზღი, შური და სხვა.
”მბრძოლნი მტერნი ჩემნი,
ჩემნი, ხორციელნი და უხორცონი”
უხორცონი” - ხორციელი მტრები ის ხალხია, რომლებიც
გვაცდუნებენ, გვასწავლიან ცოდვის ჩადენას და, აგრეთვე, მიწიერი საგნები, რომლებიც ძლიერ გვხიბლავს.
უხორცო, ანუ სულიერი მტრები კი ჩვენი სულიერი ვნებებია. მაგ: შური, ამპარტავნება. ჩვენი სულის
განსაკუთრებული მტერი კი ეშმაკია.

პატიოსნისა და ცხოველსმყოფელისა ჯვარისადმი

გამოისახე პირჯვარი და წარმოთქვი ლოცვა:

აღსდეგინ
აღსდეგინ ღმერთი და განიბნინენ ყოველნი მტერნი მისნი და ივლტოდენ მოძულენი მისნი პირისაგან
მისისა.
მისისა. ვითარცა მოაკლდეს კვამლსა,
კვამლსა, მოაკლდენ,
მოაკლდენ, და,
და, ვითარცა ცვილი რა დასდნის წინაშე ცეცხლსა,
ცეცხლსა, ეგრეთ
წარსწყმიდენ ეშმაკნი პირისაგან მათისა,
მათისა, რომელთა უყვარსთ ღმერთი და გამოისახავენ პირჯვარსა
პირჯვარსა და
სიხარულითა იტყვიან:
იტყვიან: გიხაროდენ,
გიხაროდენ, ყოვლადპატიოსანო და ცხოველსმყოფელო ჯვარო უფლისაო,
უფლისაო, განმდევნელო
ეშმაკთა შენზედა ჯვარცმულისა ძალითა,
ძალითა, უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესითა,
ქრისტესითა, ჯოჯოხეთსა შინა შთასვლითა
ეშმაკისა ძალისა დამთრგუნველისა,
დამთრგუნველისა, რომელმანცა მოგვანიჭა ჩვენ ჯვარი ჯვარი მისი ყოვლადპატიოსანი,
ყოვლადპატიოსანი,
განსადევნელად ყოველთა წინააღმდგომთა ძალთა.
ძალთა. ჰოი,
ჰოი, ყოვლადპატიოსანო და ცხოველსმყოფელო ჯვარო
უფლისაო!
უფლისაო! შეგვეწიე ჩვენ ყოვლადწმიდისა ქალწულისა ღვთისმშობელისა და ყოველთა წმიდათა თანა, თანა,
უკუნისამდე,
უკუნისამდე, ამინ.
ამინ.

ამ ლოცვაში გამოვხატავთ რწმენას, რომ ჯვრის გამოსახვა არის უდიდესი ძალა ბოროტ სულთა
განსადევნელად და ვითხოვთ უფლისაგან სულიერ დახმარებას წმინდა ჯვრის ძლიერებით. ამ ლოცვაში ჯვარი
იწოდება ”ცხოველსმყოფელად
ცხოველსმყოფელად”,
ცხოველსმყოფელად ანუ სიცოცხლის მომნიჭებელად, რადგან ჯვარცმულმა იესო ქრისტემ იხსნა
ადამინთა მოდგმა სამუდამო სიკვდილისაგან ანუ ჯოჯოხეთისგან, რაზეც ეს სიტყვები მიგვანიშნებს:
”ჯოჯოხეთსა შინა შთასვლითა ეშმაკისა ძალისა დამთრგუნველისა” - იესო ქრისტე თავისი გარდაცვალების
შემდეგ, აღდგომამდე იმყოფებოდა ჯოჯოხეთში, საიდანაც ამოიყვანა მართალთა სულები (მაგ: ადამი, მოსე) და
ამით ცხადყო, რომ დაამარცხა ეშმაკის ძლიერება (ქრისტეს აღდგომამდე, ყველა ადამიანის სული, მიუხედავად
იმისა კეთილი იყო იგი თუ ბოროტი, ჯოჯოხეთში ხვდებოდა).
ძველად წარმართები პირველ ქრისტიანებს დასცინოდნენ ჯვრის თაყვანისცემის გამო. მათ ეგონათ, რომ
ქრისტიანები ჯვარს თაყვანს სცემდნენ, როგორც კერპს. მაგრამ რათქმაუნდა ეს ასე არაა. ამ ლოცვაშიც,
სიმბოლურად მივმართავთ რა ჯვარს, ვგულისხმობთ იესო ქრისტეს.
ნეაპოლის ეპისკოპოსი ლეონტი (III საუკუნე) ასე განმარტავს ამ საკითხს: „თუკი შენ, იუდეველი,
გვსაყვედურობ, რატომ ვცემთ თაყვანს ჯვრის ძელს, როგორც უფალს, მაშინ რატომღა არ სდებ ბრალს იაკობს,
რომელიც თაყვანს სცემდა თავისი კვერთხის წვერს: „სარწმუნოებით იაკობმან...თაყუანის-სცა წუერსა ზედა
კუერთხისა მისისასა“ (ებრ. 11, 21). სავსებით ცხადია, რომ მან თაყვანი სცა არა ხეს, არამედ მისი მეშვეობით
იოსებს, ისევე, როგორც ჩვენ ჯვრის თაყვანისცემით ვადიდებთ ქრისტეს და არა ხეს.“

4. ლოცვანი საყოველდღეო

დღის განმავლობაში ვასრულებთ სხვა მოკლე ლოცვებსაც. კერძოდ, დღეში შვიდგზის ლოცვას, ლოცვებს
ჭამის, საქმის კეთების, სწავლის წინ და შემდგომ, და იესოს ლოცვას.

ა) დღეში შვიდგზის ლოცვა

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის ლოცვა-

კურთხევით 1989 წლის შობის დღესასწაულიდან მოყოლებული დღეში შვიდჯერ ვასრულებთ მოკლე ლოცვას.
ეს ლოცვები სრულდება დილის 6-სა და 9 საათზე, დღის 12-სა და 3-ზე, საღამოს 6-სა და 9-ზე და ღამის 12
საათზე. მათი ტექსტი იყიდება ეკლესიებში.
ამ ლოცვების მნიშვნელობის შესახებ ბევრი ითქვა და მის შესავალშიც წერია, აქ კი იმას დავუმატებთ, რომ
ყველა ქრისტიანმა, ვისაც როგორ შეუძლია, უნდა მიიღოს მონაწილეობა და ამა თუ იმ მიზეზით უარი არ უნდა
თქვას ამ ლოცვა-კურთხევაზე. შეიძლება ადამიანს უჭირდეს მისი მთლიანად შესრულება, შეიძლება დილით
ადრე ადგომა არ შეეძლოს, როცა გაახსენდება, მაშინ ერთხელ მაინც უნდა წაიკითხოს. და თუ ასე მოიქცევა, ეს
ლოცვა თანდათანობით ჩვევად ექცევა და შემდეგ ღმერთის შეწევნით, იქნებ აღარც დაავიწყდეს და სრულადაც
მოახერხოს მისი შესრულება.

61
 ბ) საყოველდღეო ლოცვები

დღის განმავლობაში აღვავლენთ სხვა მოკლე ლოცვებსაც ჭამის, საქმის კეთების, სწავლის წინ და შემდგომ.
ყველა ეს ლოცვა, აგრეთვე სხვა მოკლე ლოცვებიც წერია „ლოცვანში“ სათაურით „საყოველდღეო ლოცვები“.
დამატებით ავღნიშნავთ, რომ ჭამის წინ, ლოცვის თქმის შემდეგ საჭმელს ჰაერში გადავსახავთ ჯვარს
მარჯვენა ხელის სამი შეკრული თითით ჯერ ზემოთ, შემდეგ ქვემოთ, შემდეგ ჩვენგან მარცხნივ და ბოლოს
მარჯვნივ.
მსუბუქი ჭამის, ხილის მიღების, წყლის დალევის წინ და შემდგომ, ლოცვას არ ვამბობთ სრულად, არამედ
გადავიწერთ პირჯვარს და პროდუქტსაც ჯვარს გადავსახავთ.
აგრეთვე, თუ ადამიანი მთელი დღე საქმიანობს, მაგალითად სახლის საქმეებს აკეთებს, საქმის დაწყების
(ასევე დამთავრების) ლოცვას იტყვის ერთხელ და არა ყოველი კონკრეტული ქმედების წინ.

5. იესოს ლოცვა

იესოს ლოცვას ქრისტიანი სულ უნდა იმეორებდეს. იგი შემდეგნაირად გამოითქმის:

„უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, შემიწყალე მე ცოდვილი“ (ან შემოკლებული
ფორმა: „უფალო იესო ქრისტე, შემიწყალე მე“).
მისი გამეორება შეიძლება ნებისმიერ მდგომარეობაში: ვზივართ თუ ვწევართ, ვჭამთ თუ
ვმგზავრობთ, გვიჭირს თუ გვილხინს.
ამ ლოცვას ორი ათასი წლის ისტორია აქვს: მას ჯერ კიდევ მოციქულები იმეორებდნენ.
მასში ღრმა მისტიკური აზრია ჩადებული. წმინდა მამების თქმით, იგი ქრისტიანული
სარწმუნოების მთელ შინაარს გადმოგვცემს. სხვა რომ არა იყოს რა, თავისთავად უფლის
სახელის – იესოს ხსენებასაც კი უდიდესი ძალა აქვს.
ჩვენთვის ამ ლოცვის ხშირი განმეორება არის გახსენება ღმრთის, ვინც გვიფარავს
ცოდვის ჩადენისაგან, გვიცავს ხილული თუ უხილავი მტრებისაგან.
იესოს ლოცვის წარმოთქმა სკვნილზეც შეგვიძლია. სკვნილის ანუ კრიალოსანის
ისტორია უკავშირდება მონასტრული ცხოვრების ფუძემდებელს - პახუმი დიდს. საძმოში, რომელშიც იგი
მოღვაწეობდა, ცხოვრობდნენ წერა-კითხვის უცოდინარნი ბერებიც, რომლებიც ზეპირად ამბობდნენ იესოს
ლოცვას, მათ პახუმი დიდმა კანონად დაუდო, ყოველდღიურად რამდენიმეჯერ აღესრულებინათ იესოს ლოცვა,
ეს კი საჭიროებდა თვლას. ამის გამო მან ბერებს მისცა ნასკვებიანი თოკი. სწორედ ეს არის თანამედროვე
სკვნილის წინასახე. იგი საზოგადოდ სულიერ მახვილსა და ხსნის კიბეს ნიშნავს. როგორც მხედარი მტრისგან
იცავს თავს მახვილით, ასევე მონაზონიც სკვნილზე ლოცვით უკუაგდებს მტერს. სკვნილის სიმრგვალე
ლოცვისა და მარადიულობის სიმბოლოა. იგი შედგება ათი, ოცდაცამეტი, ორმოცდაათი, ასი ნასკვისაგან და
დაბოლოებულია ჯვრით.
სკვნილი სულიერი მახვილია, მას ლოცვის დროს მხოლოდ ბერ-მონაზვნები იყენებდნენ.
სკვნილზე სხვადასხვა ლოცვა შეიძლება აღსრულდეს (ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის, რომელიმე წმიდანის
საგალობელი, უმთავრესად კი იესოს ლოცვა - „უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, შემიწყალე მე ცოდვილი“),
რომელსაც მოძღვარი კურთხევით განაწესებს.
წმიდა მამათა გამოცდილებით, სკვნილზე ლოცვა განსაკუთრებულ მადლსა და შემწეობას სძენს მონაზონს.
სამწუხაროდ დღეს ყოველი მეორე „მორწმუნე“ სკვნილს ატარებს - სამაჯურად, ყელსაბამად, ბეჭდად,
ქამრად. საერო პირისათვის არ არის სავალდებულო სკვნილის ტარება. არ შეიძლება თამაში სკვნილით.
რათქმაუნდა იესოს ლოცვის წარმოთქმა სკვნილის გარეშეც შეიძლება. ამ ლოცვას გამუდმებით იმეორებენ
გულში. პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ იესოს ლოცვის ხშირად გამეორებას დიდი ძალა აქვს და მორწუნეს ეხმარება
ბოროტ ვნებებთან ბრძოლაში.
ტრადიციულად სკვნილზე ასე ლოცულობენ: ნასკვების მიხედვით ჩამოთვლიან ”იესოს ლოცვას” და როცა
ჯვართან მივლენ ამბობენ საუფლო ლოცვას ”მამაო ჩვენოს.”

6. ზიარების ლოცვები

ა) როგორ მოვემზადოთ ზიარებისთვის

განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი მოვლენა ქრისტიანის ცხოვრებაში არის წმიდა ზიარება, რომელიც მან
გარკვეული პერიოდულობით უნდა მიიღოს.
ადამიანი, რომელიც წელიწადში ერთხელ მაინც არ ეზიარება, თავს ეკლესიის გარეთ აყენებს. ადრე
ქრისტიანები ყოველ წირვაზე ეზიარებოდნენ.

62
 ადამიანი გულმოდგინედ უნდა მოემზადოს ამ გონებისათვის მიუწვდომელ საიდუმლოში მონაწილეობის
მისაღებად. ცხადია, ბოლომდე მზად ის ვერასდროს იქნება, მაგრამ რაც შეუძლია, ის კი უნდა იღონოს, რათა
სულიერი და ხორციელი განკურნების ნაცვლად სასჯელი არ დაიმსახუროს.
ზიარებამდე მორწმუნემ აუცილებლად უნდა ჩააბაროს აღსარება მოძღვარს და თუ მოძღვარი
ზიარებისთვის აკურთხებს, მხოლოდ მაშინ უნდა ეზიაროს.
ზიარება ხდება უზმოზე, ანუ ზიარების წინ, ღამის თორმეტი საათიდან არც საჭმელი და არც წყალი არ
უნდა მივიღოთ. გარდა ამისა, უნდა წავიკითხოთ სპეციალური ლოცვები ზიარების წინ და შემდგომ.

ბ) ლოცვები ზიარების წინ

ზიარების ლოცვების წაკითხვა უმჯობესია საღამოს, როდესაც ეკლესიიდან დავბრუნდებით, მსუბუქი

ვახშმის შემდეგ.
ლოცვები უნდა წავიკითხოთ ფეხზე, ხატების წინ. ხანდაზმული ან ავადმყოფი ადამიანებისთვის, მოძღვრის
ლოცვა-კურთხევით, შეიძლება ლოცვის დროს დაჯდომაც და ლოცვების შემოკლებაც მოძღვრის მიერვე
მითითებული წესით.

გ) სამადლობელი ლოცვები

ზიარების შემდგომ, მადლობის ნიშნად, ღმერთს უნდა შევწიროთ ლოცვა. ამ ლოცვების წაკითხვა შეიძლება
ტაძარში წირვის შემდეგ ან – შინ, დღის განმავლობაში.

თავი 5
საზოგადო ღვთისმსახურების
ღვთისმსახურების მოკლე განმარტება

1. ტაძარი და საეკლესიო ნივთები

ტაძარი არის ღმერთისადმი განსაკუთრებულად შეწირული შენობა, რომელშიც მორწმუნენი სალოცავად და

საიდუმლოებების აღსასრულებლად იკრიბებიან. ეკლესია ბერძნული სიტყვაა და მორწმუნეთა კრებულს,
საზოგადოებას ნიშნავს. ასევე სიტყვა „ეკლესიას“ აქვს ტაძრის მნიშვნელობაც.
ამქვეყნიურ ეკლესიას მებრძოლი ეკლესია ეწოდება, ხოლო ზეციურ, ანუ მოზეიმე ეკლესიას წმინდანთა და
ანგელოზთა დასები წარმოადგენს. ეკლესიის თავია უფალი ჩვენი იესო ქრისტე.
ტაძარი გარეგანი შეხედულებით სხვა შენობებისაგან განსხვავდება. ის ან ჯვრის სახით შენდება, ან
ხომალდის მსგავსად, ან ვარსკვლავის სახით ან მრგვალად და გუმბათით მთავრდება. გუმბათზე კი
აღმართულია ჯვარი, რომელიც სარწმუნოებრივ მახვილს წარმოადგენს.
ტაძარი შიგნიდან იყოფა სამ ნაწილად:
1.საკურთხეველი
2. ტაძრის შუა ნაწილი
3. სტოა (კარიბჭე)

საკურთხეველი

63
 საკურთხეველი ტაძრის უმთავრესი ნაწილია. ის განასახიერებს ზეცას და მდებარეობს აღმოსავლეთით,
რადგან აღმოსავლეთის მხარე დაკარგულ სამოთხეს მოასწავებს, ამასთან, ქრისტიანები იესო ქრისტეს მეორედ
მოსვლას სწორედ აღმოსავლეთიდან მოელიან. საკურთხეველში ოთხი მნიშვნელოვანი ადგილია:

1. წმიდა ტრაპეზი
2. მღვდელმთავრის მაღალი დასაჯდომელი - ტრაპეზის უკან
3. სამკვეთლო
4. სალარო (სამღვდელო შესამოსლის შესანახი)

წმიდა ტრაპეზი** განასახიერებს ღმერთის ტახტს, რომელზედაც იესო ქრისტე უხილავადაა დაბრძანებული
და ასევე მის საფლავს. ტრაპეზი იმიტომ ეწოდება, რომ აქედან სულიერი საზრდო მოგვეწოდება. ის შუა
ადგილზეა, შესაფერისი სამოსელითაა შემკობილი და მასზედ სრულდება ზიარების საიდუმლო. ტრაპეზზე
აწყვია: ოდიკი,
ოდიკი, სახარება,
სახარება, წმინდა ჯვარი და სანაწილე.
სანაწილე

ოდიკი
ოდიკი სელის ან აბრეშუმის ქსოვილია, რომელზედაც კუბოში მწოლარე მაცხოვარია გამოხატული, აგრეთვე
ოთხი მახარებელი და წამების იარაღები. ოდიკში წმინდანთა ნაწილებია. ოდიკის გარეშე, რომელიც
მღვდელმთავრის მიერ უნდა იყოს ნაკურთხი, წირვის შესრულება არ შეიძლება. წმინდა ნაწილის ჩადება
ოდიკში გვახსენებს იმას, რომ პირველი ქრისტიანები შეგროვდებოდნენ მოწამეების საფლავზე და
ეზიარებოდნენ (წირვასაც ასრულებდნენ). ოდიკის შესახვეველი გვახსენებს იმ სუდარას, რომელშიც თვით იესო
ქრისტე იყო შეხვეული დასაფლავების დროს.
სახარება ტრაპეზზე ნიშნავს თვითონ იესო ქრისტეს, როგორც ჭეშმარიტების მასწავლებელს.

ჯვარი ტრაპეზზე ასევე ნიშნავს ჯვარცმულ და ვნებულ იესო ქრისტეს.

სანაწილე არის ოქროს ან ვერცხლის ჭურჭელი - წმინდა ნაწილების შესანახად, რომელიც გამოიყენება
სნეულთა საზიარებლად და პირველშეწირულის წირვისათვის. ის გვახსენებს იესო ქრისტეს საფლავსაც და
ძველი აღთქმის კოლოფსაც, რომელშიც ზეციური მანანა ინახებოდა.
მღვდელმთავრის მაღალდასაჯდომელი - მოასწავებს უდიდებულესი მღვდელმთავრის, იესო ქრისტეს
ზეციურ ტახტს და მის ჯდომას „მარჯვენით მამისა“.
სამკვეთლო საკურთხევლის ჩრდილოეთ ნაწილშია მოთავსებული. სამკვეთლო ეწოდება შესაფერისი
სამოსელით შემკობილ მაგიდას, რომელზედაც მზადდება პური და ღვინო ზიარებისათვის. სამკვეთლო
ერთდროულად იმ გამოკვეთილ კლდესაც გვაგონებს, სადაც მაცხოვარი იშვა და იმ მთასაც (გოლგოთას), სადაც
ევნო და ჯვარს ეცვა იგი.
სალარო (ანუ სადიაკონო)
სადიაკონო) - საკურთხევლის სამხრეთ ნაწილშია მოთავსებული. აქ ინახავენ სამღვდელო
შესამოსელს, საეკლესიო ჭურჭელს და წიგნებს.
სტოა ტაძრის დასავლეთ ნაწილს ეწოდება. აქ წინათ დგებოდნენ ცოდვილნი და კათაკმეველნი (პირნი,
რომლებიც მოსანათლად ემზადებოდნენ). აქ სრულდება ლიტია, ანუ პურის კურთხევის ლოცვა.

64
 კანკელი

ტაძრის იმ ნაწილისაგან, სადაც მორწმუნენი დგანან, საკურთხეველი გამოყოფილია კანკელით, კანკელით ანუ
კედლით, რომელზედაც დასვენებულია წმინდა ხატები. საკურთხეველში შესასვლელად კანკელს აქვს სამი
კარი. შუა კარს აღსავლის, ანუ სამეუფო კარი ეწოდება, დანარჩენ ორს კი - ჩრდილოეთისა და სამხრეთის კარები.
კანკელში ხატები შემდეგნაირადაა განლაგებული: აღსავლის კარებზე დასვენებულია სამებისა და ოთხი
მახარებლის (სახარების დამწერთა) ხატები. სამეუფო კარის მარჯვნივ მაცხოვრის, მარცხნივ - ღვთისმშობლის
ხატია. მაცხოვრის ხატის მარჯვნივ მოთავსებულია იმ წმინდანის ან დღესასწაულის გამომხატველი ხატი,
რომლის სახელზეც არის ნაკურთხი ტაძარი. შემდეგაა ხატები სხვადასხვა წმინდანებისა. აღსავლის კარს ზემოთ
ათავსებენ საიდუმლო სერობის ხატს. ჩრდილოეთისა და სამხრეთის კარებზე მიქაელ და გაბრიელ
მთავარანგელოზთა ან დიაკონთა - წმინდა სტეფანე პირველმოწამისა და ფილიპეს ხატებს. კანკელის ზემოთ
აღმართულია ჯვარი.

სამეუფო კარი და ამბიონი

შუა ადგილას, სამეუფო კარის პირდაპირ, სადაც დიაკვანი წარმოთქვამს კვერექსებს და კითხულობს
სახარებას, ამბიონი ეწოდება. ამბიონი გვახსენებს ლოდს, რომელიც ანგელოზმა ქრისტეს საფლავიდან
გადააგორა და მენელსაცხებლზე დედებს მისი აღდგომა ახარა.
ნაპირებზე კლიროსებია,
კლიროსებია ანუ ადგილები მკითხველებისა (მედავითნეებისა) და მგალობლებისათვის,
კლიროსებთან კი დროშები.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
ტრაპეზი (ბერძ. - მაგიდა) - ქრისტიანული ეკლესიის საკურთხეველში მდგარი ფარჩებით შემოდილი
მაგიდა, რომელზეც სრულდება მსხვერპლშეწირვის რიტუალი.

2. ღამისთევის (საღამოს)
საღამოს) ლოცვის მოკლე განმარტება

ღამისთევის ლოცვა სრულდება ყოველ შაბათსა და დღესასწაულის წინა საღამოს. როგორც სახელწოდება
გვიჩვენებს, ეს არის ლოცვა, რომელიც მთელი ღამე გრძელდება. ქრისტეანობის უძველეს ხანაში
წარმართებისგან დევნილ ქრისტეანთა ღვთისმსახურება სრულდებოდა ღამით, მტრისათვის შეუმჩნევლად.
აღნიშნული მსახურება იწყებოდა გვიან საღამოს და თითქმის გათენებამდე გრძელდებოდა. თუმცა, ახლა საერო
ტაძრებში ღამისთევა მხოლოდ დიდ დღესასწაულებში აღესრულება, სხვა შემთხვევებში კი საღამოობით
ტარდება. ამიტომაც ამ ლოცვას ხშირად საღამოს ლოცვას უწოდებენ.
ღამისთევის ლოცვა შედგება სამი ნაწილისაგან: დიდ მწუხრი, დიდი ცისკარი და I ჟამნი.

1. დიდი მწუხრი;
მწუხრი;

65
 მწუხრი განასახიერებს ადამიანთა ხსნას ძველ აღთქმაში, რომელიც ხდება მესიის მოვლინების რწმენით,
რაც ღმერთმა არგვითქვა. მწუხრი აგებულია ლიტურგიის ზეგავლენით, ამიტომ მათში ბევრი მსგავსი
ელემენტებია. ლიტურგიაზე უფალი მღვდლის ხელით სწირავს თავის თავს უსისხლოდ, მწუხრზე კი ეს
მსხველპშეწირვა აღესრულება სულიერად, ლოცვით და მადლიერებით.

2. დიდი ცისკარი;
ცისკარი;
ცისკრის ლოცვებში უკვე გამოხატულებას პოულობს ახალი აღთქმის ამბები. საცისკრო მსახურება იწყება
გალობით, რომელიც უგალობეს ანგელოზებმა მაცხოვრის შობას: „დიდება მაღალთა შინა ღმერთსა, ქვეყანასა
ზედა მშვიდობა და კაცთა შორის სათნოება“ (ლუკ. 2-14).
3. ჟამნი (ჟამობა)
ჟამობა);
ჟამნი შედგება ფსალმუნებისა და სხვადასხვა ლოცვებისაგან. იგი იკითხება დღე-ღამის განსაზღვრული
მონაკვეთების შესაბამისად. მსახურების უკეთ ჩატარების მიზნით ჟამნების კითხვას უერთებენ სხვადასხვა
ღვთისმსახურებას. მაგ: ცისკარი მთავრდება I ჟამნით, ხოლო ლიტურგიის დაწყებამდე იკითხება III და VI ჟამნი.

3. ლიტურგიის (წირვის)
წირვის) მოკლე განმარტება

საღმრთო ლიტურგია (ანუ ჟამის წირვა, ან უბრალოდ წირვა) ნიშნავს საერთო (საზოგადო)
ღვთისმსახურებას, რომლის დროსაც სრულდება წმ. ზიარების საიდუმლო, ანუ ევქარისტია (სამადლობელი) -
მსხვერპლშეწირვა მთელი მორწმუნე ერისთვის - როგორც ცოცხალთა ისე გარდაცვლილთა ცოდვებისათვის.
ლიტურგია სამ ნაწილად იყოფა: კვეთა, კათაკლმეველთა ლიტურგია და მართალთა ლიტურგია.

1. ლიტურგიის პირველ ნაწილს, რომელზედაც მზადდება მასალა წმიდა საიდუმლოს შესასრულებლად,

ეწოდება კვეთა;
კვეთა;
2. ლიტურგიის მეორე ნაწილს ეწოდება კათაკმეველთა ლიტურგია,
ლიტურგია, რადგან მასზე დასწრების უფლება აქვთ
კათაკმეველთაც, ე.ი. იმათ ვინც ემზადება მოსანათლად;
3. მართალთა ლიტურგიაზე აღესრულება თვით საიდუმლო და მორწმუნენი ეზიარებიან.

3. წირვაზე მოხსენიების შესახებ

მწუხრის ან წირვის დაწყებამდე ტაძრის საკურთხეველში მორწმუნენი გზავნიან მოსახსენებელს

(ფურცელს), რომელშიც მხოლოდ იმათ სახელთა ჩაწერა შეიძლება, ვინც მართლმადიდებელ ეკლესიაში არის
მონათლული.
საოჯახო ლოცვას, როგორც წესი, ისეთი მადლმოსილი ძალა არ გააჩნია, როგორც საზოგადო, ერთობლივ
ლოცვას, რომელიც ეკლესიაში სრულდება. ამის შესახებ თავად უფალმა ბრძანა: „თუ ორი თქვენგანი
შეთანხმდება ამ ქვეყნად და ერთად ითხოვს რასმე, მაშინ, რასაც უნდა ითხოვდნენ, მიეცემათ ჩემი ზეციერი
მამისგან. რადგან სადაც ორი თუ სამი შეიყრება ჩემი სახელით, მეც იქვე ვარ, მათ შორის“ (მათ. 18, 19-20).
ეკლესიაში ერთობლივი ლოცვისათვის იკრიბებიან მორწმუნენი, ტაძარში უხილავად მყოფობს თავად უფალი.
ტაძარი - ესაა სახლი უფლისა, სადაც მღვდელმსახურნი უსისხლო მსხვერპლს სწირავენ ღმერთს.
საკურთხეველში მორწუნენი აგზავნიან ორ მოსახსენებლს: ცოცხალთა მოსახსენებელს (ე.წ.
„საჯანმრთელოს“, ამ შემთხვევაში იგულისხმება სულიერი და ხორციელი ჯანმრთელობა) და
გარდაცვალებულთა მოსახსენებელს.
ტრადიციულად მოსახსენებლებს საკურთხეველში ვგზავნით სეფისკვერებთან (მიცვალებულისათვის
შევიძენთ ჯვრის გამოსახულებიან, ხოლო ცოცხალი ადამიანის მოსახსენებლად - ყოვლადწმინდა სამების ან
ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის გამოსახულებიან სეფისკვერს, ერთი სეფისკვერი შეიძლება შეიგზავნოს
რამდენიმე ადამიანისათვის) ერთად. წირვის ჩასატარებლად აუცილებლად მზადდება ხუთი დიდი ზომის
სეფისკვერი, რომლებთაგანაც თითოეულს თავისი მნიშვნელობა აქვს. ამ ხუთივე სეფისკვერიდან და ასევე,
მორწმუნეთა მიერ შეგზავნილი სეფისკვერებიდან მღვდელი ამოკვეთს მცირე ნაწილებს, რომლებიც
გამოიყენება წმინდა ზიარების მოსამზადებლად.
სეფისკვერის შეწირვის ტრადიცია უძველესია. პირველ ქრისტიანებს, ჩვეულებისამებრ, წმიდა
ლიტურგიაზე მიჰქონდათ პური და ღვინო, რაც განკუთვნილი იყო ღვთისმსახურებისათვის. რასგანაც წმიდა
საიდუმლოთა შესულებისათვის საკმარისი იყო ერთი პური და რადგანაც ყველას სურდა, რომ მათ მიერ
შეწირული პური ყოფილიყო არჩეული ტარიგად, ამიტომ ეკლესიამ დაადგინა: წმიდა შესაწირავისთვის
ამოერჩიათ ერთი საუკეთესო პური, ხოლო დანარჩენი პურებისაგან ამოეღოთ ნაწილები მათ შემომწირველთა
სახელების მოხსენიებით. ლიტურგიის დამთავრების შემდეგ ნაკვეთ პურებს ღვინოსთან ერთად არიგებდნენ

66
საერთო ტრაპეზზე, რომელიც იმართებოდა გლახაკთათვის. ამდენად პურის შეწირვა ამავე დროს იყო
გამოხატულება ქრისტესმიერი სიყვარულისა და კეთილმოღვაწეობისა.
თანამედროვე ტრადიციით სეფისკვერი წარმოადგენს შესაწირს და წირვის ბოლოს ხდება მისი განაწილება
მორწმუნეთათვის. სეფისკვერის მიღება ხდება უზმოზე.

შენიშვნა: არის შემთხვევები, როდესაც მიცვალებულის მოხსენება კვეთაში არ შეიძლება:

1. თუ ადამიანი არ იყო მონათლული მართმადიდებლურად;
2. თუ იგი სიცოცხლის ბოლომდე გმობდა ღმერთს;
3. თუ იგი სიცოცხლის ბოლომდე იყო ერეტიკოსი (მწვალებელი, ანუ მართლმადიდებლობიდან სხვა
რელიგიაში გადასული);
4. თუ თავისი სიცოცხლე შეგნებულად დაამთავრა თვითმკვლელიბით.
თუ რა ვიღონოთ ასეთი მიცვალებულებისათვის, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში მოძღვართან უნდა
გავარკვიოთ.

4. ტაძარში ქცევის წესები

ლოცვა ყველგან შეიძლება, მაგრამ როგორც გუნდის ხმა უფრო ძლიერად ჟღერს ვიდრე - ერთისა, ტაძარში
ლოცვა ერთიანი გულით უფრო სწრაფად აღწევს ღმერთამდე. წმინდა ეფრემ ასური გვასწავლის: „როგორც წვიმა
ააღორძინებს თესლს, ასევე საეკლესიო მსახურება განამტკიცებს სულს სათნოებაში“.
ტაძრისკენ მიმავალ გზაზე იმეორე თავმდაბალი მეზვერის ლოცვა „ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას“
(ლუკ.18,13), იესოს ლოცვა „უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღმრთისაო, შემიწყალე მე, ცოდვილი“ ან 50-ე ფსალმუნი.
ჩვეულებისამებრ ტაძარში მამაკაცები მარჯვენა მხარეს უნდა იდგნენ, ქალები კი მარცხნივ.
ტაძარში შესვლა საჭიროა არამაცდუნებელი ტანისამოსით. დაუშვებელი ქალისთვის ტაძარში შესვლა:
უთავსაფაროდ, გამომწვევი მაკიაჟით, მოკლე კაბით, შარვლით, შიშველი მხრებით, მკერდმოღეღილი. ასევე,
მომკაცებისთვის არ შეიძლება ტაძარში შესვლა შორტებით და თავზე ქუდით.
ტაძარში შესვლისას სამჯერ შეასრულე მცირე მეტანია. მეტანიის შესრულების დროს პირჯვარი გადაიწერე
მოწიწებით და აუჩქარებლად.
ტაძარში ღვთისმსახურების დაწყებამდე მიდი: ემთხვიე ხატებს, დაანთე სანთლები, შეაგზავნე
საკურთხეველში მოსახსენებლები. არასასურველია ტაძარში ღვთისმსახურების დროს სიარული და სანთლების
ანთება, რადგან ეს ხელს უშლის საერთო ლოცვას. ღვთისმსახურების პროცესში ნუ შეაწუხებ სხვებს უადგილო
კითხვებითა და სანთლების გადაწოდებით.
აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ ხატის თაყვანისცემისას ფიცარს კი არ ვცემთ თაყვანს, არამედ მას, ვინც
ზედ არის გამოხატული. სანამ ხატს ემთხვევი, მის წინაშე ორჯერ შეასრულე მცირე მეტანია, ამბორის შემდეგ კი
- მესამე.
ნუ ისაუბრებ ღვთისმსახურების დროს უკიდურესი აუცილებლობის გარეშე. წმინდა ეფრემ ასური
გვასწავლის: „წარმოიდგინე, რომ ვიღაც მეფის წინაშე წარსდგა და ესაუბრება მას, მაგრამ მონის დაძახილზე
ტოვებს მეფეს და მასთან იწყებს საუბარს; ასეთია ისიც, ვინც საუბრობს და დაბნეული ხდება ღვთისმსახურების
დროს“.
ტაძარში ნუ შეგიპყრობს ცნობისმოყვარეობა, ნუ ათვალიერებ მლოცველებს, არამედ ყურადღებით უსმინე
ღვთისმსახურებას, მონაწილეობა მიიღე საერთო ლოცვაში. ძველად წერა-კითხვის უცოდინარ მრევლს ასეთ
რჩევას აძლევდნენ: „თუ შენთვის გაუგებარია ლოცვებისა და საგალობლების სიტყვები, ჩუმად წარმოთქვი
იესოს ლოცვაო“, მაგრამ დღეს, როცა ამდენი საშუალება არსებობს ქრისტიანული განათელების მისაღებად
ასეთი რჩევა მოძველებულია. უმჯობესია ღვთისმსახურებისას თან ვიქონიოთ პატარა კრებული საღამოს
ლოცვისა და ლიტურგიის განმარტებებით, რომელშიც მოცემულია ძირითადი საღვთისმსახურო ლოცვები და
ამ წიგნით მივადევნოთ თვალყური ლოცვის მსვლელობას. ეს კრებული საშუალებას მოგცემთ იყოთ ლოცვის
მონაწილენი და არა მოწმენი. შიგადაშიგ, როცა კრებულში არაა მოცემული ესა თუ ის ლოცვა უნდა ვუსმინოთ
მედავითნესა თუ მღვდელს, ან წარმოვთქვათ იესოს ლოცვა ან კიდევ წავიკითხოთ სხვა ლოცვები (მაგ.:
ფსალმუნები).
ტაძარში ნურავის გაკიცხავ, შენიშვნის მიცემა შეიძლება მხოლოდ მისთვის, ვინც აშკარად არღვევს წესებს
და ხელს უშლის საერთო მსახურებას.
არ დატოვო ტაძარი ღვთისმსახურების დასრულებამდე.
წმიდა ზიარებასთან მისვლა შეიძლება მოძღვრის კურთხევით, აღსარების ჩაბარების შემდეგ. ზიარება ხდება
უზმოზე. ზიარების წინ ხელები დაიწყე მკლავებზე ჯვარედინად (მარჯვენა ზემოდან), ქრისტეს რწმენით და
სიყვარულით ეზიარე მის წმინდა ხორცსა და სისხლს, მაგრამ პირჯვარი არ გადაიწერო, რათა შემთხვევით ხელი
არ გაკრა ბარძიმს. შემდეგ მიდი პატარა მაგიდასთან თბილი გამოსავლები ღვინის დასალევად.

67
 ლიტურგიის დასრულების შემდეგ მიდი და ემთხვიე ჯვარს, რომელსაც მღვდელი აძლევს
საკურთხეველთან.
ტაძრიდან გამოსვლისას შეასრულე სამი მცირე მეტანია.

თავი 6. დღესასწაულები

არსებობს ორი კალენდარი: იულიუსისა (ე.წ. „ძველი კალენდარი“) და გრიგორიანული (ე. წ. „ახალ
აკალენდარი“). მართლმადდებლური ეკლესია სარგებლობს იულიუსის კალენდრით. გრიგორიანული
კალენდარი იულიუსის კალენდარს 13 დღით უსწრებს. ქვემოთ ჩამოთვლილ დღესასწაულებზე მითითებულია
ორივე კალენდარი.

თორმეტი საუფლო დღესასწაული

მოძრავნი

* ბრწყინვალე აღდგომა უფლისა ღმრთისა და მაცხოვრისა ჩუენისა იესუ ქრისტესი

* ბზობა (ბაიობა) ანუ უფლის დიდებით შესვლა იერუსალიმში - დიდ-მარხვის მეექვსე შაბათს
* ამაღლება - აღდგომიდან მე-40 დღეს
* სულთმოფენობა - აღდგომიდან 50-ე დღეს

(მოძრავი დღესასწაულები ”მიბმულია” აღდგომის დღესასწაულთან. თვით აღდგომის დღესასწაულიც

მოძრავია, ამიტომ ყოველ წელს მოძრავი დღესასწაულის აღნიშვნის თარიღი კალენდარში უნდა ვნახოთ).

უძრავნი (ძვ.
ძვ.სტ.
სტ. / ახ.
ახ. სტ.)
სტ.)

* განცხადება - ნათლისღება უფლისა ჩუენისა იესუ ქრისტესი (6 იანვარი / 19 იანვარი)

* მირქმა - მიგებება იესუ ქრისტესი (2 თებერვალი / 15 თებერვალი)
* ხარება ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისა (25 მარტი / 7 აპრილი)
* ფერისცვალება იესუ ქრისტესი (6 აგვისტო / 19 აგვისტო)
* მარიამობა - მიძინება ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისა (15 აგვისტო / 28 აგვისტო)
* ღმრთისმშობლობა - შობა ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისა (8 სექტემბერი / 21 სექტემბერი)
* ჯვართამაღლება - მსოფლიო ამაღლება ცხოველსმყოფელისა და პატიოსნისა ჯვარისა (14 სექტემბერი / 27
სექტემბერი)
* ტაძრად მიყვანება ყოვლადწმიდისა ღმრთისმშობელისა (21 ნოემბერი / 4 დეკემბერი)
* ქრისტეშობა - ხორციელად შობა უფლისა ღმრთისა და მაცხოვრისა ჩუენისა იესუ ქრისტესი (25 დეკემბერი / 7
იანვარი)

დიდი დღესასწაულები

* წინადაცვეთა უფლისა ჩვენისა იესუ ქრისტესი და ხსენება წმ. ბასილი დიდისა (1 იანვარი / 14 იანვარი)
* წმიდისა დედისა ჩუენისა მოციქულთა სწორისა ნინო ქართველთა განმანათლებელისა (14 იანვარი / 27
იანვარი და 19 მაისი / 1 ივნისი)
* წმიდა იოანე ნათლისმცემლის შობა (24 ივნისი / 7 ივლისი)
* წმიდათა თავთა მოციქულთა პეტრესი და პავლესი (29 ივნისი / 12 ივლისი)
* წმიდა იოანე ნათლისმცემლის თავისკვეთა (29 აგვისტო / 11 სექტემბერი)
* მცხეთობა-სვეტიცხოვლობა - ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის საფარველი (1 ოქტომბერი / 14 ოქტომბერი და
30 ივნისი / 13 ივლისი)

გარდამავალი დღესასწაულები

* ღირსისა მამისა ჩუენისა შიო მღვიმელისა - ყველიერის ხუთშაბათს

* დიდმოწამისა თეოდორე ტირონისა - დიდი მარხვის პირველ შაბათს
* წმიდისა გრიგოლ პალამასი - დიდი მარხვის მეორე კვირას
* ღირსისა იოანე კლემაქსისა - დიდი მარხვის მეოთხე კვირას
* ღირსისა დედისა ჩუენისა მარიამ მეგვიპტელისა - დიდი მარხვის მეხუთე კვირას

68
* მართალი ლაზარეს მკვდრეთით აღდგინება, ქებაჲ და დიდებაჲ ქართულისა ენისაჲ - ბზობის წინა შაბათს
* მენელსაცხებლე დედათა - აღდგომიდან მესამე კვირას
* კეთილმორწმუნისა მეფისა თამარისა - მენელსაცხებლე დედათა კვირასა და 1 / 14 მაისს
* მართალი ტაბითასი - აღდგომიდან მეოთხე კვირას
* ღირსისა დოდო გარეჯელისა - ამაღლების შემდეგ ოთხშაბათს
* ღირსისა დავით გარეჯელისა - ამაღლების შემდეგ ხუთშაბათს
* ყოველთა წმიდათა - სულთმოფენობის შემდეგ კვირას

საეკლესიო სამახსოვრო დღეები

* საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის დღე (1917 წ.) (12 მარტი / 25 მარტი)
* უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II ინტრონიზაციის დღე
(1977 წ.) (12 დეკემბერი / 25 დეკემბერი)
* უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II ანგელოზის დღე (20
ივლისი / 2 აგვისტო)
* უწმიდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II დაბადების დღე
(1933 წ.) (22 დეკემბერი / 4 იანვარი)

თავი 7. ვინ არიან წმინდანები?

წმინდანები?

წმინდანებს ჩვენ იმ ადამიანებს ვუწოდებთ, რომლებმაც ღვთისმოსაობით იცხოვრეს ამქვეყნად, ამჟამად კი

უფალთან ერთად ცაში სუფევენ და ჩვენთვის ლოცულობენ.
წმ. წინასწარმეტყველები სულიწმიდის შთაგონებით წინასწარმეტყველებდნენ და აუწყებდნენ მორწმუნეებს
ღვთის ნებას, თუ რას მოიმოქმედებდა იგი მომავალში, უმეტესად კი წინასწარმეტყველებდნენ ქვეყნის
მხსნელის - მაცხოვრის მოვლინებაზე და მის მიერ კაცობრიობის გამოხსნასა და ეკლესიის დაარსებაზე. ისინი
იესო ქრისტეს მოსვლამდე ცხოვრობდნენ.
წმ.
წმ. მოციქულები იესო ქრისტეს უახლესი მოწაფეები იყვნენ. მათ სულიწმიდის გარდამოსვლის შემდეგ
მთელს მსოფლიოში იქადაგეს ქრისტიანობა. წმ. მოციქულები უფალმა ჯერ თორმეტი ამოირჩია: პეტრე,
ანდრია, იაკობ და იოანე ზებედესი, ფილიპე, ბართოლომე, თომა, მათე, იაკობ ალფესი, იუდა იაკობისი
(თადეოზი), სვიმონ მოშურნე და მატათა (ეს უკანასკნელი, თუმცა იმ თავითვე იყო დამიწაფებული უფალს,
მაგრამ მას შემდეგ იქნა არჩეულ 12 მოციქულთა შემადგენლობაში, რაც იუდამ გასცა უფალი ჩვენი იესო
ქრისტე), ხოლო შემდეგ კი 70 მოციქულის გამორჩევა აღასრულა. მოციქულთა შორის ორს - წმ. პეტრეს და
პავლეს - მოციქულთა თავებს უწოდებენ, რადგან მათი ღვაწლი აღმატებულია ქრისტიანობის ქადაგების
საქმეში (პეტრე არ ყოფილა ქრისტეს მოწაფე, იგი თავიდან ქრისტიანებს სდევნიდა, თუმცა შემდეგ მოექცა
ქრისტეს რჯულზე და უდიდესი წვლილი შეიტანა მსოფლიოში ქრისტიანობის გავრცელების საქმეში). ოთხ
მოციქულს - მათეს, მარკოზს, ლუკასა და იოანეს - მახარებლებს უწოდებენ, რადგან მათ სახარებით ახარეს
კაცობრიობას უფალი იესო ქრისტე და მარად ახარებენ მის მეორედ მოსვლამდე.
წმინდანები, რომელნიც მოციქულთა მსგავსად ავრცელებდნენ ქრისტიანობას სხვადასხვა ქვეყნებში,
მოციქულთასწორებად იწოდებიან (მაგ: წმ. მოციქულთასწორი ნინო ქართველთა განმანათლებელი).
წმ.
წმ. მღვდელმთავრები არიან უმაღლესი სამღვდელო იერარქიის წარმომადგენლები, რომლებიც სათნო
ეყვნენ ღმერთს თავისი წმიდა ცხოვრებით (მაგ: წმ. მღვდელმთავარი ნიკოლოზი, მირონ ლუკიის
მთავარეპისკოპოსი, საკვირველთმოქმედი).
წმ.
წმ. მოწამეებად იწოდებიან ქრისტეს რწმენისთვის წამებით აღსრულებული ადამიანები. ქრისტესთვის
პირველწამებულები იყვნენ წმ. მთავარეპისკოპოსი სტეფანე და წმ. თეკლა. ამიტომ ისინი პირველმოწამეებად
იწოდებიან. განსაკუთრებით მძიმე წამების შემდეგ გაბრწყინებული წმინდანები წმ. დიდმოწამეებად
იწოდებიან. (მაგ.: წმ. დიდმოწამე გიორგი). ქრისტესთვის წამებულ მღვდლებსა და მღვდელმთავრებს
მღვდელმოწამეები ეწოდებათ.
წმ.
წმ. აღმსარებლები ეწოდებათ მათ, რომლებიც ქრისტეს რწმენისთვის ეწამნენ, მაგრამ შემდეგ მოგვიანებით
თავიანთი სიკვდილით გარდაიცვალნენ.
ღირსნი ეწოდებათ იმ მართალ ადამიანებს, რომლებიც განეშორენ ამქვეყნიურ ცხოვრებას და უდაბნოებსა
და მონასტრებში, მარხვაში, ლოცვასა და მოღვაწეობაში გაატარეს თავიანთი ბერ-მონაზვნური ცხოვრება (მაგ.:
ღირსი გრიგოლ ხანძთელი).

69
 წმ.
წმ. მკურნალნი უანგაროდ, ყოველგვარი საზღაურის გარეშე კურნავდნენ ადამიანებს, როგორც სულიერი
ასევე ხორციელი ავადმყოფობებისაგან (მაგ.: წმ. დიდმოწამე პანტელეიმონ მკურნალი). სწორედ ამიტომ მათ წმ.
უვერცხლნო მკურნალნი ეწოდებათ.
წმ.
წმ. სალოსნი ანუ ქრისტესათვის სულელნი
სულელნი,
ნი, არიან ის ადამიანები, რომლებიც ქრისტეს გამო ხალხს
უცნაურებად, ხშირად სულელებად ეჩვენებოდნენ, სინამდვილეში კი აღსავსე იყვნენ ჭეშმარიტი სიბრძნით.
ისინი ქადაგებენ სიმართლისათვის, ამხელენ საზოგადოების მანკიერ მხარეს, ზოგიერთი დაჯილდოვებულია
წინასწარმეტყველების მადლით.
წმ.
წმ. მართალნი არიან დაოჯახებული ადამიანები, რომლებიც მართალი, ღვთივსათნო ცხოვრებით
ცხოვრობდნენ (მაგ: წმ იოაკიმე და ანა - ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მშობლები).

თავი 8. შვიდი საეკლესიო საიდუმლო

ეკლესია უფლის სხეულია. ქრისტიანის ცხოვრებას ხის ტოტს შეიძლება შევადაროთ, რომელიც მანამ
ცოცხლობს, სანამ ხეზეა მიბმული. ჩვენ სულიერად ვცოცხლობთ, როცა ვუკავშირდებით წმინდა ეკლესიას. ის
გამდმოგვცემს ღვთის მადლს, რომელიც ქრისტეს მოციქულებმა მიიღეს. ეკლესია ევედრება ღმერთს,
გადმოვიდეს ჩვენზე ეს მადლი. ეკლესიაში ლოცვის დროს უხილავად მოქმედებს საიდუმლო ძალა ღვთის
სულისა. ქრისტიანობაში ჩვენ ვიცით სულ შვიდი საეკლესიო საიდუმლო, ესენია: ნათლისღება, მირონცხება,
ზიარება, სინანული (ანუ აღსარება), ზეთისცხება, მღვდლობა და ქორწინება
ეკლესიის საიდუმლოებები არის ქრისტიანული ეკლესიის წეს-მოქმედებანი, რომლის საშუალებითაც
მორწმუნეეზე გადადის ღვთის მადლი. მართლმადიდებლური ეკლესია სცნობს შვიდ საიდუმლოს: 1.
ნათლისღება, 2. მირონცხება, 3. ზიარება, 4. სინანული, 5. მღვდლობა 6. ქორწინება და 7. ზეთისცხება.

1. ნათლისღება

პირველი საიდუმლო ქრისტიანის ცხოვრებაში ნათლობაა, რომლის დროსაც ადამიანი საიდუმლოდ

იბადება ახალი, სულიერი ცხოვრებისთვის. ნათლისღება სრულდება წყალში განბანით (ემბაზში ან მდინარეში).
ნათლისღებადი სამჯერ ჩაიყვანება წყალში სათანადო ლოცვების წარმოთქმით.
ქრისტიანული ნათლისღება დადგინდა იოანე ნათლისმცემელის მიერ იესოს ნათლისღების დროს.
ზოგიერთი ღვთისმეტყველის სიტყვით, იგი დაადგინა ქრისტემ ზეცად ამაღლების წინ, როდესაც უთხრა თავის
მოწაფეებს: „წადით და მოიმოწაფეთ ყველა ხალხი, მონათლეთ ისინი მამისა და ძისა და სულიწმიდის
სახელით“ (მათ.18,19). ნათლისღების შემდეგ ადამიანი ითვლება ეკლესიასთან სულიერად შეერთებულად.
იესო ქრისტე გვასწავლის: „ვინც ირწმუნებს და მოინათლება, გადარჩება, ხოლო ვინც არ ირწმუნებს,
მსჯავრდებული იქნება...“ (მარკ.16,16). „...ვინც წყლისა და სულისაგან არ იშვება, ვერ შევა ღმრთის
შასუფეველში“ (იოან.3,5).
ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში ნათლისღებას წინ უძღოდა ქრისტიანობის უმთავრესი დოგმატების
შესწავლა; ზრდასრულ ნათელღებადს მოეთხოვებოდა სინანული და რწმენა. თუ მისანათლავი მცირეწლოვანი
იყო, იგივე მოეთხოვებოდა ყრმის მშობლებსა და მიმრქმელებს (ნათლიებს).

2. მირონცხება

მირონი არის მცენარეული სურნელოვანი ზეთი. მირონი მზადდება ყველა დამოუკიდებელ ეკლესიაში, ეს
არის საეკლესიო ავტოკეფალიის (დამოუკიდებლობის) ერთ-ერთი ნიშანი.
მირონცხების საიდუმლო სრულდება ნათლობისას. მღვდელი მონათლულს სცხებს მირონს შუბლზე,
თვალებზე, ყურებზე, პირზე, ნესტოებზე, მკერდზე, ხელებსა და ფეხებზე. ღვთის სული სახლდება
ახალმონათლულის სულსა და სხეულში, განწმენდს მას და აძლევს ახალი ცხოვრებისათვის საჭირო სულიერ
ძალებს. ნათლობისა და მირონცხების შემდეგ მღვდელი სამჯერ შემოატარებს მონათლულს ემბაზის გარშემო
და ახალი წევრი შეუერთდება ეკლესიას.

3. ევქარისტია (ზიარება)
ზიარება)

სხეული კვდება, თუ დიდხანს არ მიიღო საკვები, ასევეა სულიც, თუ ის დაშორდება ქრისტიანულ

ცხოვრებას და არ მიიღებს სულიერ საკვებს. სულიერად ჩვენ ვიკვებებით ევქარისტიის (ზიარების) მიღებით. ეს
საიდუმლო სრულდება ლიტურგიაზე. ნაკურთხი პურითა და ღვინით ჩვენ ვიღებთ იესო ქრისტეს ხორცსა და
სისხლს. ზიარებისას მღვდელი ამბობს: „ეზიარება მონა ანუ მხევალი ღვთისა (სახელი)“. ზიარებით ჩვენ

70
ვუერთდებით თვით ქრისტეს. ზიარების მიღება უზმოზე ხდება ანუ ზიარებამდე არ შეიძლება ჭამა და რაიმეს
დალევა. ზიარების შემდეგ მორწმუნენი კითხულობენ სამადლობელ ლოცვებს.
ევქარისტიის საიდუმლოება უფალ იესო ქრისტეს მიერ იყო დადგენილი საიდუმლო სერობაზე.
“როცა ისინი ჭამდნენ, აიღო იესომ პური, აკურთხა, გატეხა, მისცა მოწაფეებს და თქვა: “აიღეთ, ჭამეთ. ეს
ჩემი სხეულია. აიღო სასმისი, მადლი შესწირა, მისცა მათ და უთხრა: “ყველამ შესვით აქედან, ვინაიდან ეს არის
ჩემი სისხლი ახალი აღთმისა, მრავალთათვის დაღვრილი ცოდვათა მისატევებლად.”(მათ. 26, 26-28).
წმიდა მახარებელი ლუკა ავსებს მათე მახარებლის მონათხრობს: უფალმა მიაწოდა მოწაფეს პური და
უთხრა: “ეს გააკეთეთ ჩემს მოსაგონებლად”(ლუკ. 22, 19).
მართადიდებლური ღმრთისმეტყველება, განსხვავებით ლათინურისაგან, შეუძლებლად მიიჩნევს ამ
საიდუმლოების არსის რაციონალურად ახსნას. არ აიხსნება თუ როგორ გადაიქცევა პური და ღვინო უფლის
სისხლად და ხორცად, რამეთუ ამის წვდომა ღმრთის გარდა არ ძალუძს არავის; მაგრამ ჩვენ წარმოგვიჩნდება
მხოლოდ ის, რაც ჭეშმარიტია, ქმედითად და არსობრივად პური ხდება უფლის ჭეშმარიტ სხეულად, ხოლო
ღვინო თვით სისხლად უფლისა.
ცხონებისათვის წმიდა საიდუმლოებებთნ ზიარების უცილებლობის შესახებ ბრძანებს თვით უფალი იესო
ქრისტე:
“იესომ უთხრა მათ: “ჭეშმარიტად, ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: თუ არ შეჭამთ ხორცს და არ შესვამთ
კაცის ძის სისხლს, არ გექნებათ სიცოცხლე თქვენში. ჩემი ხორცის მჭამელი და ჩემი სისხლის შემსმელი ჩემში
რჩება და მე - მასში”(იოან. 6, 53-54).
წმიდა საიდუმლოებებთან ზიარების მაცხოვნებელი ნიჭები და მოქმედებებია:
ა) უფალთან უმჭიდროესი ერთობა (იოან. 6, 55-56);
ბ) სულიერ ცხოვრებაში ზრდა და ჭეშმარიტი სიცოცხლი მოპოვება (იოან. 6, 57);
გ) მომავალი აღდგომის და მარადიული ცხოვრების საწინდარი (იოან. 6, 58);
მაგრამ ზიარების ეს მოქმედებები ეხება მხოლოდ მათ, ვინც ზიარებას ღირსეულად მიეახლება. უღირსად
მაზიარებლებს ზიარება მეტ მსჯავრ სდებს: “ვინაიდან ვინც უღირსად ჭამს და სვამს, თავის თავის დაგმობას
ჭამს და სვამს, ვერ არჩევს რა უფლის სხეულს.”(1 კორ. 11, 29).

4. სინანული (აღსარება)
აღსარება)

სინანული (ანუ აღსარება) არის საიდუმლოება, რომელშიც საკუთარი ცოდვების შემნანებელი, ხილულად
მღვდლისაგან შენდობის მიმღები, უხილავად ცოდვათა მიტევებას ღებულობს თვით უფალ იესო ქრისტესაგან
ეს საიდუმლო დააწესა იესო ქრისტემ, რომელმაც მოციქულებს უბრძანა: „ვისაც მიუტევებთ ცოდვებს,
მიეტევებათ, ვისაც დაუკავებთ, დაეკავებათ“ (იოანე 20, 23).
ძველად (I-III ს.ს.-ში) აღმსარებელი ყველას წინაშე სახალხოდ აღიარებდა საკუთარ ცოდვებს, შემდგომში კი
ამგვარი წესი თანდათან შეიცვალა და დღეს ეს ხდება მხოლოდ სულიერი მოძღვრის წინაშე. მღვდელს არა აქვს
აღსარების საიდუმლოს გამჟღავნების უფლება, ეს დიდ ცოდვად ითვლება.
ყველა ქრისტიანს უნდა ჰყავდეს მოძღვარი, რომელთანაც ცოდვებს მოინანიებს და მოისმენს სულიერ რჩევა-
დარიგებებს.
აღსარების დროს არ უნდა გრცხვენოდეთ საკუთარი ცოდვების აღიარების, უნდა ფიქრობდეთ ღმერთზე,
რადგან ღმერთი ყველაფერს ხედავს და მის წინაშე არაფერია დაფარული. ჩვენ ერთი კაცის წინაშე გვრცხვენია
ცოდვების აღიარება და გვავიწყდება, რომ თუ არ შევინანეთ, არა თუ ერთი და ორი კაცის, არამედ ყოველთა
დაბადებულთა წინაშე განცხადდება ისინი, - გვასწავლის წმ. მამა იოანე ოქროპირი.
აღსარების დროს არ შეიძლება ყოფით პრობლემებზე ლაპარაკი, სხვადასხვა მიზეზებით ცოდვების
გამართლება, სხვებზე გადაბრალება, თავის მართლება და გულგრილი საუბარი. არ შეიძლება იმის თქმა, რომ
მართალნი ვართ და არაფერი შეგვიცოდავს; არც იმის თქმა შეიძლება, რომ ყველაფერში ცოდვილები ვართ და
ყველაფრის პატიებას ვითხოვთ. უნდა ვინანიებდეთ არამარტო სიტყვებით, არამედ გონებითაც, არა მარტო
ჩადენილ ცოდვებს, არამედ მათკენ მიდრეკილებებსაც. თუ რომელიმე ცოდვისაგან განშორება არ შეგიძლიათ,
არ დაუმალოთ სულიერ მოძღვარს, რადგან უღირსად თუ ეზიარებით, ღვთისაგან დაისჯებით.
აღსარებისათვის უნდა მოვემზადოთ. ვეცადოთ, გავიხსენოთ ყველაფერი, რითაც შევცოდეთ ღმერთის და
ადამიანის წინაშე. ჩვენ უნდა ვთხოვოთ შენდობა ყველას, ვინც გავანაწყენეთ. შემდეგ გახსნებული ცოდვები
უმჯობესია ფურცელზე ჩამოვწეროთ (რათა არ დაგვავიწყდეს), მივიდეთ მოძრვართან და გულწრფელად
ვაღიაროთ ყველაფერი (აღსარების შემდეგ ამ ფურცელს ვანადგურებთ).
აღსარების შემდეგ ვისმენთ მღვდლის დარიგებას. მერე მღვდელი თავზე ეპიტრაქილს გვაფარებს და
კითხულობს ლოცვებს („მონანიების კანონს“), რომლის მეშვეობითაც მოგვეტევება ცოდვები. სული წმიდის
მადლით ეს ცოდვები ქრება ჩვენი სულიდან. ყველა ქრისტიანი ზიარების წინ უნდა მივიდეს აღსარების
სათქმელად მოძღვართან.

71
 5. მღვდლობა

მღვდლობა რის საიდუმლოება, რომელშიც სულიწმიდა მართლიად გამორჩეულს, სამღვდელო ხელდასხმის

საშუალებით დაადგინებს აღასრულოს საიდუმლოებები და დამწყსოს ქრისტეს სამწყსო.
თავისი ამაღლების წინ უფალმა უთხრა მოციქულებს: “ამიტომ წადით და მოიმოწაფეთ ყველა ხალხი,
მონათლეთ ისინი მამისა და ძისა და სულიწმიდის სახელით. ასწავლეთ მათ ყოველივეს დაცვა, რაც მე გამცნეთ.
აჰა, მე თქვენთანა ვარ ყოველდღე წუთისოფლის აღსასრულამდე”(მათ. 28, 19-20).
ამგვარად სამღვდელო მსახურება თავის თავში შეიცავს მასწავლებლობას (მოიმოწაფეთ),
მღვდელთმსახურებას (მონათლეთ) და წვრთნის მსახურებას (ასწავლეთ ყოველივეს დაცვა). ამ სამი სახის
მსახურებას - მასწავლებლობას, მღვდლთმსახურებას და წვრთნას - ქვია საერთო სახელი მოძღვრობა.
მღვდელთმსახურები დგინდებიან მისთვის რომ, “დამწყსონ ეკლესია” (საქმე 20, 28).
მღვდლობა არ არის ადამიანური გამონაგონი, არამედ ღმრთის მიერ დადგენილი. თვით უფალმა “..დააყენა
ერთნი მოციქულებად, ზოგნი მწყემსებად და მოძღვრებად რათ სრულყონ წმიდანი მსახურების
საქმისათვის,”(ეფეს. 4, 11-12)
სამღვდელო მსახურებისათვის გამორჩევაც აგრეთვე არა არის ადამიანური საქმე, არამედ გულისხმობს
ზეციურგ რჩეულებას: “თქვენ არ აგირჩევივართ, არამედ მე აგირჩიეთ თქვენ და დაგადგინეთ..”(იოანე 15, 16) -
მიმართავს უფალი მოციქულებს.
“და არავინ თავისით არ ღებულობს ამ პატივს, არამედ ვინც ღმრთის მიერაა მოწოდებული, როგორც
აარონი”(ებრაელ. 5, 4).
ხელდასხმა (ადამიანის აყვანა იერარქიულ ხარისხში) არ არის მხოლოდ მსახურებაზე დადგინების
გარეგნული ნიშანი. წმიდა წერილი არ გვიტოვებს იმის ეჭვს, რომ მღვდლობის საიდუმლოებაში მიემადლებათ
განსაკუთრებული მადლის ნიჭები, რომლებიც განასხვავებენ საეროს - სასულიერო პირისაგან.
პავლე მოციქული თავის მოწაფე ტიმოთეს, წერდა: “ნუ უგულებელყოფ შენში არსებულ ნიჭს, რომელიც
მოგეცა წინასწარმეტყველებით და უხუცესთა ხელდასხმით”(1 ტიმოთე 4, 14). “შეგახსენებ გააღვივო ღმრთის
ნიჭი, რომელიც ჩემი ხელდასხმით არის შენში” (2 ტიმოთე 1, 6).
მართმადიდებელ ეკლესიაში სამი სამღვდელო საფეხურია: ეპისკოპოსი, მღვდელი და დიაკონი.
დიაკონი მსახურობს საიდუმლოებებისას. მღვდელი აღასრულებ საიდუმლოებებს, ეპისკოპოსის
კურთხევით. ეპისკოპოსი არა მარტო აღასრულებს საიდუმლოებებს, არამედ აქვს ძალაუფლება ხელდასხმის
მეშვეობით ადამიანი აკურთხოს მღვდლად. ამასთანავე მხოლოდ ეპისკოპოს აქვს ტაძრის, ანტიმონისა და
მირონის კურთხევის უფლება. საეკლესიო ორგანიზმის ნორმალური ფუნქციონირებისათვის საჭიროა სამივე
იერარქიული ხარისხი.

ღვთისმსახურთა იერარქია ასეთია:

სასულიერო იერარქია
იერარქიული საფეხური თეთრი სამღვდელოება შავი სამღვდელოება
(ცოლოსანი მღვდელმსახურნი)
მღვდელმსახურნი) (უქორწინებელი
უქორწინებელი მღვდელმსახურნი -
მონაზვნები)
მონაზვნები)
დიაკონი (დიაკვანი) 1. დიაკონი 1. ბერდიაკონი (იეროდიაკონი)
2. პროტოდიაკონი 2. არქიდიაკონი
(პირველდიაკონი)
მღვდელი 1. მღვდელი (პრესვიტერი) 1. მღვდელმონაზონი
2. დეკანოზი 2. იღუმენი
3. პროტოპრესვიტერი 3. არქიმანდრიტი
მღვდელმთავარი 1. ეპისკოპოსი
(ეპისკოპოსი) 2. მთავარეპისკოპოსი (არქიეპისკოპოსი)
3. მიტროპოლიტი
4. პატრიარქი (კათოლიკოს-პატრიარქი)

სასულიერო იერარქია იყოფა ორ კატეგორიად: ე.წ. თეთრი სამღვდელოება (ცოლიანი მღვდელმსახურნი) და

შავი სამღვდელოება (უქორწინებელი მღვდელმსახურნი - მონაზონნი ანუ ცელიბატნი).

ყველაზე დაბალი ხარისხის საფეხურია – დიაკონი (დიაკვანი).

დიაკვანი). იგი ეხმარება მღვდელს ღვთისმსახურების
დროს საიდუმლოებების აღსრულებაში, მაგრამ თვითონ ამ საიდუმლოთა დამოუკიდებლად აღსრულება არ
შეუძლია.

72
 თეთრ სამღვდელოებაში დიაკონის ორი ხარისხი არსებობს: დიაკონი და უფრო დაწინაურებული
პროტოდიაკონი (ანუ პირველდიაკონი).
შავ სამღვდელოებაშიც ორი ხარისხია: ბერდიაკონი (ანუ იეროდიაკონი) და პატივით უფრო აღმატებული
არქიდიაკონი.

მეორე საფეხური არის მღვდელი,

მღვდელი, რომელიც შვიდი საიდუმლოდან ყველას ასრულებს, გარდა მღვდლის
კურთხევისა. თეთრ სამღვდელოებაში მღვდლობის სამი წოდება არსებობს: 1. მღვდელი (ანუ პრესვიტერი); 2.
შედარიბით უფრო დამსახურებული - დეკანოზი და 3. პროტოპრესვიტერი - საკათედრო ტაძრის წინამძღვარი
(საქართველოში ამ ტიტულს სიონის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრი ატარებს).
შავ სამღვდელოებაში კი ასეთი რიგითობაა: 1. მღვდელმონაზონი; 2. იღუმენი - მონასტრის წინამძღვარი
(თუმცა დღეისათვის იღმენის პატივი ხშირად ჯილდოს და არა ადმინისტრაციული ფუნქციების დაკისრებას
გულისხმობს) და 3. არქიმანდრიტი - რამდენიმე მონასტრის წინამძღვარი.

ყველაზე მაღალ საფეხურზე დგას მღვდელმთავარი ანუ ეპისკოპოსი,

ეპისკოპოსი, რომელიც სახარების მემკვიდრედ
გვევლინება. ეპისოკპოსები მართავენ ეკლესიას და შეუძლიათ ყველა საიდუმლოს შესრულება. ეპისკოპოსი
შეიძლება იყოს: ეპისკოპოსი,
ეპისკოპოსი, მთავარეპისკოპოსი (ანუ
(ანუ არქიეპისკოპოსი)
არქიეპისკოპოსი), მიტროპოლიტი და პატრიარქი.
პატრიარქი.
ეპისკოპოსი მართავს ეპარქიას (საეკლესიო ტერიტორიულ ერთეულს). შედარებით უფრო დამსახურებულ
ეპისკოპოსს მთავარეპისკოპოსის (ანუ არქიეპისკოპოსის) წოდება აქვს, ხოლო მასზე აღმატებულს -
მიტროპოლიტისა.
ჩვეულებრივ მთავარეპისკოპოსი (ანუ არქიეპისკოპოსი), ეწოდებათ ისტორიული ეკლესიების მეთაურებს,
შესაძლოა სხვა ტიტულებთან (მაგ. პატრიარქთან) ერთად. მიტროპოლიტი ეწოდებათ დედაქალაქებისა და
მთავარი ქალაქების ეკლესიის მეთაურებს.
მღვდელმთავართა (ანუ ეპისკოპოსთა) კრებულს,
კრებულს, ანუ წმინდა სინოდს
სინოდს და საერთოდ ქვეყნის ეკლესიას
მეთაურობს პატრიარქი (ბერძ. patriarkhis - „მამამთავარი“).. მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურთაგან
კათოლიკოს-
კათოლიკოს-პატრიარქის (ბერძ. katholikos – „საყოველთაო“) ტიტულს ატარებს მხოლოდ საქართველოს
ეკლესიის საჭეთმპყრობელი (ხოლო არამართლმადიდებელთაგან - სომხეთის გრიგორიანული ეკლესიის
მეთაური).
ქრისტიანული სამღვდელოების უმაღლესი წოდების პირნი (ეპისკოპოსნი, მთავარეპისკოპოსნი,
მიტროპოლიტნი, პატრიარქნი) ასევე იწოდებიან იერარქებად.
იერარქებად.

საერთოდ საეკლესიო მსახურნი იწოდებიან კლირიკოსებად.

კლირიკოსებად. კლირიკოსები განიყოფიან ორ ნაწილად:
უმაღლესად და უდაბლესად. უმაღლესი კლირიკოსები არიან მღვდელმსახურები, ხოლო უდაბლესი:
იპოდიაკონი, მედავითნე (ანუ წიგნის მკითხველი), მგალობელი და სტიქაროსანი. უდაბლესი კლირიკოსები
ეხმარებიან მღვდელმსახურებს ღვთისმსახურების აღსრულებაში.
იპოდიაკონი
იპოდიაკონი,
დიაკონი, იმის გამო, რომ მხოლოდ მღვდელმთავარს ემსახურება, ასევე იწოდება კერძოდიაკვნად
(საქართველოს ეკლესიაში ამ რანგში დადგინებულნი არ მსახურობენ). იპოდიაკონის მოვალეობაა
მღვდელმთავრის შემოსვა სამღვდელმთავრო შესამოსელით, სასანთლეების მიწოდება მორწმუნეთა
კურთხევისთვის და სხვა. იპოტიაკონი სამღვდელო ხარისხის მიჯნაზე დგას, რადგან მისი დადგინება
უშუალოდ დიაკვნად კურთხევის წინ ხდება.
მედავითნეს (წიგნის
(წიგნის მკითხველს)
მკითხველს) აქვს მოვალეობა ფსალმუნთა და სხვადასხვა საღვთისმსახურო წიგნთა
კითხვისა, როგორც ტაძრის კლიროსში ღვთისმსახურების დროს, ასევე მღვდლის მიერ სხვადასხვა მსახურების
აღსრულებისას.
მნათე (სტიქაროსანი
(სტიქაროსანი)
სტიქაროსანი) მორწმუნეებს ღვთისმსახურებაზე მოუწოდებს ზარების რეკვით, ტაძარში ანთებს
სანთლებსა და კანდელებს, ეხმარება მედავითნეებს კითხვის დროს, თვალყურს ადევნებს წესრიგს ტაძარში და
ა.შ.
მგალობელნი (მგალობელთა გუნდი)
გუნდი) ასრულებენ საეკლესიო საგალობლებს. გუნდს ყავს რეგენტი
(ხელმძღვანელი).

6. ქორწინება (ჯვრისწერა)
ჯვრისწერა)

ჯვრისწერა არის საიდუმლოება, რომელშიც მღვდლისა და ეკლესიის წინაშე, ნეფე და დედოფლის მიერ
ურთიერთ ერთგულების პირობის დადებით ქრისტესა და ეკლესიის სულიერი კავშირის დარად, იკურთხება
მათი მეუღლეობა, და გამოითხოვება მათთვის მადლი უბიწო ერთობის, კურთხეული შვილთა სხმისა და
ბავშვთა ქრისტიანული აღზრდისათვის.

73
 ქორწინება რომ ნამდვილად საიდუმლოებაა ადასტურებს პავლრ მოციქულის სიტყვები: “მიატოვებს კაცი
მამას და დედას და მიეწებება თავის ცოლს, და ორივენი ერთ ხორცად იქნებიან. დიდია ეს საიდუმლო...” (ეფეს.
5, 31-32).
ქრისტიანულ ოჯახს ეძახიან „მცირე ეკლესიას“. ცოლ-ქმრობა ქრისტიანობაში აღიქმება, როგორც ღმრთის
სასუფეველისაკენ ერთობლივი გზა.
ქრისტიანობაში არსებობს ღმრთის სასუფევლისაკენ ალტერნატიული გზაც - ქალწულება (უქორწინებლობა.
მონაზვნები ეწევიან ცხოვრების ასეთ წესს). თუმცა ქალწულების გაზა ყველასათვის ხელმისაწვდომი არ არის,
არამედ განსაკუთრებულ რჩეულობას მოითხოვს: “...ყველა ვერ შეითვისებს ამ სიტყვას, არამედ ვისაც
მიცემული აქვს... ვისაც შეუძლია შეთვისება, შეითვისოს”(მათ. 19, 11-12).
ამასთავე ქრისტიანონაში ქალწულება და ცოლ-მრობა ერთმანეთს არ ეწინააღმდეგება. ქალწულება
აღმატებულია ქორწინებაზე არა იმიტომ, რომ თითქოს ქორწინება შეიცავდეს რაიმე ცოდვას, არამედ იმიტომ,
რომ ქალწულება იძლევა მეტ შესაძლებლობას სავსებით მიუძღვნა თავი ღმერთს: “...უცოლო უფლისაზე
ზრუნავს, როგორ აამოს უფალს; ხოლო ცოლიანი წუთისოფლის საქმეებზე ზრუნავს, როგორ აამოს ცოლს”(1
კორ. 7, 32-33).
საეკლესიო კანონები (კანონი 1, 4, 32-33 განგრის კრება IVს.) მკაცრად განიკითხავს მათ ვინც თაკილობს
ოჯახს, ანუ უარს ამბობს ცოლ-ქმრული ცხოვრებაზე არა უფლისთვის თავგანწირვის გამო, არამედ იმიტომ, რომ
თითქოს ქირწინება ქრისტიანობისთვის შეუფერებელი რამ ყოფილიყოს. ქრისტიანობაში ქალწულებაცა და
ქორწინებაც აღიარებულია და პატივდებულია როგორც ორი გზა ერთი მიზნისაკენ.

7. ზეთისცხება (შვიდჯერ ზეთისცხება)

ზეთისცხება)

სინანულის საიდუმლოსთან ახლოს დგას „შვიდგზის ზეთისცხების” ანუ ”ზეთის კურთხევის” საიდუმლო.
ის სრულდება დიდმარხვისას და ასევე სპეციალურად ავადმყოფისთვის სახლში.
ეს საიდუმლო, ისევე როგორც ახალი აღთქმის დანარჩენი საიდუმლო, უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ
დაგვიწესა, როდესაც მისი ლოცვა-კურთხევით საქადაგებლად წარგზავნილი მოციქულები „აძევებდნენ მრავალ
ეშმაკს, ზეთს სცხებდნენ და ჰკურნავდნენ უამრავ სნეულს.“ (მარკ. 6, 13). ზეთის კურთხევის მიზანი წმ.
მოციქული იაკობის სიტყვებშიც ჩანს: „ავადაა ვინმე? ეკლესიის ხუცესთ მოუხმოს, რათა ილოცონ მისთვის და
ზეთი სცხონ უფლის სახელით. რწმენის ლოცვა იხსნის ავადმყოფს, უფალი აღადგენს მას, და თუ ცოდვა რამ
ჩაუდენია, მიეტევება.“ (იაკ. 5, 14-15). აქედან ჩანს, რომ ზეთის კურთხევის საიდუმლოს შესრულების მიზანია
ავადმყოფის ხორციელი სნეულებისაგან განკურნება და ცოდვათა მიტევება.
ამ საიდუმლოს პირველსახედ შეიძლება მივიჩნიოთ, აგრეთვე, თვით უფლის მიერ განრღვეულის
განკურნება ქალაქ კაპერნაუმში, როდესაც იესო ქრისტემ სნეული არა მარტო სარეცელიდან ააყენა, არამედ
ცოდვებიც მიუტევა (მარკ. 2. 1-12).
დღეს ეს საიდუმლო სრულდება ეკლესიებში დიდი მარხვის პერიოდში ან მძიმე ავადმყოფთან სახლში,
როდესაც ამისი აუცილებლობაა, წლის ნებისმიერ დროს. ამასთან, თუ ავადმყოფთან საიდუმლოს ჩატარებისას
ჩვენი მთავარი მიზანი სნეულების დათრგუნვაა, ეკლესიაში მას მორწმუნეები ძირითადად ცოდვათა მიტევების
გამო ესწრებიან; თუმცაღა, ცხადია ორივე შემთხვევაში საიდუმლოს ორივე ზემოქმედება ძალაშია, რამეთუ
სნეულებისაგან სრული განკურნება ცოდვათა მიტევების გარეშე ადამიანის სულისათვის, შეიძლება,
დამღუპველი აღმოჩნდეს.
სასურველია, რომ მორწმუნემ ზეთის კურთხევაში მონაწილეობა ყოველწრიურად მიიღოს, რადგან, თუ
აღსარებისას ადამიანს ის ცოდვები მიეტევება, რომლებიც აღიარა და მოინანია, ზეთის კურთხევისას,
გადმოცემით, დავიწყებული ცოდვებიც ეპატიება. ამის გამო საიდუმლოში მონაწილეობა შეუძლიათ მხოლოდ
მათ, ვისაც აღსარება ერთხელ მაინც უთქვამს.
სხვადასხვა ეკლესიებში ზეთის კურთხევა დიდი მარხვის სხვადასხვა კვირაში სრულდება, რაც საშუალებას
აძლევს მორწმუნეს გამორიცხოს შემთხვევითი, დამაბრკოლებელი მიზეზი და არ დააკლდეს ამ დიდი მადლის
მომნიჭებელ საიდუმლოს.
ზეთისცხების საიდუმლოს შესრულების წესი ასეთია: თავდაპირველად იკურთხება ზეთი და შემდეგ
ნაკურთხ ზეთს წაუსვამენ მრევლს. ზეთისცხებამდე იკითხება ნაწყვეტები მოციქულთა წერილებიდან,
მღვდელი კითხულობს განსაკუთრებულ ლოცვას და ნაწყვეტებს სახარებიდან. ეს მღვდელთმსახურება
სრულდება რამდენიმე მღვდლის მონაწილოებით.

74
 თავი 9. უხილავი ბრძოლა

წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელს ეკუთვნის თხზულება „უხილავი ბრძოლა“, რომლის ძირითადი აზრი
მდგომარეობს იმაში, რომ ქრისტიანები ჩართულია არიან უხილავ ბრძოლაში დაუძინებელ მტრებთან: საკუთარ
დაცემულ ბუნებასთან, რომელიც იოლად მიიდრიკება ცოდვებისკენ და დემონებთან (ეშმაკებთან). ეს ბრძოლა
არ არის მარტივი და საჭიროებს შესაბამის აღჭურვილობას რათა მოძალებულ მტრებს გავუმკლავდეთ.
აღჭურვილობა კი არის ჭეშმარიტი ქრისტიანული ცოდნა და მისი პრაქტიკაში გამოყენება. ჩვენი მიზანი არ არის
ამ წიგნის შინაარსის გადმოცემა (ეს დამწყები ქრისტიანისთვის არც არის საჭირო), მაგრამ შემოგთავაზებთ
სულიერი ბრძოლის ელემენტებს, რომლის ცოდნაც აუცილებელია ნებისმიერი ქრისტიანისთვის.
მაშ ასე, შევიარაღდეთ და დავიწყოთ ბრძოლა!

1. ძირითადი ცოდვების განხილვა

ცოდვა არის ქრისტიანული ზნეობრივი კანონის დარღვევა, ღმრთის სიტყვისადმი ურჩობა. ცოდვა
რელიგიური ცნებაა, იგი მხოლოდ იმ პირების მიმართ შეიძლება გამოვიყენოთ, ვინც ღებულობს ქრისტიანულ
კანონს, სწამს ღმერთი და „ეკლესიის გალავანს შიგნით“ იმყოფება. ხოლო ვინც ეკლესიის გარეთაა, იმას არ
ძალუძს მთლიანად შეიგნოს საკუთარი ცოდვილობა, დაინახოს თავისი დაცემა, შეძრწუნდეს ამ სასიკვდილო
სნეულებით, იგრძნოს, თუ რაოდენ შორსაა ღმერთისგან, ჭეშმარიტებისგან.
ამიტომ თავდაპირველად ღმერთისა და ეკლესიის წინააღმდეგ ჩადენილი ცოდვები უნდა მოვინანიოთ.
ასეთი ცოდვა ბევრია, ისინი სხვადასხვა სულიერი მდგომარეობის უწყვეტ ჯაჭვს ქმნიან, ამათგან ზოგი უბრალო
და აშკარაა, ზოგი კი დაფარული, ერთი შეხედვით უწყინარი, სინამდვილეში კი სულისათვის განსაკუთრებით
საშიში. ზოგადად ისინი შეიძლება ასე დავყოთ:

1) მცირედმორწმუნეობა
2) ცრუმორწმუნეობა
3) მკრეხელობა და ფიცი
4) საეკლესიო ღმრთისმსახურების უგულებელყოფა
5) ულოცველობა
6) ხიბლი
7) ამპარტავნება და ცუდად-მზვაობრობა
8) კაცთმოთნეობა
9) მრისხანება
10) განკითხვა
11) მოწყინება
12) უქმი მეტყველება
13) ტყუილი
14) ქურდობა
15) ვერცხლისმოყვარება
16) ნაყროვანება
17) კაცისკვლა
18) სიძვა

მცირედმორწმუნოება.
მცირედმორწმუნოება. ესაა ყველაზე გავრცელებული ცოდვა. ზოგჯერ იგი ურწმუნოებაში გადადის, თუმცა
ამ დროს კაცი შეიძლება ღმრთისმსახურებაზეც დადიოდეს და აღსარებასაც ამბობდეს. მცირედმორწმუნე
შეგნებულად არ უარყოფს ღმრთის არსებობას, მაგრამ ეჭვი ეპარება მის ყოვლადძლიერებაში, მოწყალებასა და
განგებულებაში. თავისი ქცევით, ყველაფრით, რაც მისთვის ძვირფასია, თვით ცხოვრების წესით იგი
ეწინააღმდეგება იმ სარწმუნოებას, რომელსაც სიტყვით აღიარებს. ასეთი კაცი არასოდეს დაინტერესდება
უბრალო დოგმატური საკითხებითაც კი, რადგან ეშინია, არ დაიკარგოს ის გულუბრყვილო, ხშირად არასწორი
წარმოდგენა ქრისტიანობაზე, ერთხელ და სამუდამოდ რომ შეუთვისებია. ასეთები მართლმადიდებლობას
ეროვნული, შინაური ტრადიციების ჩარჩოებში აქცევენ, წეს-ჩვეულებებისა და ჟესტების ამარა ტოვებენ,
კეთილხმოვანი საგალობლებითა და სანთლების ციმციმით ტკბებიან, ანუ გარეგნულ ბრწყინვალებამდე
დაჰყავთ, და ამით კარგავენ ყველაზე ძვირფასს ეკლესიაში - უფალ იესო ქრისტეს. მცირედმორწმუნის
რელიგიურობა მჭიდროდაა დაკავშირებული ესთეტურ, ვნებიან, სენტიმენტალურ გრძნობებთან, ადვილად
უთავსდება ეგოიზმს, ცუდმედიდობას, გრძნობიერებას. ამ სენით შეპყრობილი ადამიანები მოძღვრისაგან ქებასა
და პატივს მოელიან, აღსარების დროს ხშირად სხვებს უჩივიან, საკუთარი სიმართლის დამტკიცებას

75
ცდილობენ. მოჩვენებითი ღმრთისმოშიშებიდან ისინი ადვილად გადადიან გაღიზიანებასა და მრისხანებაზე.
ცოდვას ვერ ხედავენ, ხშირად გულგრილობას იჩენენ გარშემომყოფთა მიმართ, ეგოისტები და ფარისევლები
არიან, მხოლოდ საკუთარი თავისათვის ცხოვრობენ და მიაჩნიათ, რომ რაკი ცოდვებს არ სჩადიან, ამიტომ
ცხონებაც გარანტირებული აქვთ. საერთოდ, რელიგიური თვითკმაყოფილება და თავდაჯერება ღმრთისა და
ეკლესიისგან დაშორების უმთავრესი ნიშნებია.

ცრუმორწმუნოება.
ცრუმორწმუნოება. ხშირად მორწმუნეთა შორის აღწევს და ვრცელდება სხვადასხვა ცრურწმენა, ნიშნების
რწმენა, მკითხაობა, მისნობა, ათასი მწვალებლური შეხედულება საიდუმლოებისა და საეკლესიო წესების
შესახებ. ასეთი ცრურწმენები მართლმადიდებლური ეკლესიის სწავლებას ეწინააღმდეგება და სულების
გარყვნას, სარწმუნოების აღმოფხვრას ემსახურება.
ჩვენს დროში განსაკუთრებით გავრცელებულია დამღუპველი სწავლება - თეოსოფია. ადამიანებს,
რომლებსაც დიდი ხანია ე.წ. ოკულტური მეცნიერებები იტაცებს და „საიდუმლო სულიერ სწავლებას“ არიან
გაცნობილნი, სახეზე მძიმე ბეჭედი აზით, აუღიარებელი ცოდვის ნიშანი, ხოლო სულში - სატანური სიამაყით
დამახინჯებული აზრი ქრისტიოანობაზე, როგორც ჭეშმარიტების შეცნობის ერთ-ერთ დაბალ საფეხურზე.
თეოსოფია ახშობს ღმრთის მამობრივი სიყვარულის ბავშვურ, გულწრფელ რწმენას, აღდგომისა და საუკუნო
ცხოვრების იმედს და ქადაგებს სწავლებას „კარმაზე“, (კარმა - „ბედისწერის“ ინდუისტური ვარიანტი, რომელიც
უკავშირდება ცრუმოძღვრებას სულთა გადასახლების შესახებ. ქრისტიანობა უარყოფს როგორც სულთა
გადასახლებას, ასევე ყოველგვარ ბედისწერას), სულთა გადასახლებაზე, არაეკლესიურსა და, მაშასადამე, მადლს
მოკლებულ ასკეტიზმს. იმის გარდა, რომ თეოსოფიით, ოკულტიზმითა და სპირიტიზმით გატაცებას
პირდაპირი ზიანი მოაქვს სულისათვის, ეს სწავლებები მძიმედ სცოდავენ იმითაც, რომ ცდილობენ კადნიერად
შეიხედონ დაკეტილ კარს მიღმა, ჩასწვდნენ ყოფიერების საიდუმლოს არაეკლესიური გზით. ვისაც ეკლესიური
ცხოვრების დაწყება სურს და აღსარების თქმას აპირებს, უთუოდ უნდა მოინანიოს ამ სახის გატაცებები, თუკი
ისინი ოდესმე ჰქონია.

მკრეხელობა და ფიცი.
ფიცი. ეს ცოდვები ხშირად ეკლესიურობასა და გულწრფელ სარწმუნოებას უთავსდებიან.
აქ პირველ ყოვლისა უნდა დავასახელოთ მკრეხელური დრტვინვა ღმერთზე, თითქოს იგი უმოწყალოდ ექცევა
კაცს და უზომო, დაუმსახურებელ ტანჯვა-წამებას მოუვლენს. ადამიანი ხანდახნ ღმერთის, საეკლესიო
სიწმიდეთა და საიდუმლოთა გმობამდე მიდის, იწყებს უჯერო, შეურაცხმყოფელი ამბების მოყოლას
მღვდლებისა და ბერ-მონაზვნების ცხოვრებიდან, საღმრთო წერილისა და ლოცვანის სხვადასხვა ადგილების
ირონიულ ციტირებას.
განსაკუთრებით გავრცელებულია ფიცი და ღმერთისა და ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის სახელის ამაოდ
ხსენება. ამ წმიდა სახელებს ყოფით საუბრებში იყენებენ შორისდებულის ნაცვლად, წინადადებისათვის მეტი
გამომსახველობის მისანიჭებლად, მაგალითად, „ღმერთმა უწყის“, „ოჰ, ღმერთო ჩემო“, „ღმერთმანი“ და სხვა.
ვაი, რომ ღმერთს ხუმრობის დროსაც ახსენებენ, თვით ჩხუბისა და მრისხანების დროსაც, ეს კი უკვე სასინელი
ცოდვაა. ისიც მკრეხელობაა, კაცი რომ თავის მტრებს ღმერთის სახელით ემუქრება ანდა ლოცვაში ღმერთს
სხვის დასჯას სთხოვს. დიდ ცოდვას სჩადიან მშობლები, რომლებიც შვილებს სწყევლიან და ღმრთის რისხვით
ემუქრებიან. მრისხანების ჟამს, ან უბრალო საუბარში რომ ეშმაკს მოუხმობენ ხოლმე, ისიც ცოდვაა („ეშმაკმა
დალახვროს“). და საერთოდ, ნებისმიერი სალანძღავი სიტყვის ხმარება ლაპარაკის დროს ცოდვაა. მტკიცედ
უნდა ვებრძოლოთ ამ სენს, თორემ რაიმე სულიერ სიჯანსაღეზე ლაპარაკიც კი ზედმეტია.

საეკლესიო ღმრთისმსახურების უგულებელყოფა.

უგულებელყოფა. ეს ცოდვა ყველაზე ხშირად ევქარისტიის (ზიარების)
საიდომლოებაში მონაწილეობაზე უარის თქმით გამოიხატება. ადამიანი საკუთარი ნებით იკლებს უფლის
ხორცსა და სისხლთან ზიარებას, ისე რომ რაიმე ხელისშემშლელი პირობები არ გააჩნია. ამავე ცოდვის
თანამდებია კაცი, რომელსაც არა აქვს საეკლესიო დისციპლინა, არ უყვარს ღმრთისმსახურება, თავს კი იმით
იმართლებს, დრო არა მაქვს, ეკლესია შორსაა, ღმრთისმსახურება მეტისმეტად ხანგრძლივია, მისი ენა არ
მესმისო და ა. შ. იგივე ცოდვაა „მრწამსისა“ და დაწყებითი ლოცვების არცოდნა, ანდა როცა საღმრთო
საიდუმლოთა აზრი არ ესმით და, რაც მთავარია, არც სურთ გაგება.

ულოცველობა
ულოცველობა.
ელობა. ესაა არეკლესიურობის კერძო შემთხვევა, საყოველთაოდ გავრცელებული ცოდვა, როდესაც
სულიერი ცხოვრების ამ უმნიშვნელოვანეს მხარეზე ლაპარაკობს, აღმსარებელმა უნდა თქვას, როგორ
ლოცულობს, რა ნაყოფი გამოაქვს მის ლოცვას, ლოცვა სულიერ ნუგეშისცემას ანიჭებს თუ უსიამოვნო ბგერად
აწევს, რომლისგანაც თავის დაღწევას ყოველნაირად ცდილობს, მართლმადიდებლური ლოცვანით სარგებლობს
თუ ზეპირად იცის ლოცვები, კითხულობს თუ არა სახარებას და ა.შ. ყოველი მორწმუნე ყოველდღე უნდა
იხსენიებდეს ახლობლებს, ცოცხლებს, მიცვალებულებს, უნდა ლოცულობდეს „მწყევართათვის“ (ლუკა, 6, 28),
იმათთვის, ვის მიმართაც თვითონა აქვს სიძულვილის გრძნობა ან ვინც იგი უსამართლოდ შეურაცხყო. ხშირად
უნდა დავესწროთ ღმრთისმსახურებას, კვირაობით და დღესასწაულებზე ეკლესიაში ვიაროთ, დავიცვათ

76
ეკლესიისაგან დადგენილი მარხვები, რაც მარტო საჭმელისაგან თავშეკავებას კი არა, ზნეობრივ სიწმიდესაც
ნიშნავს. მტრებს შევურიგდეთ, მოწყალება გავიღოთ, განვერიდოთ ყოველივე ამაოს და მარადიულზე ფიქრს
მივცეთ თავი.
გულწრფელ მორწმუნეს ნელთბილისაგან მხურვალე ლოცვა განასხვავებს. უბრალოდ ნუკი „ჩავიკითხავთ“
ლოცვებს, ანდა ღმრთისმსახურების დროს „გაძლებაზე“ ნუკი ვიქნებით, არამედ ლოცვის ნიჭი ვითხოვოთ
ღმერთისგან, შევიყვაროთ ლოცვა და მოუთმენლად ველოდეთ მის დაწყებას. მორწმუნე უნდა შეეჩვიოს
ლოცვით გარემოს, გაიგოს და შეიყვაროს საეკლესიო საგალობლები, მათი შეუდარებელი სიღრმე და სილამაზე,
ლიტურგიული სიმბოლოების მშვენიერება და მისტიკური ხატოვნება. ლოცვის ნიჭი არის საკუთარი
ყურადღების ფლობის უნარი, ამ დროს კაცი მხოლოდ ბაგითა და ენით კი არ იმეორებს ლოცვის სიტყვებს,
არამედ მთელი გულით ლოცულობს. უნდა შევეთვისოთ იესოს ლოცვას („უფალო იესო ქრისტე, ძეო ღმრთისაო,
შემიწყალე მე ცოდვილი“), და ყველგან, ყოველთვის ვიმეოროთ იგი, განსაკუთრებით კი გასაჭირში, სულიერი
ბრძოლების, განსაცდელის ჟამს.

სულიერი ხიბლი.
ხიბლი. ზემოთ ჩამოთვლილი ყველა ცოდვის საფუძვლად სარწმუნოების, რელიგიურობის,
ეკლესიურობის ნაკლულობა უდევს. სულიერი ხიბლი კი პირიქით, იმაში მდგომარეობს, რომ კაცი საკუთარ
თავს სულიერ ნიჭთა სიმრავლეს მიაწერს. ეს ცოდვა განსაკუთრებით გავრცელებულია მონაზონთა შორის,
სულიერად განვითარებულ ადამიანებში, ვინც ასკეტურ ცხოვრებას ეწევა. ხიბლში მყოფი კაცი თვლის, რომ იგი
ღირსია და უკვე მოიპოვა კიდეც სულიერი სრულყოფილების განსაკუთრებული ნაყოფი, და ამის დასტურად
მიიჩნევს ათასგვარ „ნიშნებს“, ანუ სიზმრებს, ხმებს, ცხად ჩვენებებს. ასეთი ადამიანი შეიძლება ძალიან დიდი
მისტიკური ნიჭითაც იყოს დაჯილდოებული, მაგრამ არა აქვს ეკლესიური კულტურა და საღმრთისმეტყველო
განათლება და, რაც მთავარია, არა ჰყავს კარგი, მკაცრი მოძღვარი. სამაგიეროდ, გარშემო ის ხალხი ახვევია, ვინც
ადვილად ენდობა და ღმრთაებრივ გამოცხადებად ღებულობს მის მონაყოლს. ასეთ ადამიანს მალე უჩნდება
მაღალი აზრი თავის თავზე და ყალბი წარმოდგენა საკუთარ სულიერ მდგომარეობაზე. ყოველივე ეს იმით
იწყება, რომ კაცი რაღაც უცნაურ, აბდაუბდა სიზმარს მისტიკურ გამოცხადებად ანდა წინასწარმეტყველებად
ღებულობს, მერე „ნათლით მოსილი“ არსებები ეცხადებიან, რომლებსაც იგი ანგელოზად, რომელიმე წმიდანად,
ღმრთისმშობელად და თვით მაცხოვრადაც კი ღებულობს, სწორედ ისინი აუწყებენ დაუჯერებელ, ხშირად
სრულიად უაზრო „გამოცხადებებს“.
წმ. მამების მიხედვით კი სიზმრებს ყურადღება არ უნდა მივაქციოთ, მით უმეტეს არასწორია მათი მოყოლა.
უნდობლად მოეკიდე სხვადასხვა ჩვენებებსა და ნიშნებს, უმალვე მოუყევი მოძღვარს ასეთი უცნაური ხილვების
შესახებ, თან ყურადღებით ადევნე თვალი საკუთარ გულს - ხომ არ შეგეპარა სიამაყე, რომელიც შენი
განსაკუთრებული გამორჩეულობისა და სულიერების განცდას ემყარება. ყველაზე მეტად უფრთხილდი ამ
სულიერ სალმობას, რადგან სწორედ აქედან იწყება ხიბლი!

ამპარტავნება და ცუდად-
ცუდად-მზვაობრობა (ცუდმედიდობა
(ცუდმედიდობა).
ცუდმედიდობა). ყველაზე ღრმა, ყველაზე გავრცელებული და
დამღუპველი სნეულებებია, და სწორედ ამათგან იღებს სათავეს სულში ბოროტება. ამპარტავნება დედაა ყველა
ვნებისა და ცოდვისა, ისე არაფერი განაშორებს ადამიანს ღმერთისაგან, როგორც ამპარტავნება. მისივე მსგავსი
ვნებებია: თავისმოყვარება, თავდაჯერება, ქედმაღლობა, ეგოიზმი, ფარისევლობა და ა.შ. ამპარტავნება
ყოველთვის როდია აშკარა, მაგრამ კარგად ჩანს სხვადასხვა საქციელიდან. დაკვირვებული კაცი იოლად
შენიშნავს მას საკუთარ თავს, მაგრამ მისი სიტყვით გადმოცემა ანდა სიღრმის გაზომვა შეიძლება გაუჭირდეს.
სამაგიეროდ, ყოველთვის კარგად ჩანს ამპარტავნების ერთგული ლაქია - ცუდმედიდობა. იგი, როგორც ქურდი
ან მოხარკე, ცდილობს ადამიანის ნებისმიერი საქციელიდან წილის მიღებას. სულერთია, კაცი სიკეთეს სჩადის
თუ ბოროტებას, ცუდმედიდობა იქვეა ჩასაფრებული და უთვალთვალებს, იქნებ რაიმეს გამორჩეს - მაგალითად,
თავის ქებას, რომელიც ავადმყოფურ თავმოყვარეობას აღვივებს. ვიდრე რაიმეს წამოიწყებდეს, კაცი ყოველთვის
ფიქრობს, ღირს თუ არა ამ საქმისათვის ხელის მოკიდება. სწორედ ამ დროს ეპარება ცუდმედიდობა თავისი
დამღუპველი ჩარევით, კეთილ სურვილებს თავდაყირა აყენებს და ღმრთის სათნო მოტივებს თვალთმაქცობით
ცვლის. მაგალითად, მავანი იწყებს რაიმე საქმეს უფლის გულისათვის. ამ დროს კი ცუდმედიდობა
ჩასჩურჩულებს: „მიდი, მიდი, კარგი საქმეა, თანაც შენზე იტყვიან, ამან გააკეთაო“ - კაცი უცებ აენთება,
საიდანღაც განსაკუთრებული ძალა ეძლევა, ვერც კი ამჩნევს, ისე ღებულობს ამ მაცდურ აზრებს და უკვე
ღმერთის კი არა, საკუთარი თავის სადიდებლად შრომობს.
ამიტომ გვასწავლის მაცხოვარი ასე ხშირად, რომ ყველას თვალწინ, ხალხის დასანახად კი არა, ცალკე
ვილოცოთ, მოწყალებაც ფარულად გავცეთ და საერთოდ, ყოველი საქმე ვაკეთოთ ღმრთისათვის და არა
კაცთათვის. ამ ვნების მზაკვრობა იმდენად მრავალფეროვანია, რომ თითქმის შეუძლებელია მისი ყველა ხერხის
ამოცნობა. როგორც მამები წერენ, ის-ისაა მოიკვეთ ერთ მიზეზს ცუდმედიდობისას, რომ უეცრად სულ სხვა
მხრიდან შემოგეპარება და, ხახვის ფურცლებისა არ იყოს, ერთს მოაცლი და ქვეშ მეორე ფენა გხვდება. თუმცა ეს
ვნება ასეთი აბეზარი და ძნელად საკურნებელია, მას განსაკუთრებით უნდა ვებრძოლოთ, რადგან სწორედ იგი
ხდის უნაყოფოს კაცის მთელ შრომას. ხშირად ქრისტიანის ცხოვრება გარეგნულად უნაკლო და სამაგალითოც

77
კია, მაგრამ შიგნით მთლიანად გამოჭმულია ცუდმედიდობის ჭიით, ცრუ საფუძველზე - ქვიშაზეა
დამყარებული, და მთელი უზარმაზარი, ბრწყინვალე შენობა მსუბუქი ნიავის დაბერვაზე შეიძლება ჩამოიქცეს.

კაცთმოთნეობა.
კაცთმოთნეობა. ესეც ისეთი ვნებაა, შეუმჩნევლად რომ განაშორებს კაცს ღმრთის ჭეშმარიტი
მსახურებისაგან. უფალმა გვამცნო, გვიყვარდეს მოყვასი ჩვენი, მაგრამ თურმე შესაძლებელია, გიყვარდეს
მოყვასი, თავდადებითაც ემსახურებოდე მას, მაგრამ არა ღმრთის გულისათვის: საქმე ისაა, თუ რა განწყობა
უდევს საფუძვლად ამ სიყვარულს. როგორ უნდა გავარჩიოთ ქრისტიანული სიყვარული კაცთმოთნეობისაგან?
ქრისტიანული სიყვარული უეცრად როდი ჩნდება გულში, თავიდან, როცა კაცი რელიგიურ ცხოვრებას იწყებს,
მისი გრძნობები ძალდატანებას, ბრძოლას, ხანგრძლივ მკურნალობას მოითხოვენ, ვიდრე ცოტათი მაინც
დაემორჩილებოდნენ ქრისტიანულ კანონებს. დასაწყისში მეტისმეტად ჭირს თავის, უფრო უკეთ, საკუთარი
„მე“-ს მცირე ნაწილის გაწირვაც კი. ჯერ თავი უნდა ვაიძულოთ, რომ სახარების მცნებების შეხსენებით, სასტიკი
სატანჯველის, ცოდვებზე პასუხისმგებლობის შიშით გარეგნულად მაინც დავიცვათ მოყვასის სიყვარულის
მცნება, ვიდრე გულს ლმობიერება შეეხებოდეს და თვითონ შეძლებდეს სიყვარულს (ესეც, ცხადია ღმრთის
მადლით, რომელიც შრომითა და თავის იძულებით მოგვენიჭება). აქაც პირველ ადგილზე დგას უფალი, მისი
მაგალითი კაცთა მოდგმის მიმართ სიყვარულისა, რომელსაც მსხვერპლად შეეწირა - ასეთი სიყვარული თავის
გამოვლინებაში თავშეკავებული, ნაყოფიერი და სულისათვის მარგია.
კაცმოთნე სიყვარულს კი პირიქით, საფუძვლად ყოველთვის რაღაც ვნება უდევს; ხორციელი ან ნათესაური
კავშირი, ამა თუ იმ ადამიანის მიმართ კეთილგანწყობა, მაღალი საზოგადოებრივი სტატუსის პატივისცემა და ა.
შ. ასეთივე სიყვარულის სათავე ისაა, რომ ვიღაცას გამოვარჩევთ სვებისაგან, მერე კი ვცდილობთ თავი
მოვაწონოთ, როგორღაც ვემსახუროთ მას. ჩვეულებრივ ეს მოტივები ძნელად შესამჩნევია, მაგრამ სწორედ ისინი
გვიბიძგებენ შინაგანად კაცთმოთნეობისაკენ. და თუ ქრისტიანული კანონის მხრივ რაიმე დაბრკოლება
გვხვდება, თვალს ვხუჭავთ „სიყვარულის გულისათვის“, ხშირად ეკლესიის განჩინებას ვარღვევთ და ამით
თვით უფალს შეურაცხვყოფთ. როდესაც კაცთმოთნეობის ვნება მთლიანად გვეუფლება, მაშინ ღმერთზე წინ
მოყვასს ვაყენებთ და ვემსახურებით მას ჩვენივე გამორჩენისათვის; საკუთარ ადამიანურ, არაწმინდა სიკეთეს
მინდობილთ სრულიად გვავიწყდება ღმერთი. ყველაზე უარესი კი ისაა, რომ ამ დროს თვითონაც გვგონია და
სხვებსაც ვაგრძნობინებთ, რომ ამას მცნების მიხედვით, ჩვენი ქრისტიანული მოწყალების გამო ჩავდივართ.

მრისხანება,
მრისხანება, გაღიზიანება.
გაღიზიანება. ამ ვნებას ზოგიერთი ფიზიოლოგიური მიზეზებით ამართლებს, იმით, რომ მათ
თავზე მოწეული უბედურებებისა და ტანჯვა-წამების გამო „ნერვიულები გახდნენ“, რომ თანამედროვე
ცხოვრება მეტისმეტად დაძაბულია, რომ მშობლებსა და ახლობლებს მძიმე ხასიათი აქვთ. და თუმცა ეს
მიზეზები ნაწილობრივ მხედველობაში მისაღებია, მაგრამ იმის გასმართელბლად მაინც ვერ გამოდგებიან, რომ
ჩვენს გაღიზიანებას, მრისხანებასა თუ უგუნებობას ახლობლებს ვატეხთ თავს. გაღიზიანებისა და უხეშობის
მიზეზით ოჯახები ინგრევა, ადამიანები წვრილმანების გამო ჩხუბობენ, სიძულვილი და შურისძიების
წყურვილი ეუფლებათ, და ბოლოს კეთილი, მოყვარული ცოლ-ქმარი მტრად ექცევა ერთმანეთს.
განსაკუთრებით მძიმედ მოქმედებს მრისხანების ვნება ბავშვების სულებზე - მათ ნელ-ნელა უქრებათ ღმრთივ
ბოძებული სინაზე და სიყვარული მშობლების მიმართ. ჩვენ მხოლოდ საკუთარ ცოდვებსა და ნაკლოვანებებზე
განრისხების უფლება გვაქვს. წმ. ნილოს სინელი გვირჩევს ვიყოთ „თავმდაბალნი მოყვასთან, მაგრამ მრისხანენი
მტერთან (ეშმაკთან), რადგან მრისხანების ბუნებრივი გამოყენება სწორედ იმას ნიშნავს, რომ წინ აღვუდგეთ
ძველისძველ გველს“. და კიდევ: „ვინც ძვირისმოხსენეა (ავნაქნარის მოგონება, გულღრძოობა) დემონთა მიმართ,
ის ძვირუხსენებელია ადამიანების მიმართ“.
კამათიც კი სიფიცხისა და მრისხანების გარეშეა საჭირო, რადგან გაღიზიანება უმალვე გადაედება ხოლმე
სხვებსაც. მრისხანების მიზეზი ხშირად ხდება ქედმაღლობა, ამპარტავნება, ძალაუფლების გამოჩენის სურვილი,
სხვის ნაკლოვანებათა მხილება და საკუთარის დავიწყება. აღსარების წინ, ძმაო, გაიხსენე, რაიმე ძვირი ხომ არ
ჩაგრჩენია გულში მოყვასის მიმართ, ბოლომდე შეურიგდი თუ არა? თუ ვინმეს შენ თვითონ აწყენინე,
დაფიქრდი, სთხოვე შენდობა? გაიხსენე და შეინანე, რაც კი რამ სცოდე. ვისაც გული ატკინე, ეცადე აღსარებამდე
შეურიგდე, შენდობა სთხოვო, ხოლო ვინც შენ შეურაცხგყო, იმათთვის ილოცე და გულით უსურვე სიკეთე.
ხშირად, როდესაც ადამიანები დიდხანს ცხოვრობენ ერთად, მეტადრე, თუ მჭიდრო კონტაქტი აქვთ
ერთმანეთთან, ეშმაკი მათ შორის განხეთქილებასა და სიძულვილს თესავს, იწყება მუდმივი გაღიზიანება,
განკითხვა, ზიზღი და მტრობა, ყოველივე ეს კი ბოროტი ვნების ნაყოფია. მუდმივად გვეჩვენება, რომ ესა თუ ის
კაცი აუტანელია, ყოველი მისი ნაბიჯი განსაკუთრებით გამომწვევი, მახინჯი და საზიზღარი ჩანს. ესაა ეშმაკის
ცნობილი ხერხი - კაცის სულში ერთ ფაქიზ სიმს იპოვის და ერთთავად მისკენ მიმართავს თავის ისრებს,
ტყუილითა და ცილისწამებით აღაგზნებს მრისხანებას, ვიდრე სული ისე არ მოიშლება, რომ უკვე ადვილად
ეთანხმება მრისხანების აზრებს. ამრიგად, ეშმაკი საძრომს პოულობს სულში, ათასგვარ უსიამოვნო გრძნობას
თესავს მასში და კაცი ეშმაკეულის მდგომარეობამდე, ანუ მოყვასის მიმართ მძვინვარე სიძულვილამდე მიჰყავს.
ამიტომაა საჭირო, რომ თავიდანვე ვუფრთხილდეთ მრისხანების აზრებს, წვრილმან გაღიზიანებას, სიფიცხის
შემოტევებს, და ძირშივე მოვიკვეთოთ ისინი. თუკი ეს შესაძლებელია, ხშირად თქვით აღსარება, მოძღვარი

78
თავისი რჩევით დაგეხმარებათ მრისხანების აზრების დაძლევაში და ამ სნეულების შემდგომ გართულებას
აგარიდებთ.
მწარედ ცდება ის, ვისაც ჰგონია, რომ გაღიზიანების საგანთან დაშორებით უშველის თავს - ეშმაკსაც ეს
უნდა, პირიქით, ბოლომდე მტკიცედ უნდა ვიდგეთ და ვიცოდეთ ამ ბოროტების ჭეშმარიტი სათავე. ხოლო თუ
ვინმე, მრისხანების ვნებით შეპყრობილი, მოყვასზე დრტვინავს, მას მიიჩნევს დამნაშავედ და არა ეშმაკსა და
საკუთარ ვნებას, იგი, წმ. მამების თქმით, სულელ ძაღლს წააგავს, ქვებს რომ ესვრიან, ის კიდევ ქვებს დასდევს
საკბენად, ხოლო იმათ, ვინც ქვებს ესვრის, ვერც ამჩნევს.
ეს ვნებაც ძალიან გავრცელებულია, მის საკურნებლად დიდი ყურედღება, ბრძოლა, ხშირი აღსარება,
სიმდაბლე, საკუთარი თავის ყვედრება, ლოცვა და მეტანიები გვმართებს, უნდა ვილოცოთ ჩვენი თავისთვისაც
და მისთვისაც, ვისზეც გაღიზიანებულნი ვერთ.

განკითხვა.
განკითხვა. სხვის ნაკლოვანებებზე მსჯელობისას (სულ ერთია, ეს ნაკლოვანებები ნამდვილად არსებობს თუ
გვეჩვენება) კაცს თავისი თავი მასზე უკეთესი, სუფთა, ღმრთის მოშიში, პატიოსანი და ჭკვიანი ჰგონია. მაგრამ
სინამდვილეში საქმე სხვანაირადაა: ~“ვისავ გული სუფთა აქვს, იმას ყოველი კაცი სუფთა ეჩვენება, ხოლო ვისაც
გული ვნებითა აქვს შებილწული, იმისათვის არავინაა წმინდა, არამედ ყველა თავისნაირი ჰგონია“ (მამა ესაია).
ჩვენი მსჯავრი არასოდეს არის მიუკერძოებელი, რადგან უფრო ხშირად შემთხვევით შთაბეჭდილებას
ეფუძნება, ანდა პირად წყენის, გაღიზიანების, მრისხანების, „განწყობის“ შედეგია.
მართლმადიდებელ ქრისტიანს, ცხადია, შეუძლია და ვალდებულიცაა სიცრუესა და უსამართლობის
წინააღმდეგ გამოვიდეს, შეურაცყოფილი დაიცვას. მაგრამ ჭეშმარიტების აღდგენა მხოლოდ ღირსეულის საქმეა,
ვისაც ძალუძს სიმდაბლით მოისმინოს სიმართლე საკუთარ თავზე და შეინანოს თავისი ცოდვები. აშკარა თუ
ფარული განკითხვა თითქმის ყველაზე გავრცელებული ცოდვაა, რომლის აღიარებაც ძალიან ძნელია, რადგან
იგი უხილავი მტვერივით ეფინება მთელს ჩვენს ცხოვრებას, ეს მტვერი კი ერთობ მავნეა. წმიდა მამების
ცხოვრებიდანაც კარგად ჩანს, რომ განკითხვისა თუ ყვედრების ერთი სიტყვა, ერთი აზრიც კი ხშირად თვით
წარმატებულ მონაზვნებსაც სტაცებდა ღმრთის მადლს. მცირე განკითხვამ შესაძლოა უნაყოფო ქმნას
ქრისტიანის მძიმე და ხანგრძლივი მოღვაწეობა და ერთ წუთში გაძარცული, მჭმუნვარე, დაცარიელებული
დატოვოს იგი, თუნდაც ამ ერთი წუთის წინ სულიერი სიხარულით ტკბებოდეს. წმ. სახარებაში თვით უფალი
არაერთგზის გვაფრთხილებს მოყვასის განკითხვისაგან: „ნუ განიკითხავთ რათა, არ განიკითხოთ. ვინაიდან,
რომელი განკითხვითაც განიკითხავთ და რომელი საწყაოთიც მიუწყავთ, იმავეთი მოგეწყვებათ თქვენც“ (მათ.
7,1-2). „მოგვიტევენ ჩუენ თანანადებნი ჩუენნი, ვითარცა ჩუენ მიუტევებთ თანამდებთა მათ ჩუენთა“ - უფლის
ლოცვაში „მამაო ჩუენო“ თვითონვე გამოიგვაქვს საკუთარი თავისათვის განაჩენი, რამეთუ ამ სიტყვების მერე
კვლავ განვიკითხავთ ძმას და არ მივუტევებთ მას შეცოდებას.
ხოლო თუ არავის განვიკითხავთ, თუ ყოველთვის ავარიდებთ თვალს მოყვასის ცოდვებს და საკუთარის
დანახვას ვეცდებით, თუ მუდმივად ვაყვედრით ჩვენს თავს და მოყვასზე უარესად შევრაცხავთ, მაშინ ეს გზა
გახდება ყველაზე მოკლე, მსუბუქი და სიხარულევანი გზა სასუფევლისაკენ. სცადე, ერთი დღე მაინც იცხოვრო
ასე და ნახავ, როგორ მიუახლოვდი ღმერთს. თუკი არავის განიკითხავ, მრავალი ცოდვაც რომ გამძიმებდეს,
მაინც შეიძლება მოელოდე შეწყალებას, ხოლო თუ განიკითხავ, მაშინ თავშეკავებულ, ღირსეულ და წესიერ
ცხოვრებაშიც ბევრი ცოდვა მოგეძებნება ისეთი, უმკაცრესად რომ მოგეკითხება, ამიტომ ეშინოდათ მამებს ამ
ცოდვის ასე ძალიან, ამითომ ეკიდებოდნენ ასეთი სიფრთხილით ყოველ თავის სიტყვას, აზრს, გრძნობას,
ამიტომ ცდილობდნენ, მსუბუქი საყვედურით, ჟესტით, გამოხედვით უ ამოოხვრითაც კი არ განეკითხათ ვინმე,
თუ დემონი მომაბეზრებლად გისევს განკითხვის აზრებს, გულში ნუ შეუშვებ, თუ გულმა მიიღო, ენით
გამოთქმას მაინც მოერიდე. დუმილი ადვილად განდევნის გულიდან ამ ვნებას, ხოლო სიტყვით განკითხვა უკვე
დიდი ცოდვაა.

მოწყინება (ჭმუნვა, სევდა, და არა მოწყენა დღევანდელი მნიშვნელობით). მოწყინების ცოდვა იქიდან
ჩნდება, რომ ჩვენ მეტის-მეტად ვართ დაკავებულნი საკუთარი თავით, საკუთარი განცდებითა და
წარუმატებლობით. ამას შედეგად ის მოჰყვება, რომ გარშემომყოფთა მიმართ სიყვარული გვინელდება, სხვების
ტანჯვისადმი გულგრილნი ვხდებით, სხვების სიხარულით გახარების უნარს ვკარგავთ და შური გვიპყრობს.
ჩვენი სულიერი ცხოვრებისა და ძალის საფუძველია ქრისტეს სიყვარული, ის უნდა ვზარდოთ, ქრისტეს
შევეთვისოთ და მათზე ვიფიქროთ, და არა საკუთარ წვრილმან წარმატებებსა თუ წარუმატებლობაზე. გული
მივცეთ ქრისტეს - ესაა ქრისტიანის ცხოვრება. და მაშინ ჩვენს გულში მყუდროება და მშვიდობა დაისადგურებს,
რომლის შესახებაც წმ. ისააკ ასური ამბობს: „შეურიგდი შენს თავს და მაშინ ცა და ქვეყანაც შეგირიგდება“.
ხშირად სუსტ ადამიანს, ანდა მძიმე ცოდვების თანამდებს, ვისაც არ ძალუძს მტკიცედ ებრძოლოს თავის
ვნებებს, ეჭვი ეპარება ცოდვათა მიტევების, საკუთარი თავის გამოსწორების შესაძლებლობაში, ამას კი თან
სდევს მოწყინებისა და საოწარკვეთილების (ანუ უიმედობის) შეტევები, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს ქრისტეს
სიტყვები: „მკურნალი ჯანმრთელებს კი არა, ავადმყოფებს სჭირდებათ. წადით და ისწავლეთ, რას ნიშნავს:
‘წყალობა მსურს და არა მსხვერპლი;’ მართალთა კი არა, ცოდვილთა მოსახმობად მოვედი.“ (მათე; 9, 12-13).

79
ზოგიერთი ადამიანის გამოუვალი, თითქმის უიმედო მდგამარეობა იმის ბრალია, რომ ისინი ეკლესიის გარეთ
დგანან, ხსნა კი ეკლესიაში შესვლასა და მორწმუნე ერთან შეერთებაში უნდა ეძიონ.

უქმი მეტყველება.
მეტყველება. ესეც გავრცელებული ცოდვაა - ღმრთისაგან ბოძებული სიტყვის ნიჭის უქმი, ურგები
გამოყენება. იგივე ცოდვაა ჭორაობა, ხმების მიტან-მოტანა. ადამიანები ხშირად კარგავენ დროს ფუჭ საუბრებში,
რომელთა შინაარსი მყისვე ავიწყდებათ, უფალმა კი თქვა: „ყოველი ფუჭი სიტყვისათვის, რომელსაც იტყვიან
ადამიანები, პასუხს აგებენ განკითხვის დღეს; ვინაიდან შენი სიტყვებით გამართლდები და შენივე სიტყვებით
გამტყნდები“ (მათ. 12. 36-37). უქმი მეტყველების ცოდვა არასოდეს მთავრდება დროიოს უბრალო დაკარგვით,
იგი შებილწულს ტოვებს კაცის სულს, რამეთუ მრავალსიტყვაობას ყოველთვის თან სდევს განკითხვა, დაცინვა,
საკუთარი თავმოყვარეობის დაკმაყოფილება, ვნებების გაღვიძება და ა.შ. საკმარისია პირი გავაღოთ და მაშინვე
რაიმე უჯერო წამოგვცდება, ერთ სიტყვას მეორე მოჰყვება, მეორეს - მესამე, და მერე უკვე შეჩერება ძნელია.
ამიტომაც არის აუცილებელი ყურადღება, სათქმელის მოკლედ მოჭრა და სიტყვაძვირობა. ხანდახან ხომ ერთი
დაუფიქრებლად წამოსროლილი სიტყვაც კმარა ღმრთის მადლის დასაკარგად.

ტყუილი.
ტყუილი. ამავე ცოდვის ნაირსახეობებია პირობის შეუსრულებლობა, ჭორაობა, რაღაცის გამოგონება და
გადაჭარბება, ცილისწამება, საკუთარი ვარაუდის ნამდვილ ამბად გასაღება, თამამი მსჯელობა იმაზე, რაც
ბუნდოვნად გვესმის, მოყვასისათვის რაიმე რჩევის მიცემა, როცა ჩვენ თვითონ არა გვაქვს საკუთარი
სულიერება და გამოცდილება. ეს ცოდვა ისე ღრმად არის გამჯდარი ადამიანის შეგნებაში, ისე შეეთვისა მის
სულს, რომ არც კი სურს დაინახოს, რომ ტყუილის, არაგულწრფელობის, თვალთმაქცობის, გადამეტების,
ტრაბახის ყოველგვარი გამოვლინება მძიმე ცოდვაა, ესაა ტყუილის მამის - სატანის სამსახური. იოანე
ღმრთისმეტყველის თქმით, ზეციურ იერუსალიმში „ვერ შევა... ვერაფერი უწმიდური და ვერც ერთი სიბილწისა
და სიცრუის ჩამდენი“ (გამოცხ.21,27).
ტყუილი შეიძლება მთელი თავისი სატანური სიბილწით, სრულიად ურცხვი, დაუფარავი სახითაც
გამოვლინდეს. ამ შემთხვევაში იგი ადამიანის მეორე ბუნებად, ყოველდღიურ ნიღბად იქცევა. კაცი ისე ეჩვევა
ტყუილს, რომ სხვაგვარად ვეღარც გამოთქვამს თავის აზრებს, თუ არა ამ აზრებისათვის შეუფერებელი
სიტყვებით, რის გამოც სინამდვილე სრულიად ბუნდოვანი ხდება. ტყუილი ბავშვობიდანვე შეუმჩნევლად
შემოდის სულში. თუ ვინმეს ნახვა არ გვინდა, ოჯახის წევრებს ვთხოვთ უთხრან მოსულს - შინ არ არისო, რაიმე
უსიამოვნო საქმეში მონაწილეობაზე უარს პირდაპირ უარს ვერ ვამბობთ, ამიტომ ავადმყოფობას ან
მოუცლელობას ვიმიზეზებთ და ა.შ. ასეთი „ყოფითი“ ტყუილები, გარეგნულად უწყინარი გადამეტება,
სიცრუეზე დამყარებული ხუმრობა თანდათან რყვნის ადამიანს და ასწავლის, რომ საკუთარი გამორჩენისათვის
კომპრომისის დაშვებაც შეიძლება. აუცილებელია ტყუილის ძირფესვიანად აღმოფხვრა: გახსოვდეს, როგორც
ეშმაკისაგან არ უნდა მოველოდეთ არაფერს, ბოროტებისა და წარწყმედის გარდა, ასევე მისი ღვიძლი
შვილისაგან - ტყუილისაგან ერთადერთი რამ წარმოიშვება: სატანური, განმხრწნელი, ანტიქრისტიანული სული
ბოროტებისა.

ქურდობა.
ქურდობა. მცნება „არა იპარო“ ზოგიერთს მეტისმეტად კონკრეტულად ესმის, როგორც მხოლოდ აშკარა
ძარცვისა და ქურდობის აკრძალვა. მაგრამ სინამდვილეში პარვად ითვლება ყოველგვარი მიტაცება სხვისი
ქონების, პირადისა თუ საზოგადოსი. ტაცებად (პარვად) უნდა ჩაითვალოს ვალის დაუბრუნებლობა (ფულის,
ნივთების), მუქთახორობა, მათხოვრობა უკიდურესი გაჭირვების გარეშე, როდესაც კაცს შეუძლია იმუშაოს და
ისე მოიპოვოს საკვების ფული. თუ ვინმე სხვისი უბედურებით სარგებლობს და ართმევს მას რაიმე ქონებას,
უფრო მეტს, ვიდრე ეკუთვნის, ესაა ანგარების ცოდვა.
ნივთებისა და საკვები პროდუქტების მომატებულ ფასებში გაყიდვა (სპეკულაცია), ასევე ტრანსპორტში
უბილეთო მგზავრობა და სხვა ამგვარი ცოდვები აგრეთვე არის დარღვევა მცნებისა „არა იპარო“. თუ მონანულს
აქვს ასეთი ცოდვა ჩადენილი, კარგი იქნება, თუ შესაძლებელია, ვალი გადაიხადოს, მოპარული ნივთი ანდა
მისი ღირებულება კი პატრონს დაუბრუნოს - სულ ერთია, რამდენი ხანია გასული ამ ამბის შემდეგ. ეს იქნება
ეპიტიმიის საუკეთესო ფორმა.

ვერცხლისმოყვარება.
ვერცხლისმოყვარება. ესაა სიყვარული ფულის, ნივთების, მატერიალური კეთილდღეობის მიმართ,
სულერთია რაში გამოიხატება იგი, ფლანგვასა თუ პირიქით, სიძუნწეში. ეს ცოდვა, ერთი შეხედვით
მეორეხარისხოვანი, სინამდვილეში ძალიან მნიშვნელოვანია. მასში თავს იყრის სარწმუნოების უარყოფა,
მოყვასისადმი სიყვარულის დავიწყება და ქვენა გრძნობებისადმი დამონება. ვერცხლისმოყვარება ადამიანს
აბოროტებს, გულს უსასტიკებს, შურს აღუძრავს და მრავლისათვის ზრუნვას აიძულებს. ვერცხლისმოყვარების
დათრგუნვა ნაწილობრივ ამ ცოდვების დაძლევასაც ნიშნავს. თვით მაცხოვრის სიტყვებიდან ვიცით, რომ
მდიდარი ძნელად შევა ცათა სასუფეველში. უფალი გვასწავლის: „ ნუ იუნჯებთ თქუენ საუნჯეთა ქუეყანასა
ზედა, სადა მღილმან და მჭამელმან განრყუნის, და სადა მპარავთა დათხარიან და განიპარიან. ხოლო თქუენ

80
იუნჯებდით საუნჯეთა ცათა შინა, სადა არცა მღილმან, არცა მჭამელმან განრყუნის, და არცა მპარავთა
დათხარიან და განიპარიან “ (მათ. 6. 19-21).
ამ ცოდვას მრავალი ვნება ენათესავება: კარგად ჩაცმისა და იშვიათი ნივთების შეძენის სურვილი,
ყველაფრის „გემოვნებით“ შერჩევა, სახლის ლამაზად მოწყობა. აქედანვე იღებს სათავეს ქონების დაცვაზე
მატისმეტი ზრუნვა, ქურდობის შიში, გაღიზიანება მათზე, ვინც რაღაცას გვთხოვს, შური, განკითხვა, გლახაკთა
სიძულვილი, ნივთების დაგროვებაში სხვასთან გაჯიბრება; ადამიანი მეტისმეტ ყურადღებას უთმობს
საკუთარი თავისა და გარშემომყოფთა გარეგნულ სახეს, მოყვასს ხშირად „ჩაცმულობით“ აფასებს, ადამიანებს
იმის მიხედვით სცემს პატივს, ვის რამდენი ფული აქვს, ყოველივე ამის შედეგი კი უსამართლობა, კაცმოთნეობა
და სიძულვილია. ვინც ხრწნად ნივთს სცემს თაყვანს, ის მისი მონა ხდება; ანუ, შემოქმედის მიმტოვებელი,
შექმნილს ემსახურება.

ნაყროვანება.
ნაყროვანება. სხვადასხვა ადამიანს სხვადასხვა რაოდენობის საკვები სჭირდება ფიზიკური ძალების
შესანარჩუნებლად. ეს დამოკიდებულია ასაკზე, აღნაგობაზე, ჯანმრთელობაზე, სამუშაოს სიმძიმეზე. თვით
საკვებში არავითარი ცოდვა არ არის, რამეთუ იგი ღმერთისაგანაა ბოძებული. ცოდვა ისაა, როცა მას სანატრელ
მიზნად ვიხდით, თაყვანს ვცემთ, ვტკბებით მისი გემოთი, გაუთავებლად ვლაპარაკობთ ჭამაზე და ვცდილობთ
რაც შეიძლება მეტი ფული დავხარჯოთ კიდევ უფრო გემრიელი სანოვაგის შესაძენად.
ქრისტიანი უნდა ცდილობდეს თავი შეიკავოს ყოველგვარი ზედმეტობისაგან, აკეთოს მხოლოდ ის, რაც
აუცილებელი და სასარგებლოა, ხოლო რაც ნამეტნავია და მავნე სულისათვის, ის მოიკვეთოს. თუ საზრდელს
ზომიერად ვღებულობთ, იგი ძალებს გვინარჩუნებს სულიერი და ხორციელი მოღვაწეობისათვის, ლოცვისა და
მუხლისდრეკისათვის, ხოლო აუცილებელი საზრდელის მოკლება (უგუნური მარხვა) ანდა პირიქით, ზედმეტი
ჭამა გვაუძლურებს, ცხოვრების მწყობრი რიტმიდან გვაგდებს და ვეღარც სულისათვის სარგოს ვიქმთ რამეს.
საჭმელით ტკბობა ძალიან უშლის ხელს სულიერ მოღვაწეობას, ხშირად საერთოდ უკარგავს ადამიანს ამგვარი
მოღვაწეობის ხალისს, გემოთმოყვარებას აღვიძებს, ახალ-ახალი საჭმელების გასინჯვის სურვილს იწვევს,
ჩნდება დაუკმაყოფილებლობის გრძნობა „უინტერესო“ ცხოვრებით, ანუ, ადამიანი ეძებს და ელოდება რაღაც
უფრო მკვეთრ, ძლიერ შეგრძნებებს არამარტო ჭამაში, არამედ სხვა სფეროებშიც. ამიტომ ნაყროვანებისაგან
აღარც სიძვის ცოდვაა შორს. ადამიანში ყველაფერი მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან და ერთი ვნებიდან
ადვილად იშვება მეორე. გემოთმოყვარებას ხშირად მარხვის გატეხვა მოსდევს, ეს კი კაცს ღმერთისა და
ეკლესიისაგან განაშორებს. ნაყროვანების ვნებით შეპყრობილს არ ძალუძს ებრძოლოს ბევრ სხვა ვნებასაც,
რომელთა დათრგუნვაც მარხვის მეშვეობითაა შესაძლებელი.
ცოდვაა საზრდოს მიღების წინ ლოცვის დავიწყება, განსაკუთრებით, როცა ერთი სული გვაქვს, როდის
დავიწყებთ ჭამას. ასევე მავნეა მოწყენილობის, უსაქმურობის, უგუნებობის გამო ჭამა.
ნაყროვანების მონათესავე ცოდვაა მემთვრალეობა,
მემთვრალეობა, და ვინ იცის რამდენი ტრაგედია ხდება მის გამო. ყველა,
მორწმუნეცა და ურწმუნოც, ერთხმად ამტკიცებს, ეს ვნება დამღუპველია ჯანმრთელობის, ფსიქიკის,
ახლობლებთან ურთიერთობისათვის. მაგრამ საზოგადოებაში არც ერთი, დიდი თუ პატარა ღონისძიება არ
ჩაივლის ხოლმე უღვინოდ, ლხინშიც და ჭირშიც ღვინო აუცილებელი რამაა, და კაცს უჭირს დალევისათვის
თავის არიდება. თან ყველა თვალს ადევნებს მეზობელს, რომ დალიოს და „კარგ ხასიათზე“ იყოს. ასე ხდება
დღეს მორწმუნეთა შორისაც, მით უმეტეს, რომ ქრისტიანისათვის ღვინო განსაკუთრებული ნივთიერბაა, ისევე,
როგორც პური და ზეთი. ღვინოს ხშირად იყენებენ ღმრთისმსახურებაში, სუფთა წითელი ღვინო და
სპეციალურად გამომცხვარი პური - სეფისკვერი წმიდა საიდუმლოს, ევქარისტიის აღსრულებისათვის
გამოიყენება. ამიტომ ქრისტიანთა დღესასწაულებზე ყოველთვის არის ღვინო და ცოტაოდენი ღვინის დალევა
ამ დროს არ არის ცოდვა, მაგრამ ჩვენი სისუსტისა და თავშეუკავებლობის გამო ასეთ სუფრებზეც თითქმის
ყოველთვის თვრება ვინმე. ადრე მონასტრის ტიპიკონებიც კი ითვალისწინებდა ტრაპეზზე ორიოდე ჭიქა
ღვინის დალევას, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ მაშინ ადამიანები ბევრად უფრო ძლიერები იყვნენ და მათზე
ღვინო ასე დამანგრეველად არ მოქმედებდა. დღეს ბევრად უფრო მეტი სიფრთხილე გვმართებს: თუ კაცმა იცის,
რომ მიდრეკილია ლოთობისაკენ, ან საერთოდ არ უნდა დალიოს, ან მკაცრად დაიცვას ზომა.
გახსოვდეს ძმაო: მართალია, ღვინო თავიდან შესანიშნავ, ძალიან სასიამოვნო და უწყინარ სასმელად
გვეჩვენება, მაგრამ ბოროტი სულები კარგად იყენებენ ამ თვისებას; ხშირად კაცს ერთი ჭიქა ღვინოც კი ათრობს
და მაშინ აღარც ეშმაკს უჭირს მისი მონადირება. ვინ იცის, რას არ სჩადიან ადამიანები სიმთვრალეში:
ეშმაკეულებს ემსგავსებიან, ბოროტ სულებს უცვივდებიან ხელში, სრულიად ემორჩილებიან მათ და ხშირად
თვითმკვლელობამდეც მიდიან. წმ. წერილში უფალი პირდაპირ ამბობს, მემთვრალენი არ ცხონდებიანო. ლოთი
ღვინოში სიხარულს, მხიარულებას, თავდავიწყებას, ამა ქვეყნის მწუხარებისაგან გაქცევას ეძებს, მაგრამ ეს ხომ
მხოლოდ აჩრდილია იმ სიხარულისა და სულიერი მხიარულების, რომელიც მიენიჭება ყოველ ჭეშმარიტ
მორწმუნეს, ქრისტეს მცნების ერთგულს.

81
 კაცისკვლა.
კაცისკვლა. ყოველთვის უმძიმეს ცოდვად ითვლებოდა მეექვსე მცნების დარღვევა - კაცისკვლა ანუ სხვა
ადამიანისათვის უფლის მიერ ნაბოძები სიცოცხლის წართმევა. ასეთივე საშინელი ცოდვაა თვითმკვლელობა
და აბორტი.
კაცისმკვლელისგან ორ ნაბიჯზე დგას ის, ვინც მრისხანებისას ხელით შეხებამდე მიდის, სცემს ან ჭრილობას
აყენებს მეორე ადამიანს. ამავე ცოდვის თანამდებნი არიან მშობლები, რომლებიც სასტიკად ექცევიან შვილებს
და უბრალო მიზეზით ან სულაც უმიზეზოდ სცემენ მათ. ამ ცოდვას განსაკუთრებით ხშირად ლოთები სჩადიან.
ახალგაზრდები ხშირად ჩხუბობენ და სასიკვდილოთაც კი იმეტებენ ერთმანეთს მხოლოდ საკუთარი
ვაჟკაცობის დასამტკიცებლად. მაგრამ განა ეს ვაჟკაცობაა? სინამდვილეში ამ „ვაჟკაცებს“ უბრალოდ არ ძალუძთ
თავიანთი ვნებების დათრგუნვა და მრისხანების, სიძულვილის, სატანისტური გაბოროტების გავლენით
მოქმედებენ. ჩვენ, ქრისტიანებმა ვიცით, რომ ჭეშმარიტი ვაჟკაცობა სწორედ ისაა, მტკიცედ და მოთმინებით წინ
აღუდგე ვნებებს და არ დაემორჩილო მათ. ვინ უფრო ვაჟკაცია: მშვიდი წყნარი, ფიზიკურად სუსტი, მორჩილი
ქრისტიანები - ჭაბუკები, ქალწულები ბავშვები, დედები თავიანთი ყრმებითურთ, ვინც უსიტყვოდ ითმენდა
ქრისტესათვის წამებას, მეტიც, თავისი ნებით მიდიოდა სასჯელზე, გაუგონარ დაცინვას ითმენდა, თუ ისინი,
ვინც ერთი სიტყვისათვის მზად არიან დანაზე წამოაგონ მოყვასი?
ნეტავი როგორ მოიქცეოდნენ ასეთი ადამიანები, მათთვის რომ სარწმუნოების დათმობა მოეთხოვათ და
საწამებლად გაეყვანათ? ალბათ უარყოფდნენ ქრისტეს, ანდა წყევლა-კრულვით აიკლებდნენ ჯალათებს,
კბილთა ღრჭენასა და დრტვინვას მოჰყვებოდნენ, ეცდებოდნენ რაიმე ევნოთ მათთვის, ქრისტიანები კი
ყოველთვის ლოცულობდნენ მტარვალთათვის (წამებულთათვის).
მკვლელობის ცოდვის თანამდებნი არიან ისინიც, ვინც საჩხუბრად აქეზებს ადამიანს, ჭორითა და
ცილისწამებით შხამავს მას, ერთმანეთს ჰკიდებს ახლო მეგობრებს და განხეთქილება შეაქვს თავის წრეში. დაე
იცოდეს ასეთმა კაცმა, რომ ეშმაკის საქმეს აკეთებს, რამეთუ თვით სიტყვა ეშმაკი („დიაბოლოს“) ბერძნულად
ცილისმწამებელს ნიშნავს.
ავადმყოფისა ან მომაკვდავის მიუხედავობა ანდა სხვების ტანჯვისადმი გულგრილობაც პასიური
მკვლელობის ტოლფასია. განსაკუთრებით მძიმდება ეს ცოდვა, როდესაც შვილები უგულვებელყოფენ მოხუც,
ავადმყოფ მშობლებზე ზრუნვას. იგივე ითქმის იმ შემთხვევებზეც, როცა კაცი არ შეეწევა გაჭირვებაში
ჩავარდნილ მოყვასს - მშიერს, უსახლკაროს, წყალში ჩავარდნილს, მას, ვისაც სცემენ ან ძარცვავენ, ხანძრისა და
წყალდიდობისგან დაზარალებულს. მაგრამ ვაი, რომ მოყვასს მხოლოდ იარაღით როდი ვკლავთ, არამედ
სასტიკი სიტყვით, ლანძღვა-გინებით და დაცინვითაც. წმ.იოანე მახარობელი ამბობს: „ყველა, ვისაც სძულს
თავისი ძმა, კაცისმკვლელია“ (1იოან. 3. 15). ყველამ საკუთარი გამოცდილებით იცის, როგორ კლავს და
აწყლულებს სულს მწარე, ბოროტი, დამცინავი სიტყვა.
მკვლელობაზე ნაკლები ცოდვა როდია უმანკო სულთათვის პატივის ახდა, მათი გახრწნა ფიზიკურად ან
ზნეობრივად, ცოდვისა და გარყვნილებისაკენ მიზიდვა. ნეტარი ავგუსტინე წერს: „ნუ გეგონება, რომ არა ხარ
მკვლელი, თუ მოყვასს ცოდვისაკენ უბიძგებ. შენ გახრწნი მაცთუნებელი კაცის სულს და სტაცებ იმას, რაც
მარადისობას ეკუთვნის“. ახალგაზრდა ქალისა და ვაჟის მიწვევა აღვირახსნილ ღრეობაზე, არამსმელისთვის
სასმელის დაძალება, შურისძიებისაკენ მოწოდება, გარეგნული სანახაობითა თუ მონათხრობით ცთუნება,
უბიწო ცხოვრების მოყვარულთა აბუჩად აგდება, მარხვის გატეხისაკენ წაქეზება, მაჭანკლობა (იგულისხმება
ბილწი ურთიერთობისთვის გარიგება), საკუთარი სახლის დათმობა ლოთობისა და გარყვნილებისათვის -
ყოველივე ეს მოყვასის ზნეობრივ მკვლელობაში მონაწილეობას ნიშნავს.
ცოდვაა აგრეთვე ცხოველის მოკვლა და წამება რაიმე აუცილებლობის გარეშე, რამეთუ საღმრთო წერილში
წერია: „მართალი ზრუნავს თავისი პირუტყვის სიცოცხლეზე, ბოროტეულთა გული კი სასტიკია“ (იგავთა,
12,10).
როდესაც მეტისმეტ სევდასა და სასოწარკვეთილებას ვეძლევით, მაშინაც იმავე მცნებას ვარღვევთ - „არა კაც-
ჰკლა“. თვითმკვლელობა უმძიმესი ცოდვაა, რამეთუ სიცოცხლე ღმერთის მოცემულია და მხოლოდ ღმერთსა
აქვს უფლება მისი წართმევისა. თვითმკვლელისათვის ლოცვა არ შეიძლება, ეკლესია მათ არ იხსენიებს და არც
წესის აგების ნებას რთავს, მათი ქრისტიანთა სასაფლაოზე დაკრძალვა და ჯვარის აღმართვაც კი დაუშვებელია.
ასეთი სიმკაცრე იმით აიხსნება, რომ თვითმკვლელმა გადაიგდო თავისი ჯვარი, უარყო მისი სიმძიმე, ღმერთის
შეწევნის იმედი დაკარგა და უგულებელყო უფლის გამოუთქმელად მოწყალე მზრუნველობა ყოველივე
კაცისათვის, უფალმა ხომ თქვა, „თქვენს თავზე თმებიც კი დათვლილიაო“(მათე, 10, 30). მკურნალობაზე უარის
თქმა, ექიმის დარიგების განზრახ უგულებელყოფა, საკუთარი ჯანმრთელობისათვის ზიანის მიყენება,
ზედმეტი ღვინის სმა, თამბაქოს წევა, წამლების ბოროტად გამოყენება, ნარკომანია და საერთოდ, საკუთარი
ფიზიკური და სულიერი ჯანმრთელობის არად ჩაგდება იმავე თვითმკვლელობის სახესხვაობებია. სხეული
სულის ტაძარია, ისევე, როგორც მთლიანად კაცია სული წმიდის ტაძარი, ხოლო წმ. წერილი ამბობს: „ნუთუ არ
იცით, რომ ღვთის ტაძარი ხართ? თუ ვინმე აზიანებს ღვთის ტაძარს, ღმერთი დააზიანებს მას“(1 კორ. 3, 17).
ანკვირიის კრების კანონების თანახმად (313წ.) ნაყოფის განზრახ მოკვდინებისათვის (აბორტისათვის) ათი
წლით უზიარებლობაა დადგენილი. წმ. ბასილი დიდი თავის ერთ-ერთ კანონში (IIკანონი) იგივე საკითხებზე
მსჯელობისას არ განასხვავებს ჩამოყალიბებულსა და ჩამოუყალიბებელ ნაყოფს. აბორტს იგი ორმაგ ცოდვად

82
თვლის - ჯერ ერთი, ბავშვის მოკვლად და მეორეც, თვითმკვლელობის მცდელობად, რადგან ამ დროს დედაც
თავს საფრთხეში იგდებს.
აბორტი თვითმკლელობის ტოლფასია, მაგრამ ამ მძიმე ცოდვას საფუძვლად სხვა მიზეზები უდევს -
ღმრთისადმი სასოების დაკარგვა, რომელიც განაგებს ყოველი დაბადებულის ცხოვრებას, ცხოვრებისეულ
სიძნელეთა წინაშე შიში, ხოლო თუ ბავშვი სიძვის ანდა მრუშობის შედეგად ჩაისახა, მაშინ შერცხვენის შიშიც. ამ
ცოდვას ყოველთვის ჰყავს თანამონაწილე - მამაკაცი, ქმარი ან საყვარელი. ქმრები რომლებიც ხელს უწყობენ,
ანდა აიძულებენ ცოლებს, ხელოვნურად შეწყვიტონ ფეხმძიმობა, ისევე დამნაშავენი არიან, როგორც მათი
ცოლები, ზოგჯერ კი მათზე მეტადაც. ამავე ცოდვის თანამდებნი არიან მამაკაცები, რომლებიც იოლად აბამენ
ინტიმურ კავშირს ქალებთან, ეს ქალები კი მერე აბორტს იკეთებენ. ვინ იცის, რამდენი ასეთი მამაკაცი დადის
ქვეყნად და არც კი იცის, რომ ნათლობის სპეტაკი სამოსელი საკუთარი შვილების სისხლითა აქვთ შესვრილი.
ამიტომ აღსარების წინ კარგად გაიხსენე, იქნებ ჩაგიდენია ასეთი დანაშაული, ანდა გქონია ისეთი კავშირი
ქალთან, აბორტით რომ შეიძლებოდა დამთავრებულიყო, და შეინანე, თორემ საშინელ სამსჯავროზე უცებ
აღმოაჩენ, რომ თურმე თანამონაწილე ყოფილხარ ამ დიდი ცოდვისა - მკვლელობისა.

სიძვის ცოდვა.
ცოდვა. ძალიან გავრცელებული და გადამდები ცოდვაა, რომელიც მძიმედ სწყლავს სულს და
სხეულსაც, ამიტომაა განსაკუთრებით საშიში. ხორციელი ვნება ღრმადაა შეჭრილი ადამიანის დაცემულ
ბუნებაში და სხვადასხვა ფორმით შეიძლება გამოვლინდეს. ესენია:
საკუთრივ სიძვა - გაუთხოვარი ქალისა და უცოლო მამაკაცის ინტიმური კავშირი, რომელიც ქორწინების
საიდუმლოს მადლით არ არის განწმენდილი. იგივე ცოდვაა, როდესაც ქალიშვილი ან ჭაბუკი ქორწინებამდე
კარგავს უმანკოებას.
მრუშობა ერთ-ერთი მეუღლის მიერ ცოლ-ქმრული ერთგულების დარღვევაა.
სისხლის აღრევა - ხორციელი კავშირი ახლო ნათესავთა შორის.
არაბუნებრივი სქესობრივი კავშირი: მამათმავლობა, ლესბიანობა, პირუტყვთან წოლა, ჩუკენობა (ონანიზმი),
ეს ცოდვები საძაგელნი და ამაზრზენნი არიან - ფიზიკურ სიკვდილზე ადრე ისინი სულიერად კლავენ
ადამიანს. საუბედუროდ, დღეს ეს სოფელი ისეა დასნებოვნებული სიძვისა და გარყვნილების სულით, როგორც
არასდროს. ყველაფერი ხელს უწყობს ხორციელ გულისთქმათა გამძაფრებას. განსაკუთრებით დამღუპველია
ეროტიული ჟურნალები, უხამსი ფილმები და ფოტოსურათები, დემონური მუსიკა, ასევე ზოგიერთი რომანები
და ლექსები და ა.შ.
კაცთა მოდგმის მტრის ეშმაკის განკარგულებაში დღეს მძლავრი იარაღია, რომელიც ატყვევებს და ღუპავს
ადამიანთა სულებს.
მარტოობისას, ხშირად ღამით, უყურადღებო ცხოვრების შედეგად გაჩენილი სიძვის აზრები
განსაკუთრებული ძალით ესხმიან თავს ადამიანს. ამ დროს საუკეთესო წამალია ასკეტური ვარჯიში: მარხვა,
ლოგინიდან გაღვიძებისთანავე წამოდგომა, დილისა და საღამოს ლოცვების მუდმივად კითხვა.
სიძვის ცოდვა ხორცით დაცემამდე იწყება. უჯერო საუბრებო, უწესო სიმღერები, უხამსი ამბებისა და
ანეგდოტების მოსმენა, გინება - ყოველივე ეს ბიწიერ ტკბობას იწვევს, ასეთი ტკბობა კი იმითაა საშიში, რომ
წარმოსახვას აღაგზნებს და განუყრელად თან სდევს საბრალო მსხვერპლს, ხშირად კი მთელ მის გონებას, ყველა
გრძნობას იპყრობს და პირუტყვული ვნების მონად აქცევს. დიდი შრომაა საჭირო ამ მავნე, უკიდურესად
აბეზარი ჩვევის მოსაკვეთად.
თუმცა სიძვის ცოდვათა შორის ონანიზმი (ჩუკენობა) სხვებთან შედარებით უწყინარი ჩანს, მაგრამ ეს ცოდვა
ყველაზე ძნელად იკურნება. თუ კაცი ამას შეეჩვია, ყოველთვის შეუძლია სცადოს. ამიტომ წინასწარ უნდა
გავფრთხილდეთ, დროულად მოვიკვეთოთ ცოდვილი გულისსიტყვები, გულში ან ჩურჩულით ხშირად ვთქვათ
მოკლე ლოცვები. შეწევნა ვთხოვოთ უფალს ამ ცოდვის წინააღმდეგ ბრძოლაში, ჩვენს მფარველ წმიდანსაც
მოვუხმოთ (ვის სახელსაც ვატარებთ).
თუ სიძვისა და მრუშობისათვის ეკლესიის კანონები მრავალი წლით განაყენებდა კაცს ზიარებისაგან, თან
კანონებსა და მეტანიებსაც ადებდა, ჩუკენობისათვის 40 დღით უკრძალავდა ზიარებას და თან მძიმე მარხვას
(უცეცხლოდ მომზადებულ საჭმელს) უწესებდა. დღეს, მორწმუნეთა უკიდურესი უძლურებისა და
თანამედროვე ცხოვრების საყოველთაო აღვირახსნილობის გათვალისწინებით ეს ვადა 2-3 კვირამდეა
შემცირებული და მარხვაც არ არის ისეთი მკაცრი.
ხანდახან, ძილში, ბილწი სიზმრების გამო ანდა მათ გარეშეც ხდება ცოდვილი განხურვება, რომელიც
თესლის დაღვრით ანუ შებილწვით მთავრდება (ამ ცოდვას „ძილში დაცემას“ უწოდებენ). როდესაც ადამიანს
ძილში დაცემა შეემთხვევა, უნდა წაიკითხოს 50-ე ფსალმუნი, შეასრულოს 49 სრული მეტანია და წაიკითხოს
ბასილი დიდის ლოცვა - „ძილსა შინა დაცემისათვის“. ამგვარი დაცემის შემდეგ მეორე დღეს არ უნდა
მივეკაროთ წმიდა ხატებს, სეფისკვერს, ნაკურთხ წყალს და სხვა სწიემიდეებს, არ უნდა ვეზიაროთ, ძილში
დაცემა აღსარებაში უნდა მოვინანიოთ.
მძიმედ სცოდავენ ისინი, ვინც ეკლესიური ქორწინების გარეშე ეწევიან ცოლ-ქმრულ ცხოვრებას. რა ასაკისაც
არ უნდა იყვნენ, მათ აუცილებლად უნდა დაიწერონ ჯვარი.

83
 გადახედე ცოდვების ამ მოკლე ნუსხას და გაიხსენე, რა გეცნობა შენი ცხოვრებიდან. აქ ყველაფერი როდია
ჩამოთვლილი, რაც ვნებს და წარწყმედას უქადის ჩვენს სულებს, მაგრამ თუ დაფიქრდები, ბევრი რამ
მოგაგონდება ისეთი, რაც დავიწყებული გქონდა. მაშ, ჩაიწერე და იჩქარე აღსარება.

2. აღსარება

წმ. წერილში წერია: „შვილო, თუ უფალს მიეახლები სამსახურად, განსაცდელისთვის გაამზადე თავი. გული
დაიმორჩილე, მოთმინებით აღიჭურვე და ნუ აჩქარდები განსაცდელის ჟამს. მიეახლე მას და ნუ განშორდები,
რათა ამაღლდე საბოლოოდ “ (ზირ.2,1-3).
როგორც კი გადაწყვეტ მარხვას, სინანულს, ცოდვების აღიარებას, მყისვე გაჩნდება უამრავი დაბრკოლება,
შინაგანი თუ გარეგანი. კაცთა მოდგმის მტერი (ეშმაკი), განზრახვას რომ მიგიხვდება, ყოველ ღონეს იხმარს შენს
შესარყევად: გარედან ათასგვარი გარემოებით, შიგნიდან - ეჭვებით, გულისსიტყვებით, შიშით. მაგრამ
ყოველივე ეს უკვალოდ გაქრება, თუ მტკიცედ დაადგები შენს გადაწყვეტილებას.
აღსარება რაც შეიძლება ხშირად უნდა ვთქვათ, პაუზები აღსარებებს შორის სულიერი ბრძოლით, საკუთარ
თავზე ძალდატანებით და მომავალი აღსარებისათვის მზადებით უნდა შეივსოს. ხშირი აღსარება შეგვეწევა
ღმრთისმოშიში ცხოვრების წესის დაცვაში, ღმრთის მადლი, რომელიც სინანულისა და ზიარების საიდუმლოში
მოქმედებს, ადამიანს ღრმად განაცდევინებს თავის ცოდვებსა და უძლურებას და ეხმარება სარწმუნოების
ჭეშმარიტებათა შეთვისებაში. მაშინ ეკლესია და ყველა ეკლესიური წესი მისთვის მშობლიური და ახლობელი
ხდება.
ჩვეულებრივ, სულიერ ცხოპვრებაში გამოუცდელი ადამიანები ვერც თავიანთ ცოდვების სიმრავლეს
ხედავენ და ვერც მათ სიმძიმეს განიცდიან. „ისეთი არაფერი ჩამიდენია“, „მხოლოდ წვრილ-წვრილი ცოდვები
მაქვს, ისევე როგორც ყველას“, „არ მომიპარავს“, „არავინ მომიკლავს“ - უფრო ხშირად ასე იწყებენ ხოლმე
აღსარებას.
კი მაგრამ თავისმოყვარება რა გგონიათ? საყვედურების მოუთმენლობა? კაცთმოთნეობა?
მცირედმორწმუნეობა? სულმოკლეობა და სულიერი სიზარმაცე? მოყვასი რომ არ გიყვარს? ვითომ უმნიშვნელო
ციდვებია? ნუთუ იმის მტკიცებას დაიწყებს ვინმე, რომ საკმარისად უყვარს ღმერთი, რომ მისი სარწმუნოება
მხურვალე და ქმედითია? ნუთუ ყოველი კაცი ისე უყვარს, როგორც ქრისტესმიერი ძმა უნდა უყვარდეს?
მიაღწია სიმშვიდეს, ურისხველობას, სიმდაბლეს? რით აიხსნება ჩვენი გულგრილობა აღსარებაზე, ჩვენი
თავმოწონება, გარდა უგრძნობელობისა, გულის გაქვავებისა, სულიერი სიკვდილისა? რაც უფრო მეტად
ანათლებს სულს ქრისტესმიერი ნათელი, მით უფრო კარგად ვხედავთ ჩვენს ნაკლოვანებებს, წყლულებსა და
სალმობებს, და პირიქით: ცოდვის წყვდიადში დანთქმული ადამიანები ვერაფერს ხედავენ თავიანთ გულებში,
და თუნდაც ხედავდნენ, არ ძრწიან, რამეთუ შედარების საშუალება არა აქვთ - ქრისტეს მათ თვალთაგან მათივე
ცოდვების ფარდა ფარავს.

საკუთარი სულის განხილვისას უნდა ვეცადოთ, გავარჩიოთ ძირითადი და მათგან წარმოშობილი ცოდვები,
სიმპტომები და ღრმა მიზეზები. მაგალითად, ვამჩნევთ, რომ ლოცვის დროს ვიფანტებით, წირვა-ლოცვაზე
უყურადღებოდ ვდგავართ, წმიდა წერილის კითხვა და მოსმენა არ გვაინტერესებს. ყოველივე ეს ძალიან
მნიშვნელოვანია. მაგრამ იქნებ ეს მციდმორწმუნეობისა და ღმრთისადმი სიყვარულის ნაკლებობის მიზეზით
ხდება? უნდა შევნიშნოთ საკუთარ თავს, რომ თავდაჯერებულები და ჯიუტები ვართ, მორჩილება არ გაგვაჩნია,
თავის მართლება გვიყვარს, საყვედურებს ვერ ვიტანთ, არავის არაფერს ვუთმობთ, მაგრამ მთავარი ისაა, რომ
დავინახოთ ამ თვისებების კავშირი თავისმოყვარებასა და ამპარტავნებასთან. თუ ვამჩნევთ, რომ მუდამ
საზოგადოებაში, ყურადღების ცენტრში ყოფნას ვესწრაფვით, თუ ბევრი ლაპარაკი, სხვების დაცინვა და გაკილვა
(გაწბილება) გიყვარს, თუ ზედმეტად ვზრუნავთ საკუთარ გარეგნობასა და ტანისამოსზე, მაშინ დავფიქრდეთ -
ყველაზე ხშირად სწორედ ამ ვნებებში ხომ არ მჟღავნდება ცუდმედიდობა და ამპარტევნება? თუ მეტისმეტად
განვიცდით ცხოვრებისეულ წარუმატებლობებს, გვიჭირს ადამიანებთან განშორება, უნუგეშოდ ვიგლოვთ
მიცვალებულებს, კიდევ ერთხელ დავფიქრდეთ - იქნებ ამ ჩვენი გულწრფელი გრძნობების მიღმა ის იმალება,
რომ არ გვჯერა ღმერთის სახიერი განგების არსებობა?
არის კიდევ ერთი დამხმარე საშუალება ჩვენი ცოდვების დასანახად - აღსარების წინ გავიხსენოთ, რა
ბრალდებებს გვიყენებენ ირგვლივ მყოფნი, ახლობლები: მათი შენიშვნები და საყვედურები ხშირად
სამართლიანია. აღსარების წინ შენდობა სთხოვე ყველას, ვის წინაშეც თავს დამნაშავედ თვლი, რათა
შემსუბუქებული სინდისით წარსდგე საიდუმლოზე.
გულის ასეთი გამოცდისას ვუფრთხილდეთ მეტისმეტ ეჭვიანობასა და მჩხრეკელობას, თორემ
გაგვიძნელდება მნიშვნელოვანისა და უმნიშვნელოს გარჩევა და წვრილმანებში დავიბნევით. თუ ამას
შევნიშნავთ, მცირე ხნით თავი ვანებოთ გულის ჩხრეკას და ვეცადოთ ლოცვითა და კეთილი საქმეებით
შევიტანოთ სულში სინათლე.

84
 აღსარებისათვის მზადება ჩვენი ცოდვების სრულად მოგონებასა და ჩამოწერას როდი ნიშნავს, არამედ
გონების შემოკრებას, სერიოზული განწყობისა და ლოცვის მოპოვებას - მაშინ ჩვენს ცოდვებს უფრო ნათლად
დავინახავთ. აღმსარებელმა მღვდელს ცოდვების ნუსხა კი არა, სინანული უნდა უჩვენოს, შემუსვრილი გული
და არა ცხოვრების აღწერილობა.
საკუთარ ცოდვათა ცნობა ჯერ კიდევ არ ნიშნავს მათ მონანიებას. თუმცაღა, უფალი შეიწყნარებს აღსარებას,
გულწრფელსა და კეთილსინდისიერს, თუნდაც მას სინანულის ძლიერი გრძნობა არ ახლდეს, თუ კაცი
დაუფარავად, გულახდილად აღიარებს, რომ უგრძნობელობას ჰყავს შეპყრობილი. და მაინც, შემუსვრილი
გული, საკუთარ ცოდვათა გლოვა ყველაზე მნიშვნელოვანია აღსარებისას.
მაგრამ რა ვიღონოთ, თუ ჩვენი გული, ცოდვის სამხილით გამომშრალი, მაცოცხლებელ ცრემლს ვერ
გამოსცემს, თუ ხორციელი და სულიერი უძლურება გულწრფელ სინანულს შეუძლებელს ხდის?
ნუ გადავდებთ აღსარებას სინანულის განცდის მოლოდინში, ღმერთს ძალუძს შეეხოს ჩვენს გულს თვით
აღსარების დროს: ცოდვების ჩამოთვლამ შეიძლება ლმობიერება მოგვანიჭოს, სულიერი ხედვა გაგვიფაქიზოს
და სინანულის განცდა გაგვიმძაფროს.
ყველაზე მეტად ჩვენი სულიერი დახსნილების დაძლევა ლოცვითა და მარხვითაა შესაძლებელი. მარხვა
ხორცს აუძლურებს და თრგუნავს ხორციელ ტკბობას, დამღუპველს ჩვენი სულისათვის. მაგრამ თავისთავად
მარხვა მხოლოდ ამზადებს, აფხვიერებს ნიადაგს ჩვენს გულში, რომელიც ამის შემდეგ შეძლებს შეისრუტოს
ლოცვა, სიტყვა ღმრთისა, წმიდანთა ცხოვრებები, მამათა სწავლანი, თავის მხრივ ამას მოჰყვება საკუთარ
ცოდვილ ბუნებასთან ბრძოლის გაძლიერება და მოყვასისათვის სიკეთის კეთების სურვილის გაღვიძება.
აღსარებისას გულის უგრძნობელობა ძირითად იმის ბრალია, რომ ღმერთის შიში არა გვაქვს. სწორედ მისი
მოპოვებისაკენ უნდა წარვმართოთ მთელი ჩვენი მცდელობა. ძალიან სასარგებლოა კითხვა და ფიქრი საშინელ
სამსჯავროზე, ცოდვილთა ტანჯვაზე ჯოჯოხეთის ჯურღმულში, ამა სოფლის სიკეთითა წარმავლობასა და
საუკუნო ცხოვრების უსასრულობაზე.

აღსარებაზე მღვდლის შეკითხვებს ნუ დაველოდებით, თვითონ ვეცადოთ ცოდვების გახსენებას - აღსარება

ხომ მოღვაწეობა და თავის იძულებაა. ცოდვები ზუსტად უნდა გადმოვცეთ, ზოგადი ფრაზებით მათი შენიღბვა
და მიფუჩეჩება არ არის სწორი საქციელი. ძნელი კია, მაგრამ მაინც უნდა გავექცეთ თავისმართლების ცთუნებას,
მოძღვრისათვის „შემამსუბუქებელი გარემოებების“ წარდგენას ანდა ყველაფრის სხვებზე გადაბრალებას. ეს
იმას ნიშნავს, რომ თავისმოყვარება გვძლევს, ღრმა სინანული არ გაგვაჩნია და სულ უფრო მეტად ვეფლობით
ცოდვის ჭაობში. მავანნი სუსტ მეხსიერებას უჩივიან, რის გამოც ყველა ცოდვა არ ახსოვთ, მართლაც ხომ
ხშირად გვავიწყდება ჩვენი ცოდვები. მაგრამ ვნახოთ, ნამდვილად სუსტი მეხსიერების ბრალია ეს ამბავი? ის
ხომ არ გვავიწყდება, რომ ოდესღაც მწარედ გვატკინეს გული, ანდა დაუმსახურებლად გვაწყენინეს? ისიც
კარგად გვახსოვს, რაც ჩვენს თავმოყვარეობას აკმაყოფილებს - წარმატებები, საკუთარი კეთილი საქმეები, ქება,
მადლობა. ცხოვლად აჩნდება ჩვენს სულს ყველაფერი, რაც ჩვენზე ძლიერ შთაბეჭდილებას ახდენს. მაშ იქნებ
ჩვენი ცოდვები იმიტომ გვავიწყდება, რომ სინამდვილეში მათ არაფრად ვაგდებთ?
აღსარებაში ყველაფერი თქვი, რაც გტკივა და გაწუხებს, ნურც ძველი ცოდვების ხსენებას მოერიდები - ეს
მხოლოდ იმის ნიშანია, რომ მუდამ თან გდევს საკუთარი ცოდვების განცდა და არ გრცხვენია შენი ცოდვების
გამხელისა.
ზოგიერთს ეშინია და არ სჯერა, რომ მისი ცოდვების მიტევება შესაძლებელია. ხშირად ეს შიში
ავადმყოფობაში გადადის. ამის მიზეზი ან მოწყალე ღმერთისადმი რწმენის, სასოების და სიყვარულის
ნაკლებობაა, ანდა ერთი და იგივე ცოდვის ხშირი გამეორება. ეცადე ნაკლებად სცოდო, და ცოდვების
მიუტევებლობის შიშიც გაგივლის.
იმის ფიქრსაც კი ნუ გაბედავ, ჩემი ცოდვები იმდენად დიდია, სინანულს აზრი არა აქვსო. ვინ ღებულობს
ჩვენს სინანულს? ვინ კურნავს ჩვენს წყლულებს? ყოვლად ძლიერი ღმერთი. გესმის? ყოვლად ძლიერი! და რაკი
იგი ყოვლად ძლიერია, ხელეწიფება ყოველი, თვით უმძიმესი ცოდვის მიტევება.
არსებობს ეგრეთ წოდებული აუღიარებელი ცოდვები, რომლებსაც მრავალი ადამიანი მთელი ცხოვრება
ატარებს. ძალიან კი უნდა კაცს მათი მოძღვრისათვის გამხელა, მაგრამ მეტისმეტად ერცხვინება. და ასე გადის
წლები, ამასობაში კი ეს ცოდვები სულს უმძიმებენ და საუკუნო სასჯელს უმზადებენ, გვეშინოდეს
აუღიარებელი ცოდვებისა! გავიხსენოთ, როგორ გვმოძღვრავს მოციქული: „რა არის თქვენი სიცოცხლე? ნისლი,
რომელიც ერთხანს გამოჩნდება, მერე კი გაქრება“ (იაკ.4, 14) - დღეს ვცოცხლობთ, ხვალ კი სამარის კარიც
გაიღება. მაშინ სადღა დავმალავთ ჩვენს ცოდვებს? მაშ მოდი, ცოდვებისა გვრცხვენოდეს და არა მათი
აღიარებისა! სინანული არის ძლევა საკუთარი თავისა, გამარჯვებულის მონაპოვარი, ამიტომ მონანული
ყოველგვარი პატივისა და დიდების ღირსია.
სრული სინანულის ნიშანი ისაა, რომ ადამიანს სიმსუბუქის, სისუფთავის, გამოუთქმელი სიხარულის
განცდა ეუფლება. ამ დროს ცოდვა ისეთივე ძნელი და შეუძლებელი ჩანს, როგორი შორეულიც აქამდე ეს
სიხარული იყო.

85
 რაში მდგომარეობს ჭეშმარიტი სინანული?
სინანული?

ა) უწინდელი ცოდვები დავუტეოთ და მოვიძულოთ ისინი, როგორც უწმინდურობა.

ბ) ვიგლოვოთ ეს ცოდვები, ღმერთს ვევედროთ მიტევებას და მოძღვრის წინაშე ვაღიაროთ, ახალ ცოდვებს
კი ყოველნაირად ვერიდოთ.
გ) მივუტევოთ მოყვასს, რათა ღმერთმა ჩვენც მოგვიტევოს.
დ) ყველას მივაგოთ სიყვარული და მოწყალება, რათა ჩვენც შეწყალებულ ვიქნეთ.
ე) თავი დავიმდაბლოთ.
ვ) ნურავის განვიკითხავთ, ცილს ნუ დავწამებთ.
ზ) ღმერთს ვევედროთ, რომ მტრის მახეს გადავურჩეთ.

წმ. ბასილი დიდი ამბობს: „ის კი არ აღიარებს თავის ცოდვას, ვინც იტყვის: „ვცოდე“, და მერე ცოდვილ
ცხოვრებას უბრუნდება, არამედ ის, ვინც მეფსალმუნის სიტყვისაებრ, ცდილობს გულისხმაყოს თავისი ცოდვა
და შეიძულოს.
რას არგებს სნეულს ექიმის ზრუნვა, თუ თვითონ კაცი მაგრად ებღაუჭება იმას, რაც მის სიცოცხლეს ვნებს?
ასევეა უსჯულოებათა მიტევება მისთვის, ვინც უსჯულო ცხოვრებას განაგრძობს, არც მრუშობის შენდობა
სჭირია გარყვნილების ტრფიალს.
ჩვენი ცხოვრების ყოვლადბრძენ გამგებელს სურს, რომ აქამდე ცოდვებში ჩაფლული და ახალი ცხოვრების
დაწყების მოსურნე კაცი გაემიჯნოს წარსულს და ამ ახალი ცხოვრების საფუძვლად სინანული დადოს“.

აღსარება გულწრფელი და გულახდილი უნდა იყოს

იმათ, ვინც თავიანთ გულისსიტყვებს სულიერ მამებს უმხელენ, სრულიად გულწრფელად, შემუსრვილი
გულით უნდა თქვან აღსარება, როგორც თვით ღმერთის წინაშე, და მაშინ მიიღებენ შეწყალებას.
უგულისყუროდ, ზერელედ ნათქვამი აღსარება არათუ სარგებლობის, დასჯის მიზეზად გაგვიხდება.
ცოდვა აღსარებით აღიხოცება, მისი ფესვები კი ცოდვილ გულისსიტყვებთან ბრძოლით და, თუ ისინი
გვძლევენ - განმეორებითი აღსარებით.
საკუთარ ცოდვათა ხედვაც და გულწრფელი აღსარებაც. ღმერთის განსაკუთრებული ნიჭია და გულითადი
ლოცვით უნდა ვითხოვოთ. ევედრე მოწყალე ღმერთს, რათა მოგმადლოს ეს ნიჭი - ცხონების საწინდარი, და,
ეცადე, გულწრფელი იყო: კაცთა მოდგმის მტერს სძულს სინანულის გზა და ყოველ ღონეს ხმარობს, რომ
დააბრკოლოს კაცი, რომელიც ცოდვების ხშირი აღიარებით ცდილობს ღმერთისგან წყალობის მოპოვებას.
სძლიე ყალბ სირცხვილს მიწაზე და ზეცაში შერცხვენას გადაურჩები!

რომელ გულისსიტყვებს
გულისსიტყვებს სჭირდება დაუყოვნებელი აღსარება და რომელს - არა?
არა?

ცოდვილი გრძნობები და გულისსიტყვები ჩვენი დაცემული ბუნებიდან იღებენ სათავეს, მაგრამ როდესაც
ისინი მუდმივად და მძლავრად გვიტევენ, ეს იმის ნიშანია, რომ მათ ჩვენი მტერი, დაცემული ანგელოზი
მოგვივლენს. ასეთი გრძნობები და გულისსიტყვები მოძღვრის წინაშე უნდა ვაღიაროთ, თუნდაც იგი უბრალო
კაცი იყოს და არც წმიდანის სახელი ჰქონდეს.
დაწყებისათვის ცოდვილ აზრებსა და გულისთქმებთან ბრძოლაში აღსარებაზე უკეთესი იარაღი სხვა არა
არის რა. რაც შეიძლება ხშირად მიმართე მას, ვიდრე ეშმაკი და მის მიერ მოვლენილი განსაცდელი არ
განგეშორება.
რაც შეეხება იმ ცოდვილ გულისსიტყვებს, მალე რომ გვავიწყდება და ვერ ასწრებს სულთან შეთვისებას,
დაუყონებლივ აღსარება არ სჭირდება, ებრძოლე და ნუ უსმენ მათ, საპირისპირო, სახარებისეული მცნებებით
სძლიე. ზიარების წინ, აღსარებაზე, ნუ ეცდები ამგვარი აზრების დაწვრილებით აღწერას (თუმცა
მნიშვნელოვცანი ცოდვები ზუსტად უნდა გადმოსცე).
საკუთარი ცოდვების ხედვისას უნდა ვერიდოთ შეშფოთებასა და სასოწარკვეთილებას, რომლაბსაც ეშმაკი
მოგვივლენს.
ცხონების უცილობელი პირობაა საკუთარი თავის ცოდვილად მიჩნევა, მაგრამ ჩვენი თავისათვის მსჯავრის
გამოტანა და აქეთ-იქით მიწყდომა ძალიან მავნეა. ყოველივე მეტისმეტი ეშმაკისგანააო, თქვა პიმენ დიდმა.
თუ რაიმე მისატევებელი ცოდვა შეგემთხვა - განიკითხე ან სხვების განკითხვას მოუსმინე. კამათში ჩაები,
ეჭვიანობა, მოუთმენლობა ან დაუდევრობა გამოიჩინე - მეტისმეტ შფოთვას, ჭმუნვას და სასოწარკვეთას ნუ
მიეცემი, განუწყვეტლივ ნუ იძიებ, რა ჩაიდინე, მით უფრო, ნუ იფიქრებ, რომ ვერასოდეს განთავისუფლდები ამ
ცოდვებისგან, რომ ნებისყოფა გღალატობს, რომ ისე არ მიდიხარ ღმერთისგან ნაჩვენებ გზაზე, როგორც საჭიროა
და ა.შ. ყოველი ასეთი შემთხვევა სულს ათასი შიშით, ეჭვითა და მწუხარებით დაგიმძიმებს.

86
 რამეთუ, რა ჩანს აქედან? ის, რომ შენ გრცხვენია ღმერთის წინაშე კადნიერებით წარდგომა, როგორც
მოღალატეს, ამაოდ ხარჯავ დროს იმის გასარკვევად, რამდენი ხანი დაჰყავი ამა თუ იმ ცოვის ტყვეობაში,
შეეთვისე მას თუ არა და ა.შ. და რაც უფრო მეტს წვალობ, მით უფრო მეტად გემღვრევა სული, უფრო გერევა
სევდა და გაურბიხარ აღსარებას. ხოლო როდესაც ასეთი შიშითა და შფოთით შეპყრობილი იტყვი აღსარებას,
იგი სიმშვიდეს ვერ მოგანიჭებს - გეჩვენება, რომ ყველაფერი არ გითქვამს, რაღაც გამოგრჩა... შენი ცხოვრება
მძიმე, მოუსვენარი და უნაყოფოა, ამაოდ ფლანგავ უამრავ დროს. ყოველივე ეს კი იმის ბრალია, რომ
გვავიწყდება ჩვენი ბუნებრივი უძლურება, გვავიწყდება, როგორ უნდა იყოს სული განწყობილი ღმერთის
მიმართ - იოლად მისატევებელი, არა სასიკვდილო ცოდვა თუ ჩაიდინა, სიმდაბლითა და სინანულით
შეუვრდეს ღმერთს და ზედმეტი მწუხარებით, დარდითა და ჭმუნვით ნუ გაიწამებს თავს. ყოველივე ეს იმათ
ეხებათ, ვინც სულიერი ცხოვრებით ცხოვრობს და ამ სარბიელზე წარმატების მოპოვებას ცდილობს, მაგრამ
სასიკვდილო ცოდვებს არ სჩადის. იმათ კი, ვინც უზრუნველად ცხოვრობს და არ ადარდებს, სასიკვდილო
ცოდვებით რომ შეურაცხყოფს ღმერთს, სხვა რამეს ვეტყვით: დიდი მწუხარება და მწარე ტირილი მართებთ,
მკაცრად უნდა განსაჯონ საკუთარი სინდისი და დაუნდობლად ამხილონ თვითეული ცოდვა, ყოველი ღონე
იხმარონ, რომ თავიანთი დაუდევრობით კურნებისა და ცხონების გზა არ დაკარგონ.
სინანული ყოველთვის ღმრთისადმი დიდი სასოებით უნდა იყოს გამსჭვალული, სულ ერთია, მსუბუქ,
ყოვედღიურ დაცემებს ეხება საქმე, თუ მძიმე ცოდვას, რასაც ხანდახან ღმერთის ერთგული მაინც ვერ ასცდება.
რამეთუ სინანული და გულის შემუსრვილება თუ ღმრთის მოწყალებისა და სახიერების იმედთან არ არის
შეერთებული, მხოლოდ ტანჯავს ადამიანს და არ შეეწევა სულის აღდგინებას. ასეთი სასოება აუცილებლად
უნდა ავსებდეს უმაღლესი ქრისტიანული სრულყოფილების მაძიებელთა გულებს, რამეთუ სწორედ იგი
განაცხოველებს სულისა და სამშვინველის ძალას.

ადრინდელი ხორციელი ცოდვების გახსენება მავნეა!

მავნეა!

ვისაც აღსარების საიდუმლოთი მიეტევება ცოდვები, მოვალეა მეტად აღარ გაიმეოროს ისინი, ესაა და ეს.
ხოლო უწინდელი ხორციელი ცოდვების გახსენება ძალიან მავნეა და ამას წმ. მამებიც გვიკრძალავენ. აქ
გარეულია ურწმუნოება, აღსარების საიდუმლოს უპატივცემულობა, ყალბი წარმოდგენა სათნოებაზე,
განხურვება და ოცნება.

როდესაც ჩვენს ცოდვებს ვინმე ახლობელს (არა

(არა მღვდელს)
მღვდელს) ვუმჟღავნებთ

აქაც აღსარების წმ. საიდუმლოსადმი უნდობლობა ჩანს. ამ საიდუმლოში ხომ სული წმიდის მადლი
მოქმედებს, რომელიც მთლიანად და სავსებით აღხოცს ჩვენს ცოდვებს. მაშ რაღად არსებობს შენთვის ის, რაც
უკვე გაქრა? საბრალო მტვერო, ნუ გაკადნიერდები შეეხო აღსარების დიდ საიდუმლოს! ნუ ცდილობ შეავსო
იგი: მას ღმერთისგან აქვს მინიჭებული თავისი სავსება და კაცობრივი შეწევნა არად სჭირია. ნუ გაიმეორებ
უწინდელ ცოდვას - სულ ესაა, რასაც შენგან ღმერთი მოითხოვს და რაც საჭიროა ცხონებისათვის. გეშინოდეს
უნდობლობისა, რამეთუ იგი კაცის თვალში ღმრთის ძლიერებასა და სახიერებას ნაკლულევანად წარმოაჩენს.
მეტისმეტად უნდა ვუფრთხილდეთ ცრუ მოშურნეობასა და განხურვებას, რამეთუ ამ დროს კაცი სიკეთის
გაკეთებას ფიქრობს, მაგრამ მრავალი ბოროტება შეიძლება უყოს თავის თავსაც და მოყვასსაც.

ცოდვების მონანიების გადადება და თავის გამოსწორების გაჭიანურება ძალიან სახიფათოა

„სიკვდილის წინ შევინანებო“, ამბობ. ასეთი სინანული ჯოჯოხეთის კარამდე მიგიყვანს. მაშინ აპირებ
სინანულს, მისი დრო რომ იწურება და საშინელი სამსჯავროს ჟამი დგება? მაშინ გსურს ღმერთისკენ მიბრუნება,
როდესაც იგი პასუხისგებისკენ გიხმობს? მაშინ იწყებ ძებნას, როცა ამის დრო უკვე დამთავრდა? რა თქმა უნდა,
სიკვდილის წინაც უნდა შეინანო და გულით ევედრო ღმერთს შეწყალებას, რამეთუ მაშინ სულს უდიდესი
განსაცდელი ადგას. მაგრამ სინანულის გადადება სიკვდილის დღისათვის არის შედეგი ხიბლისა, საკუთარ
ცხონებაზე ზრუნვის დავიწყება და ეშმაკის მახე - სწორედ ეშმაკი მოუვლენს ადამიანს ამ აზრს და ჩააგონებს
უშიშრად დაარღვიოს ღმერთის მოცემული კანონი, განარისხოს უფალი და ყოველდღე გადადოს სინანული,
რათა უფრო ადვილად დაღუპოს კაცი. ამიტომ, თუ გინდა, ნეტარი აღსასრული გქონდეს, დღესაც ისეთი იყავი,
როგორც სიკვდილის წინ გინდა იყო. ამა სოფლის სიკეთეებზე: პატივზე, დიდებაზე, სიმდიდრესა და
ფუფუნებაზე ახლაც ისე იფიქრე, თითქოს ყველაფერს ტოვებდე - როგორც სასიკვდილო სარეცელზე მწოლს
შეჰფერის.

87
 3. ეპიტიმია

უფალი ყოველთვის შეიწყნარებს მონანულს, მაგრამ თავის წყალობას მაშინვე როდი უბრუნებს: იშრომე და
დაამტკიცე, რომ შენი სინანული ღრმაა და არა ზერელე, უნიადაგო.
ეს კი მხოლოდ აღსარებისა და მიტევების საიდუმლოთია შესაძლებელი. უამისოდ, მთელი ცხოვრება რომ
იწვალო, ვერაფერს გახდები. ნათლობის შემდეგ ჩადენილი ცოდვა ჩვენს სულს სული წმიდის მადლს სტაცებს
ამ მადლის დაბრუნება მხოლოდ სინანულის საიდუმლოთია შესაძლებელი, რომელიც ცრემლის ემბაზში
მიღებული ნათლისღებაა. და რაკიღა ასეა, მას იგივე უძღვის წინ, რაც ნათლისღებას: სარწმუნოება, სინანული
და აღსარება; აღსარებას კი თან ახლავს მტკიცე გადაწყვეტილება, რომ ღმერთის ნებას მივდიოთ და არსად
გადავუხვიოთ მას. გულის ასეთი განწყობითა და სულიერი მოძღვრის შენდობის სიტყვით სული წმიდის
მადლი გვიბრუნდება და საფუძველს უდებს სულიერ ცხოვრებას, სწორედ ისე, როგორც ნათლობის წყალში
დაფლვისა და მღვდლის მიერ ამ დროს წარმოთქმული სიტყვების დროს ხდება. უამისოდ სული წმიდის მადლი
არ დაგვიბრუნდება და, მასასდამე, არც სულიერი ცხოვრება შედგება.
ზოგჯერ, აღსარებიდან გამომდინარე (მაგ.: მძიმე ცოდვების გამო), მოძღვარი მონანულს ეპიტიამიას ადებს.
ეპიტიმია არის საეკლესიო დისიპილნის მნიშვნელოვანი ასპექტი. მისი დადგენა ხდება მოძღვრის მიერ,
მონანულის აღსარების შემდგომ. „ეპიტიმია“ ბერძნული სიტყვაა და ნიშნავს აკრძალვას. იგი გულისხმობს
სხვადასხვა სახის საეკლესიო დისიპლინარული ხასიათის სასჯელებს, მაგალითად: მარხვის დადგენა;
მეტანიების შესრულება; დამატებითი ლოცვების შესრულება; განსაზღვრული დროით ზიარებისაგან თავის
შეკავება და სხვა.
ეპიტიმიის მიღებით ადამიანი ამტკიცებს, რომ საკუთარი ნებით თავს-იდებს სინანულის მოღვაწეობას,
სრულიად შეგნებული აქვს თავისი დანაშაული და ღმერთს წყალობისკენ მიდრეკს, ანუ თავის სულს უფრო
მეტად ამზადებს ამ წყალობის მისაღებად.
ეპიტიმია არ არის გამოსასყიდი ცოდვებისათვის, არც ამის გამო შეწირული მსხვერპლი, რამეთუ ჩვენთვის
ერთია მსხვერპლიც და გამოსასყიდიც - მაცხოვარი, რომელმაც იტვირთა ცოდვანი სოფლისანი. ეპიტიმიას კი
ერთადერთი მიზანი აქვს: მონანულის სულიერი კურნება და ცოდვებისგან დაცვა.

ეპიტიმიის ხანგრძლივობისათვის

მოციქულთა კანონებში წერია: „ნუ გამოიტანთ ერთნაირ განაჩენს ყოველი ცოდვისთვის, არამედ
თვითეულს თავ-თავისი განუწესეთ“. ეს ნიშნავს, რომ ეპიტიმიის დადებისას მხედველობაშია მისაღები ცოდვის
თვისება, სინანულის ხარისხი და თვით მონანულის მდგომარეობა. წმ. იოანე ოქროპირი გვასწავლის:
„ეპიტიმიის გახანგრძლივებას ნუკი ცდილობ, სულის განკურნებაზე იზრუნე. თუ იცი რომ კაცმა შეინანა და
გამოსწორდა, მაშ უკვე ყველაფერი გაკეთებულია“.
სჯულისკანონით დიდი ცოდვებისათვის რამდენიმე წლით ზიარებისაგან განყენებაა დაწესებული, წმ.
მამები კი ხშირად რამდენიმე დღის სინანულს აკმარებდნენ ხოლმე კაცს. რით აიხსნება ეს წინააღმდეგობა?
იმით, რომ აკრძალვის დრო წმ. მამებს უცილობელ წესად არ დაუდგენიათ და მღვდელს სრული უფლება
აქვს ვითარების მიხედვით შეამოკლოს ან გაახანგრძლივოს იგი. მაგ. ბასილი დიდი თავის ერთ-ერთ კანონში
ამბობს: „დროის სიდიდით ნუკი განსაზღვრავ აკრძალვას, არამედ ვითარებით“. რა იგულისხმება აქ? წმ. მამების
განმარტებით, „თუმცა აკრძალვა დადგენილია, მაგრამ ისიც წერია, რომ აკრძალვის დროს კი არა, სინანულის
ხარისხს უნდა მივხედოთ“.

თავი 10.
10 მარხვა

1. მარხვის არსი და მნიშვნელობა

ღვთის რწმენა და სიყვარული ყოველ ადამიანს გულში უნდა ჰქონდეს დამარხული; მაგრამ რწმენა და
სიყვარული მაშინ ხდება ცხოველი, როდესაც მათი გამოვლინება ხდება საქმით. ერთ-ერთი ამგვარი
საქმეთაგანია, როცა ღმერთის ჩვენდამი უსაზღვრო სიყვარულის საპასუხოდ ჩვენ ამქვეყნიურ სიამეებს -
საჭმელს, გართობას, შვებას ცოტათი მოვიკლებთ და ვიქნებით თავშეკავებულნი. ამას ეწოდება მარხვა. ამ
აზრით გონიერი ადამიანი, ლოცვის მსგავსად, სულ მარხვაში უნდა იყოს, მაგრამ, საზოგადოდ, ადამიანს,
თავისი დაცემული, უძლური ბუნების გამო, არ შეუძლია გამუდმებული თავშეკავება. ამიტომ ეკლესიამ
დაადგინა გარკვეული დრო და ფორმა თავშეკავებისა ანუ მარხვისა, რომლის დაცვა, თავდაპირველად თუნდაც
მექანიკური და იძულებითი, არის საწინდარი იმისა, რომ ოდესმე შევძლებთ ჭეშმარიტ მარხვასა და
თავშეკავებულ ცხოვრებას.
88
 2. ხანგრძლივი მარხვები

წელიწდში დაწესებულია ოთხი ხანგრძლივი მარხვა, რომელიც წინ უძღვის ოთხ დიდ დღესასწაულს.
ა) დიდი წმიდა მარხვა - ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის წინ;
ბ) საშობაო მარხვა - ქრისტეს შობის წინ;
გ) მარიამობის მარხვა - ყოვლად წმიდა ღმრთისმშობლის მიძინების წინ;
დ) პეტრე-პავლობის მარხვა - მოციქულთა თავთა - წმ. პეტრეს და წმ. პავლეს დღესასწაულის წინ.

ა) დიდი წმიდა მარხვა ამათგან ყველაზე ხანგძლივი და საპასუხისმგებლოა. იგი აღდგომის წინ 49 დღით
ადრე იწყება და აღდგომის დღესასწაულამდე გრძელდება;

ბ) შობის მარხვა გრძელდება 28 ნოემბრიდან 7 იანვრამდე, როდესაც ეკლესია დღესასწაულობს იესო

ქრისტეს ხორციელად დაბადებას (7 იანვარი ძველი სტილით არის 25 დეკემბერი);

გ) მარიამობის მარხვა ორკვირიანია და გრძელდება 14 აგვისტოდან 28 აგვისტომდე, როდესაც ეკლესია

დღესასწაულობს ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის ამქვეყნიური ცხოვრების დასასრულს - მის მიძინებას.

დ) პეტრე პავლობის მარხვის ხანგრძლივობა ცვალებადია 9 დღიდან თვენახევრამდე. ეს იმიტომ ხდება, რომ
მისი დასასრული უძრავია, დასაწყისი კი - მოძრავი და უკავშირდება სულთმოფენობის დღესასწაულს,
რომელიც, თავის მხრივ, აღდგომის დღესასწაულზეა დამოკიდებული (აღინიშნება აღდგომიდან 50-ე დღეს).

პეტრე-პავლობის მარხვა იწყება სულთმოფენობიდან ერთი კვირის შემდეგ და მთავრდება 12 ივლისს (ახ.
სტილით), როდესაც ეკლესია იხსენიებს თავთა მოციქულთა - წმ. პეტრესა და წმ. პავლეს.

3. ერთდღიანი მარხვები

განსაკუთრებულ დღეებში ეკლესიამ დაგვიდგინა ერთდღიანი მარხვები:

ა) ყოველი კვირის ოთხშაბათი და პარასკევი გარდა მსგეფსისა (მსგეფსის შესახებ - ქვემოთ), რადგან
ოთხშაბათს იუდამ გასცა ქრისტე, პარასკევს კი ქრისტე ჯვარს აცვეს;
ბ) ნათლისღების წინა დღე - 18 იანვარი (ახ. სტილით);
გ) წმ. იოანე ნათლისმცემლის თავის კვეთის დღე - 11 სექტემბერი (ახ. სტილით);
დ) ჯვართმაღლება - 27 სექტემბერი (ახ. სტილით).

4. მსგეფსი

წლის განმავლობაში არსებობს რამდენიმე განსაკუთრებული კვირა ანუ შვიდეული, როდესაც ოთხშაბათი
და პარასკევი არასამარხო დღეებია, ანუ ხსნილია. ასეთ შვიდეულს ეწოდება მსგეფსი. წელიწადში ასეთი
მსგეფსი ხუთია:
ა) შობიდან ნათლისღებამდე - 7 იანვრიდან 17 იანვრამდე (ახ. სტილით);
ბ) მეზვერისა და ფარისევლის შვიდეული - დიდი მარხვის დაწყების წინ მესამე კვირა;
გ) ყველიერის შვიდეული - დიდი მარხვის წინ ბოლო კვირა; ხსნილი ყველითა და კვერცხით;
დ) ბრწყინვალე შვიდეული - აღდგომის შემდეგი კვირა;
ე) სულთმოფენობის შვიდეული - სულთმოფენეობის დღესასწაულის მომდევნო კვირა.
ოთხი უკანასკნელი მსგეფსის თვე და რიცხვი ყოველწლიურად საეკლესიო კალენდარში უნდა მოიძებნოს.

5. როგორ ვიმარხულოთ პრაქტიკულად

მარხვის დროს ადამიანმა არ უნდა მიიღოს გარკვეული სახის საკვები: ხორცეული (ცხოველი, ფრინველი),
რძის ნაწარმი (რძე, მაწონი, ხაჭო, ყველი, არაჟანი, კარაქი) და კვერცხი.
შეიძლება: პური, მარცვლეული, ხილი, ბოსტნეული, ბაღჩეული და თაფლი.
არსებობს გარკვეული საზღვრები, რომლებშიც შეიძლება იცვლებოდეს მარხვის სიმკაცრე. მარხვის
სიმკაცრეს განსაზღვრავს ადგილობრივი ეკლესიის მამამთავარი.
მაგალითად, მარხვაში თევზის მიღება არ მიღების საკითხს განსაზღვრავს ეკლესიის მამამთავარი. მარხვაში
ღვინის მიღება მხოლოდ მცირე რაოდენობითაა დასაშვები და ისიც - შაბათ-კვირას.
ხანდახან ხდება, რომ ადამიანს მარხვის შენახვა უჭირს: ან ძალიან დასუსტებულია, ან ხნიერია, ან ავადაა და
ექიმმა სპეციალური დიეტა დაუნიშნა. ასეთ შემთხვევაში არასამარხო პროდუქტის მიღება მარხვის დარღვევად

89
არ ჩაითვლება, თუ მორწმუნე აიღებს ლოცვა-კურთხევას, რომელსაც იძლევა ან მღვდელმთავარი, ან მღვდელი.
ამ ლოცვა-კურთხევის ძალით მორწმუნემ შეიძლება მიიღოს რძის ნაწარმი და ხორციც კი, თუ ეს აუცილებელია.
მარხვის შენახვა არაა სავალდებულო აგრეთვე ბავშვებისთვის 12 წლის ასაკამდე. თუ მშობლებს მაინც
უნდათ ბავშვი თავიდანვე შეაჩვიონ მარხვას, ვურჩევთ ასე განსაჯონ: ბავშვისათვის ყოველდღიურად ხორცის
მიღება არათუ სავალდებულო არ არის, არამედ მავნებელიცაა. ამიტომ მისი რეჟიმი ისე უნდა განვსაზღვროთ,
რომ ხორცისაგან განტვირთვის დღეები იყოს ოთხშაბათი და პარასკევი.

თავი
თავი 11.
11 დიდი მარხვა და აღდგომა

დიდი მარხვა, როგორც ავღნიშნეთ, თავის მნიშვნელობით, სიმკაცრით თუ ზეიმურობით გამოირჩევა ყველა
სხვა მარხვისგან. მისი შესრულებით ჩვენ ვემზადებით ყველაზე დიდი ქრისტიანული დღესასწაულის -
ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის შესახვედრად.

1. მომზადება დიდი მარხვისათვის

ეკელესია თავისი მორწმუნეების სულიერ და ფიზიკურ მომზადებას დიდი მარხვისათვის რამდენიმე

კვირით ადრე იწყებს. დიდმარხვის დაწყებას წინ უძღვის 3 კვირა: მეზვერისა და ფარისევლის, უძღები შვილისა,
ხორცთა აკრებისა და საშინელი სამსჯავროსი და ბოლო კვირიაკე (კვირა დღე) - მიტევებისა და ადამის
სამოთხიდან განდევნისა.

ა) კვირა მეზვერისა და ფარისევლისა

ეს კვირა მსგეფსია (ოთხშაბათი და პარასკევი - ხსნილი). შვიდეულის დასაწყისში საკვირაო წირვაზე

ეკლესია იხსენებს იგავს სახარებიდან მეზვერისა და ფარისევლის შესახებ (ლუკა 14. 12-14). თუ როგორ ისმინა
ღმერთმა ლოცვა ყოვლად უღირსი ადამიანისა - მეზვერესი, შეიწყალა იგი და, სინანულის გამო, დააყენა უფრო
წინ, ვიდრე ფარისეველი, რომელიც ღმრთის კანონებს გარეგნულად კი ასრულებდა, მაგრამ არ ჰქონდა
სინანული. ამ იგავის გახსენებით, ეკლესია მოგვიწოდებს სინანულისაკენ.

ბ) კვირა უძღები შვილისა

საკვირაო წირვაზე უძღები შვილის შესახებ იგავის გახსენებით (ლუკა 15. 11-13) (როგორ დაუბრუნდა მამას
შვილი, რომელმაც მთელი თავისი ქონება გაფლანგა, მაგრამ მიხვდა თავის დანაშაულს და მამასთან მსახურად
დადგომა გადაწყვიტა, მამამ კი ასეთი სინანულის გამო კვლავ შვილად მიიღო), ჩვენი სინანული კიდევ უფრო
იზრდება.
ჩვენი სუფრაც შედარებით განტვირთულია: ოთხშაბათსა და პარასკევს კვლავ მარხვას ვინახავთ; ამასთან, ეს
ბოლო შვიდეულია, როდესაც ხორცის მიღება შეგვიძლია.

გ) ყველიერის კვირა, ხსენება საშინელი სამსჯავროსი, ხორცის აკრება

მარხვის დაწყებას წინ უშუალოდ უძღვის ბოლო კვირა - შვიდეული ყველიერისა. ამ კვირის ყოველი დღე
(ოთხშაბათისა და პარასკევის ჩათვლით) ხსნილია, მაგრამ მხოლოდ რძის ნაწარმით და კვერცხით, რადგან
ხორცი კვირა საღამოს ვახშმის შემდეგ აიკრიბა სუფრიდან და აღდგომამდე აღარ იჭმევა.
საკვირაო წირვაზე ეკლესია მორწმუნეებს საშინელ სამჯავროს ახსენებს; გარდა ამისა, ოთხშაბათს და
პარასკევს დილით და საღამოს, მორწმუნეებმა უკვე უნდა წაიკითხონ სპეციალური მოკლე ლოცვა წმ. ეფრემ
ასურისა - „უფალო და მეუფეო...“ რომელიც დიდ მარხვაში სისტემატიურად იკითხება.

დ) შენდობის კვირიაკე

დიდი წმ. მარხვის წინა მოსამზადებელი პერიოდი მთავრდება ეგრეთწოდებული შენდობის, ანუ მიტევების
კვირიაკით (კვირა დღით). დილით საკვირაო წირვაზე ეკლესია მოიხსენიებს ადამის განდევნას სამოთხიდან,
საღამოს კი სრულდება მწუხრის ლოცვა, რომლის დროსაც ტაძრის ყველა ფერადი შესამოსელი უნდა
შეიცვალოს შავით.
ამ ლოცვის ბოლოს მრევლის წინ გამოდის უპირატესი მღვდელი და ქადაგების შემდეგ ყველასაგან ითხოვს
შენდობას (პატიებას), თავისი ნებსითი თუ უნებლიე შეცდომების გამო. ამის შემდეგ თითოეული მორწმუნე
სათითაოდ მიდის ჯერ მღვდელთან, შემდეგ ეკლესიის სხვა წევრებთან და თვითონაც პატიებას ითხოვს.

90
ყოველი ქრისტიანი უნდა ეცადოს, მარხვის დაწყების წინ მიიღოს შენდობა ეკლესიისაგან, მშობლებისაგან,
შვილებისაგან, ყველა ახლობელისაგან და განსაკუთრებით იმათგან, ვინც მასზე გულძვირადაა.
ასეთი სინანულით უნდა იწყებოდეს ყოველი ქრისტიანის მარხვა.

2. დიდმარხვის პირველი კვირა

მარხვის სწორად წარმართვა ბევრადაა დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ გაატარებს ქრისტიანი

დიდმარხვის პირველ კვირას. ძველი ქრისტიანები დიდმარხვაში, და განსაკუთრებით პირველ შვიდეულში,
მეტად მკაცრად მარხულობდნენ: მთელ დღეს ტაძარში ატარებდნენ და ჭამდნენ უზეთო საჭმელს დღეში
ერთხელ მზის ჩასვლის შემდეგ. ამ მხრივ საგულისხმოა ერთი ნაწყვეტი აკაკი წერეთლის „ჩემი
თავგადასავლიდან“, სადაც აღწერილია როგორ ამარხულებდნენ ბავშვებს:
„უმთავრესი ყურადღება ჩვენი წირვა-ლოცვაზე და მარხვაზე იყო მიქცეული, სამწუხარო დრო ჩვენთვის
დიდმარხვა იყო; მთელი დღე საღამომდის, სანამ ლოცვა არ გამოვიდოდა, წყლის მეტს არაფერს
მიგვაკარებდნენ; საღამოსაც მარტო ხმელ პურს გვაძლევდნენ. არათუ შეჭამადი რამე, ღვინო, მარილი და ზეთიც
კი აკრძალული გვქონდა...“
ჩვენი წინაპრების მიბაძვის სურვილი ყველა ჩვენგანს უნდა ჰქონდეს, მაგრამ მეორე მხრივ, არც ზომიერების
გრძნობამ უნდა გვიღალატოს. დღეს ბევრი ჩვენგანი ცდილობს გაიმეოროს მათი ღვაწლი. ღმერთმა
შეგვაძლებინოს! უთუოდ, ჩვენს შორისაც არიან ამის შემძლებელნი, მაგრამ სამწუხაროდ ხშირად ეს სურვილი
ზედაპირული და ცალმხრივია. ძველი ქრისტიანების მარხვის ასეთი სიმკაცრე მათ შინაგან სულიერ
მდგომარეობას შეესაბამებოდა. ჩვენ კი არათუ პირველ ქრისტიანებზე, არამედ ასი წლის წინ მცხოვრებ ჩვენს
პაპებზეც ბევრად უძლურნი ვართ; მათი ოდენ ზედაპირული მიბაძვა ჩვენს შინაგან და გარეგან მდგომარეობებს
შორის დარღვევას იწვევს, რასაც ხშირად სავალალო შედეგამდე მივყავართ. საგულისხმოა, რომ თვით აკაკიც
ზემოთმოყვანილ ნაწყვეტში ასეთ მომეტებულ სიმკაცრეს შეცდომად მიიჩნევს.
ასე რომ, თუ, ერთ მხრივ, მარხვისადმი გულგრილობაა დაუშვებელი, მეორე მხრივ, ზედმეტმა სიმკაცრემ
სხვა, ვინ იცის, იქნებ უფრო მძიმე განსაცდელი მოგვიმზადოს. ამიტომ ქრისტიანმა ზომიერად უნდა ილოცოს,
ზომიერად უნდა იმარხულოს და თუ ცხოვრების წესის გამკაცრება სურს, მოძღვარს უნდა დაეკითხოს.
ეკლესიური წესით მცხოვრები დღევანდელი ჩვენი ქრისტიანებიდან ვისაც შეუძლია, დიდმარხვის
პერიოდში კვირაში ჭამს დღეში ორჯერ უზეთო საჭმელს, ხოლო ვისაც ეს უჭირს - ზეთიანს და დღეში სამჯერ;
თუ შეძლებს ასეთმა ადამიანმა სასურველია ოთხშაბათსა და პარასკევს მაინც შეიკავოს თავი ზეთისაგან.
რაც შეეხება ლოცვას დილითა და საღამოს დამატებით ვკითხულობთ წმ. ეფრემ ასურის სინანულის მოკლე
სავედრებელს „უფალო და მეუფეო...“
ჩვენი პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის, ილია II რჩევითა და ლოცვა-კურთხევით ვინც მარხვას
ინახავს, სასურველია, მარხვის პერიოდში ყოველ კვირას ეზიაროს. ამისთვის საჭიროა დავესწროთ ლოცვას
შაბათ საღამოს, ვთქვათ აღსარება და თუ მოიძღვარი მოგვცემს ზიარებაზე კურთხევას*, წავიკითხოთ ზიარების
ლოცვაბი და კვირის წირვაზე უზმოდ მოვიდეთ; ე. ი. თუ სხვა დროს ზიარების წინ საჭიროა რამდენიმე დღე
მარხვის შენახვა, ახლა ეს პირობა თავისთავად სრულდება, რაც გარკვეულად აიოლებს ზიარებისათვის
მომზადებას. მეორე მხრივ, თუ ხსნილში წირვა შეიძლება ჩატარდეს კვირის ნებისმიერ დღეს, მარხვაში ეს
შესაძლებელია მხოლოდ შაბათსა და კვირას, გარდა ამისა, მათთვის, ვინც შაბათს ან კვირას ვერ ეზიარა,
ოთხშაბათს და პარასკევს ტარდება ეგრეთ წოდებული წირვა პირველშეწირულთა ძღვენთა, როდესაც
მორწმუნეთა ზიარება ხდება შაბათის ან კვირის წირვიდან გადანახული წმიდა ნაწილებით.
პირველი ოთხი შაბათი დიდმარხვისა, აგრეთვე „ხორციელის“ შაბათი ანუ „კორკოტობა“ არის
მიცვალებულთა მოხსენიების დღეები; ეკლესიებში გაშლილია მაგიდები საკურთხისათვის და წირვის შემდეგ
სრულდება საზოგადო პანაშვიდი.
უკანასკნელი დღე მკაცრი მარხვისა პირველ კვირაში არის პარასკევი. შაბათს და კვირას მკაცრი მარხვა აღარ
შეიძლება. ამ ორ დღეს დასაშვებია ზეთისა და ცოტაოდენი ღვინის მიღებაც.

3. დიდი მარხვა მეორე კვირიდან ვნების შვიდეულამდე

დიდი მარხვა მეორე კვირიდან ვნების შვიდეულამდე შემდეგნაირად უნდა წარვმართოთ: ვისაც შეუძლია,
საკვები მიიღოს დღეში ორჯერ (ან სამჯერ). მკაცრი მარხვა შეიძლება მხოლოდ ოთხშაბათობით და
პარასკევობით, როდესაც ვიკვებებით ასევე ორჯერ (ან სამჯერ), მაგრამ ვცდილობთ ზეთიან საკვებს
მოვერიდოთ. შაბათ-კვირას ჩვენ ტრაპეზს შეიძლება სადღესასწაულო ელფერი მივცეთ ხოლმე, რაც
გამოიხატება, საჭმლის მრავალფეროვნებასა და ცოტაოდენი ღვინის დალევაში.
ლოცვითი კანონი იგივეა, რაც პიველ კვირაში. ე. ი. დილასა და საღამოს ლოცვების შემდეგ უნდა
წავიკითხოთ წმ. ეფრემ ასურის სინანულის ლოცვა.

91
 4. „ლაზარეს
ლაზარეს შაბათი
შაბათი“
ბათი და „ბზობა
ბზობა“
ბზობა

მარხვის შუა პერიოდს აგვირგვინებს ერთ-ერთი უდიდესი საეკლესიო დღესასწაული „ბზობა“ - იესო
ქრისტეს დიდებით შესვლა იერუსალიმში (მათე 21. 1-11), რომელიც დიდმარხვის მე-6 კვირიაკეს
იდღესასწაულება. ამ დღესასწაულს წინ უძღვის ეგრეთწოდებული „ლაზარეს შაბათი“, როდესაც ეკლესია
დღესასწაულობს იესო ქრისტეს მიერ თავის მეგობრის, ოთხი დღის მკვდარი ლაზარეს, აღდგინებას (იოანე 11. 1-
45). ეს არის აგრეთვე დღესასწაული ქართული ენისა, რამეთუ „სახარებასა შინა ამას ენასა ლაზარე ჰქვიან“ („ქება
და დიდება ქართული ენისა“).
ქართველ ხალხს ლაზარეს მკვდრეთით აღდგინება ძველთაგანვე ქართული ენისა და სრულიად
საქართველოს აღდგინების სიმბოლოდ მიაჩნია.
საეკლესიო წესით, ლაზარეს შაბათი ხსნილია ხიზილალით, ხოლო ბზობის დღესასწაულზე ვიხმევთ
თევზსაც. ამ დღეს მორწმუნეებს ურიგდებათ ნაკურთხი ბზის ტოტები გასახსენებლად იმისა, თუ როგორ
უფენდნენ ოდესღაც იესო ქრისტეს მწვნე რტოებს ებრაელები მისი იერუსალიმში დიდებით შესვლისას, პასექის
უკანასკნელ დღესასწაულზე.
წინა წლის ბზის ნაკურთხი ტოტები შეგვიძლია ან ეკლესიაში მივიტანოთ, სადაც მათ შესაგროვებლად
ადგილია ხოლმე გამოყოფილი, ან ჩვენვე დავწვათ სუფთა ადგილას.

5. ვნების შვიდეული

ა) ვნების შვიდეულის ორშაბათი, სამშაბათი, ოთხშაბათი

ვნების შვიდეული ეწოდება წმ. დიდმარხვის ბოლო კვირას იმის აღსანიშნავად, რომ ამ შვიდეულში მოხდა
წმ. ვნება ჯვარზე უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი.
ამ კვირაშიც, გარდა ხუთშაბათისა, პირველი კვირის მსგავსად მკაცრად ვმარხულობთ.
ვნების შვიდეულის ორშაბათს, სამშაბათს და ოთხშაბათს ტაძარში სრულდება წირვები პირველშეწირულთა
ძღვენთა, რომლებზეც სრულდება მეტად საინტერესო და შთამბეჭდავი წესი: ტაძარში იკითხება მთელი
სახარება თავიდან ბოლომდე.

ბ) „დიდი ხუთშაბათი“

ამ კვირაშიც, პირველი კვირის მსგავსად, მკაცრად ვმარხულობთ, თუმცა ვნების შვიდეულის ხუთშაბათი
დღე, ე.წ. „დიდი ხუთშაბათი“, ზეთით ხსნილია, რადგან ეკლესიაში სრულდება სადღესასწაულო წირვა: ამ
დღეს იესო ქრისტემ მოიწვია საიდუმლო სერობა თავისი თორმეტი მოწაფისა, დააწესა ზიარების საიდუმლო
(ლუკა 22,8-20). ყველა ქრისტიანი უნდა ეცადოს, რომ დიდ ხუთშაბათს უზიარებელი არ დარჩეს. ამ დღეს
სამების საკათედრო ტაძარში სრულდება ფეხთბანის რიტუალი. კათალიკოს პატრიარქი იწვევს თორმეტ
მღვდელს და ბანს ფეხებს. ამით ჩვენ ვიხსენებთ, როგორ დაბანა ფეხები მაცხოვარმა თავის თორმეტ მოწაფეს
(იოანე 13,4 - 10).
დიდი ხუთშაბათიდან მოყოლებული წმ. ეფრემ ასურის სინანულის ლოცვა აღარ იკითხება.

გ) „დიდი პარასკევი“

„დიდი პარასკევი“ ყველაზე მძიმე დღეა წლის განმავლობაში. ამ დღეს მოხდა ჯვარცმა და ხორციელი
სიკვდილი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი.
ახლობელი ადამიანის გარდაცვალებისას ჭირისუფალს მარადიულობასთან შეხების საოცარი განცდა
ეუფლება. ეს გრძნობა კიდევ უფრო იზრდება, თუ მიცვალებული მთელ ერს ეკუთვნოდა. ასეთ დროს ამაო
საგნებზე ფიქრიც კი უხერხულია. ჩვენ კი, ქრისტიანებს, გვენიჭება დიადი უფლება, არ მივატოვოთ ჯვარზე
უფალი ჩვენი იესო ქრისტე და მენელსაცხებლე დედებთან, წმ. იოანე მახარებელთან და თვით ყოვლადწმინდა
ღვთისმშობელთან ერთად ვიყოთ მისი ჭირისუფალნი.
ამის გამო, ეს დღე განსაკუთრებით წმიდად უნდა გავატაროთ მაქსიმალურად ვეცადოთ საკუთარ თავში
ჩაღრმავებას, მოვერიდოთ ურთიერთობებს, სხვისი საქციელის განკითხვას; სულ გვახსოვდეს ჯვარცმული
მაცხოვარი.
ამ დღეს შეგვიძლია საზრდელზე უარიც კი ვთქვათ, ან მცირედ წავიხემსოთ დღის მეორე ნახევარში.
დღის ორ საათზე ეკლესიაში სრულდება ე. წ. „გარდამოხსნის გადმოსვენება“ - იესო ქრისტეს სხეულის
ჯვარიდან გადმოხსნის რიტუალი.
საღამოს იკითხება „თორმეტი ვნების სახარება“, ანუ ყველა ის ადგილი სახარებაში, სადაც აღწერილია
უფლის წმიდა ვნება ჯვარზე.
სასურველია, რომ ქრისტიანი ორივე რიტუალს დაესწროს.

92
 დ) „დიდი შაბათი“

ვნების შვიდეულის შაბათს, რომელსაც „დიდ შაბათს“ ვუწოდებთ, დილით ადრე სრულდება გარდამოხსნის
შემოტარება ეკლესიის გარშემო, რის შემდეგაც მას შუა ტაძარში დაასვენებენ.ეს რიტუალი მომასწავებელია
უფლის წმიდა სხეულის გადმოსვენებისა ჯვარცმის ადგილიდან მისთვის გამზადებულ საფლავში, სრულდება
წირვა, ხოლო ამის შემდეგ ვემზადებით იესო ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის შესახვედრად.
დიდი შაბათი ერთადერთი შაბათია წლის განმავლობაში, როდესაც დაშვებულია და, ამდენად,
სავალდებულოა მკაცრი მარხვა; ამასთან, ვინც აღდგომის წირვაზე ზიარებისთვის ემზადება, საღამოს 8 სთ-ის
შემდეგ საზრდელი აღარ უნდა მიიღოს, ამ დღეს, როგორც უკვე ავღნიშნეთ, აღარ იკითხება წმ. ეფრემ ასურის
სინანულის ლოცვაც.
ღმერთმა მოგვცეს სულიერი და ფიზიკური ძალა, წმიდად გავატაროთ დიდი მარხვა; ვეცადოთ უფალთან
ერთად ვეცვათ ჯვარს და მასთან ვცხონდეთ, რათა ისევე ბრწყინვალედ აღვდგეთ მკვდრეთით, როგორც აღდგა
მაცხოვარი ჩვენი იესო ქრისტე, ამინ!

6. შვიდჯერ ზეთისცხება

დიდი მარხვის პერიოდში ეკლესიებში სრულდება ”ზეთის კურთხევის” („ზეთისცხების“) საიდუმლო ანუ
„შვიდჯერ ზეთისცხება“ (ეს არის ერთ-ერთი საიდუმლო შვიდ საიდუმლოთა შორის). ამ საიდუმლოში
მონაწილეობით მორწმუნეს მიეტევება დავიწყებული ცოდვები, თანაც სხვადასხვა ეკლესიებში ზეთის
კურთხევა დიდი მარხვის სხვადასხვა კვირაში სრულდება, რაც საშუალებას აძლევს მორწმუნეს გამორიცხოს
შემთხვევითი, დამაბრკოლებელი მიზეზი და არ დააკლდეს ამ დიდი მადლის მომნიჭებელ საიდუმლოს.

7. იესო ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომა

დიდი წმიდა მარხვა იესო ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის დღესასწაულით გვირგვინდება. ეს არის
სანატრელი დღე - დღე უფლისა, რომლის შესახვედრადაც ასე დიდხანს ვემზადებით: ვინ - მეტად, ვინ -
ნაკლებად, ვინ - თავიდანვე, ვინ მოგვიანებით; ჩვენ შორის არიან ისეთები, რომლებიც ყველა ამქვეყნიურ
საზრუნავს, გვერდზე სდებენ და მთელ მარხვას მონასტერში ატარებენ საკუთარი ნაკლის ჭვრეტასა და ერზე
ლოცვაში - ღმერთმა შეუწიროთ ეს დიდი ღვაწლი. ზოგს ამის საშუალება არა აქვს, მაგრამ თავის არჩეულ
ეკლესიაში ყველა რიტუალს ესწრება - ასეთი კეთილმსახურებაც სანაქებოა. ზოგი ამასაც ვერ ახერხებს, მაგრამ
სამაგიეროდ მარხვას ინახავს წმინდად - ჩვენს დროში ესეც დიდია; ზოგი ვერც იმას ახერხებს, რომ მთლიანად
იმარხულოს და მხოლოდ პირველ და ბოლო კვირას ინახავს - დასაწყისისათვის ესეც კარგია; ზოგი კი გვიან
გებულობს, რომ მარხვა იყო საჭირო, სინანული ეუფლება და მომავალი მარხვის შენახვის სურვილი უჩნდება -
ღმერთი ამ სურვილსაც შეიწირავს. აღდგომას ყველანი ვდღესასწაულობთ, დიდი თუ პატარა, კაცი თუ ქალი,
მოხუცი თუ ახალგაზრდა - „ეს არის დღე, რომელიც ჰქმნა უფალმა, ვილხინოთ და ვიმხიარულოთ მასში.“
(ფსალმუნი 117,24).
ამ დღეს მთელი მართმადიდებელი ეკლესია დღესასწაულობს.
სადღესასწაულო ღმერთმსახურება ტრადიციულად იწყება ღამის 12 საათზე. ჯერ სრულდება ლიტანიობა:
სამღვდელოება საკურთხევლიდან გამოასვენებს ხატებს და ბაირაღებს და მრევლთან ერთად გალობით სამჯერ
უვლის ტაძარს, რის შემდეგაც ტაძრის წინამძღვარი ულოცავს მრევლს: „ქრისტე აღსდგა!“ - „ჭეშმარიტად
აღსდგა!“ ამის შემდეგ იწყება სადღესასწაულო წირვა-ლოცვა, რომელიც დილამდე გრძელდება. ვინც
მომზადებულია, ღებულობს წმიდა ზიარებას.
ღმერთმა მრავალი ბედნიერი აღდგომა გაგვითენოს!

8. ბრწყინვალე შვიდეული

აღდგომის დღესასწაული ერთი კვირის მანძილზე გრძელდება. ამ კვირას ბრწყინვალე შვიდეული ეწოდება.
მისი თითოეული დღე განსაკუთრებული მადლითაა აღსავსე.
ტრადიციულად ბრწყინვალე შვიდეულის ორშაბათს ვიხსენებთ მიცვალებულებს, გავდივართ საფლავებზე,
მაგრამ ამჯერად ჩვენ მათ ვიხსენებთ არა იმიტომ, რომ განშორება ვიგლოვოთ, არამედ იმიტომ, ვახაროთ მათ
„ქრისტე აღსდგა! თავისი სიკვდილით დათრგუნა სიკვდილი და საფლავებსა შინა სიცოცხლე მიანიჭა!“ ასე რომ,
თუ ადამიანს სწამს ღმერთი, სწამს, რომ ის აღდგა და სიკვდილი განაქარვა, მისთვის ამ სადღესასწაულო
დღეებში მიცვალებულის დატირება და გლოვა დიდი ცოდვაა. განშორების მწუხარება, რომელიც მარად ჩვენს
გულშია, ამ დღეს მეტად თავშეკავებულად უნდა გამოიხატოს, რამეთუ მას ცვლის დიდი სულიერი სიხარული
და განცდა კვლავ შეხვედრის უეჭველობისა. ამასთან, საფლავებზე გავდივართ სწორედ ორშაბათს და არა თვით
აღდგომას, რაც არ იქნებოდა მართებული.

93
 ბრწყინვალე შვიდეულში ყველა საეკლესიო წესს განსაკუთრებული ელფერი აქვს; წირვა-ლოცვა მხოლოდ ამ
კვირისათვის დამახასიათებელი რიგით სრულდება, განსხვავებულია მიცვალებულის წესის აგება, ცვლილებაა
ჩვენს ყოველდღიურ ლოცვებშიც; დაწყებით ლოცვებში სულიწმინდის მოწვევის ლოცვა „მეუფეო ზეცათაო....“
სულთმოფენობამდე აღარ ითქმება. მის ნაცვლად სამჯერ ვამბობთ: „ქრისტე აღსდგა მკვდრეთით, სიკვდილითა
სიკვდილისა დამთრგუნველი და საფლავების შინათა ცხოვრების მიმნიჭებელი“.
ამ კვირაში ზიარებისათვის მომზადებაც შემსუბუქებულია: მარხვის დაცვა არაა საჭირო, ხორცის მიღება
თვით ზიარების წინ დღესაც კი შეიძლება.
იცვლება მისალმების წესიც: აღდგომიდან 40 დღის განმავლობაში ქრისტიანები შეხვედრისას „გამარჯობის“
ნაცვლად ერთმანეთს ახარებენ: „ქრისტე აღსდგა“ - „ჭეშმარიტად!“ „ჭეშმარიტად აღსდგა!“ „ჭეშმარიტად
აღსდგა ქრისტე!“

9. არტოსი

აღდგომის სადღესასწაულო დღეებში პირველი ერთი კვირის ბრწყინვალე შვიდეულის - განმავლობაში

საკურთხეველში შესასვლელ სამეუფო კარებთან პატარა მაგიდაზე დევს არტოსი (ბერძნ. პური).
ეს არის სპეციალურად გამომცხვარი რამდენიმე პური, რომელიც ბრწყინველე შვიდეულის ბოლოს მცირე
ნაწილებად იჭრება და აღდგომის სწორზე (ანუ აღდგომიდან ერთი კვირის შემდეგ) - კვირაცხოვლობას - წირვის
შემდეგ მორწმუნეებს ურიგდებათ.
არტოსი წმიდა პურია, რომელიც, როგორც დიდი სოწმინდე, ცალკე სათუთად უნდა შევინახოთ და
განსაკუთრებულ შემთხვევებში - ავადმყოფობის თუ სხვა განსაცდელის ჟამს სასოებით მივიღოთ.
ეს ნაჭერი უფრო მცირე ნაწილებად უნდა დავყოთ და მთელი წელი ვიმყოფინოთ: ავადმყოფობის ან სხვა
განსაცდელის ჟამს უნდა მივიღოთ როგორც სულიერი წამალი საკურნებლად სულისა და ხორცისა. როგორც
დიდი სოწმინდე, ცალკე სათუთად უნდა შევინახოთ, მაგ. ხატების კუთხეში.

10.
10 კვირაცხოვლობა ანუ აღდგომის განახლება.
განახლება
თომას კვირა

ბრწყინვალე შვიდეული გვირგვინდება კვირიაკით, რომელსაც ეწოდება კვირაცხოვლობა ანუ ახალი კვირა
ანუ აღდგომის განახლება.
ეს დღე განახლებაა აღდგომის დღესასწაულის. ამ დღიდან მოყოლებული ყოველი კვირიაკე (კვირა დღე)
აღდგომის დღესასწაულია, სწორედ ამიტომ ვიკრიბებით ქრისტიანები კვირაობით ეკლესიაში სადღესასწაულო
წირვაზე. ძველი ქრისტიანები ყოველ კვირა დღეს ერთმანეთს სააღდგომო მისალმებით ხვდებოდნენ: „ქრისტე
აღსდგა!“ - „ჭეშმარიტად!“
კვირაცხოვლობას ეწოდება აგრეთვე თომას კვირა შემდეგი მიზეზის გამო: სახარებაში აღწერილია (იოანე 20,
19-20), თუ როგორ გამოეცხადა აღდგომის დღეს, საღამოს, მაცხოვარი თავის მოწაფეებს და უჩვენა თავისი
ჭრილობები, როდესაც ეს შეიტყო თომამ, რომელიც ამ შეხვედრას არ ესწრებოდა, გული დასწყდა და თქვა, სანამ
ჩემი თვალით არ ვიხილავ იესოს, არ დავიჯერებ მის აღდგომასო. აღდგომიდან მერვე დღეს, ისევ კვირა
საღამოს, მაცხოვარი კვლავ გამოეცხადა მოწაფეებს, ამჯერად თომას თანდასწრებით, უჩვენა ჭრილობები და
უთხრა თომას, მოსულიყო და ხელით შეხებოდა. თომა მუხლებზე დაეცა, თაყვანი სცა მაცხოვარს და თქვა:
„უფალო ჩემო და ღმერთო ჩემო“. იგი პირველი იყო მოწაფეთა შორის, რომელმაც სრულიად აღიარა იესო
ქრისტეს ღმთაებრივი ბუნება. „შენ იხილე და ირწმუნე, თომა, - უთხრა უფალმა - ნეტარ იქნებიან ისინი, ვისაც
არ უხილავს და იწამა“.
მაცხოვრის ეს სიტყვები გვეხება ჩვენ, მის შემდგომ ქრისტიანებს. ღმერთმა მოგვმადლოს ეს რწმენა და
აღთქმული ნეტარება.
ასე რომ, წინ დიდი სიხარული გველის. ამ სიხარულის განცდას მით მეტად შევძლებთ, რაც უკეთ
მოვემზადებით მის შესახვედრად მარხვით და ლოცვით.

11.
11 ამაღლება და სულთმოფენობა.
სულთმოფენობა.
ზატიკის დასასრული

ა) ამაღლება

ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის დღესასწაული ორმოცი დღე გრძელდება.

აღდგომიდან ორმოცი დღის განმავლობაში იესო ქრისტე თავის მოწაფეებს ყოველდღე ეცხადებოდა,
ამხნევებდა და სახარებისეულ ჭეშმარიტებებს განუმარტავდა. ჩვენ ამ ორმოცი დღის მანძილზე ამ დიდ
სიხარულში ვმონაწილეობთ და შეხვედრისას ერთმენეთს კვლავ სააღდგომო მილოცვით ვესალმებით: „ქრისტე
აღსდგა!“ - „ჭეშმარიტად აღსდგა!“.
94
 მეორმოცე დღეს ქრისტემ მოწაფეები ელეონის მთაზე წაიყვანა, მათ თვალწინ ამაღლდა ზეცაში და თვალს
მოეფარა. სახარებაში წერია, რომ მოწაფეები იერუსალიმში გახარებულები დაბრუნდნენ, ნაცვლად
მოსალოდნელი მოწყენილობისა საყვარელ მასწავლებელთან განშორების გამო. მათ სიხარულის მიზეზი ის იყო,
რომ იესო ქრისტემ ნუგეშისმცემლის - სულიწმინდის მოვლინება აღუთქვა, რაც მოწაფეების ღმერთთან
მარადიულ ყოფას ნიშნავდა. ამაღლების დღესასწაულზე, რომელიც ათორმეტთაგანია (ერთ-ერთია თორმეტი
დიდი დღესასწაულიდან). აღდგომიდან მეორმოცე დღეს, ტაძრებში სრულდება საზეიმო წირვა-ლოცვა.

ბ) სულთმოფენობა

ამაღლების შემდეგ მოწაფეები იერუსალიმში დაბრუნდნენ. ისინი ერთად ელოდებოდნენ დაპირებულ

ნუგეშისმცემელის - სულიწმინდას მოვლინებას. და აი, ამაღლებიდან მეათე დღეს (რომელიც აღდგომიდან
ორმოცდამეათე დღეა), დილის ცხრა საათზე, იერუსალიმში მოულოდნელად ამოვარდა უცნაური ქარი, ციდან
გარდამოვიდა ღმრთაებრივი ცეცხლი და მოწაფეებს ცეცხლის ენების სახით დაადგა თავზე. მოწაფეებმა,
რომლებმაც აქამდე ებრაელებთან შეხვედრას ერიდებოდნენ, საოცარი ძალით დაიწყეს ქადაგება სხვადასხვა
ენაზე. სულიწმინდის მადლი ქრისტეს ასოც მოწაფეზე გადმოვიდა, მაგრამ უკვე პირველ დღეს წმ. პეტრე
მოციქულის პირველივე ქადაგებამ 3000 ადამიანი მოაქცია. სულთმოფენობის დღესასწაულზე, რომელიც ასევე
ათორმეტთაგანია, აღდგომიდან ორმოცდამეათე დღეს, ტაძრებში საზეიმო წირვა-ლოცვა სრულდება, წირვის
შემდეგ იკითხება მუხლმოდრეკის ლოცვები, რომლის დროსაც პირველად მოვიყრით მუხლს აღდგომის
დღესასწაულის შემდეგ; ამ დღეს ასევე პირველად ვამბობთ სულიწმინდის მოწვევის ლოცვას; „მეუფეო
ზეცათაო“....
სულთმოფენობის დღესასწაულზე მეტად ღრმა სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს; როდესაც წმ.
წინასწარმეტყველი მოსე ებრაელებს ეგვიპტიდან გამოუძღვა, მან ისინი მეორმოცე დღეს სინას წმ. მთასთან
მიიყვანა, ხოლო ორმოცდამეათე დღეს მისცა ღმრთაებრივი სჯული ძველი აღთქმისა. აქედან მოყოლებული
დღე სჯულის მიღებისა ებრაელებისათვის უდიდესი ყოველწლიური დღესასწაული იყო, რომლის დროსაც
იერუსალიმში მთელი მაშინდელი მსოფლიოდან თითქმის ყველა ებრაელი იკრიბებოდა. ღმერთმა სწორედ ამ
დღეს მოუვლინა მოწაფეებს სულიწმინდის მადლი, რაც ძველი სჯულის ახლით შეცვლის ნიშანი იყო. ეს დღე
ქრისტეს ეკლესიის დაარსების დღედ ითვლება.
ტრადიციულად სულთმოფენობის დღესასწაულზე ეკლესიები მწვანით უნდა შეიმოსოს. ტაძარი შიგნიდან
ირთვება ყვავილებით, ფოთლებითა და აყვავებული ტოტებით, ძირს ეფინება რაც შეიძლება ბევრი ბალახი.
მორწმუნეები წირვაზე მოდიან ყვავილის ლამაზი თაიგულებით, შუაში დამაგრებული ანთებული სანთლებით,
რომლებიც წირვის შემდეგ იკურთხება. ეს ყველაფერი საოცარ სანახაობას წარმოადგენს. ტაძრის მწვანედ
შემოსვის ტრადიციაც ძველი აღთქმიდან მოდის, ებრაელები სჯულის მიღების დღესასწაულზე უფალს
მადლობის ნიშნად ტაძარში პირველ ნაყოფს სწირავდნენ.
იგულისხმება, რომ სულიწმინდის მადლი ამ სიმწვენეზე გადმოდის, რის გამოც მორწმუნეები ტაძარში
დაფენილ სიმწვენესა და ბალახებს მთელი წელი ინახავენ - ამ ბალახის ნახარშს კურნების სასწაულმოქმედი
ძალა აქვს, რაშიც თითოეულ ჩვენთაგანს შეუძლია დარწმუნდეს.

გ) ზატიკის დასასრული

სულთმოფენობის დღესასწაულით თავდება ბრწყინვალე აღდგომის სადღესასწაულო ორმოცდაათი დღე,

რომელსაც ზატიკი ეწოდება და რომლის შემდეგაც ეკლესია ჩვეულებრივ რიგით კალენდარზე გადადის.
სულთმოფენობის დღესასწაულის შემდეგი კვირა არის მსგეფსი - ოთხშაბათი და პარასკევი ხსნილია. ამ
შვიდეულის შემდეგ კი კვლავ მარხვა იწყება, რომელსაც პეტრე-პავლობის მარხვა ეწოდება. იგი გრძელდება 28
ივნისამდე (ახალი სტილით 12 ივლისს), როდესაც ეკლესია თავის მოციქულების - წმ. პეტრესა და წმ. პავლეს
ხსენებას დღესასწაულობს.
ზატიკის ბრწყინვალე სადღესასწაულო დღეების ხანმოკლე სიხარული ოდნავ გვაზიარებს იმ ენით
გამოუთქმელ მარადიულ სიხარულს, რომელსაც უფალი მის მორწმუნეთ უმზადებს. ჩვენი და სრულიად
საქართველოს მარადიულ ზატიკაში ცხოვრება ინებოს ღმერთმა, რომელსაც შვენის დიდება, პატივი და
თაყვანისცემა - მამისა ძისა და წმიდა სულისა აწ და მარადის უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.

95
 ნაწილი III წესი ქრისტიანის ცხოვრებისა
თავი 1. ქრისტიანის გარეგნობა

1. სამკერდე ჯვარი

ყოველი მართმადიდებელი ქრისტიანი უნდა ატარებდეს კისერზე დაკიდებულ სამკერდე ჯვარს, რომელსაც
არასდროს არ უნდა იხსნიდეს (არც ძილის წინ, არც სააბაზანო ოთახში). ეს არის ნიშანი ქრისტიანობისა. ჯვარი
უნდა იყოს ნაკურთხი მფლობელის სახელზე; ნაკურთხი ჯვარი მის მფლობელს ხილული და უხილავი
მტრებისაგან იცავს. იგი შეიძლება დამზადებული იყოს ხისაგან (ბზა, კვიპაროსი, მუხა, ვაზი და სხვა),
ლითონისაგან (ოქრო, ვერცხლი, სპილენძი, თითბერი, რკინა, ალუმინი და სხვა), ქვისაგან (გიშერი, სარდიონი,
ობსიდიანი და სხვა), აგრეთვე პლასტმასისაგან.
ჯვარი შეიძლება იყოს მაცხოვრის ჯვარცმის გამოსახულებით, შეიძლება იყოს სადა. მაგრამ თუ ჯვარი
გამოსახულებიანია, იგი შესრულებული უნდა იყოს კანონიკურად, ხატწერის წესების დაცვით (მაგალითად
ფეხები გადაჯვარედინებული არ უნდა ჰქონდეს და სხვა). ამრიგად, კუსტარული წესით დამზადებული ჯვრის
შეძენა გაუმართლებელია. დასაშვებია ძვირფასი და ნახევრადძვირფასი, აგრეთვე ორნამენტებით
გამშვენიერებული ჯვრის ტარებაც.
სამკერდე ჯვარი უნდა ვატაროთ დაფარულად, ტანსაცმლის შიგნით, რაც სიმბოლოა იმისა, რომ ჩვენ
ქრისტიანული სარწმუნოება გულში გვაქვს დამარხული.
ჯვართან ერთად ქრისტიანმა შეიძლება ატაროს ნაკურთხი მედალიონიც მაცხოვრის, ღმრთისმშობლის ან
სხვა წმინდანის გამოსახულებით. ჯვრის და მედალიონის სამკაულად ტარება გაუმართლებელია.

2. თავსაბურავი

ქრისტიანული ტრადიციით მამაკაცი (თუ სასულიერო პირი არაა) ტაძარში უნდა იდგეს თავმოხდილი,
დედაკაცი კი (მიუხედავად ოჯახური მდგომარეობისა) - თავდახურული.
სიმბოლურად ეს ნიშნავს, რომ კაცის თავი არის უფალი ღმერთი, ქალის თავი კი - მამაკაცი. ეკლესიის გარეთ
ადრე ქალიც და მამაკაციც თავდახურული დადიოდა. დღეს, როდესაც საზოგადოებაში თავსაბურავის ტარება
აღარაა მიღებული, ქალისათვის თავსაფრით სიარული გარკვეულ უხერხულობასთანაა დაკავშირებული, მაგრამ
ტაძარში, განსაკუთრებით კი საიდუმლობებში მონაწილეობისას, აუცილებელია.

3. ტანსაცმელი,
ტანსაცმელი, პარფიუმერია და კოსმეტიკა

ზომიერება, რომელიც ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანია ქრისტიანის ცხოვრებისა, უნდა ვლინდებოდეს

მის ჩაცმულობაშიც. თუ, ერთი მხრივ, მიუღებელია გარეგნობისათვის გადაჭარბებული ყურადღების მიპყრობა,
მეორეს მხრივ, არც დაუდევრობაა მოსაწონი. ადამიანი ხატია ღმრთისა და ამ ხატს მოვლა და შემკობა სჭირდება
ჩვენგან; საეკლესიო ხატს შემკობა თავისთავად არ სჭირდება, მაგრამ ჩვენი დამოკიდებულების გამოსახატავად
ვამკობთ ხოლმე სამკაულებითა და ყვავილებით. ამ აზრით ქრისტიანისთვის სამკაულების ტარებაც დასაშვებია,
ცხადია, ზომიერების ფარგლებში.
ზოგადად რაიმე ჩარჩოების დადგენა შეუძლებელია, მაგრამ ერთი კი შეიძლება ითქვას, რომ ქრისტიანი არ
უნდა გამოირჩეოდეს არც განსაკუთრებულად ძვირფასი და არც ხაზგასმულად ჯარისკაცული გარეგნობით.
საერთოდ, კი სისუფთავე და სისადავე ყოველთვის ყველა დროისა თუ საზოგადოების მოსაწონი თვისებები
იყო.
საკვირაო წირვაზე ადამიანი უნდა ეცადოს შესაძლებლობის ფარგლებში განსხვავებულად, საზეიმოდ
შეიმოსოს, რათა ჩვენს შინაგან სულიერ სადღესასწაულო განწყობას გარეგნობაც შეესაბამებოდეს, მაგრამ ამავე
დროს ქრისტიანი არ უნდა იცვამდეს გამომწვევად და მაცდურად.
ქრისტიანული დრეს კოდის მიხედვით, დაუშვებელი ქალისთვის ტაძარში შესვლა: უთავსაფაროდ,
გამომწვევი მაკიაჟით, მოკლე კაბით, შარვლით, შიშველი მხრებით, მკერდმოღეღილი. ასევე, მომკაცებისთვის არ
შეიძლება ტაძარში შესვლა შორტებით და თავზე ქუდით.
სურვილისამებრ დასაშვებია კოსმეტიკის გამოყენებაც, მაგრამ გემოვნებით და ზომიერად.
სამწუხაროდ ფართოდაა გავრცელებული შეხედულება, რომ ეკლესიში ადამიანი მოკრძალებით შემოსილი
უნდა მივიდეს, ხოლო ქუჩაში ყველაფერი ნებადართულია.
აღსანიშნავია, რომ გამომწვევად ჩაცმული ადამიანი ღვთის წინააღმდეგ სცოდავს, რადგან ყველანი ცოდვით
ვართ დასნეულებულნი და ის ამას არ ითვალისწინებს, იცვამს მაცდურად და აღძრავს ქვენა გრძნობებს.
უფალმა მტრების სიყვარულიც გვიბრძანა და ზოგიერთი კი მოყვასსაც არ ინდობს.
ჩაცმულობისადმი გადამეტებულ ყურადღებას ბიბლია მკაცრად აკრიტიკებს:

96
 პეტრე მოციქული გვასწავლის: "თქვენი მშვენება ნუ იქნება გარეგნობა: თმის ნაწნავები, ოქროს სამკაულები
ან ჩაცმულობა, არამედ გულის ფარული სიწმიდე, უხრწნელი სამკაული მშვიდი და თვინიერი სულისა, რაც
ესოდენ ძვირფასია ღვთის წინაშე." (1პეტ. 3-4)
ესაიას წინასწარმეტყველებაში ვკითხულობთ: "თქვა უფალმა: "რაკი გამედიდურდნენ სიონის ასულნი,
ყელმოღერებით და ურცხვი მზერით მიმოდიან, ლაღად მოსეირნობენ და ფეხებზე რგოლებს მოაჟღარუნებენ.
თავს გაუქაჩლებს მეუფე სიონის ასულთ და სარცხვინელს გაუშიშვლებს მათ. იმ დღეს აართმევს მათ მეუფე
ფეხსამკაულ შიბებს, თავსაკრავებს და ყელსაბამებს, საყურეებს, სამაჯურებს და პირბადეებს, მჯიღებს,
ფეხსამკაულებს და სარტყლებს, სუნამოს ჭურჭლებს და ავგაროზებს, ბეჭდებს და ნესტოს რგოლებს, ძვირფას
შესამოსელს, მოსასხამებს, მანდილებს და ქისებს, სარკეებს, პერანგებს, თავსაბურველს და ხალათებს.
სურნელების ნაცვლად აუვად სიმყრალე, სარტყელის ნაცვლად ექნებათ ჯვალო, ნაწნავ-კულულების ნაცვლად
სიქაჩლე, მოსასხამის ნაცვლად ტომარა, მშვენების ნაცვლად ცეცხლის დაღი. შენი ვაჟკაცები მახვილისგან
დაეცემიან და შენი გმირები ბრძოლაში დაიხოცებიან. მისი კარიბჭენი მოჰყვებიან მოთქმას და გოდებას, თავად
კი მტვერში იჯდება იავარქმნილი." (ეს. 3,16-26).
უფალი იესო ქრისტე გვაფრთხილებს: "შეუძლებელია არ მოვიდეს ცდუნება, მაგრამ ვაი მას, ვისი
მეშვეობითაც მოვა. მისთვის უმჯობესი იქნებოდა წისქვილის ქვა დაეკიდათ კისერზე და ზღვაში გადაეგდოთ..."
(ლკ. 17,1).

თავი 2. ბინა

1. ხატების კუთხე

ყოველ ქრისტიანს სახლში მოწყობილი უნდა ჰქონდეს ხატების კუთხე. ყველაზე კარგია, თუ მათ ცალკე
პატარა ოთახი გამოეყოფა (რაღა თქმა უნდა თუ ბინა ამის საშუალებას იძლევა), ან ოთახის ნაწილი,
ლოცვისათვის მოხერხებულ ადგილას.
ხატები უნა ეკიდოს აღმოსავლეთის კედელზე ან აღმოსავლეთის კუთხეში ისე, რომ ლოცვის დროს
მლოცველი პირით აღმოსავლეთისკენ იდგეს.
ხატები ისეთ სიმაღლეზე უნდა ეკიდოს, რომ შესაძლებელი იყოს მათზე მთხვევა, ხატების წინ უნდა იყოს
თავისუფალი ადგილი, მცირე ზომის მაინც, რომ მლოცველს მათ წინაშე მუხლის მოყრა და თაყვანისცემა
შეეძლოს.
სასურველია ხატების კუთხე შემდეგი ხატებისსაგან შედგებოდეს:
აუცილებელია: ყოვლადწმიდა სამება, იესო ქრისტე, ყოვლადწმიდა ღვთისშობელი, ჯვარცმა ან ჯვარი (ან
ჯვარი ვაზისა);
სასურველია: წმ. ნინო - ქართველთა განმანათლებელი;
წმ. გიორგი - მფარველი ჩვენი ერისა;
წმ. ნიკოლოზი - მფარველი ჩვენი ეკლესიისა.
აგრეთვე ხატები ოჯახის წევრების მფარველი წმინდანებისა.

უფრო უპრიანი იქნება, თუ გამოვყობთ ცალკე თაროს, სადაც შევინახავთ ხატებს და სხვა სიწმინდეებს და
მაშინ გამოვაბრძანებთ სალოცავ ადგილს, როდესაც თითოეული მათგანის დღესასწაული იქნება.
ხატების ქვემოთ მოსახერხებელია მცირე თაროს დამაგრება, რომელზეც დაიდგმება კანდელი, სანთელი და
ამა თუ იმ დღესასწაულზე გამობრძანებული ხატი, აგრეთვე სხვადასხვა სიწმინდე. კანდელი შეიძლება იყოს
დაკიდებული.

2. კანდელი

კანდელი არის ზეთიანი ჭურჭელი, რომელშიც ანთია ცეცხლი. იგი შედგება თვით ჭურჭლისა, ბამბის
ფთილისა და უღელისაგან, რომელსაც უჭირავს ფთილი.
კანდელში იხმარება ჩვეულებრივი მზესუმზირის ზეთი, განსაკუთრებით კარგად იწვის ზეითუნისა და
სიმინდის ზეთები.
ანთებული კანდელი შეიძლება ენთოს მთელი დღე და მთელი ღამეც (ეგრეთ წოდებული „ჩაუქრობელი
კანდელი“), როგორც სახე ღმრთისადმი ჩვენი მარადიული წვის და ლოცვისა, მაგრამ ამ შემთხვევაში დიდ
სულიერ ძალისხმევასთან ერთად საჭიროა სიფრთხილეც, რათა ხატების კუთხეში ცეცხლი არ გაჩნდეს.
ლოცვის დროს შეიძლება ავანთოთ სანთელიც.

97
 3. სანთელი

„სანთელს რომ აანთებემ, ჭურჭელქვეშ კი არ დგამენ, არამედ სასანთლეზე და ყველას უნათებს სახლში.
ასევე ანათებდეს თქვენი ნათელი ადამიანთა წინაშე, რათა ხედავდნენ ისინი თქვენს კეთილ საქმეებს და
ადიდებდნენ მამას, რომელიც ზეცაშია“ - ბრძანებს სახარება (მათ. 5, 15-16).
ლოცვის დროს, სადღესასწაულო სუფრაზე, ან გაჭირვებისას სახლში შეიძლება ავანთოთ სანთელი.
სანთელს რამდენიმე სიმბოლური მნიშველობა აქვს:
ვიხდით რა მის შესაძენ საფასურს (თუ თვითონ ვამზადებთ), გამოვხატავთ ნებაყოფლობით მზადყოფნას,
შევწიროთ ჩვენი შრომის გარკვეული ნაწილი ღმერთს და მის საყდარს.
ხატის წინ დანთებული სანთელი ღმრთისადმი სითბოსა და ცეცხლოვანი სიყვარულის სიმბოლოა; ეს არის
გამოხატულება რწმენისა და წმინდანების სახელზე აღვლენილი სავედრებელი ლოცვისა.
ცვილის სირბილე და მოქნილობა სინანულის, ღმრთისადმი მორჩილებისათვის მზადყოფნის ფორმაა,
ხოლო სანთლის სისუფთავე კი მის შემომწირველის სისუფთავისა და წაუბილწველობის გამომხატველია.
სასანთლე ცვილს ფუტკარი სხვადასხვა სახის ყვავილებისა და მცენარეებისაგან ამზადებს, რაც
სიმბოლურად გამოხატავს ყველა მორწმუნე ადამიანის ერთ ეკლესიად შეკრებასა და ღმრთაებრივ ცეცხლად
ანთებას, აგრეთვე ყველა ქმნილების მიერ ღმრთისადმი მიძღვნილ ძღვენს.
ანთებული სანთელი მიწიერი ადამიანის ახალ ქმნილებად გარდაქმნის სიმბოლოა ღმრთის სიყვარულისა
და მისი უსაზღვრო მადლის მეშვეობით. ადამიანის აქაური სიცოცხლე უნდა წააგავდეს ანთებულ სანთელს,
რომელიც თვითონ იწვის და სხვას გზას უნათებს.
სანთელი სიმხურვალის გამო დნება და იკარგება. ასე იფერფლება ჩვენი მიწიერი ცხოვრება ჟამთა სიავის
გამო. ზოგიერთი ჩვენგანის ცხოვრება უკვალოდ ქრება, ზოგიერთისა კი - ანათებს, სითბოს იძლევა და ცამდე
მაღლდება, სადაც ჭეშმარიტი სიმდიდრე ელოდება თავის მფლობელს.
ანთებულ სანთელს უნდა ბაძავდეს ყველა მორწმუნე. ისი ყველა ფიქრი, სიტყვა და საქმე გამოტანილი უნდა
იყოს სააშკარაოდ წინაშე ღმრთისა და უნდა ეძღვნებოდეს მხოლოდ მას.
და ბოლოს, ანთებული სანთელი სიმბოლოა ჯოჯოხეთზე გამარჯვებულ ეკლესიისა, მისი მარადიული
ზეიმისა.

4. ნაკურთხი წყლის და სეფისკვერისა ხმარების წესი

ა) ნაკურთხი წყალი

ყველა ქრისტიანულ ოჯახში უნდა ინახებოდეს ნაკურთხი წყალი, რომელიც გამოიყენება დასალევად და
ოთახში სასხურებლად. ნაკურთხი წყალი შეიძლება მოვატანინოთ ეკლესიიდან.
ნაკურთხი წყალი უნდა ინახებოდეს მისთვის განკუთვნილ ჭურჭელში, დასალევად გამოყოფილი უნდა
იყოს აგრეთვე, მცირე ზომის ჭიქაც. ნაკურთხი წყალი, სასურველია, ყოველ დილით დავლიოთ უზმოზე,
აგრეთვე ავადმყოფობისას.
დროდადრო, კვირა დღეს, ან სხვა საეკლესიო დღესასწაულებზე ნაკურთხი წყალი უნდა მოვასხათ
ოთახებში, ყველა სათავსოში.
ნაკურთხი წყალი არ იხრწნება. მორწმუნეები, როგორც სიწმინდეს, წლობით ინახავენ მას, რაშიც თითოეულ
ჩვენთაგანს შეუძლია დარწმუნდეს მაგრამ, თუ ნაკურთხ წყალს უდიერად მოვეპყრობით, ის შეიძლება
გაიხრწნას კიდეც. მის გამო იგი სუფთად უნდა შევინახოთ. ნაკურთხი წყლის მარაგს არ უნდა შეეხოს უცხო
სხეული, არამედ მხოლოდ მისთვის გამოყოფილი ჭურჭელი (მაგალითად, დაუშვებელია წყალში ხელის ჩაყოფა,
ან მისი ბოთლიდან შესმა).
ნაკურთხი წყლის უხრწნელობა ერთ-ერთია ამ სასწაულთაგან, რომელნიც დღემდე ხილულად
აღესრულებიან.

ბ) სეფისკვერი

სასურველია მორწმუნეს სახლში მუდამ ჰქონდეს ნაკვეთი სეფისკვერი.

როდესაც წირვაზე შევაგგზავნით სეფისკვერს, იგი იკვეთება მოხსენებულისა და მომხსენებლის სახელზე;
წირვის შემდეგ კი ნაკვეთი სეფისკვერები ურიგდება მორწმუნეებს როგორც ევლოგია (ბერძ. კურთხევა). ნაწილი
შეიძლება აქვე მივიღოთ, თუ უზმოზე ვართ, ნაწილი კი შეიძლება სახლში წამოვიღოთ, მცირე ნაწილებად
დავჭრათ და ყოველ დილით საუზმემდე ნაკურთხ წყალთან ერთად მივიღოთ ჩვენ და ჩვენი ოჯახის წევრებმა.

შენიშვნა: სიწმინდეებთან ხანგძლივი შეხებისას ჩნდება აუცილებლობა გარკვეული საგნებისა თუ

ნარჩენებისაგან განთავისუფლებისა, ეგრეთ წოდებული „სუფთა ნაგვის“ მოცილებისა. ეს შეიძლება იყოს
სანთლის ნამწვავები, დაობებული სეფისკვერი ან მისი ნამცეცები, დაზიანებული, სალოცავად უხმარი ხატი ან
98
მისი რეპროდუქცია, ნაჭერი ან ქაღალდი, რომლითაც მოვწმინდეთ დაღვრილი ნაკურთხი წყალი ან ზეთი,
ქაღალდის ნაფლეთი , რომელზეც წმიდა სიტყვები წერია, - ყველა ის ნივთი, რომელიც სიწმინდეს ეხებოდა.
ასეთი ნარჩენების სხვა ნაგავთან აღრევა დააუშვებელია, ამიტომ ისინი ცალკე უნდა გავანადგუროთ:
სანთლის ნამწვავები შეგვიძლია ერთ პარკში მოვაგროვოთ ან თავად გადავავადნოთ და ჩამოვქნათ, ან
ეკლესიაში საერთო ნამწვავებს შევურიოთ: დაობებული სეფისკვერი ან მიწაში უნდა ჩავმარხოთ, ან სუფთა
ადგილას ჩიტებს დავუყაროთ, დანარჩენი ერთად უნდა ვაგროვოთ ხოლმე და ცალკე, სუფთა ადგილას
დავწვათ.

თავი 3. მადლობის შეწირვა

სახარებაში აღწერილია სასწაული ათი კეთროვნის განკურნებისა, რომელთაგან მხოლოდ ერთი, ისიც -
არაებრაელი მობრუნდა მადლობის სათქმელად (ლუკა 17. 11-16).
„მიუგო იესომ და უთხრა მას: განა ათივე არ განიკურნა, სადღა არიან ცხრანი? არც ერთი არ მობრუნებულა
ღმერთის სამადლობლად, ამ უცხო-თესლის გარდა. და უთხრა მას: ადექ და წადი! შენმა რწმენამ გადაგარჩინა“
(ლუკა 17. 17-19).
ნებისმიერი საქმის დამთავრებისას, იქნება ის სულიერი თუ ფიზიკური, ღმერთს უნდა შევწიროთ
მადლობა. აგრეთვე უნდა ვმადლობდეთ იმ ადამიანებსაც, რომელთა მეშვეობითაც უფალმა წყალობა
მოგვმადლა.
ჩვენი მადლობა შეიძლება გამოიხატოს ამა თუ იმ ფორმით.

1. სამადლობელო ლოცვა და შესაწირავი

მადლობის ნიშნად ღმრთისადმი ან ამა თუ იმ წმინდანისადმი შეგვიძლია აღვავლინოთ ლოცვა. ეს

შეიძლება იყოს პარაკლისი*, დაუჯდომელი, ფსალმუნები ან სხვა ლოცვები, სურვილისამებრ.
მაგალითად: ზიარების შემდეგ ჩვენ ყოველთვის ვკითხულობთ სამადლობელო ლოცავს. ხანგძლივობა და
რაოდენობა ლოცვებისა თითოეულ შემთხვევაში უნდა დაადგინოს თვითონ მორწმუნემ მოძღვრის
დახმარებით.
მადლობის გამოსახატავად ღმერთს შეგვიძლია შევწიროთ ჩვენი შრომის ნაყოფიც. ეს შეიძლება იყოს
ეკლესიის ინვენტარი, დაწყებული მოსახსენებელი სახელების ჩამოსაწერი სულ უბრალო კალმისტრითა და
მცირე ზომის ფურცლებით და დამთავრებული საეკლესიო ნივთებითა თუ რელიქვიებით, ბევრ ოჯახში რომ
ინახება. ეს შეიძლება იყოს პროდუქტი, რომელიც გამოიყენება ღვთისმსახურებისას: ხორბალი, ღვინო და ზეთი,
აგრეთვე ცვილი - სანთლის დასამზადებლად, ან უკვე მზა სანთელი ღმრთისმსახურებაში გამოსაყენებლად;
აგრეთვე ნებისმიერი სხვა პროდუქტი თუ დამზადებული საჭმელი (განსაკუთრებით დიდი მადლია ამის
შეწირვა მონასტერში).
დანთებული სანთელიც შესაწირავია, აგრეთვე, „საღმრთო“ ანუ საკლავიც, მაგრამ მათ ცალკე განვიხილავთ.
და ბოლოს, ღმერთსა და მის ეკლესიას შეგვიძლია შევწიროთ თანხაც - სხვადასხვა საჭიროებისათვის.
ეკლესიაში დგას სალაროები. ზოგი მათგანი ტაძრის შესაკეთებლადაა განკუთვნილი, ზოგი - ეკლესიის
ხარჯებისათვის, ზოგი - გაჭირვებულთა თუ მრავალშვილიანთა დასახმარებლად, ზოგი - მოძღვრის პირადი
საჭიროებისათვის.
ყოველივე ზემოთჩამოთვლილის აღსრულება მორწმუნე ადამიანის ცხოვრების ყოველდღიურ ყოფას უნდა
შეადგენდეს. ყოველი ქრისტიანი ვალდებულია თავისი შესაძლებლობების მაქსიმუმს ასრულებდეს; მისი
ყოველი საქმე, ყოველი წუთი ყოველი ფიქრი და სუნთქვა ღმერთს უნდა ეკუთვნოდეს, მაგრამ ჩვენი
უძლურების, ჩვენი დაცემული ბუნების გამო იძულებულნი ვართ საკუთარ თავს სიკეთის ქმნის გარკვეული
ნორმა დავუდგინოთ; მადლობის ნიშნად კი ადამიანმა დამატებით უნდა იღვაწოს.
როგორც უკვე ავღნიშნეთ, მადლობა უნდა გადავუხადოთ იმ ადამიანებსაც, ვინც უშუალოდ გაგვიკეთა
სიკეთე. შეიძლება ვილოცოთ მათთვის, ან მათ სახელზე ვაკეთოთ კეთილი საქმე, ან შევწიროთ ღმერთს ჩვენი
შრომა თუ შრომის ნაყოფი, ან მოვნახოთ ფორმა მათი სიკეთის მატერიალური ანაზღაურებისათვის.მადლობის
გადახდა ორივე მხარეს ახალი სიკეთის ქმნის ძალას აძლევს, მაგრამ გარკვეულ შემთხვევაში მადლობა
შეიძლება დაფარული იყოს. ამიტომ, როდესაც ჩვენ ვაკეთებთ სიკეთეს, მადლობა არ უნდა ვითხოვოთ და თუ
იგი ადამიანისაგან მოგვაკლდება, ღმერთი ბევრად მეტს მოგვცემს.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
პარაკლისი - სავედრებელი ან სამადლობელი ლოცვა, რომელსაც ასრულებს მღვდელი მრევლისთვის.
არსებობს სხვადასხვა პარაკლისი: უფლის, წმინდანების, გვალვის დროს, ავადმყოფისათვის და ა. შ.

99
 2. როგორ გადავუხადოთ მადლობა ღვთისმსახურს

მადლობის შეწირვას უკავშირდება საჭირბორიტო საკითხი მღვდელმოქმედების ანაზღაურების შესახებ,

ხშირად ისმის კითხვა: სწორია თუ არა საეკლესიო წესის აღსრულებაში სასყიდლის დადგინება?
როდესაც მაცხოვარმა თავის მოწაფეებს სასწაულმოქმედების უნარი მიანიჭა, უთხრა: „უსასყიდლოდ
მიგიღებიეს, უსასყიდლოდ მისცემდით“ (მათე 10.8), რაც იმას ნიშნავდა, რომ მათ თავიანთი მსახურების
სანაცვლოდ სასყიდელი არ უნდა მოეთხოვათ, ანუ არ უნდა გამოეძალათ. მის მსგავსად ქრისტიანული
მორალით, მისი უმაღლესი პოზიციიდან, არათუ ღმრთისმსახურებმა, არამედ საერთოდ, მორწმუნე ადამიანმაც
კი თავისი ფიზიკური, გონებრივი თუ სულიერი შრომისათვის სასყიდელი არ უნდა გამოითხოვოს. მაგრამ ეს
სრულებითაც არ ნიშნავს, რომ გაწეული შრომის სანაცვლოდ შემოთავაზებული საზღაურის მიღება ამორალური
საქციელია, იქნება ეს შრომა ფიზიკურ, გონებრივი თუ სულიერი. ზემოთმოყვანილი სიტყვების შემდეგ
მაცხოვარი იქვე ამბობს:
„რამეთუ ღირს არს მუშაკი სასყიდლის თვისისა“ (მათე 10. 10). ეს სიტყვები მოციქულების მიმართ იყო
ნათქვამი და, პირველ რიგში, ღმრთისმსახურის შრომას გულისხმობდა.
საზოგადოებაში შრომის ანაზღაურების დადგენილი სისტემა მოქმედებს, ადამიანს ეძლევა ხელფასი და ეს
არც არავის აკვირვებს და არც არავის ეჩოთირება. ღმრთისმსახურისათვის კი, რომლის სულიერი შრომა
არანაირ ფიზიკურ და გონებრივ შრომაზე მსუბუქი არაა, დაწესებული ხელფასი არ არსებობს და მისი
ერთადერთი შემოსავალი ჩვენს მიერ გაღებული შეწირულობაა. ასე რომ, თუ ზემოთ დასმულ კითხვას
დავუბრუნდებით მღვდელმოქმედების ანაზღაურების მართებულობის შესახებ, ჩვენ არათუ უფლება გვაქვს,
არამედ ვალდებულნიც კი ვართ ჩვენთვის გაწეული დიდი სულიერი შრომის სანაცვლოდ ამა თუ იმ ფორმით
გავიღოთ ჩვენი მცირედი ძღვენი.
და თუ ეკლესიაში დღეს ყველაფერი რიგზე არაა და სამწუხაროდ ხშირად დარღვევასაც ვხვდებით, ამის
მიზეზი უპირველესად საკუთარ თავში, ღმრთისაგან ჩვენს განდგომილებაში უნდა ვეძებოთ და განკითხვის
ნაცვლად, რომელიც იმავე ცოდვის გამეორებაზე უარესია, რეალური გამოსავალი ვეძებოთ; იმაზე ვიფიქროთ,
ეკლესიის დაწყლულებული სხეულის აღსადგენად რა უნდა იღონის თითოეულმა ჩვენგანმა.

თავი 4. როგორ ვიზრუნოთ მიცვალებულისათვის

1. სული სიკვდილის შემდეგ

უპირველეს ყოვლისა მტკიცედ უნდა გვწამდეს: ადამიანის სული არ კვდება; ის მხოლოდ ტოვებს სხეულს
და ერთი მდგომარეობიდან მეორეში გადადის – გარდაიცვლება.
საღმრთო გამოცხადებისა თუ თვითმხილველთა მრავალსაუკუნოვანი გამოცდილების შედეგად ეკლესიას
დაუგროვდა გარკვეული ცოდნა სულის იმქყვეყნიური ცხოვრების შესახებ. ეს სწავლება გადმოცემულია მამათა
ნაწერებში, მოკლედ კი მისი არსი შემდეგია;
გარდაცვალებისას სული განეშორება სხეულს. პირველი სამი დღე იგი იმყოფება დედამიწაზე,
დასტრიალებს საკუთარ სხეულს, ახლობელ ადამიანებს, ემშვიდობება მათ; განსაკუთრებით უხარია იმ
ადგილების მონახულება, სადაც ოდესმე სიკეთე ჩაუდენია.
მესამე დღეს (პირველი დღედ გარდაცვალების დღე ითვლება) ანგელოზები სულს ზეცაში აიყვანენ და
წარადგენენ უფალთან, ამის შემდეგ ექვსი დღის განმავლობაში ათვალიერებენ სასუფევლის (სამოთხის)
სანახებს.
გარდაცვალებიდან მეცხრე დღეს მას კვლავ წარადგენენ უფალთან, რის შემდეგაც ახლა ჯოჯოხეთს
მოატარებენ.
მეორმოცე დღეს შედგება ახლად გარდაცვალებულის პირადი სამსჯავრო. ანგელოზები წარმოადგენენ მის
კეთილ საქმეებს, რაც სიცოცხლეში ჩაუდენია, აგრეთვე იმ სიკეთესაც, რომელიც მის სახელზე სხვამ აღასრულა,
განსაკუთრებით გარდაცვალების შემდეგ ორმოცი დღის განმავლობაში; ეშმაკები კი წარმოაჩენენ მის ცოდვილ
ცხოვრებას. უფალი ჩვენი იესო ქრისტე გაასამართლებს სულს და დედამიწაზე თავის მეორედ მოსვლამდე
მიუჩენს დროებით სამყოფელს სასუფეველში ან ჯოჯოხეთში.
ქრისტეს მეორედ მოსვლის შემდეგ შედგება საერთო სამსჯავრო, სადაც თითოეული ადამიანის სულს
უფალი ხელახლა გაასამართლებს ყველას თანდასწრებით და უკვე სამუდამო ადგილ-სამყოფელს მიუჩენს. იმის
მიხედვით, თუ როგორ ზრუნავდნენ მისთვის ახლობლები, როგორ ლოცულობდა ეკლესია, შეიძლება სული
ჯოჯოხეთიდან სამოთხეშიც იქნას აყვანილი. განსაკუთრებით ძლიერია დედის ლოცვა.

100
 ასე, რომ ახლობელ ადამიანს ჩვენ მხოლოდ დროებით ვშორდებით, რათა შემდეგ სამუდამოდ შევეყაროთ.
ცხადია, ადამიანისათვის ნებისმიერი განშორება მძიმეა, მით უმეტეს ასეთი გაურკვეველი ვადით, მაგრამ
სასოწარკვეთასა და წრეგადასულ მწუხარებას მაინც არ უნდა მივეცეთ. გვახსოვდეს, არც ღმერთი მოგვიწონებს
ამას და მიცვალებულსაც საშინელ ტკივილს მივაყენებთ.
ადამიანისათვის თავის მახლობელთა მწუხარება განსაკუთრებით მძიმეა მისი გარდაცვალების ჟამს,
როდესაც გარეგნულად სიცოცხლე აღარ ეტყობა, როდესაც სული ცხედართან ახლოს იმყოფება.
ჩვენ დარდს ორი გარემოება ამსუბუქებს: ერთი, რაც უკვე ვთქვით რომ სული არ კვდება და მასთან
განშორება არაა მარადიული, და მეორე – ჩვენ შეგვიძლია მონაწილეობა მივიღოთ მისი სამუდამო ადგილ-
სამყოფელის განსაზღვრაში, ჩვენ შეგვიძლია ვიზრუნოთ მისთვის.

2. ლოცვა მიცვალებულისათვის

ა) წესის აგება

გასვენების დღეს მიცვალებულს წესი უნდა ავუგოთ; წესის აგებას ასრულებს მღვდელი ან ოჯახში
ცხედართან, ან ეკლესიაში.
თუ გასვენების დღეს რაიმე მიზეზით წესის აგება არ ხერხდება, შეიძლება შესრულდეს ადრეც. აგრეთვე, ამ
ლოცვის შესრულიბა შეიძლება ძველი მიცვალებულისათვისაც, რომელსაც თავის დროზე წესი არ აუგეს.
სასურველია ოთახში მიცვალებული ისე იყოს დასვენებული, რომ აღმოსავლეთს უყურებდეს (თუ ფართობი
საშუალებას გვაძლევს). მას თავთან უნდა ედგას ნაკურთხი წყალი, ხორბალი და ენთოს კანდელი (კანდელი
არის მცირე ზომის ჭურჭელი ზეთით, რომელშიც ჩადებულია ბამბის ძაფის პატრუქი. იგი შეიძლება შევიძინოთ
ეკლესიაში ან დავამზადოთ სახლში).
მიცვალებულთან შეიძლება ენთოს სანთელიც.

ბ) ფსალმუნების კითხვა

მიცვალებულთათვის ოჯახის წევრებმა და ახლობლებმაც უნდა ილოცონ. ყველაზე კარგი ტრადიციული

ფორმა არის საგალობლების კითხვა წმ. დავით წინასწარმეტყველის „ფსალმუნებიდან“, რომელიც იყიდება
ეკლესიაში. წიგნი სანიშნით მიცვალებულთან ახლოს, გამოსაჩენ ადგილას უნდა იყოს, რომ ყველა მსურველს
შეეძლოს წაკითხვა, რაც მიცვალებულის სულს დიდ შემწეობას უწევს.
ავიღებთ წიგნს, გავაგრძელებთ კითხვას დანიშნული ადგილიდან. წავიკითხავთ სადამდეც შევძლებთ,
დავნიშნავთ და დავდებთ თავის ადგილზე, რომ შემდეგ სხვა მსურველმაც წაიკითხოს. გასვენებამდე რაც
მეტჯერ მოესწრება წიგნის ბოლომდე წაკითხვა, მით უკეთესი.
ძველად ფსალმუნებს შეუწყვეტლად უკითხავდნენ მიცვალებულს მთელი დღე-ღამის განმავლობაში.
აქედან მოდის დღემდე შემორჩენილი ტრადიცია ცხედართან ღამისთევისა. ასე, რომ თუ ჭირისუფლები
მიცვალებულს ღამეს უთევენ, სასურველია რიგრიგობით ფსალმუნის კითხვა.
მიცვალებულის სული, გარდა საკუთრივ მისთვის მიძღვნილი ლოცვისა, შეიძლება მოვიხსენოთ საზოგადო
ლოცვაში.

გ) პანაშვიდი

პანაშვიდი არის სავედრებელი ლოცვა მიცვალებულთათვის.

ახლადშესვენებულს ეკლესიაში უნდა გადავუხადოთ პანაშვიდი:
პირველ დღეს - როცა გარდაიცვლება;
მე-3 დღეს - როდესაც პირველად წარდგება უფალთან;
მე-9 დღეს - როდესაც მეორედ წარდგება უფალთან;
მე-40 დღეს - როცა ის პირად სამსჯავროზეა.
და ამის შემდეგ გარდაცვალების ყოველ წლისთავსა და დაბადების დღეზე.
გარდა ამისა, ეკლესიაში წლის განსაკუთრებულ დღეებში დანიშნულია საზოგადო პანაშვიდები:
ხორციელის შაბათს, დიდმარხვის პირველ 4 შაბათს, ბრწყინვალე შვიდეულის ორშაბათს, თომას კვირის
სამშაბათს, სულთმოფენობის წინა შაბათსა და დიმიტრის შაბათს (თვე და რიცხვი ამ დღესასწაულებისა
ყოველწლიურად უნდა ვნახოთ საეკლესიო კალენდრებში), რომელსაც უნდა დაესწროს ჭირისუფალი. იმისთვის
რომ მღვდელმა ამ ლოცვაში მოიხსენიოს მიცვალებული, ფურცელზე დაწერილი მიცვალებულის სახელი უნდა
მივაწოდოთ მას.
კარგი იქნება, თუ მეორმოცე დღისათვის შევუკვეთავთ წირვას მიცვალებულის სახელზე, რომელსაც
დაესწრებიან ოჯახის წევრები და მიიღებენ წმიდა ზიარებას შესაბამისად მომზადებულნი. ამის შემდეგ

101
სასურველია, დროდადრო კიდევ შევუკვეთოთ წირვები. ძველი ტრადიციით მიცვალებულისათვის შვიდი
წირვა სრულდებოდა.
მიცვალებული შეიძლება მოვიხსენიოთ, აგრეთვე, პირადად, დილის ლოცვების შესრულებისას შესაბამის
ადგილას.
პანაშვიდი სრულდება წირვის შემდეგ. ყველა ტაძარში საკურთხისათვის გაშლილია მაგიდა.
გარდაცვალების პირველსავე დღეებში მიცვალებულის სახელზე უნდა იკურთხის მარილი, რომელსაც
გამოვიყენებთ საკურთხის მომზადებაში. საკურთხი არის ჭირისუფლის მიერ მიცვალებულის სახელზე
მომზადებული ტრაპეზი (ძირითადად პური, ღვინო, ზეთი, მარილი და წანდილი*, შეიძლება სხვა საჭმელიც;
თუ მარხვაა, საკურთხიც სამარხო უნდა იყოს), რომელსაც მღვდელი აკურთხებს. ამ დროს მიცვალებულთა
სულის საოხად კითხულობენ ლოცვებს, ანთებენ სანთელს, აკმევენ საკმეველს, ასხურებენ აიაზმას*.
ზოგჯერ საკურთხს შინ აკეთებენ, სანთელს აანთებენ, საკმეველს შემოატარებენ და ღვინით მიცვალებულის
შესანდობარს ამბობენ. ეს არ არის საკმარისი. საკურთხს იმიტომ ჰქვია საკურთხი, რომ ის იკურთხება,
კურთხევას კი მხოლოდ სამღვდელო პირი აღასრულებს. ამის გაკეთება ერისკაცს არ შეუძლია.
კურთხევის შემდეგ საკურთხის ნაწილს ტაძარში ტოვებენ და ნაწილი - ტაძრის მსახურთ, ნაწილი კი
გლახაკებს ურიგდებათ. საჭმლის დანარჩენი ნაწილი შეიძლება დავურიგოთ ახლობლებსაც ან გამოვიყენოთ
სტუმრების გასამასპინძლებლად შინ, მაგალითად გარდაცვალების დღეს, მეორმოცე დღეს, წლისთავზე და სხვა
ღირსახსოვარ დღეებში, ასევე შეგვიძლია იგი თვითონაც დაურიგოთ გაჭირვებულებს.
ხშირად მიცვალებულის სახელზე შეწირულობასაც გაიღებენ შესაძლებლობის ფარგლებში.
პარაკლისისა თუ პანაშვიდის გადახდა კონკრეტულ შემთხვევაშიც შეიძლება.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
აიაზმა - ნაკურთხი წყალი, არის დიდი და მცირე აიზმა.
დიდი აიაზმა - 1) ნათლისღების დღესასწაულზე ნაკურთხი წყალი, რომელსაც მორწმუნეები მთელი წლის
განმავლობაში იყენებენ, რადგან იგი უხრწნადია, ანუ ჩვეულებრივი წყლისაგან განსხვავებით არ ფუჭდება. 2)
ნათლობის საიდუმლოს შესრულების დროს ნაკურთხი წყალი.
მცირე აიაზმა - პარაკლისების და სხვა მსახურებათა აღსრულების დროს ნაკურთხი წყალი.

წანდილი - საკურთხზე ყოველთვის ამზადებენ კოლიოს ანუ წანდილს. ამ ტრადიციას საინტერესო

ისტორია აქვს: იულიანე განდგომილმა, კონსტანტინეპოლის მეფემ, უარყო ქრისტე და კერპთაყვანისმცემლობას
შეუდგა. მან იცოდა, რომ დიდმარხვის პირველ კვირას მორწმუნენი მარხვას განსაკუთრებით წმინდად
ინახავდნენ და ცოდვებს ინანიებდნენ. იულიანემ უბრძანა ქალაქის თავს, მთელი კვირის მანძილზე ყოველდღე
შეებღალა ბაზარში გასაყიდი სანოვაგე სამსხვერპლო ცხოველთა სისხლით. მეფის ბრძანება შესრულდა.
კონსტანტინეპოლის მთავარეპისკოპოს ევდოქსის გამოეცხადა წმინდა თეოდორე ტირონი (იგი მრავალი წლის
წინათ ეწამა ქრისტესთვის), ამცნო, რომ საზრდელი ნაკერპალის სისხლით იყო შებილწული და ურჩია, მის
ნაცვლად მიეღოთ კოლიო - თაფლთან ერთად მოხარშული ხორბალი. ქრისტიანებმა შეიძინეს ხორბალი,
კოლიო მოხარშეს და მთელი კვირის განმავლობაში მას იხმევდნენ. ასე გადაურჩნენ მარხვის შემწიკვლებას
(დარღვევას). მას შემდეგ დიდმარხვის პირველი შვიდეულის შაბათი წმინდა თეოდორეს ხსენების დღედაა
მიჩნეული.

დ) მოხსენება ლიტურგიის დროს

მეტად მნიშვნელოვანია მოხსენება მღვდლის მიერ წირვის (ლიტურგიის) დროს. წირვის დაწყებამდე
საკურთხეველში ვაგზავნით მოსახსენებლებს მიცვალებულთა სახელებით. ეკლესიაში არსებობს ტრადიცია
მიცვალებულის მოხსენებისა კვეთაში ორმოცი დღის განმავლობაში. ტაძრებში, სადაც წირვა ყოველდღე
მიმდინარეობს (მაგ.: სიონი, ანჩისხატი, სვეტიცხოველი) ჭირისუფალის თხოვნით მიცვალებულს იხსენებენ
კვეთაში ყოველდღე ორმოცი დღის მანძილზე. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მიცვალებულის 40 დღიანი
მოხსენება დიდი მარხვის პერიოდში.

ლექსიკონი:
ლექსიკონი:
კვეთა ანუ პროსკომიდია - ლიტურგიის პირველი ნაწილი.

3. მოწყალების საქმე

მიცვალებულის სულს შეგვიძლია დავეხმაროთ მოწყალების საქმითაც, რამეთუ მის სახელზე გაკეთებულ
სიკეთეს ღმერთი მას მიუთვლის. განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელიბა აქვს მოწყალების გაღებას
გარდაცვალებიდან პირველი ორმოცი დღის განმავლობაში, რაც მას პირად სამსჯავროზე წაადგება, ასევე
შემდგომშიც. ყოველი ასეთი კეთილი საქმე მიცვალებულის სულს უდიდეს შვებას ანიჭებს. ამასთან, რაც უფრო
102
შორეულ და უცხო ადამიანს დავეხმარებით, მით მეტია ღმრთის მადლი, რადგან ახლობელი ადამიანი თვითონ
გადაგვიხდის სამაგიეროს, უცნობის ნაცვლად კი ჩვენ და ჩვენს მიცვალებულს ღმერთი დაგვლოცავს.
მოწყალების საქმე შეიძლება იყოს სხვადასხვაგვარი:

ა) ტანსაცმლის გაცემა

მიცვალებულის სახელზე შეიძლება გავცეთ ტანსაცმელი და სხვა ნივთებიც. არსებობს ტრადიცია, რომლის
თანახმად, ორმოცამდე, მიცვალებულის ახლობლები არიგებენ მის ტანსაცმელს და პირად ნივთებს.
დასარიგებლად გამზადებული ეს ნივთები შეიძლება მივიტანოთ მონასტერში ან ეკლესიაში, საიდანაც
ხდება მისი განაწილება, ან უშუალოდ უპატრონოთა სახლში, სადაც მათზე დიდი პრაქტიკული
მოთხოვნილებაა.

ბ) ფულადი შესაწირავი

მიცვალებულის სახელზე შეიძლება გავიღოთ აგრეთვე თანხა. ფული შეგვიძლია დავურიგოთ გლახაკებს
(რასაც ქრისტიანი სისტემატიურად უნდა აკეთებდეს; უწმინდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს
კათალიკოს-პატრიარქის ილია II რჩევით, ყველა მორწმუნეს უნდა ჰყავდეს ერთი გაჭირვებული ადამიანი
მაინც, რომელსაც სისტემატურად დაეხმარება); ფული შეგვიძლია შევწიროთ ეკლესიას ან მიცვალებულის
სახელზე მოვახმაროთ რაიმე კეთილ საქმეს.
ჩვენ განვიხილეთ, თუ რა შეიძლება გაკეთდეს მიცვალებულის სულის დასახმარებლად, ყოველივე
ზემოჩამოთვლილს საციცოცხლო მნიშვნელობა აქვს როგორც გარდაცვლილის, ასევე ჭირისუფლისათვისაც.
მაგრამ ყოველთვის გვაქვს კი უფლება შევთხოვოთ ღმერთს? შეისმენს კი ღმერთი ყოველთვის ჩვენს თხოვნას
და შეიწირავს ჩვენგან მსხვერპლს?
საქმე ის არის, რომ, უსჯულოების გამო, არც ჩვენ გვაქვს უფლება ვევედროთ ღმერთს და არც ჩვენს
არაეკლესიურ მიცვალებულს ეგეების წესის აღსრულება, რამეთუ საღმრთო წერილი ბრძანებს:
„ვინც რჯულის მოსმენას ყურს არიდებს, მისი ლოცვაც კი სიბილწეა“ (იგავნი 28, 9).
„ლოცვა მისი (ე. ი. ცოდვილისა) ცოდვად შეერაცხენ მას“ (ფსალმუნნი 108,7).
ღმერთს რომ რაიმე შევთხოვოთ, ამისი მორალური უფლება უნდა გვქონდეს. თუ ღმერთს მისი უსაზღვრო
სიყვერულის საპასუხოდ ბოროტებას მივაგებთ (ანუ არ ვცხოვრობთ ქრისტიანულად), როგორღა მივალთ
მასთან სათხოვნელად? ყველა ბოროტების სათავე კი ღმერთისგან განდგომა და ქრისტიანული მცნებების
აღუსრულებლობაა.
ასე რომ, თუ გვინდა, ღმერთმა ჩვენი ისმინოს, ჯერ ჩვენ უნდა მივაპყრათ ყური და აღვასრულოთ წესი
ქრისტიანის ცხოვრებისა.
ცხადია, ქრისტიანული მცნებების სრულყოფილად აღსრულებას ვერც ჩვენ შევძლებთ ჩვენივე უძლურების
გამო, მაგრამ ღვთის შემწეობით უნდა ვეცადოთ თანდათან სრულვყოთ ცხოვრების წესი, რადგან ღმერთი
ჩვენგან შეუძლებელს არაფერს მოითხოვს. გვახსოვდეს, რომ ყველაზე დიდი შესაწირავი, რომელიც მეტია ყველა
ჩვენ სიტყვიერ ლოცვასა და ყველა მოწყალების საქმეზე, არის ჩვენი გული, როგორც ბრძანებს წმ. დავით
წინასწარმეტყველი:
„მსხვერპლი ღმრთისა არს სული შემუსვრილი, გული შემუსვრილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა
შეურაცხყოს“. (ფსალმუნნი. 50, 17).

103
 ნაწილი IV მამათა გამონათქვამები

1. ხიბლზე

კაცი, რომელიც იქადის თავის სათნოებითა, ამით ამტკიცებს, რომ მას არა აქვს ჭეშმარიტი სათნოება.
შინაგანი გულის კმაყოფილება არის ნიშანი მისი უგუნურებისა.
წმინდა გაბრიელ ქიქოძე

ამპარტავნება ისეთი დახელოვნებული მხატვარია, რომ ყოველ მხრივ შენს უშვერებას სადღაც წარიპარავს,
ხსოვნადაც არა გაუფლებს და ამ დროს შენს სურათს ისეთი მშვენიერებით დახატავს, რომ შენ თავ-მოწონებას
ფრთებს შეასხამს.
ამად ეს ვითარცა ყოველ მხრივ დაბრკოლებისა და წარუმატებლობისა გამო მე ესრედ დავდევ გულსა შინა
ჩემსა: ჩემის გამოსლვის პირველ დღითგან ვიდრე აღსასრულამდე მხედველობა ჩემი ამ ფარგალში დავაყუდო,
რომ მე მარადის ცთომილ ვიყავ და სიკვდილამდეც ცთომილი ვიქნები და მხოლიდ ღვთის სახიერების
უფსკრულს მივეყრდენ.
წმ.
წმ. ალექსი შუშანია

თუ ნახე შენ კაცი, რომელიც არავისთან არ თათბირობს ან არ ასრულებს რჩევებს, მაშინ ელოდე, რომ ის
მცირე ხანში ხიბლში ჩავარდება.
ღირსი იოსებ ათონელი,
ათონელი, +1959

ჯოჯოხეთი გადატენილია ამპარტავანი ქალწულებით, ღმერთს მდაბალი ადამიანი სჭირდება.

ღირსი ტიხონ ათონელი,
ათონელი, +1968

ვინც თავის ხილვებზე დამშვიდებულად საუბრობს და ასკვნის, რომ ისინი ღვთისგანაა, უეჭველად სცდება.
ღირსი ათანასე გრიგორიატელი
გრიგორიატელი, +1951

ხიბლი ადამიანური ბუნების სიცრუით დაზიანებაა. ყოველი ადამიანი ხიბლის მდგომარეობაშია, რაც ჩვენი
პირველმშობლების დაცემით არის გამოწვეული. ჩვენ ყველანი ხიბლში ვართ. ამის ცოდნა უდიდესი დაცვაა
ხიბლისაგან. უდიდესი ხიბლია - თავი ხიბლში მყოფად არ მიგაჩნდეს. ჩვენ ყველანი მოტყუებულნი ვართ,
ყველანი ცთუნებულნი ვართ, ყველანი სიცრუეში ვიმყოფებით, ყველას გვესაჭიროება ჭეშმარიტების მიერ
გათავისუფლება. ჭეშმარიტება - უფალი ჩვენი იესო ქრისტეა. ამ ჭეშმარიტებას მისადმი რწმენით შევეთვისოთ,
ლოცვით შევღაღადოთ ამ ჭეშმარიტებას და იგი გამოგვიყვანს დემონური საცთურების უფსკრულიდან.
წმ.
წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი

როგორც გონებით არასწორ მოქმედებას შევყავართ ცთუნებასა და ხიბლში, ზუსტად იგივე ხდება გულით
არასწორი მოქმედების დროსაც. უგუნური ამპარტავნებით არის აღვსილი სულიერი ხილვების ნახვის სურვილი
და ამისკენ სწრაფვა გონებით, რომელიც არ არის განწმედილი ვნებებისაგან, არ არის განახლებული და სული
წმიდის მიერ აღდგენილი. ასეთივე ამპარტავნებითა და განუსჯელობითაა აღვსილი გულის სურვილი და
სწრაფვა - დატკბეს წმინდა, სულიერი, ღმრთაებრივი გრძნობებით, როცა იგი ჯერ სრულიადაც არ არის მზად
ასეთი ტკბობისათვის. როგორც განუწმედელი გონება, რომელსაც ღმრთაებრივი ხილვების ნახვა სურს, მაგრამ
ამის საშუალება არა აქვს, ხილვებს თვითონ იგონებს და მათით იტყუებს თავს, ასევე გულიც - როცა
ღმრთაებრივი სიტკბოებისა და სხვა ღმრთაებრივი გრძნობების განცდას ცდილობს და ვერ პოულობს მათ
საკუთარ თავში, მაშინ თვითონ იგონებს მათ, მათით იცთუნებს და იღუპავს თავს, რამეთუ შედის სიცრუის
არეში, ეშმაკებთან ერთობაში, ემორჩილება მათ ზემოქმედებას და მათ ძალაუფლებას ემონება.
წმ.
წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი
ბრიანჩანინოვი

ლოცვაში წარმატების მიღწევისა და ხიბლისაგან თავის დაღწევისათვის აუცილებელია თავგანწირვა,

რომელიც ლოცვისას მხოლოდ ყურადღების მოკრებას გვასწავლის. მაშინ ლოცვითი ღვაწლი გაიოლდება და
შემსუბუქდება, შემსუბუქდებიან განსაცდელნიც, რომელნიც ყოველთვის თან სდევენ მოღვაწეობას. თუკი ვინმე
ნაადრევად ცდილობს საკუთარ თავში მადლის მოქმედების გამომჟღავნებას, ასეთებზე, - როგორც ღირსი
ნილოს სორელი ამბობს სხვა წმინდა მამებთან თანხმობით, - დაშვებული იქნება მძიმე, მის ძალებს
აღმატებული ეშმაკისეული განსაცდელები. ასეთ მისწრაფებას საფუძვლად გაუცნობიერებელი ქედმაღლობა და
ზესთამჩენობა უდევს, რომლებიც მას გულმოდგინებად ეჩვენება.
წმ.
წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი

104
 გულში სული წმიდის მოქმედების გამოცხადებამდე სისხლის ნაზი მოქმედება ან სრულიად აუხსნელი
რჩება, ან ნაკლებად გასაგები, და შესაძლოა, მადლის მოქმედებადაც კი იქნეს მიჩნეული, თუკი შესაფერისი
სიფრთხილე არ იქნა გამოჩენილი. ეს სიფრთხილე იმაში გამოიხატება, რომ სული წმიდის მიერ განწმედისა და
განახლების დრომდე არცერთი გულისმიერი გრძნობა მართებულად არ იქნეს მიჩნეული, გარდა სინანულის
გრძნობისა, ცოდვების გამო მწუხარებისა, რომელიც შეწყალების იმედითაა გაჯერებული. დაცემული
ბუნებისაგან გულის მხოლოდ ერთადერთი მსხვერპლი შეიწირება ღმერთის მიერ, მხოლოდ ერთი გრძნობა,
ერთი მდგომარეობა: „მსხვერპლი ღმრთისაი არს სული შემუსრვილი, გული შემუსრვილი და დამდაბლებული
ღმერთმან არა შეურაცხ-ყოს“ (ფსალმ. 50,19).
წმ.
წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი

განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მივაქციოთ ჩვენში მზვაობრობის (ამპარტავნების) მოქმედებას,

რომლის მოქმედება სისხლზე ძალიან ძნელად შესამჩნევი და გასაგებია. მზვაობრობა თითქმის ყოველთვის
შენიღბულ სიძვის ვნებასთან ერთად მოქმედებს და ადამიანს ყველაზე დახვეწილ ცოდვისმიერ სიამოვნებას
ანიჭებს. ამ სიამოვნების შხამი ისეთი ნაზია, რომ მზვაობრობითა და სიძვის ვნებით მონიჭებულ ტკბობას
მრავალნი სინდისის ნუგეშისცემად, ღმრთაებრივი მადლის მოქმედებადაც კი მიიჩნევენ. ამ ტკბობით
ცთუნებული მოღვაწე თანდათანობით ხიბლის მდგომარეობაში ვარდება: მიიჩნევს რა ამ ყოფას მადლისმიერ
მდგომარეობად, იგი თანდათანობით მთლიანად დაცემული ანგელოზის ძალაუფლების ქვეშ ექცევა.
წმ.
წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი

თავმდაბალი მოღვაწე კმაყოფილია იმით, რომ ღირსი გახდა ღმერთის ხსენებისა. ამას იგი შემოქმედის დიდ
მოწყალებად მიიჩნევს გლახაკი და უმწეო ქმნილებისთვის - ადამიანისთვის. ის თავს მადლის მიღების ღირსად
არ თვლის, არ ეძიებს საკუთარ თავში მისი მოქმედების აღმოჩენას, რადგან იცის წმინდა მამათაგან, რომ ასეთი
ძიების საწყისი მზვაობრობაშია, რომლისგანაც წარმოიშვება ხიბლი და დაცემა.
წმ.
წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი

გონებითი ლოცვისას ხიბლში რომ არ ჩავარდე, - არ დაუშვა შენში არავითარი წარმოდგენა, არანაირი სახე ან
ჩვენება.
წმ.
წმ. ნილოს სორელი

თუკი ვინმე ზესთამჩენობაზე [ზესთამჩენობა - დიდი წარმოდგენა საკუთარ თავზე] დამყარებული

თავდაჯერებით მაღალი ლოცვითი მდგომარეობების მიღწევას ცდილობს, და მოუპოვებია არა ჭეშმარიტი,
არამედ სატანური მოშურნეობა, ასეთს ეშმაკი იოლად გაახვევს საკუთარ ქსელში, როგორც თავის მსახურს.
წმ.
წმ. გრიგოლ სინელი

მამათა წიგნები, განსაკუთრებით ისინი, რომლებიც ასწავლიან ჭეშმარიტ მორჩილებას, გონების

სიფხიზლესა და დაყუდებას, ყურადღებასა და გონებით ლოცვას, ანუ იმგვარს, რომელიც გონებით გულში
აღესრულება, მხოლოდ და მხოლოდ სამონაზვნო წესისთვისაა შესაფერისი და არა საზოგადოდ ყოველი
მართლმადიდებელი ქრისტიანისთვის. ღმერთშემოსილი მამები, გადმოსცემენ რა ამ ლოცვის შესახებ
სწავლებას, ამტკიცებენ, რომ მისი საწყისი და შეურყეველი საფუძველი მორჩილებაა, რომლისგანაც ჭეშმარიტი
სიმდაბლე იშვება, ხოლო სიმდაბლე იცავს ლოცვაში მოღვაწეს ყოველგვარი ხიბლისაგან, რომელიც
თვითნებობას მოსდევს. ჭეშმარიტი მონაზვნური მორჩილება და საკუთარი ნებისა და განსჯის სრული მოკვეთა
შეუძლებელია ერისკაცთათვის... ისეთი საშიშია ეს საქმე, - ლოცვა არა უბრალოდ გონებისმიერი, არამედ
გონებით გულში ხელოვნებით მოქმედი, - რომ ჭეშმარიტი მორჩილებიც კი (რომელთაც არა მხოლოდ
მოიკვეთეს, არამედ სრულიად მოაკვდინეს საკუთარი ნება და განსჯა თავიანთი მამების, ამ ლოცვის
აღსრულების ჭეშმარიტი და უგამოცდილესი მასწავლებლების წინაშე), მუდამ შიშსა და ძრწოლაში არიან, რომ
ამ ლოცვისას რაიმე ხიბლში არ ჩავარდნენ, თუმცა ღმერთი გამუდმებით მფარველობს მათ, ჭეშმარიტი
სიმდაბლის გამო, რომელიც მათ ღმრთის მადლით მოიპოვეს, ჭეშმარიტი მორჩილების საშუალებით. მით
უმეტეს ერისკაცებს, მორჩილების გარეშე მცხოვრებთ, თუკი ისინი მხოლოდ ამგვარი წიგნების კითხვით
დაიწყებენ ასეთ ლოცვას, ელოდებათ რამენაირ ხიბლში ჩავარდნის საშიშროება, რაც ამ ლოცვის ღვაწლის
თვითნებობით დამწყებთ ემუქრება. ამ ლოცვას წმინდანებმა ხელოვნებათა ხელოვნება უწოდეს; ვინ შეძლებს
მის შესწავლას ხელოვანის, ანუ გამოცდილი მასწავლებლის გარეშე?
წმ.
წმ. პაისი ველიჩკოვსკი

ლოცვის ის სახე, რომელიც აღწერილია „ფილოკალიაში“ („დობროტოლუბიე“), უნდა აღესრულებოდეს ამ

საქმის მცოდნე მოძღვართან ერთად, მის თვალწინ. თუკი ვინმე მარტო შეუდგება ამ საქმეს, მხოლოდ
აღწერილობის მიხედვით, ის ხიბლს ვერ ასცდება. აქ აღწერილია საქმის მხოლოდ გარეგნული მხარე, ხოლო ის,

105
რაც ამას ემატება მოძღვრის მიერ შინაგანი აგებულების შესავსებად, არ ჩანს. ხელმძღვანელის გარეშე ამგვარი
მოღვაწეობის აღმასრულებელი ბუნებრივია, მხოლოდ გარეგნული მოღვაწეობის ამარა რჩება, მკაცრად
ასრულებს იმას, რაც ეხება სხეულის მდგომარეობას, სუნთქვას და გულში ხედვას. ვინაიდან ასეთ ხერხებს
ბუნებრივად შეუძლიათ მიიყვანონ კაცი გარკვეული დონით ყურადღების შემოკრებამდე და სითბომდე,
რადგან არ ჰყავს სანდო განმსჯელი, რომელიც ეტყოდა თუ რა ღირსებების მქონეა მასში მიმდინარე
ცვლილებები, იმ აზრამდე მიდის, რომ ეს სწორედ ისაა, რასაც ეძებს, ანუ მადლის მიერ იქნა გაცისკროვნებული,
როცა ეს ასე არაა, და ფიქრობს, რომ მადლითაა მოსილი, როდესაც მადლის გარეშეა. სწორედ ესაა ხიბლი,
რომელიც შემდგომ მის მომავალ ცხოვრებას გაამრუდებს.
წმ.
წმ. თეოფანე დაყუდებული

„იესოს ლოცვისაგან“ მაშინ შეიძლება შეიშალოს კაცი, თუკი ამ ლოცვის აღსრულების პერიოდში არ
მიატოვებს ცოდვებსა და ცოდვილ ჩვეულებებს, რომელთაც ჰგმობს სინდისი.
წმ.
წმ. თეოფანე დაყუდებული

ერთი ვინმე, სახელად მალპასი, წარმოშობით ედესიდან, ერთ დროს ევკტიტების მწვალებლობის
გამომგონებელი გახდა. ის ამაღლებულ ცხოვრებას ეწეოდა, მძიმე შრაომასა და მწუხარებებს იტანდა. ამბობენ,
რომ იგი ნეტარი იულიანეს (საბად წოდებულის) მოწაფე იყო, მცირე ხნით მასთან ერთად სინასა და ეგვიპტეში
იმოგზაურა. მალპასმა იმ დროის დიდი მამები იხილა, ნახა ნეტარი ანტონი (დიდი), საიდუმლო სიტყვები ესმა
მისგან სულის სიწმინდესა და ცხონებაზე, ზედმიწევნითი მსჯელობა მოისმინა ვნებების შესახებ. ამ საუბარში
ანტონი დიდი ხსნიდა, რომ გონება, განწმედის შემდეგ, სულიერ საიდუმლოებებს ჭვრეტს და სულს ძალუძს
მადლის მიერ უვნებელობას მიაღწიოს, მას შემდეგ, რაც მცნებების აღსრულებით ძველი ვნებებისაგან
გათავისუფლდება და თავისი პირვანდელი ბუნების სიჯანსაღეს მოიპოვებს. და როცა მალპასმა თავისი
სიჭაბუკის გაფურჩქვნის ჟამს ეს სიტყვები მოისმინა, ცეცხლივით აღეგზნა და თავის ქალაქში დაბრუნდა. და
რადგან მასში დიდებისმოყვარეობის ვნება აენთო, აირჩია განდეგილის ნაგებობა და შრომას, უწყალო
გაჭირვებებსა და განუწყვეტელ ლოცვას მისცა თავი.
როდესაც მასში დიდებისმოყვარეობის ვნება უზომოდ აგიზგიზდა, ანუ იმ მაღალი ნიჭების მიღების იმედი
მიეცა, რომელთა შესახებაც სმენოდა, ვერ გულისხმაყო ეშმაკის ხრიკები, ტყუილები და გაქნილობა, რომლითაც
ის ძლიერებს იტაცებს დასაღუპად. მალპასს არ ჰქონდა შესწავლილი ჭეშმარიტების მტრების წინააღდგომის
ხელოვნება, იმედი შრომაზე, გაჭირვებაზე, უპოვარებაზე, მოღვაწეობასა და მოთმინებაზე დაამყარა, როცა
მოპოვებული არ ჰქონდა ბოროტთან საბრძოლველი უძველესი იარაღები - თავის დამცირება, სიმდაბლე,
გულის შემუსვრილება: მან წმიდა წერილიც დაივიწყა, რომელიც ამბობს: როდესაც საქმეს აღასრულებთ,
მცნებებს დაიცავთ, გაჭირვებას გადაიტანთ, თქვენი თავი უმაქნის მონებად მიიჩნიეთო. ამის საპირისპიროდ,
მას თავის ღვაწლზე დაფუძნებული თავდაჯერება განახურვებდა, იმ მაღალი ნიჭის მიღების სურვილით
იწვოდა, რომლის შესახებაც გაგონილი ჰქონდა. და აი, დიდი ხნის შემდეგ, როცა ეშმაკმა შენიშნა, რომ მას
სიმდაბლე არ გააჩნდა და მხოლოდ ხილვები სწყუროდა იმ საიდუმლოთა განსაცდელად, რომელთა შესახებაც
სმენოდა, გამოეცხადა ბრწყინვალე ნათელში და უთხრა: მე ვარ ნუგეშინისმცემელი, მამისგან შენთან
გამოგზავნილი, რათა იმ ხილვების ღირსი გაგხადო, რომლებსაც შენი საქმეების საზღაურად ესწრაფვი,
უვნებელობა მოგანიჭო და სამომავლოდ საქმეთაგან განგისვენო. ამის სანაცვლოდ ვერაგმა მტერმა თაყვანისცემა
მოითხოვა. გასულელებულმა მალპასმა ვერ იგრძნო ბოროტის ბრძოლა, დაუყოვნებლივ, სიხარულით მიიღო
იგი, თაყვანისცა და იმწამსვე მისი ძალაუფლების ქვეშ მოექცა. ხოლო მტერმა ღმრთაებრივი ხილვის ნაცვლად
საეშმაკო ოცნებებით აავსო იგი, ჭეშმარიტებისთვის შრომა მიატოვებინა, აღაზვავა და უვნებელობის ამაო
იმედით აცთუნა, უთხრა: ახლა შენ აღარ გჭირდება არც საქმეები, არც სხეულის ტანჯვა, არც ვნებებთან და
გულისთქმებთან ბრძოლა: შემდეგ ევკტიტების ერესიარქი გახადა იგი. როცა ეს მწვერვალები გამრავლდნენ და
მათი საძაგელი და მცდარი სწავლება გამოაშკარავდა, მაშინდელმა ეპისკოპოსმა გააძევა ისინი.
წმ.
წმ. ისააკ ასური

2. ამპარტავნებაზე

სჯობს ისევ ცოდვა სინანულით, ვიდრე სიმართლე თავდაჯერებით.

წმ.. იოანე ოქროპირი
წმ

საკუთარ თავზე წარმოდგენა არის ის კედელი, რომელიც ადამიანს აშორებს ღვთისაგან.

წმ.. მაკარი დიდი
წმ

106
 როგორც კი იგრძნობ, რომ ჩადენილი კეთილი საქმეების გამო სიამაყე გეუფლება, მაშინვე შენი შეცოდებანი
მოიხსენე, რათა უგუნური ამპარტავნება დააცხრო. ასევე მოიქეცი მაშინაც, როცა ხედავ, რომ მოყვასი ცდება,
კერძოდ, მაშინვე მისი სათნოებანიც გაიხსენე.
წმ.
წმ. ბასილი დიდი

რისთვის განსცხრები და ზვაობ, კაცო? რად განლაღებულხარ და ღრუბელზე მეტად მაღლობ? გულის-ხმა-
ჰყავ ბუნება შენი, რომ მიწა ხარ და ნაცარი და მცირე ხნის შემდეგ მტვრად იქცევი.
წმ.
წმ. მაქსიმე აღმსარებელი

ამპარტავნება – ეს წყალქვეშა ქვაა, რომელზედაც ხშირად იმტვრეოდნენ ისინიც კი, ვინც დიდხანს
ეწინააღმდეგებოდნენ ვნებათა გრიგალებსა და სხვადასხვა განსაცდელებს.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

ამპარტავნება არის ჭკუათხელობის დამამტკიცებელი.

წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

ყველა ცოდვა საძაგელია ღვთის წინაშე, მაგრამ მათ შორის უსაძაგლესია ამპარტავნება.
წმ.
წმ. ანტონი დიდი

დაიმდაბლე შენი ამპარტავნული გულისთქმა, სანამ ამპარტავნება ვნებად გადაგექცეოდეს და

დაგიმორჩილებდეს. ქვე დაამხე შენი ქედმაღლობა და ზესთამჩინეობა - მაღალი შეხედულება საკუთარ თავზე,
სანამ ბილწი ავხორცობა დაგეუფლებოდეს და შეგმუსრავდეს.
წმ.
წმ. ეფრემ ასური

ყველაზე მეტად უნდა გვეშინოდეს იმ აზრისა, რომ ჩვენ უკვე ღვთისნიერი ცხოვრებით ვცხოვრობთ.
წმ.
წმ. ბარსანუფი დიდი

როცა საყვედურის ან შეურაცხყოფის გამო გიმძიმს, იცოდე, რომ ამას დიდი საარგებლობა მოაქვს შენთვის.
დამცირების საშუალებით მზვაობრობა განიდევნა შენგან.
წმინდა მაქსიმე აღმსარებელი

უკეთესია საკუთარი უძლურების და ნაკლოვანებების შეგრძნებით სიმდაბლის მოპოვება, ვიდრე ყალბი

გამოსწორების იმედით ამპარტავნებაში ჩავარდნა.
წმ.
წმ. ამბროსი ოპტელი

ვის ვემსგავსები, როცა სიამაყის დათრგუნვას მოვიწადინებ? ვგავარ ადამიანს, რომელიც ცდილობს, თავისი
უსუსური ხელებით მთა დაანგრიოს. ყოველ ღონეს ვხმარობ, მთელს ცოდნას ვიყენებ. ვხედავ, რომ
აუსრულებელია ოცნება - მთა მტკიცედ დგას - მე კი არ ვეპუები. ვხედავ, რომ ამაოდ ვირჯები, დავტირი ჩემს
უძლურებას, ვდრტვინავ აუხდენელი ჩანაფიქრის გამო. სევდა გონს მიბინდავს, სხეულს უდებება იპყრობს,
უსასოობა ღრღნის გულს. „ნეტავ, რას წვალობ, - მეუბნებიან სხვები, - შენი შრომა არავის სჭირდება“. -
„სჭირდება, - ცრემლმორეული მივუგებ მე, - სჭირდება, ამაში ხომ თვით ღმერთი მეხმარება“.
მღვდელმონაზონი ვასილი,
ვასილი, ოპტინელი ახალმოწამე

3. მრისხანებაზე

საკუთარი ნების გატარებას ნუ დაიჩემებ, რადგან ეს მრისხანებას შობს.

წმ.
წმ. ბასანოფი დიდი და იოანე წინასწარმეტყველი

თუ გრძნობ, რომ მრისხანება მოგეძალა, დადუმდი და ნურაფერს იტყვი მანამ, სანამ განუწყვეტელი
ლოცვითა და საკუთარი თავის ყვედრებით არ დაწყნარდება შენი გული.
ღირსი ილარიონ ოპტინელი
4. თავმდაბლობაზე

მრავალნი შევიდნენ სასუფეველში წინასწარმეტყველებათა და სასწაულთა გარეშე, ხოლო სიმდაბლის

გარეშე ვერავინ შევა ზეციურ სასძლოში.
წმ.
წმ. იოანე სინელი
107
 მრავალნი ვუწოდებთ ჩვენს თავს ცოდვილს და შესაძლოა ასეც ვფიქრობდეთ, მაგრამ გულის სიმდაბლეს
სხვებისგან მიყენებული შეურაცხყოფა გამოცდის.
წმ.
წმ. იოანე სინელი

ნებისმიერ შემთხვევაში ვიყოთ მდაბალნი, რადგან მდაბალი მიწაზე წევს და მიწაზე მწოლარე როგორღა
დაეცემა. ცხადია, რომ სიმაღლეზე მყოფს ხელეწიფება დაცემა.
წმ.
წმ. ბასანოფი დიდი და იოანე წინასწარმეტყველი

უკეთესია საკუთარი უძლურების და ნაკლოვანებების შეგრძნებით სიმდაბლის მოპოვება, ვიდრე ყალბი

გამოსწორების იმედით ამპარტავნებაში ჩავარდნა.
წმ.
წმ. ამბროსი ოპტელი

ყველა წმინდანი აღიარებდა თავის უღირსებას ღვთის წინაშე, ამით განცხადდა მათი ღირსება, რომელიც
სიმდაბლეში მდგომარეობს.
წმ.
წმ. ფილარეტ მოსკოველი

ცოდვილი ანდა ზარმაცი ადამიანი, თავმდაბალი და გულით შემუსვრილი ღვთისათვის უფრო სათნოა,
ვიდრე ის, ვინც მრავალ კეთილ საქმეს იქმს და ამით თავმომწონეობს.
აბბა დოროთე

სიამაყემ და ამპარტავნებამ ეშმაკი ციდან გადმოაგდო, თავმდაბლობასა და მორჩილებას კი ადამიანი

მიწიდან ზეცაში აჰყავს.
წმ.
წმ. ანტონი დიდი

გიყვარდეს თავმდაბლობა - იგი ცოდვისაგან დაგიცავს.

წმ.
წმ. ანტონი დიდი

უნდა შეგეძლოს, ყოველ სიტყვას, რასაც გაიგონებ, ასე უპასუხო - შემინდე, რადგან თავმდაბლობა ბოროტის
ყოველგვარ მახეს ანადგურებს.
წმ.
წმ. ანტონი დიდი

ყოველ შენს საქმეში თავმდაბლობა შეინარჩუნე.

წმ.
წმ. ანტონი დიდი

უფალს სურს, რომ ადამიანი გამუდმებით უხმობდეს მას თავმდაბლად: „ვინ ვარ მე, უფალო ღმერთო ჩემო,
რომ შენ ინებე მიწაზე მოსვლა, ხორცშესხმა და ჯვარცმა ჩემთვის, რათა აღმადგინო მე ხრწნილებისა და
სიკვდილისაგან და გამხადო შენი დიდებისა და ღვთაებრიობის თანამოზიარე და მემკვიდრე?“ როცა ამგვარი
თავმდაბლობით განიმსჭვალები და იაზროვნებ, უფალი მყისვე მოვა შენთან, სული სიმართლისა
დამკვიდრდება შენს გულში. რა არის ღვთისათვის იმგვარად სათნო და სასურველი, როგორც შემუსვრილი და
მორჩილი გული და თვითდამდაბლებული ფიქრი?! ასეთ თვითშემმუსვრელ სულში დაივანებს და მკვიდრობს
უფალი.
წმ.
წმ. სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი

5. შურზე

შური არის მწუხარება სხვის სიკეთეზე

წმ.
წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი

შური მკვლელობის ტოლფასია, შური იყო მიზეზი პირველი კაცისმკვლელისა, მერე კი - ღმერთის
მოკვლისაც.
წმ.
წმ. გრიგოლ პალამა

ღარიბი იმდენად არ არის განაწყენებული თავისი სიღარიბით, რამდენადაც - შურიანი მოყვასის

კეთილდღეობით; რა შეიძლება იყოს ამაზე საძაგელი?
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

108
 შური მკვლელობის ფესვია.
წმ.. იოანე ოქროპირი
წმ

6. განკითხვაზე

როგორც კი იგრძნობ, რომ ჩადენილი კეთილი საქმეების გამო სიამაყე გეუფლება, მაშინვე შენი შეცოდებანი
მოიხსენე, რათა უგუნური ამპარტავნება დააცხრო. ასევე მოიქეცი მაშინაც, როცა ხედავ, რომ მოყვასი ცდება,
კერძოდ, მაშინვე მისი სათნოებანიც გაიხსენე.
წმ.
წმ. ბასილი დიდი

განიკითხე მხოლოდ საკუთარი თავი, მაშინ შეწყვეტ სხვათა განკითხვას.

ბარსანუფი დიდი

ნურც დასცინებ და ნურც განიკითხავ საცთურში შთავარდნილს, არამედ უფრო მომეტებულად ილოცე,
რათა თავადაც არ გეწიოს განსაცდელი.
წმ.
წმ. ეფრემ ასური

ვინც შორსაა ბოროტებისაგან, ის ყველაზე ნაკლებად ამჩნევს ბოროტებას.

წმინდა გრიგოლ ღვთისმეტყველი

თავი დავანებოთ მოყვასის განკითხვას და აღარ შეგვეშინდება გმობის გულისსიტყვებისა, რამეთუ ამ

მეორის მიზეზი ის პირველია.
წმინდა იოანე სინელი

თუ დაფარავ ძმის შეცოდებას და არ გაამჟღავნებ, ღმერთიც დაფარავს შენს შეცოდებას.

ღირსი მამა პიმენი

უგუნურებაა საკუთარი მიცვალებული მიატოვოს კაცმა და წავიდეს სხვისი მკვდრის დასატირებლად. ვინც
განიცდის თავისი ცოდვების სიმძიმეს, იგი არ უყურებს თავისი მოყვასის ცოდვებს.
ღირსი მოსე

თუ შენი თანდასწრებით, ვინმე განიკითხავს ახლობელს, უთხარი მას: „შეჩერდი ძმაო, მე ყოველდღე
ვვარდები მძიმე ცოდვებში: მე როგორ უნდა განვიკითხო სხვა?“ ასეთი წამლით შენ განკურნავ შენს თავსაც და
იმასაც, რომელიც შენთან განიკითხავს სხვას.
წმიდა იოანე კიბისაღმწერელი

ჩვენ კი, შეჩვენებულები, განურჩევლად განვიკითავთ ჩვენს მოყვასთ, და კიდევ უარესი, ჩვენ არ
ვჯერდებით ჩვენს დანაშულს და გვინდა, ვავნოთ სხვებსაც, როცა სხვათა ცოდვებზე ვუყვებით მათ, რითაც
იმათ გულებში შეგვაქვს განკითხვის ცოდვა. ჩვენ რომ სიყვარული გვქონოდა, მაშინ ახლობლის ნაკლის დანახვა
ჩვენში წუხილსა და თანაგრძნობას აღძრავდა, როგორც დანთქვამია: „სიყვარულმან დაჰფარის სიმრავლე
ცოდვათა“ (1 პეტ. 4, 8).
ღირსი დოროთე
დოროთე

ვისაც განკითხვის ცოდვის დაძლევა უნდა, იმ შეცოდებებს, რომელსაც ძმასთან იხილავს, მას ნუ მიაწერს,
არამედ ეშმაკს, რომელმაც შთააგონა იგი.
წმ.
წმ. იოანე კიბისაღმწერელი

ეს არის უმოკლესი გზა ცხოვრებად მიმყვანებელი - არ განიკითხოთ!

წმ.
წმ. იოანე კიბისაღმწერელი

რომელი საქმის გამოც განვიკითხავთ მოყვასს, ან ვაბრალებთ რასმე, იგივე ცოდვაში ჩავცვივდებით, გინდა
ხორციელი იყოს, გინდა სულიერი.
წმ.
წმ. იოანე კიბისაღმწერელი

109
 ეცადე, რომ არ მიეჩვიო სხვების მხილებას და გასწორებას და შენი თავი არ დაგრჩეს უმხილებელი და
გაუსწორებელი.
წმ.
წმ. ალექსი ბერი (შუშანია)
შუშანია)

სულის აღმოსვლის დროს მარტო შენსას გკითხავენ და არა სხვისას.

წმ.. ალექსი ბერი (შუშანია)
წმ შუშანია)

ნურავის მოკვდავთაგანს ნუ განიკითხავ, რათა უფალმა შენი ლოცვები შეისმინოს.

წმ.. ანტონი დიდი
წმ

ვინც ცნობისმოყვარეობას იჩენს სხვისი ცოდვების გამო და ეჭვის გამო ძმას განიკითხავს, მას ჯერ არც
სინანული დაუწყია და არც საკუთარი ცოდვების შეცნობაზე ზრუნვა.
ღირსი მაქსიმე აღმსარებელი

საკუთარის თავის სიყვარულიდან და თავდაჯერებულობიდან იბადება ჩვენში კიდევ რაღაც სხვა

ბოროტება, რომელიც დიდ ზიანს გვაყენებს, სწორედ მოყვასის მკაცრი განსჯა და განკითხვა, რომელსაც ჩვენ
არაფრად მივიჩნევთ, გვძულს და შესაძლებლობის შემთხვევაში დავცინით კიდეც. საკუთარი თავი დიდ რამედ
მიგვაჩნია და დიდი წარმოდგენისა ვართ მასზე, აქედან გამომდინარე, სხვებს ზემოდან ვუყურებთ და
განვიკითხავთ, არ გვიყვარს და გვეჩვენება, რომ ჩვენ შორს ვართ იმ ნაკლოვანებებისაგან, რომლებიც, ჩვენის
აზრით, სხვებისთვისაა დამახასიათებელი. მაგრამ შენ ამის უფლება არა გაქვს და მისი მითვისებით იმსახურებ
სამსჯავროსა და განკითხვას არა სუსტი ადამიანების, არამედ ყოვლისშემძლე მსაჯულის, უფლის წინაშე.
ღირსი ნიკოდიმოს ათონელი

ცხოვნების დასაწყისი საკუთარი თავის განკითხვაა.

ღირსი ნილოს სინელი

საკუთარ თავს შთავაგონოთ - ნუ განვიკითხავთ სხვებს, რადგან ჩვენში საკმაოდ ბევრია ის, რაც სხვაში არ
მოგვწონს.
ღირსი ნილოს სინელი

ვისი საქმეა უხერხულ მდგომარეობაში ჩაყენება, განკითხვა და ზიანის მიყენება, თუ არა ეშმაკისა?და აი,
ჩვენ ეშმაკებს ვეხმარებით საკუთარი თავისა და მოყვასის დაღუპვაში. რატომ ხდება ეს? იმიტომ, რომ ჩვენში
სიყვარული არ არის! რამეთუ სიყვარული მრავალ ცოდვას ფარავს (1 პეტრე 4, 8).
აბბა დოროთე
დოროთე

7. სიძვასა და მრუშებაზე

თუ შენ ხორციელი ვნების ცეცხლი გწვავს, მას გეენიის უშრეტი ცეცხლი დაუპირისპირე და შენი ვნების ალი
იმწამსვე ჩაცხრება და განქარდება.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

თუ შენს გულს ხორციელი სილამაზე აცთუნებს, წარმოიდგინე როგორ გაიხრწნება იგი და დამშვიდდები.
აბბა ესაია

რაგინდ დიდი არ უნდა იყოს ავხორცობის ძალა, თუკი საკუთარ გულისთქმას, საკუთარ თავს
ღვთისმოშიშებით შემოიზღუდავთ, ვნების მძვინვარებას იოლად დაამარცხებთ.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

ავხორცობა გვაიძულებს, ის მოვიმოქმედოთ, რისი გაფიქრებაც კი გვზარავს.

წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

ყოველი სვეტი მტკიცე საფუძველს ემყარება, მრუშობის ვნება კი ნაყროვანებაზეა დაფუძნებული.

წმ.
წმ. ნილოს სინელი

110
 ხორციელ ბრძოლას დაუდევრობა იწვევს, იგი ჩუმად წარგიტაცებს სხვების განსჯისა და განკითხვისაკენ და
ამ გზით გიმუხთლებს.
წმ.
წმ. ბარსანუფი
ბარსანუფი დიდი

როგორც ღელვის სიმძაფრე უსაჭო ნავს იტაცებს, ისე უკრძალავსა და უდებებით მიშვებულს გონებას
იტაცებს გულის-თქმა სიძვისა.
წმ.
წმ. მაქსიმე აღმსარებელი

როგორც ლერწმითა და თივით შეუძლებელია ცეცხლის შემაგრება, ეგრეთვე შეუძლებელია ბრძოლა და

მორევნა სიძვის ვნებისა სიმაძღრით ჭამითა.
წმ.
წმ. მაქსიმე აღმსარებელი

8. ვერცხლისმოყვარეობაზე (ანგარებაზე)
ანგარებაზე)

არცერთი ვნება ისე საძულველი არაა, როგორც ამპარტავნება და არცერთი არ იმსახურებს იმდენ დაცინვას,
როგორც ვერცხლისმოყვარეობა.
წმ.
წმ. პეტრე დამასკელი

ოქროზე ფიქრით და ზრუნვით დაკავებულ ადამიანს არ შეუძლია ისწრაფოს ცისკენ და სურდეს

მარადიული, უხრწნელი საუნჯე. მისი გული ისეა ჩაკეტილი სიმდიდრეში, როგორც ლოკოკინა - თავის
ნიჟარაში, რომელსაც არც სურვილი აქვს და არც შესაძლებლობა, მოცილდეს მას. შეუძლებელია ერთად
გიყვარდეს ვერცხლიც (ანუ ფული - მ.ბ.) და სულიც.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

შეძენის სურვილი მშობლებში ხშირად ბუნების ხმას ახშობს, ძმებში ჩხუბს იწვევს, უდაბნოებს მკვლელებით
ავსებს, ზღვებს - მეკობრეებით, ქალაქებს კი - ცილისმწამებლებით.
წმ.
წმ. ბასილი დიდი

ლითონის ჩხრიალი ვერცხლისმოყვარის სმენას იმდენად იპყრობს, რომ ამის გამო მისი ყური უფლის
სიტყვას ვეღარ ისმენს.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

შეუძლებელია ვერცხლი და სული (ღვთისა) ერთდროულად გიყვარდეს.

წმ.. იოანე ოქროპირი
წმ

ჯოჯოხეთი არ იტყვის „კმარა“ (იგავნი 30, 16) და მომხვეჭელი არ აღიარებს: „საკმარისია“.

წმ.
წმ. ბასილი დიდი

ვერცხლისმოყვარესათვის სიმდიდრე იგივეა, რაც შეშლილისთვის - მახვილი.

წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

ყველა ცოდვა ადამიანთან ერთად ბერდება, მხოლოდ მომხვეჭელობა დღითიდღე ახალგაზრდავდება.

წმ.. ამბროსი მედიოლანელი
წმ

გამდიდრება გსურს? ღმერთს დაუმეგობრდი და მდიდართა შორის უმდიდრესი იქნები.

წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

თუკი შენ იესოს მორჩილებას შეწყვეტ და უსამართლოდ შეკრებას დაიწყებ, იუდასაებრ დაგემართება,
რომელმაც არათუ შეიკრიბა რამე, არამედ სული და ხორცი წარიწყმიდა.
მიტროპოლიტი ანტონ ჭყონდიდელი
9. მემთვრალეობაზე

თუ ოდესმე ადამიანი ეშმაკის ძალაუფლებაშია, ყველაზე მეტად ეს სიმთვრალის დროს ხდება.

წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

111
 ისე არავინ უყვარს ეშმაკს, როგორც მემთვრალე, რადგან ისე არავინ ემორჩილება მის ნებას, როგორც ლოთი.
წმ.
წმ. ტიხონ ზადონელი

მემთვრალე ჯოჯოხეთის გარდა, არაფრისთვის გამოდგება.

წმ.
წმ. ბასილი დიდი

ნუ გძულს ღვინო, არამედ მოიძულე სიმთვრალე.

ღვინო კი არ არის ცუდი, არამედ მისი ცუდად გამოყენება.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

ღვინო საღმრთო საქმეა, სიმთვრალე - ეშმაკისა.

წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

სასმელის უზომო მოხმარების გეენიის ცეცხლივით გეშინოდეს.

წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

მთვრალი იმას გაბედავს, რასაც ფხიზელი არ გააკეთებს.

წმ.
წმ. ტიხონ ზადონელი

ლოთი არ არის გონიერ ადამიანთა შორის ცხოვრების ღირსი. იგი ცხოველებთან უნდა მოათავსონ და
ადამიანთა საზოგადოებიდან გააგდონ.
წმ.
წმ. ბასილი დიდი

10. ამაოდმეტყველებაზე,
ამაოდმეტყველებაზე, მრავლისმეტყველებაზე
მრავლისმეტყველებაზე

შენ წარმოთქვი სიტყვა და იგი უკვე არასოდეს აღარ მოკვდება, არამედ იცოცხლებს საშინელ სამსჯავრომდე.
იგი შენთან ერთად წარდგება საშინელ სამსჯავროზე და იქნება შენსკენ და შენს საწინააღმდეგოდ.
წმ.
წმ. თეოფანე დაყუდებული

ნუ მისცემ შენს თავს უფლებას ილაპარაკო და ჩაერიო ისეთ საქმეებში, რომელიც შენ არ გეხება.
ამბა აგაფონ ეგვიპტელი

ილაპარაკე, თუკი მდუმარებაზე უმჯობესი იცი და სათქმელი გაქვს, მაგრამ გიყვარდეს დუმილი, როცა ის
თქმას სჯობს.
წმ.
წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი

მბრძანებლობ კუჭზე? ენაც დაიმორჩილე, რადგან როცა მეორის მონა დარჩები, პირველისგან
გათავისუფლება უსარგებლო არ იყოს.
წმ.
წმ. ნილოს სინელი

ძეო ჩემო! ნუ განამრავლებ სიტყვებს: მრავალსიტყვაობა განაშორებს შენგან ღმერთის სულს.

წმ.
წმ. ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)
ბრიანჩანინოვი)

ძმათა კრებულში ყოფნისას შეინარჩუნე მშვიდი მდგომარეობა. თუ რაიმეს გამო საჭიროება შეგექმნება,
მიმართო მათ, თქვი ამის შესახებ მოკლედ და თავმდაბლობით.
წმ.
წმ. ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)
ბრიანჩანინოვი)

უფალი მუდამ იცავს შენ სულს, მანამ შენ იცავ შენს ენას.
წმ.
წმ. ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)
ბრიანჩანინოვი)

არასოდეს დაიფიცო არც იმაზე, რაც საეჭვოა, და არც იმაზე, რაც უეჭველია.
წმ.
წმ. ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)
ბრიანჩანინოვი)

დაე, შენმა ენამ იხელმძღვანელოს შენი გონებით: სიტყვები დაუფიქრებლად წარმოთქმულნი - კურო და
ეკალია.
წმ.
წმ. ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)
ბრიანჩანინოვი)

112
 მას, ვინც ყურად არ იღებს შენს სიტყვებს, ნურაფერს ეტყვი.
წმ.. ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)
წმ ბრიანჩანინოვი)

ნურასოდეს ნუ ისაუბრებ იმ კეთილ საქმეზე, რომლის გაკეთებასაც აპირებ, - აღასრულე იგი ისე, რომ არ
განაცხადო წინასწარ.
წმ.
წმ. ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)
ბრიანჩანინოვი)

მავნეა სიტყვა, რომელსაც არანაირი სარგებლობა არ მოაქვს მსმენელთათვის.

წმინდა ბარსანუფი დიდი

ჭკვიანია ის, ვინც ღმერთს აამებს და უმეტესად დუმს, ან თუ საუბრობს, მცირედს საუბრობს, ისიც მხოლოდ
საჭიროსა და ღვთისათვის სათნოს.
ღირსი ანტონი დიდი

სულიერ ზრდასა და მრავლისმეტყევლებას შორის - უკუპროპორციულობაა.

მამა ალექსანდრე ელჩანინოვი

სული წმიდა (ქრისტიანში) არაფრით ისე არ დაიშრიტება, როგორც ამაო საუბრებით.

ღირსი ანტონი დიდი

მრავალმეტყველება განაგდებს მადლს და სპობს სულის სიმხურვალეს.

ბერი პართენი კიეველი

უნდა განიხილო თუ ვის ეუბნები. როდესაც იცი, რომ მსმენელი სარგებლობას ღებულობს, მაშინ ესაუბრე
მას, ხოლო წინააღმდეგ შემთხვევაში ნუ ისაუბრებ.
წმ.
წმ. ბერები ბარსანოფი დიდი და იოანე

მრავალმეტყველება არის საჯდომელი, რომელზედაც ცუდმედიდობას [ცუდმედიდობა, ცუდდიდებულება

- დიდებისმოყვარეობა] უყვარს გამოცხადება და თავის საზეიმოდ წარმოჩენა. მრავალმეტყველება არის ნიშანი
უგუნურებისა, კარი ავსიტყვაობისა, წარმძღვანელი უჯერო სიცილისაკენ, მსახური სიცრუისა, ამომძირკველი
გულის სითბოსი, მომწოდებელი მოწყინებისა, წინამორბედი ძილისა, გამფლანგველი ყურადღებისა,
გამანადგურებელი გულითადობისა, გაცივება წმინდა სითბოსი, შელახვა ლოცვისა.
წმ.
წმ. იოანე კიბისაღმწერელი

საკუთარ შეცოდებათა შემცნობელს თავის ენაზეც გააჩნია ძალაუფლება; ხოლო მრავლისმეტყველს ჯერ
კიდევ ვერ შეუცვნია, როგორც საჭიროა, საკუთარი თავი.
წმ.
წმ. იოანე კიბისაღმწერელი

მცირედთ თუ ძალუძთ შეაკავონ წყალი კაშხალის გარეშე; და უფრო მცირედნი არიან ისეთნი, რომელთაც
ძალუძთ დაადუმონ თავშეუკავებელი ბაგენი.
წმ.
წმ. იოანე კიბისაღმწერელი

იბატონე საკუთარ ენაზე და სიტყვებს ნუ განამრავლებ.

წმ.
წმ. ანტონი დიდი

უფალი მანამდე უფრთხილდება შენს სულს, ვიდრე შენ საკუთარ ენას უფრთხილდები.
წმ.
წმ. ანტონი დიდი
როგორ დავიცავთ გულს, თუკი ჩვენი ენა ღია კარს ჰგავს?
ღირსი სისოი დიდი

სულიერ ზრდასა და მრავალმეტყველებას შორის უკუპროპორციულობაა. იოლი და მაცდუნებელია

სულიერი დაძაბულობის შეცვლა ყბედობით. ეს არის საცდური ყოველი „მასწავლებლობისა“. ამიტომაც
მანამდე, სანამ რამეს მოვუყვებოდეთ მოყვასს, უნდა დავფიქრდეთ, გაამდიდრებს თუ არა სულიერად მას ეს
ნაამბობი და მართლაც საჭიროა თუ არა იცოდეს ეს ამბავი რაიმე სერიოზული მიზეზის გამო.
მამა ალექსანდრე ელჩანინოვი

113
 11. მცონარებაზე (სიზარმაცეზე)
სიზარმაცეზე)

ყოველი აღსასრულებელი საქმის დაწყებას ნუ დააყოვნებ, იმიტომ, რომ პირველი ხანმოკლე დაყოვნება
მიგვიყვანს მეორე, უფრო ხანგრძლივ დაყოვნებამდე, მეორე - მესამემდე, კიდევ უფრო ხანგრძლივამდე და ა.შ.
ამის გამო საქმე იწყება ძალიან გვიან და არ ესწრება დროულად ან სრულიად მიტოვებულია, როგორც მძიმე
ტვირთი. თუკი ერთხელ დაიგემოვნე უსაქმურობა, შეგიყვარდება კიდეც, შეგიყვარდება საქმიანობაზე მეტადაც,
ხოლო როდესაც მოიკლავ ამ სურვილს, თანდათან ჩვევად გექცევა - არ აკეთო, ან მცონარებაში შთავარდები ან
უსაქმურობის ვნება იმდენად დაგეუფლება, რომ ვეღარ გაიგებ, როგორი უმსგავსო და დამღუპველია იგი
შენთვის. მხოლოდ მაშინ, როდესაც მცონარებით დამძიმებული, შერცხვენილი ისევ მთელი მონდომებით
შეუდგები საქმის კეთებას, დაინახავ, როგორი დაუდევარი იყავი მანამდე და რამდენი სასაარგებლო საქმე
დაუტევე აღუსრულებელი, უსარგებლო „რაც მინდა, იმას გავაკეთებ“ გამო.
წმ.
წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელი

უწყოდე, თუ კი გონებით არ იმოქმედებ და არ შეებრძოლები სიმძიმისა და სიძნელის შეგრძნებას,

რომელსაც მტერი წარმოგიდგებს აღსასრულებელ საქმეთა გამო, მაშინ დაუდევრობა საბოლოოდ დაგრევს ხელს
და არა მარტო მაშინ, როცა საქმე გაქვს შესასრულებელი, არამედ როდესაც ჯერ კიდევ შორს მოსჩანს იგი,
გექნება ისეთი გრძნობა, თითქოს მთა გაწევს მხრებზე, დამძიმდები და დაიტანჯები. ასე იქნები მოსვენების
დროსაც, არ გექნება სიმშვიდე და საქმის გარეშეც თავს დამძიმებულად იგრძნობ.
წმ.
წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელი

შენი ცხოვრების ყოველი ჟამი ღმერთისთვის სათნოდ წარმართე. მუდამ გახსოვდეს, რომ აწინდელი დღის
შემდეგ დრო აღარ მოგეცემა და განვლილი ცხოვრების ყოველი წუთისათვის პასუხი უნდა აგო. შეუფასებელია
ის ჟამი, რომელიც შენს ხელთ არის და თუ ამაოდ დაფლანგავ, მოვა დრო, ძებნას დაუწყებ და ვეღარ ჰპოვებ.
წმ.
წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელი

„მოიღვაწე ღვაწლი იგი კეთილი“ (1 ტიმ. 6,12), რამეთუ ხშირად მომხდარა, რომ ერთი საათის შრომას
სამოთხე მოუპოვებია და პირიქით, დაუდევრობის გამო ერთ საათში დაუკარგავთ იგი.
წმ.
წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელი

სხეული ჩვენი ხანგრძლივი შრომით უნდა დავიმორჩილოთ, რათა მისით საცთურს არ ვეწიოთ.
წმ.. ანტონი დიდი
წმ

განუწყვეტლივ მღვიძარე იყავ სულით, რათა მცონარება არ დაგეუფლოს და გულმოდგინებას არ მოაკლდე.

წმ.. ანტონი დიდი
წმ

სიკვდილამდე უნდა ვიღვაწოთ, რადგან, ვინც მიატოვებს მოღვაწეობას, მგლის ლუკმა გახდება.
წმ.. ისააკ ასური
წმ

მაცდურთან ბრძოლაში არასოდეს არ შეიძლება იარაღი აიყარო და ძილს მისცე თავი. ვისაც დაჭრა არ სურს,
მან ორიდან ერთი უნდა აირჩიოს: ან იარაღი მოიხსნას, დაეცეს და დაიღუპოს, ან მუდამ შეიარაღებული იდგეს
და ფხიზლობდეს. მტრის ურიცხვი ლაშქარი თვალყურს ადევნებს ჩვენს დაუდევრობას და გაცილებით მეტად
ზრუნავს ჩვენი დაღუპვისათვის, ვიდრე ჩვენ ვზრუნავთ ჩვენი ცხონებისათვის. მტერთან ბრძოლას
განსაკუთრებით აძნელებს ის, რომ იგი უხილავია და მოულოდნელად გვესხმის თავს.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

უდებებით თავნებობა იკვებება, ამპარტავნება და დაკისრებულ მოვალეობათა სიძულვილი იბადება.

ბერი იოსები (ისიხასტი)
ისიხასტი)

ამ ხანმოკლე სიცოცხლეში შრომა შეიყვარე, რათა საუკუნოდ განისვენო.

წმ.
წმ. ეფრემ ასური

დაე, საუკუნო ცეცხლის ხსენება შენთან ერთად იძინებდეს და იღვიძებდეს და უდებება არასოდეს
შეგიპყრობს.
წმ.
წმ. იოანე სინელი

114
 ნუ უსმენ ეშმაკს, როცა ჩაგჩურჩულებს: ახლა მე მომეცი, ღმერთს კი მისცემ ხვალ. არა, არა, არამედ მუდამ
ღმრთის სათნოდ იცხოვრე, გახსოვდეს, რომ სხვა დრო არ მოგეცემა და თითოეული ამჟამინდელი წამისათვის
პასუხს მკაცრად აგებ. გახსოვდეს, რომ დრო, რომელიც შენს ხელთაა, ძვირფასია. დაკარგულად ჩათვალე ის
დღე, როცა თუმცა კეთილ საქმეებს აკეთებდი, მაგრამ შენს უკეთურ მიდრეკილებებსა და სურვილებს არ
სძლევდი.
წმ.
წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელი

არაწმიდა დემონები შეეჩვივნენ იმათთან ყოფნას, და უმეტესად აშფოთებენ იმათ, რომელნიც თავს
სიზარმაცით იუძლურებენ და ლოცვაში დაუდევრობენ.
ღირსი მამა ნილოს სინელი

12. სინანულზე

ნუ იტყვი: „ხვალ“, იქნებ შენთვის უკვე აღარ დადგეს ხვალინდელი დღე. ის ვინც ცოდვათა შენდობას
შეჰპირდა მონანულთ, ცოდვაში მყოფთ ხვალინდელი დღის დადგომას არ დაპირებია.
წმ.
წმ. გრიგოლ დიოლოღოსი

ბედნიერია ის, ვინც სიბერეში მაინც მოასწრებს სინანულის ცრემლის ჩამოგდებას სიყრმის გატაცებების
გამო.
წმიდა ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი
(ბრიანჩანინოვი)
ბრიანჩანინოვი)

სინანული კიბეა, რომელსაც ავყავართ იქ, საიდანაც ჩამოვცვივდით.

წმ.. ეფრემ ასური
წმ

ნურასდროს იტყვი – დღეს შევცოდავ, ხვალ კი შევინანებო! ჯობს დღესვე მოვინანიოთ ცოდვები, რადგან არ
ვიცით, ვიცოცხლებთ თუ არა ხვალამდე.
წმ.
წმ. ეფრემ ასური

ქრისტეს მთელი ეკლესია არის ეკლესია მონანულთა. იმათი, ვინც დაღუპვას სინანულის გზით გაურბის.
წმ.. ეფრემ ასური
წმ

რამდენს ვიტირებთ და ვინანებთ იმის გამო, რომ ამქვეყნად არ ვტიროდით და არ ვინანიებდით.

აბბა სტრატილატე

ხედვა თვისთა ცოდვათა და მისგან შობილი სინანული არის საქმე, რომელსაც მიწაზე დასასრული არა აქვს.
ცოდვის ხედვით იბადება განმწმედი სინანული; თანდათანობით განწმედილი გონების თვალი იწყებს
ადამიანის არსების ისეთი ნაკლოვანებებისა და დაზიანების ხედვას, რომელსაც ადრე თავისი დაბინდული
გონებით სრულებით ვერ ამჩნევდა.
ღმერთო! მოგვანიჭე ხედვა თვისთა ცოდვათა, რათა ჩვენმა გონებამ ვეღარ დაინახოს ახლობელთა
შეცოდებანი. მოგვანიჭე სინანულის უდიდესი ნიჭი, წინამორბედი და მშობელი საკუთარი ცოდვის ხედვის
უნარისა, დაგვიცავი ამ მადლით შენსკენ მომავალ გზაზე და მოგვეც უნარი, მოგეახლოთ შენ...
წმ.
წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი

ვინც საკუთარი თავით უკმაყოფილოა, იგი კეთილ გზას ადგას და შეუძლია, ცოდვათა მიტევების იმედი
ჰქონდეს.
ნეტარი ავგუსტინე

არ არსებობს მიუტევებელი ცოდვები, გარდა მოუნანიებელი ცოდვებისა.

წმიდა ისააკ ასური

ცოდვილს ღუპავს არა სიმრავლე ცოდვათა, არამედ სინანულის გარეშე ცხოვრება.

წმიდა ტიხონ ზადონელი

უფალს ისე არ განარისხებს ჩვენს მიერ ჩადენილი ცოდვები, როგორც ის, რომ არ გვსურს შევიცვალოთ.
წმიდა იოანე ოქროპირი
115
 ნუ გადადებ გამოსწორებას ხვალინდელი დღისათვის, რამეთუ ის შენთვის უცნობია. ყოველთვის
ცნობილია სიკვდილი, რომელიც მუდამ თავს დაგტრიალებს და უსათუოდ მოვა, იქნებ ახლაც, ამავე წამს.
წმიდა ეფრემ ასური

გაფრთხილდი, რათა მაშინღა არ გაგახსენდეს სინანული, როცა სასოწარკვეთილებისთვისღა გექნება

დარჩენილი დროცა და ადგილიც!
წმიდა ისიდორე პელუსიელი

ზოგჯერ, როცა ტაძარში ვდგავარ, სულს ღვთის ახლომყოფობის შეგრძნება ეუფლება. მაშინ მე ხატების კი
არა, თვით წმინდანთა გარემოცვაში ვექცევი, მსახურებაზე ჩამოსულთ რომ აუვსიათ ტაძარი და ყოველი
მხრიდან გამომცდელად შემომცქერიან. რისთვის ავარიდო მათ მზერას თვალი, ან ბნელ კუთხეში რისთვის
მივიმალო, როცა ღვთის რჩეულნი სახეში კი არა, ჩემს გულში იყურებიან? გული კი სად დაიმალება? და
ვდგავარ ასე უმწეო და უღირსი მათი ყოვლისმხედველი მზერის წინაშე.
ჩემი ბოროტი აზრები, დამფრთხალნი წმინდანთა გამოხედვით, სადღაც იმალებიან და ჩემს ტანჯვას თავს
ანებებენ. გული, ალმოდებული საკუთარი ბიწიერების შეგრძნებით, შემუსვრილია წუხილით, თავით
ფეხებამდე შევიგრძნობ საკუთარ უღირსებასა და ცოდვილობას.
მღვდელმონაზონი ვასილი,
ვასილი, ოპტინელი ახალმოწამე

13. მიმტევებლობაზე

როდესაც მოყვასს წყენისათვის სამაგიეროს უხდი, მაშინ მას ღმერთი აღარ სჯის. თუკი მიუტევებ, მაშინ
ღმერთი ან მას სჯის, ან შენ მოგიტევებს ცოდვებს.
წმინდა იოანე ოქროპირი

როდესაც სიკეთეს გვიკეთებენ, მადლიერების გრძნობით უნდა გვახსოვდეს იგი; ხოლო თუ ცუდად
მოგვექცევიან, სიყვარულმა უნდა დაგვავიწყოს იგი.
წმ.
წმ. ამბროსი მედიოლანელი

ვისაც ეშმაკის ბოროტება ახსოვს, იგი ადამიანთა ბოროტებას არ იხსომებს. მაგრამ ეშმაკთან მშვიდობიანად
თანაცხოვრობს ის, ვინც ძმის შეცოდებებს არ ივიწყებს.
წმ.
წმ. ნილოს სინელი

ცოდვები შეიძულე და არა ცოდვილი.

პროტოპრესვიტერი პ.
პ. სოკოლოვი

ნამდვილი ქრისტიანული სიყვარული იმაში მდგომარეობს, რომ თავი შეიკავოს სამართლიანი

შურისძიებისგანაც კი და იგი ღმერთს მიანდოს. „ჩემი არს შურისმიგებაჲ და მე მივაგო - იტყვის უფალი“ (რომ.
12, 19).
პროტოპრესვიტერი ი.
ი. ტოლმაჩოვი

მიიღე სინანულით მოსული, როგორც უფლის გზავნილი, რათა ამით არ შეურაცხყო და განარისხო თავად
ღმერთი.
წმ.
წმ. ეფრემ ასური

რაც უფრო მეტად სცოდავს ვინმე ჩვენს წინაშე, მით მეტად უნდა ვესწრაფვოდეთ მასთან შერიგებას, რადგან
ამისათვის უფრო მეტი ცოდვა მიგვეტევება.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

მტერსაც უნდა შეურიგდე, თუკი იგი მშვიდობას გთხოვს. რადგან ვინც სხვას არ შეუნდობს, მას ვერ აცდება
ღვთის სასჯელი.
ღირსი ისიდორე პელუსიოტი

შენდობის მიუცემლობით სხვას იმდენად ვერ ავნებ, როგორც საკუთარ თავს.

წმ.. იოანე ოქროპირი
წმ

116
 ნუ იტყვი: „მტერს სამაგიეროს მივუზღავ“, რადგან ზეცაში გყავს მართლმსაჯული.
წმ.
წმ. ნილოს სინელი

ვინც საკუთარი თავის გამო შურს თვითონ იძიებს, იგი თითქოს ღმერთს განიკითხავს სამართლიანობის
უქონლობის გამო.
წმ.
წმ. მარკოზ მოსაგრე

მოწყალების მრავალი სახე არსებობს, რომლის საშუალებითაც შეგვიძლია ღვთისაგან საკუთარი ცოდვების
შენდობა მივიღოთ, მაგრამ მათგან ყველაზე მთავარი უფლის სახელით მიტევებაა.
ნეტარი ავგუსტინე

წყენის მიტევება უცილობელი პირობაა იმისა, რომ ღვთისაგან საკუთარი ცოდვებისთვის შენდობა
მივიღოთ, შეუძლებელია მეორე პირველის გარეშე. „ნუ განიკითხავთ და არა განიკითხნეთ“ (ლუკ. 6, 37) -
ბრძანებს უფალი.
მთავარეპისკოპოსი მაკარი

თუ მოყვასმა ძალიან გაწყენინა, რაც მეტს შეუნდობ, მით მეტად შენდობილი იქნები ღმერთისგან.
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

დაინდეთ ერთმანეთი და უფალი შეგინდობთ.

წმ.
წმ. ანტონი დიდი

გახსოვდეს წყენა და ლოცულობდე - იგივეა, რაც ზღვაში დათესო და მოსავალს ელოდე.

წმ.
წმ. ისააკ ასური

ძლიერი ქარი ღრუბლებს გადაყრის, ბოროტების ხსომა კი კეთილ გრძნობებს განდევნის სულიდან.
აბბა ევაგრი

მიმტევებლისათვის სამსჯავროც მიმტევებელი იქნება.

აბბა ისაია

თუკი შენ არ პატიობ ყველას, ვინც კი შეგცოდა, მაშ მარხვასა და ლოცვაში ნუ დაშვრები... ღმერთი არ
მიგიღებს.
წმ.
წმ. ეფრემ ასური

14. აღსარებაზე

მაინც რა უნდა ვთქვათ აღსარებაზე?! დაუსვი შენს თავს შეკითხვა: ჩემმა მეუღლემ, ჩემმა შვილებმა, ჩემმა
ყველაზე ახლო მეგობარმა, ჩემმა თანამშრომლებმა რომ იცოდნენ ჩემი ესა თუ ის საქციელი, შემრცხვებოდა
მათი? და რისიც შეგრცხვებოდა, სწორედ ის უნდა აღიარო.
მიტროპოლიტი ანტონ სუროჟელი

როცა აღსარებაზე მიდიხართ, თქვენი ცოდვები უნდა აღიაროთ და არა სხვისი.

ილია II,
II, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-
კათოლიკოს-პატრიარქი

შენ გრცხვენია და წითლდები, როდესაც საჭიროა შენი ცოდვების აღიარება. უმჯობესია ცოდვის ჩადენისას
შეგრცხვეს, ვიდრე აღსარებისას. დაფიქრდი: თუკი ცოდვებს აქ არ აღიარებ, მაშინ იქ (საშინელ სამსჯავროზე)
გამოცხადდება ყოველივე მთელი სამყაროს წინაშე. სად უფრო მეტი იქნება ტანჯვა? სად მეტი სირცხვილი
იქნება? ცოდვის ჩადენისას ჩვენ გაბედულები და ურცხვები ვართ, ხოლო აღსარებისას გვრცხვენია და
ვაყოვნებთ.
წმ.
წმ. ეფრემ ასური

ეშმაკი ხშირად შთაგვაგონებს, ან არ ჩავაბაროთ აღსარება სულიერ მამას, ან საკუთარი ცოდვა სხვას
გადავაბრალოთ.
ღირსი იოანე სინელი (კიბის აღმწერელი)
აღმწერელი)

117
 15. მოწყალებაზე

როგორადაც ძალგიძს, ისე შეეწიე მოყვასს. თუკი სასწაულთმოქმედი სიტყვით არ შეგიძლია ადამიანთა
უძლურება განკურნო, კეთილი სიტყვით გაამხნევე და ანუგეშე შეჭირვებული! და თუკი მოყვასს დაეხმარები,
მაშინ, ჰოი, საკვირველებავ, თვით უფალი ჩვენი იესო ქრისტე დაგიდგება მსახურად... ოდეს მოყვასს შეეწევი და
მეოხ-ექმნები, თადავ დაეუფლები საღმრთო საგანძურს, ქრისტეს სამეუფოს; მოყვასის შემმოსველი და
დამპურებელი თავად იგემებ უკვდავებას და სამეფო ძოწეულით შეიმოსები...
წმ.
წმ. გრიგოლ პალამა

უმოწყალო სული სიბრძნეს განშორდება, ხოლო მოწყალე სული სულიწმიდის მიერ მიიღებს სიბრძნეს.
წმ.. ისააკ ასური
წმ

ღატაკი, ეს არის შენი კარი, შენ თავად კი - ღვთის კარების წინ მდგარი ღატაკი. როგორც მოექცევი შენს
მთხოვნელს, ისეცე მოგექცევა შენც ღმერთი.
ნეტარი ავგუსტინე

ღმერთმა ყველას გონება და გული, სიკეთის შეძლება დაგვირიგა, ზოგს, მართალია, ცოტა, ზოგს ბევრი,
მაგრამ ბევრს ბევრი მოეკითხება და ცოტას - ცოტა. იმისათვის კი არ დაგვირიგა, რომ იმ ზარმაც მონასავით
კიდობანში, ან მიწაში დავმალოთ, - იმისათვის, რომ ბევრი გაჭირვებულია ქვეყანაზედ, უნდა გავცეთ, რომ
მოვიგოთ რამე, თორემ ხელცარიელები დავრჩებით, როცა ღმერთი მოგვკითხავს. ამიტომაც არიან ეგრე
გულმართალნი ეს სიტყვები: „რასაცა გასცემ - შენია, რაც არა - დაკარგულია“. ის ღვთის მადლი, რომელიც
ყოველ კაცს თავდაპირველვე ჩაგვსახებია, ჩვენთვის დაკარგულია, თუ სიკეთე არ მოვაგებინეთ.
წმიდა ილია მართალი (ჭავჭავაძე)
ჭავჭავაძე)

როცა... ადამიანს პირს არიდებ, მითამ ქრისტე-ღმერთისთვის მოგირიდებია პირი. იესომ ბრძანა:
განკითხვის დღეს გეტყვითო მწყურვალი ვიყავ და არ მასვითო; მშიერი ვიყავ, არ მაჭამეთო; შიშველი ვიყავ, არ
ჩამაცვითო; სნეული ვიყავ, არ მომიარეთო. როცა მეტყვიანო უფალო! სადა გნახეთ, რომ არ გიშველეთო მე
ვეტყვიო: ყოველი გაჭირვებული კაცი, თქვენგან არ გაკითხული, მე ვიყავიო... სხვა შენთვის და შენ სხვისთვის,
აი გზა ცხოვრებისა, აი ხიდი ცხონებისა, აი გასაღები სამოთხისა!..
წმიდა ილია მართალი (ჭავჭავაძე)
ჭავჭავაძე)

16. ლოცვაზე

თუკი უფლისაგან ლოცვით რაიმეს ითხოვ, ის კი შენს შესმენას აყოვნებს, ნუ დაწუხრდები – ღმერთზე
გონიერი როდი ხარ.
ისააკ ასური

ნუ შეწყვეტ ლოცვას, ოდეს მაცდურმა უგრძნობელობა გულისა გამთხვიოს. სულით მშრალი, თუ ლოცვას
განაგრძობ, ცრემლით მლოცველზე მაღლა დადგები.
იღუმენი არსენი

ლოცვა სულის სუნთქვაა.

წმ.
წმ. იოანე კრონშტადტელი

ლოცვა დამღლელი შრომა როდია. იგი შინაგანი საქმიანობაა, სულის თბილი განაზება. ეს კია, ლოცვა
მარხვასა და მღვიძარებას საჭიროებს. მარხვა ვნებებს აცხრობს, მღვიძარება კი კლავს. ლოცვა ზეცამდე
აღაფრთოვანებს ადამიანს, უგზავნის რა ზეციურთა ნიჭთა.
წმინდა ანთიმოზ ქიოსელი

ილოცე და იშრომე - აი, ოქროს წესი, რომელიც მიწიერი ცხოვრების მთელ სიბრძნეს მოიცავს.
პროტოპრესვიტერი ი.ი. ტოლმაჩოვი

მხოლოდ ბაგეებით მლოცველი ჰაერის წინაშე ლოცულობს და არა - ღვთის; უფალი გონებას აქცევს
ყურადღებას და არა სიტყვებს, ადამიანებისგან განსხვავებით.
წმ.
წმ. პეტრე დამასკელი

118
 ის რითაც იყო დაკავებული ჩვენი სული ლოცვამდე, აუცილებლად ჩნდება მეხსიერებაში ლოცვის ჟამსაც.
ამიტომ ლოცვის დაწყებამდე საკუთარი თავი ისეთ მდგომარეობაში უნდა მოვიყვანოთ, როგორშიც გვინდა
ვიყოთ ლოცვის დროს.
ამბა ისაკი

ლოცვის დასაწყისი იმაში მდგომარეობს, რომ განიდევნოს შემოსული ზრახვები - მათი გამოჩენისთანავე;
მისი შუაგული ისაა, რომ გონება გადართულია სიტყვებში, რომელსაც წარმოვთქვამთ ანდა ვფიქრობთ; ლოცვის
სრულყოფილება კი მისი უფალთან ატაცებაა.
წმ.
წმ. იოანე სინელი (კიბისაღმწერელი)
კიბისაღმწერელი)

უგულისყურო და ზარმაცი ლოცვა ამაოდმეტყველებაა.

წმ.
წმ. ანტონი დიდი

შენ თვითონ არ გესმის საკუთარი ლოცვა, მაშ, როგორ გინდა, რომ უფალმა შეისმინოს ის?
წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

კართა მიღმა რჩება და არ შეიწყნარება ის ლოცვები, უსიყვარულოდ რომ აღევლინება უფლისადმი. რამეთუ
მხოლოდ სიყვარული განუღებს კარს ლოცვებს.
წმ.
წმ. ეფრემ ასური

17. მარხვასა და თავშეკავებაზე

რამდენადაც ჩვენ მარხვა არ დავიცავით, განგდებული ვიქმენით სამოთხიდან. ვიმარხულოთ, რათა

დავბრუნდეთ.
წმ.
წმ. ბასილი დიდი

მარხვა სხეულისა საზრდელია სულისა.

წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

ერიდეთ მარხვა საჭმლისგან უბრალო თავშეკავებით განსაზღვროთ. ისინი, ვინც საჭმლისაგან იკავებენ
თავს, მაგრამ შეუფერებლად ცხოვრობენ, ემსგავსებიან ეშმაკს, რომელიც მართალია არაფერს ჭამს, მაგრამ თავს
არ ანებებს ცოდვას.
წმ.
წმ. ბასილი დიდი

აკრძალვანი, რომელშიც მარხვის დადგენილების შედეგად მოექცევა ჩვენი სხეული არარაობაა იმ სულიერ
სარგებლობასთან, რომელიც შეუძლია მოგვიტანოს მარხვამ.
წმ.
წმ. ეპისკოპოსი ეგნატე (ბრიანჩანინოვი)
ბრიანჩანინოვი)

ეცადე ჭამა-სმის უფალი იყო და არა მონა.

წმ.
წმ. მაქსიმე აღმსარებელი

ვინც ხორცს არ ჭამს და სხვა საჭმელს გადამეტებულად მიიღებს, ღვინოს უზომოდ სვამს და ხორცს
აპოხიერებს, უსარგებლოა მისი მარხვა.
წმ.
წმ. მაქსიმე აღმსარებელი

როგორც დასაბამი ნაყოფისა არის ყვავილი, ისე დასაბამი მოღვაწეობისა არის მარხვა.
წმ.
წმ. მაქსიმე აღმსარებელი

რომელიც სძლევს მუცელს, იგი მოაუძლურებს ვნებას, და რომელიც ჭამისაგან იძლევა, იგი აღაღორძინებს
ბოროტ გულისთქმას.
წმ.
წმ. მაქსიმე აღმსარებელი

გარდამოცემა მარხვის შესახებ ისეთივე ძველია, როგორც თვით სამყარო. პირველი მცნება, რომელიც
ადამიანს უფლისგან მიეცა, მარხვის შესახებ მცნება იყო.

119
 წმ.
წმ. იოანე ოქროპირი

სულს ისე არაფერი აწრთობს, როგორც საჭმლისგან თავშეკავება.

აბბა პიმენი

გადამეტებული საკვები სხეულს მეტისმეტად გადატვირთულ ხომალდს ამსგავსებს, რომელიც ტალღების

მცირეოდენ მოძრაობაზეც კი ფსკერზე ეშვება.
აბბა ლეონტი

დაიმორჩილე სტომაქი, სანამ მას არ დაუმორჩილებიხარ.

წმ.
წმ. იოანე კიბისაღმწერელი

საზრდელის მიღება შეზღუდე მაშინ, როცა კიდევ მცირედის მიღება გსურს.

წმ.
წმ. ბასანოფი დიდი და იოანე წინასწარმეტყველი

მშვინვიერ მარხვაზე ნუ წუხარ, ის არაფერს წარმოადგენს სულიერი მარხვის გარეშე.

წმ.
წმ. ბასანოფი
ბასანოფი დიდი და იოანე წინასწარმეტყველი

მარხვის შემსუბუქება საეკლესიო კანონების მიხედვით უძლურთათვის დასაშვებია, და ეს სამართლიანია,

რადგან უძლურება თავისთავად გულისხმობს იმ მდგომარეობას (ანუ გრძნობების მოთოკვასა და ხორციელი
ვნებების უმოქმედობას), რის მისაღწევადაც საჭიროა მარხვა. აქედან გამომდინარე, უძლურებაში მყოფისთვის
მარხვით ხორცის დაოკება კი არ არის საჭირო, არამედ უძლური სხეულის კვებითა და მკურნალობით
გაძლიერება, სულის მსახურებისათვის სრულიად უვარგისი რომ არ გახდეს.
მოსკოვის მიტროპოლიტი ფილარეტი

მარხვა და ლოცვა განუყრელნი არიან.

წმ.
წმ. ნილოს სინელი

დადგა მარხვა სინანულისა, მოვიდა დღე განკითხვისა. იმ განკითხვისა კი არა, რომელსაც საშინელი
განკითხვა ჰქვიან და რომელსაც ჯოჯოხეთი და „ღრჭენა კბილთა“ მოსდევს... ეს იმისთანა განკითხვაა, საცა
თვითონ ბრალეული თავის-თავის გამკითხველია და მსაჯული. მაშასადამე, აქ „კბილთა ღრჭენას“ და
ჯოჯოხეთს ადგილი არ ექნება. აქ მხოლოდ ის არის საჭირო, რომ კაცმა თავისი ცოდვები ჩამოთვალოს და
სთქვას: ვინანიო. რაკი ეგრეა, ყველა კაცი უნდა დაუფიქრდეს თავის წარსულს ცხოვრებას თავისის ცოდვა-
მადლის გასარჩევად, თუ სურს ქრისტიანული წესი აღასრულოს და დრო სინანულისა ტყუილუბრალოდ არ
გააქარწყლოს.
წმიდა ილია მართალი (ჭავჭავაძე)
ჭავჭავაძე)

18. ოჯახზე,
ოჯახზე, ქორწინებაზე,
ქორწინებაზე, ბავშვებზე

„გარეგნულმა სილამაზემ, - წერს წმ. იოანე ოქროპირი, - მიჩვევა იცის და დროთა განმავლობაში მის მიმართ
ინტერესი იკარგება, ხოლო მშვენიერება სულისა პიროვნებას ყოველდღიურად განმაახლებელ ძალას ანიჭებს და
მიმზიდველს ხდის მასთან ურთიერთობას. ამ სილამაზეს ვერც ავადმყოფობა, ვერც სიბერე ვერ წაშლის.“
ღვთისმოშიშება, თავმდაბლობა, სიბრძნე, კეთილზნეობა... – ის თვისებებია, რომელიც კარგი ოჯახის
არსებობისათვის აუცილებელ საფუძველს ქმნის. ამიტომაც თავიდანვე განსაკუთრებული ყურადღება უნდა
მიექცეს იმას, თუ ვის ირჩევს ადამიანი ცხოვრების თანამგზავრად. ასევე გასათვალისწინებელია ის
წინაპირობანი, რაც განსაზღვრავს ამ კავშირს. თუ ოჯახის შექმნას მხოლოდ ხორციელი ვნება ან ანგარება
განსაზღვრავს, იგი, ფაქტობრივად, თავიდანვე განწირულია დარღვევისათვის, რადგან მიწიერ, წარმავალ
ღირებულებებზეა დაფუძვნებული.
ილია II,
II, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-
კათოლიკოს-პატრიარქი

ჩვენ დამჯერე შვილები გვინდა გვყავდეს, ჩვენ თვითონ კი არ გვინდა ღმრთის დამჯერენი ვიყოთ.
აბბა აღათონი

ოჯახი უნდა იყოს სახლი სათნეობისა და სახლი სიყვარულისა.

ღირსი იოსებ ოპტინელი

120
 როგორ გეყოლებათ წესრიგში შვილები, თუ თვითონ უწესრიგო ცხოვრებას ეწევით.
წმ.. ბასილი დიდი
წმ

საქციელითა და ცხოვრებით სწავლება ყველაზე უკეთესია.

წმ.. იოანე ოქროპირი
წმ

ბავშვის ბუნება საიდუმლოთა საიდუმლოა. ბავშვი იგივ ადამიანია და მით უფრო ძნელი საცნობელია, რომ
ძნელ წასაკითხ ქარაგმით დაწერილია, თუ ესე ითქმის, და არა სხვილ და სრულ ასოებით, როგორც
დამთავრებული კაცი. არ უნდა გვიკვირდეს, რომ რასაც დიდ მდინარეში ვპოულობთ, იმას მის სათავეშიაც
ვხედავთ. ბავშვი სათავეა, დასაწყისია დიდი ადამიანისა.
წმიდა ილია მართალი (ჭავჭავაძე)
ჭავჭავაძე)

19. ღვთისა და მოყვასის სიყვარულზე

წრის რადიუსები უკავშირდება ცენტრს და რაც უფრო ახლოს არიან ცენტრთან, მით უფრო უახლოვდებიან
ერთმანეთს. ხოლო ცენტრს თუ მოცილდებიან, დაშორდებიან ერთმანეთსაც. ასევეა ადამიანებიც. რაც უფრო
შორს არიან ღმერთისაგან, მით უფრო შორდებიან ერთმანეთს.
შეიყვარე ერთი ღმერთი და შეიყვარებ მის ყველა შვილს.
ღმერთი მუდამ ზრუნავს შენზე, შენც ნუ შეწყვეტ მოყვასზე ზრუნვას. თუ შენი მოყვასი, შენი აზრით, არ
არის სიყვარულის ღირსი, სიყვარულის ღირსია ღმერთი, რომლის მონა და ხატია იგი: სიყვარულის ღირსია
ქრისტე, რომელმაც თავისი სისხლი დაღვარა მისთვის.
წმ.
წმ. ტიხონ ზადონელი

როგორ ვანუგეშოთ მგლოვარენი? – მათთან ერთად ვიტიროთ.

მამა ალექსანდრე (ელჩანინოვი)
ელჩანინოვი)

ისინი (ბოლო დროის კოსმოპოლიტური იდეების მქადაგებლები) დაუსრულებლად ლაპარაკობენ

კაცობრიობის სიყვარულზე, მაგრამ ნაკლებ ყურადღებას აქცევენ გვერდზე მყოფს. მოყვასის სიყვარული კი
სწორედ რომ ყველას სიყვარულს გულისხმობს.
მაცხოვარმა ჩვენ მოყვასის სიყვარულისკენ მოგვიწოდა და არა მსოფლიოსადმი ზოგადი გრძნობების
გამოვლენისაკენ. მოყვასი კი მოიცავს ყველას, ვისთანაც კი რაიმე შეხება შეიძლება ჰქონდეს ადამიანს.
ბავშვისთვის მოყვასი ნიშნავს ოჯახის წევრებს და ახლობელთა ვიწრო წრეს. მოზრდილი ადამიანისთვის
თავისი ქვეყანა და ხალხი ავსებს „მოყვასის“ სივრცეს. მასთანაა იგი დაკავშირებული სახელმწიფოებრივი თუ
პოლიტიკურ-მოქალაქეობრივი ვალდებულებებით. თავისი ხალხის კულტურა, ცხოვრების წესი, ტრადიცია
არის მისთვის მშობლიური და საყვარელი.
უკვე სრულიად განვითარებული, მაღალი ზნეობის პიროვნებისათვის კი ნებისმიერი ადამიანი მოყვასია.
უნდა ითქვას ისიც, რომ მესამე ასაკობრივი საფეხური გულისხმობს პირველი და მეორე საფეხურების
აუცილებელ არსებობას ისევე, როგორც მეორე საფეხური გულისხმობს პირველი საფეხურის არსებობას.
აი, აქ აქვთ დაშვებული შეცდომა კოსმოპოლიტებს. ისინი მესამე საფეხურს მეორის გარეშე მოიაზრებენ და
არაჯანსაღი, უშინაარსო, უსულო საზოგადოების შექმნისკენ უბიძგებენ ადამიანებს.
ილია II,
II, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-
კათოლიკოს-პატრიარქი

ვინც მოყვასს წრფელი სიყვარულით ემსახურება, მისთვის დაღლაც კი დასვენებაა, ხოლო ვისაც მხოლოდ
თავისი თავი უყვარს და ზარმაცია, უსაქმურობაც კი ღლის.
სქიმ-
სქიმ-მონაზონი პაისი მთაწმინდელი

სიყვარული სულით გვაერთებს მათთანაც, ვინც დროსადა სივრცეში განგვეშორა.

წმ.
წმ. ბასანოფი დიდი

არ შეიძლება ითქვას - ჩვენ გვიყვარს ღმერთი, მაგრამ არ გვიყვარდეს ადამიანი... უსიყვარულოდ

შეუძლებელია ცხოვრება, უნდა გვიყვარდეს ერთმანეთი. გვიყვარდეს მოყვასი ჩვენი; გვიყვარდეს, თუ გვინდა
ვიპოვოთ ღმერთთან მისასვლელი გზა... თუ გვინდა, ვიყოთ ბედნიერნი. მხოლოდ იმ შემთხვევაში მოიპოვებს
ადამიანი მადლსა ღვთისასა, როცა სულიერად გაძლიერდება და ამაღლდება.
ილია II,
II, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-
კათოლიკოს-პატრიარქი

121
 ნაწილი V საზოგადო ღვთისმსახურების ვრცელი განმარტება

თავი 1. წესი და განმარტება ღამისთევის ლოცვისა

ღამისთევის ლოცვა სრულდება ყოველ შაბათსა და დღესასწაულის წინა საღამოს. როგორც სახელწოდება
გვიჩვენებს, ეს არის ლოცვა, რომელიც მთელი ღამე გრძელდება. ქრისტეანობის უძველეს ხანაში
წარმართებისგან დევნილ ქრისტეანთა ღვთისმსახურება სრულდებოდა ღამით, მტრისათვის შეუმჩნევლად.
აღნიშნული მსახურება იწყებოდა გვიან საღამოს და თითქმის გათენებამდე გრძელდებოდა.
ღამისთევის ლოცვა მოიცავს დიდ მწუხრს, დიდ ცისკარსა და I ჟამნს. წესი მათი ღამით შესრულებისა დღეს
ნაწილობრივ შეცვლილია: ისინი სრულდება საღამო ხანს, თუმცა ათონზე და ზოგიერთ სხვა მონასტერში იგი
უცვლელი დარჩა.

დიდი მწუხრი

დიდი მწუხრი იწყება შემდეგნაირად: იღება აღსავლის კარი: მღვდელი საცეცხლურითა და დიაკონი
ანთებული სანთლით შემოუკმევენ ტრაპეზსა და საკურთხეველს.
საცეცხლური მღვდლის ხელში სიმბოლურად ნიშნავს სული წმიდის მოქმედებას სამყროს შექმნისას,
ანთებული სანთელი დიაკონის ხელში კი – ნათელს საღმრთო სიბრძნისას.
კმევის დროს მღვდელი და დიაკონი არაფერს ამბობენ, რაც ნიშნავს შემდეგს: როცა ღმერთი ქმნიდა
სამყაროს, ადამიანი ჯერ კიდევ არ არსებობდა; იგი თავის ქმნილებათა შორის ყველაზე ბოლოს შექმნა ღმერთმა.
კმევისას საკურთხეველი წარმოადგენს სამოთხეს, მღვდელი – ადამს, დიაკონი – ანგელოზს, ტრაპეზი –
ცხოვრების ხეს.
დიაკონი გამოდის აღსავლის კარით ამბიონზე და ამბობს დიდი ხმით: „აღსდეგინ, მეუფეო გვაკურთხენ“.
მღვდელი საცეცხლურით ტრაპეზის წინ გამოსახავს ჯვარის სახეს და ამბობს ღამისთევის ლოცვის
ასამაღლებელს: „დიდება წმიდასა, ერთარსსა, ცხოველსმყოფელსა და განუყოფელსა სამებასა...“ ასამაღლებელს
დაასრულებს და სამჯერ მოუწოდებს მორწმუნეებს ღვთის თაყვანისცემისაკენ. „მოვედით თაყვანი ვსცეთ
მეუფესა...“ ამის შემდეგ გუნდი იწყებს 103-ე ფსალმუნის გალობას, რომელშიც უდიდესი მხატვრული
სილამაზითაა აღწერილი შექმნა სამყაროსი და ადამიანისა: „აკურთხევს სული ჩემი უფალსა, უფალო ღმერთო
ჩემო განსდიდენ ფრიად...“ აღნიშნული ფსალმუნის გალობისას მღვდელი და დიაკონი აკმევენ მთელ ეკლესიას.
ასეთი საზეიმო დასაწყისი ლოცვისა ჩვენ გვაგონებს სამყაროს შექმნას და სამოთხეში პირველი ადამიანების
უცოდველ მდგომარეობას, როცა მათ ჯერ კიდევ არ იცოდნენ, თუ რა იყო შიში და სირცხვილი, და სპეტაკი
გულითა და უსაზღვრო სიყვარულით ადიდებდნენ ქვეყნიერების შემოქმედს, რომლის ხატადაც თავად იყვნენ
შექმნილნი.
კმევისას მღვდლისა და დიაკვნის მსვლელობა ეკლესიაში ნიშნავს ადამის სიარულს სამოთხეში
ანგელოზთან ერთად.
მღვდელი და დიაკონი შედიან საკურთხეველში. მღვდელი გადასცემს საცეცხლურს, დიაკონი აქრობს
სანთელს, აღსავლის კარი იკეტება; ყველაფერი ეს ნიშნავს ადამიანთა ცოდვით დაცემასა და სამოთხიდან
განდევნას.
შეცოდებისა და ღვთის მართლმსაჯულების შეურცხყოფის შემდეგ ადამიანები ჩავარდნენ მწუხარებასა და
გაჭირვებაში. ამიტომ ფსალმუნის შემდეგ იკითხება დიდი კვერექსი, სადაც ადამი მთელი კაცობრიობის
სახელით ევედრება ღმერთს პატიებასა და შეწყალებას. დიდი კვერექსი არის გოდება – ტირილი ადამისა და
მისის მოდგმისა სამოთხის დაკარგვის გამო. ამ დროს მღვდელი საკურთხეველში კითხულობს შვიდ საიდუმლო
ლოცვას, რომლებშიც შესთხოვს უფალს, რომ შეისმინოს ჩვენი ვედრება, გვასწავლოს შიში და სიყვარული
ღვთისა, დღენი ჩვენი ცხოვრებისა გაგვატარებინოს უცოდველად, ღირსნი გაგვხადოს აღთქმული სასუფევლის
დამკვიდრებისა.
დახურული აღსავლის კარის წინ მდგარი მლოცველნი გამოხატავენ სამოთხის კარის წინ მდგარ ჩვენს
შორეულ წინაპრებს, რომელნიც მწარედ დასტიროდნენ თავიანთ მძიმე მდგომარეობას. მწარე სინანული
ცოდვით დაცემის გამო და იმედი ღვთის მოწყალებისა არის გამოხატული ფსალმუნებში, რომლებიც დიდი
კვერექსის შემდეგ იგალობება: „ნეტარ არს კაცი, რომელი არა მივიდა ზრახვასა უღმრთოთასა და გზასა
ცოდვილთასა არა დადგა...“ წმ. ეკლესიის მიერ ეს ფსალმუნები იმიტომაა შეტანილი ღვთისმსახურებაში, რომ
პირველი ადამიანების შეცოდების გახსენების შემდეგ მორწმუნეებს გაახსენოს ისიც, რომ ადამიანის ცხონება და
გადარჩენა ღვთის მოწყალებაზეა დამოკიდებული, რომ ხსნას ადამიანი მიაღწევს მხოლოდ ღვთის ნების
აღსრულების შედეგად.
მცირე კვერექსის შემდეგ იგალობება ფსალმუნებიდან გამოკრებილი საგალობელი: „უფალო ღაღად-ვჰყავ
შენდამი, ისმინე ჩემი, მოხედენ ხმასა ლოცვისა ჩემისასა, ღაღადებასა ჩემსა შენდამი...“ ამ საგალობელში
მოთხრობილია ძველი აღთქმის ეკლესიის ისტორია წინასწარ-მეტყველ მოსემდე. „უფალო ღაღად-ვჰყავის“
122
მუხლების შემდეგ იკითხება სადიდებლები, სადაც ლაპარაკია ეკლესიის ისტორიაზე წინასწარმეტყველ მოსეს
შემდეგ, იმაზე, რომ ღმერთმა შეისმინა ხალხის ვედრება და მოუვლინა წინასწარ-მეტყველნი, რომელნიც
წინასწარმეტყველებდნენ კაცობრიობის მხსნელზე – მესიაზე. სადიდებლები მთავრდება ღვთისმშობლისადმი
განსაკუთრებული მუხლით. მასში მოცემულია ქრისტიანული სწავლება იესუ ქრისტეს შობაზე ყოვლად წმიდა
მარიამისაგან.
გაიხსნება აღსავლის კარი, რაც ნიშნავს წინასწარმეტყველებას მაცხოვრის მოსვლით სასუფეველის გაღებაზე.
მღვდელი, რომელიც სიმბოლურად ქვეყნად მოსულ მაცხოვარს განასახიერებს, დიაკონთან ერთად გამოდის
საკურთხეველიდან ჩრდილო კარით და დგება აღსავლის კარის წინ. სამღვდელო პირების ამ გამოსვლას
ეწოდება მწუხრის „მცირე გამოსვლა“. სანთელი, რომელიც წინ მიუძღვის სამღვდელოებას, მოასწავებს
მაცხოვრის წინამორბედს – იოანე ნათლისმცემელს, ჩრდილო კარიდან გამოსვლა და აღსავლის კართან მისვლა –
ქრისტეს ქვეყნიური მსვლელობაა.
მიიღებს რა კურთხევას მღვდლისაგან, დიაკონი საცეცხლურით აღსავლის კარებში გამოსახავს ჯვარს და
ამბობს დიდი ხმით: „სიბრძნით აღემართენით“. აქაც, როგორც ლიტურგიაზე, ასამაღლებელი „სიბრძნით“
განკუთვნილია მორწმუნეთა ყურადღების გასამახვილებლად მიმდინარე საღვთო მომენტთან დაკავშირებით.
მღვდელი და დიაკონი შედიან საკურთხეველში და ემთხვევიან წმ. ტრაპეზს. მორწმუნენი მღვდლის
საკურთხეველში შესვლას აღსავლის კარით წარმოიდგენენ როგორც უშუალოდ მაცხოვრის მობრძანებას და
უდიდესი ღვთაებრივი სიხარულით ხვდებიან მას შემდეგი საგალობლით: „ნათელი მხიარული, წმიდისა
დიდებულისა, უკუდავისა, მამისა ზეცათასა...“ ადარებენ რა მაცხოვარს სინათლეს, მორწმუნენი აღიარებენ, რომ
მხოლოდ ქრისტეს მოძღვრებამ შესძლო კაცობრიობის წყვდიადიდან გამოყვანა და ჭეშმარიტ გზაზე დაყენება.
აღსავლის კარებში საცეცხლურით ჯვარის გამოსახვა ნიშნავს წინასწარმეტყველებას მაცხოვრის ჯვარზე
წამებაზე, ხოლო ტრაპეზის მთხვევა მოასწავებს იმას, რომ იესუ ქრისტე ამაღლების შემდეგ დიდებით დაჯდება
მამა ღმერთის მარჯვნივ, მაღალ დასაჯდომელთან მისვლა კი – ქრისტეს მეორედ მოსვლას ქვეყნიერების
განსასჯელად. შემდეგ იგალობება დღის წარდგომა თავისი მუხლებით, რომლებიც გამოკრებილია
ფსალმუნებიდან. კვირის ყოველ დღეს აქვს თავისი წარდგომა, ამიტომაც იწოდება ისინი „დღის წარდგომებად“.
წარდგომაში მოკლედაა ასახული შინაარსი და მნიშვნელობა აღსანიშნავი დღესასწაულისა თუ მნიშვნელოვანი
შემთხვევისა. ასე მაგალითად, კვირაძალზე იგალობება: „უფალი სუფევს, მშვენიერებაი შე-იმოსა“, ე.ი. უფალი
მეფობს, შეიმოსა დიდებით.
დიდ დღესასწაულებზე დღის წარდგომის შემდეგ იკითხება საწინასწარმეტყველონი ან გამორჩეული
ადგილები ძველი და ახალი აღთქმის წიგნებიდან, რომლებშიც მოცემულია წინასწარმეტყველება ან განმარტება
აღსანიშნი დღისა ან ქება დღესასწაულის წმინდანისა. თუ საწინასწარმეტყველო ძველი აღთქმიდანაა, მაშინ
აღსავლის კარი იხურება, ხოლო თუ ახალი აღთქმიდან – რჩება ღია.
საწინასწარმეტყველოს შემდეგ სრულდება მრჩობლი და თხოვნითი კვერექსები, რომელთა შორისაც
იკითხება: „და ღირს მყუენ ჩუენ უფალო მწუხრსა ამას უცოდველად დაცვად ჩუენდა...“ ამ ლოცვაში
მორწმუნენი შესთხოვენ ღმერთს, რათა უშფოთველად და მშვიდად გაატარონ ღამე. თხოვნითი კვერექსის
შემდეგ, იმ დროს, როცა მღვდელი კითხულობს საიდუმლო ლოცვას, რომელშიც ითხოვს ღვთისაგან ზეციურ
მადლს მორწმუნეთა დასაცავად ბოროტისაგან, მლოცველნი მოკრძალებით ხრიან თავს.
შემდეგ იკითხება სადიდებელნი „სტიქარონსა ზედა“. „სტიქარონი“ წარმოსდგება ბერძნული სიტყვიდან
„სტიხირარიონ“, რაც ისეთ საგალობლებს წარმოადგენს, რომლებიც უპირისპირონი არიან, ვინაიდან თვითონ
წარმოადგენენ სძლისპირს და სრულდებიან სხვა საგალობლებისაგან განსხვავებულ, საკუთარ კილოზე. სტი-
ქარონის საკითხავებში მოთხრობილია ეკლესიის ისტორია ბაბილონის ტყვეობის შემდეგ.
შემდეგ იკითხება წმ. სვიმეონ მიმრქმელის ლოცვა: „აწ განუტევე მონაი შენი მეუფეო...“ (ლუკა 2.29-32). ამ
ლოცვაში მაცხოვრის ხილვით გახარებული მართალი სვიმეონი, დარწმუნებული კაცობრიობის გადარჩენაში
იესუ ქრისტეს მხსნელი მადლის წყალობით ითხოვს ღვთისაგან ქვეყნიურ სიკვდილს. ლოცვაში გატარებულია
აზრი ძველი აღთქმის მართალთა მოლოდინისა ქვეყნიერების მხსნელზე – მესიაზე. „აწ განუტევეს“ შემდეგ
იკითხება დასაწყისი ლოცვები და იგალობება ტროპარი დღის წმინდანისა ან დღესასწაულის. ამას მოსდევს
ლოცვა მართალ იობისა „იყავნ სახელი უფლისა კურთხეულ ამიერითგან და უკუნისამდე...“ (იობი 1.21.
ფსალმუნი 112.2). და იკითხება სამადლობელი 33-ე ფსალმუნი „ვაკურთხო უფალი ყოველსა ჟამსა...“
მწუხრი მთავრდება მღვდლის მიერ ხალხის კურთხებით: „კურთხევა უფლისა თქუენზედა, მისითა
მადლითა და კაცთმოყვარებითა...“ აქ მწუხრს მოებმის ცისკარი.
დიდ დღესასწაულებზე ეკლესიაში საზეიმო განწყობილების შესაქმნელად, ღამისთევის ლო-ცვებში
ჩართულია შუა ეკლესიაში შესასრულებელი მთელი რიგი ლოცვები და მოქმედებანი, რომელთაც ეწოდება
ლიტია და პურის კურთხევა. სიტყვა „ლიტია“ ნიშნავს გაძლიერებულ ლოცვას (მართლაც „უფალო
შეგვიწყალენს“ აქ გალობენ 40, 30 და 50-ჯერ). ლიტია სრულდება ეკლესიის უკანა ნაწილში კარებთან ახლოს.
ძველად იგი სრულდებოდა იმ მიზნით, რომ მიეცათ უფლება საერთო ლოცვაში მონაწილეობის მიღებისა
კათაკმეველთათვის და იმათთვისაც, ვინც მონანიებაში იყო და არ ჰქონდა ეკლესიაში შესვლის უფლება.

123
 ლიტიაზე წმ. ეკლესია შესთხოვს უფალ ღმერთს ყოვლად წმიდა ღვთისმშობელისა და ყველა წმინდას
ლოცვითა და შუამდგომლობით ღვთივდაცული ერის, პატრიარქის, სამღვდელოების, ერისკაცთა და ყველა
მართლმადიდებელი ქრისტეანის შეწყალებასა და კეთილდღეობას, ტყვეთა განთავისუფლებას, სნეულთა
განკურნებას, ქვეყნიერების დაცვას ცეცხლის, მიწისძვრისა და სხვა უბედურებათაგან. ლიტიას მღვდელი
ამთავრებს ლოცვით: „მეუფეო მრავალმოწყალეო...“, რომელსაც მლოცველნი მოისმენენ თავდახრილნი. ამის
შემდეგ სამღვდელოება გადაინაცვლებს შუა ეკლესიაში პატარა მაგიდასთან, რომელზედაც მოთავსებულია
საკურთხებელი ხუთი პური, ხორბალი, ღვინო და ზეთი. პურის კურთხევით ვიხსენებთ მაცხოვრის მიერ ხუთი
პურით ხუთი ათასის დაპურების სასწაულსა და ქრისტეანთა უძველეს ჩვევას ეკლესიაში პურის, ღვინისა და
ზეთის მიტანისა, რომელიც ლოცვის შემდეგ უნაწილდებოდა მორწმუნეებს. ამიტომაცაა, რომ დღესაც
ნაკურთხი პური ლოც-ვის დასასრულს ურიგდება მლოცველთ, ნაკურ-თხი ზეთი კი გამოიყენება ცისკარზე,
წმ.სახარე-ბის წაკითხვის შემდეგ მორწმუნეთა საცხებლად.
სტიქარონის შემდეგ იგალობება „აწ განუტევე“, რასაც მოჰყვება დასაწყისი ლოცვები და ტროპარი დღისა,
რომლის გალობის დროსაც დიაკონი სამჯერ შემოუკმევს მაგიდას საკურთხებელი პურით. ბოლოს მღვდელი
კითხულობს პურის კურთხევის ლოცვას: „უფალო იესუ ქრისტე, ღმერთო ჩვენო, რომელმან აკურთხენ ხუთნი
პურნი...“ საღამოს ლოცვა მთავრდება მართალ იობის ლოცვით, 33-ე ფსალმუნითა და მღვდლის მიერ ხალხის
დალოცვით.

დიდი ცისკარი

ღამისთევის ლოცვაზე ცისკარი იწყება მწუხრის დამთავრებისთანავე ექვსი ფსალმუნის კითხვით: „დიდება
მაღალთა შინა ღმერთსა, ქუეყანასა ზედა მშვიდობა, და კაცთა შორის სათნოება„. ეს ის სიტყვებია, რითაც
ბეთლემში ანგელოზნი ადიდებდნენ მაცხოვრის შობას. ე.ი.ცისკრის ეს ნაწილი აუწყებს მორწმუნეებს
კაცობრიობის მხსნელის – მესიის განხორციელებას.
ფსალმუნებში ლაპარაკია იმ მტრობასა და დევნა-შევიწროებაზე, რითაც იყო გარშემორტყმული
წინასწარმეტყველი დავითი; მაგრამ დავითის სახელის ქვეშ უნდა ვიგულისხმოთ თვით უფალი ჩვენი იესუ
ქრისტე, ხოლო მის უბედურებათა ქვეშ – ყველა ის ტანჯვა-წამება, რაც ელოდა მომავალ მესიას.
ფსალმუნების კითხვისას მღვდელი კითხულობს თორმეტ საიდუმლო ლოცვას, რომლებშიც ჰმადლობს
ღმერთს გასული ღამისათვის; შესთხოვს უფალს მართლმადიდებელ ქრისტიანთა გაძლიერებას, ცოდვათა
მიტევებას, სარწმუნოებასა და სიყვარულს, ზეციური სასუფევლის დამკვიდრებას.
ფსალმუნების კითხვისას მღვდლის მიერ საიდუმლო ლოცვების კითხვა ნიშნავს იმას, რომ 30 წლამდე
მაცხოვარი თუმცა ხალხში იყო, ხალხმა არაფერი იცოდა მის შესახებ. თვით ექვსი ფსალმუნის კითხვა
მოასწავებს იოანე ნათლისმცემლის ქადაგებას შენანების შესახებ. ამიტომაცაა, რომ ამ ფსალმუნების კითხვისას
ზოგიერთ ეკლესიებში ტაძარს ნაკლებად ანათებენ.
ექვსი ფსალმუნის შემდეგ იკითხება დიდი კვერექსი, რომლის შემდეგაც საზეიმოდ სრულდება მორწმუნეთა
საცხონებლად განკაცებული ღმერთის – იესუ ქრისტეს სადიდებელი: „ღმერთი უფალი და გამოგვიჩნდა ჩვენ,
კურთხეულ არს მომავალი სახელითა უფლისათა“. ეს ადგილი ცისკრისა მოასწავებს იესუ ქრისტეს
ნათლისღებასა და წმ. სამების გამოცხადებასაც. ამიტომაცაა, რომ ამ დროს ტაძარს უფრო მეტად ანათებენ.
„ღმერთი უფალის“ შემდეგ იგალობება ტროპარი. აღდგომის ტროპარებში იდიდება მაცხოვრის მიერ
ჯოჯოხეთის დათრგუნვა და ძლევა სიკვდილისა. ტროპარის შემდეგ იკითხება დავითის ფსალმუნები
გარკვეული წესით. მათი კითხვისას ძველად მორწმუნეთათვის დაშვებული იყო ჯდომა. ფსალმუნებში
მოცემულია წინასწარმეტყველება ძველი აღთქმისა იესუ ქრისტეზე. კანონის შემდეგ იკითხება სტიხოლოგიები,
სადაც უფრო გარკვევითაა ასახული მაცხოვრის წამება და სიკვდილი. სტიხოლოგიებს მოსდევს მცირე კვერექსი.
ამის შემდეგ იწყება ყველაზე საზეიმო ნაწილი ცისკრისა. იხსნება აღსავლის კარი და შუა ეკლესიაში
გამოსვენდება წმ. სახარება. ეკლესიას კიდევ უფრო მეტად ანათებენ. გუნდი იწყებს მე-19 კანონის გალობას:
„აქებდით სახელსა უფლისასა, აქებდით მონანი უფალსა...“ ამ საგალობელს კიდევ უწოდებენ „ნეტარ არიანს“.
მღვდელი და დაიკონი აკმევენ ეკლესიას.
აღსავლის კარის გაღება და წმ. სახარების გამოსვენება მოასწავებს მკვდრეთით აღდგომილი მაცხოვრის
გამოცხადებას. მღვდლისა და დიაკვნის მსვლელობა ეკლესიაში კმევისას ნიშნავს ქრისტეს მოციქულებისა და
მენელსაცხებლე დედების დიდ სიხარულს, გამოწვეულს იესუ ქრისტეს აღდგომით, წმ. სახარების შუა
ეკლესიაში დასვენება კი იმას, რომ მაცხოვარმა მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ, ამაღლებამდე, ორმოცი დღე
დაჰყო დედამიწაზე და ეცხადებოდა ხალხს. დიდ დღესასწაულებზე აქებდითის შემდეგ ეკლესიის შუა ნაწილში
სადღესასწაულო ხატის წინ სამღვდელოების მიერ იგალობება სადიდებელი დღესასწაულის ან წმინდანის
საქებელად. აღდგომის ცისკარზე აქ სრულდება ტროპარები: „კურთხეულ ხარ შენ უფალო, მასწავენ მე
სიმართლენი შენნი; გუნდნი ანგელოზთანი...“, რომლებშიც ლაპარაკია იესუ ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომასა
და მენელსაცხებლე დედებზე, რომელთაც გამოეცხადა ანგელოზი ღვთისა.

124
 აღნიშნული ტროპარებისა და მცირე კვერექსის შემდეგ იგალობება იპაკო და ანტიფონი – სპეციალური
მუხლები, სადაც შექებულია იესუ ქრისტეს მიერ ადამიანის გამოხსნა. ყველაზე ხშირად იგალობება IV ხმის I
ანტიფონი: „სიყრმით ჩემითგან ფრიად მბრძვანან...“, რომელშიც ლაპარაკია იესუ ქრისტეს წყალობით
მორწმუნეთათვის მოცემულ მხსნელ მადლზე.
ანტიფონების შემდეგ ითქმის საცისკრო ან დღესასწაულის წარდგომა, რასაც მოჰყვება წმ. სახარების კითხვა.
აღდგომის საცისკრო სახარებები სულ თერთმეტია. ისინი იკითხება თანმიმდევრობით, კვირიაკების მიხედვით.
მათში მოთხრობილია ქრისტეს აღდგომაზე და იმაზეც, თუ როგორ ეცხადებოდა იგი მოციქულებს აღდგომის
შემდეგ. დღესასწაულებზე იკითხება დღესასწაულის სახარება.
მკვდრეთით აღდგომილი მაცხოვრის სადი-დებლად მორწმუნენი გალობენ შემდეგ საგალობელს: „აღდგომა
ქრისტესი ვიხილეთ...“ თუ დღესასწაული დაემთხვა უბრალო დღეს, მაშინ აღნიშნული საგალობელი არ
იგალობება. მის ნაც-ვლად სრულდება დღესასწაულის საგალობელი.
დიაკონი ამბიონზე მაცხოვრის ხატის წინ კითხულობს ლოცვას: „აცხოვნე ღმერთო ერი შენი...“ მღვდლის
ასამაღლებლის შემდეგ მორწმუნენი ემთხვევიან შუა ეკლესიაში დასვენებულ ხატსა და წმ. სახარებას. აქ ხდება
ზეთის ცხებაც. მორწმუნეთა ზეთის ცხებისას მღვდელი ამბობს: „სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა
წმიდისათა, ამინ“, ე.ი. წმ. სამების სახელით სცხებს მორწმუნეებს ნაკურთხ ზეთს და გამოსთქვამს იმის მტკიცე
რწმენას, რომ სარწმუნოებით მისი მიმღებელნი მიიღებენ კურნებას, შვებას.
ზეთის ცხების დამთავრების შემდეგ წმ. სახარება შესვენდება საკურთხეველში, აღსავლის კარი იკეტება.
იწყება სძლისპირების კითხვა. მთელი კანონი, ანუ რიგი საეკლესიო საგალობლებისა რომელიმე წმინდანისა თუ
დღესას-წაულისადმი განკუთვნილი, შესდგება ცხრა სძლისპირისაგან. თითოეული სძლისპირი თავის მხრივ
შესდგება ტროპარებისაგან. შესდგება ტროპარებისაგან, რომლებშიც მოცემულია ეკლესიის ისტორია და ჩვენი
პირადი ქება ღვთისა და წმინდანებისა. III, VI და IX სძლისპირების შემდეგ იკითხება მცირე კვერექსი. რადგან
IX სძლისპირი განკუთვნილია ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლისადმი, ამიტომ აღნიშნული სძლისპირის წინ
დიაკონი აღამაღლებს საცეცხლურს ღვთისმშობლის ხატის წინ და ამბობს ასამაღლებელს: „ღვთისმშობელსა
დედასა ნათლისასა, გალობით ვადიდებდეთ“. მგალობელნი აქებენ ყოველდ წმიდას შემდეგი საგალობლით:
„ადიდებს სული ჩემი უფალსა და განიხარა სულმან ჩემმან ღვთისა მიმართ მაცხოვრისა ჩემისა...“ ჩასართავით:
„უპატიოსნესსა ქერუბინთასა...“
სძლისპირების შემდეგ სამჯერ იგალობება: „წმიდა არს უფალი ღმერთი ჩვენი“ და იკითხება
განმანათლებელი, რომელშიც გატარებულია აზრი იმისა, რომ მორწმუნენი გონებით უნდა განათლდნენ,
განსპეტაკდნენ უფალი ღმერთის ღირსეულად სადიდებლად. ამას მოსდევს 148-ე, 149-ე და 150-ე ფსალმუნების
კითხვა: „ყოველი სული აქებდით უფალსა, აქებდით უფალსა ცათაგან, აქებდით მას მაღალთა შინა...“ ამ
ფსალმუნებში წინასწარმეტყველი დავითი მოუწოდებს ყველას და ყველაფერს ღვთის სადიდებლად, რადგან
ადამიანის ცოდვით დაცემა მთელი სამყაროს წუხილიცაა. იგივე აზრია გატარებული აქებდითის
სადიდებლებშიც.
იხსნება აღსავლის კარი და მღვდელი ხელაპყრობილი ღაღადებს: „დიდება შენდა, რომელმან მოგვფინე
ნათელი“. მღვდლის ამ სიტყვებს გადავყავართ ქრისტეანობის უძველეს ხანაში, რაც ერთხელ კიდევ გვახსენებს
იმას, რომ ძველად ღამისთევის ლოცვა გრძელდებოდა მზის ამოსვლამდე. მღვდელი მორწმუნე ერის სახელით
მადლობს ღმერთს ახალი დღის დადგომასა და მზის ნათელის ხელახალი ხილვისათვის. ხილული ნათელის
ქვეშ მორწმუნენი გულისხმობენ სარწმუნოებრივ-ღვთაებრივ ნათელსაც, რომელსაც ეზიარნენ იესუ ქრისტეს
წყალობით. გუნდი გალობს მეუფე დიდების სადიდებელს: „დიდება მაღალთა შინა ღმერთსა...“, რომელსაც
დაასრულებს წმიდა სამების საგალობლით: „წმიდაო ღმერთო, წმიდაო ძლიერო, წმიდაო უკვდავო, შეგვიწყალენ
ჩვენ“. ამ საგალობლით ქმნილება ადიდებს შემოქმედს, როგორც ანგელოზნი, ისე ადამიანები, როგორც
ზეციური, ისე ქვეყნიური ეკლესიები ადიდებენ ქვეყნიერების შემოქმედს.
აღნიშნულის შემდეგ იგალობება დღესასწაულის ტროპარი, ხოლო აღდგომის დღეს – ტროპარი აღდგომისა
კენტი ან ლუწი ხმის მიხედვით: I, III, V და VII ხმაში იკითხება: „დღეს ცხოვრება არს ყოვლისა სოფლისა...“,
ხოლო II, IV, VI და VIII ხმაში: „აღსდეგ საფლავისაგან და ჯოჯოხეთისა საკრეველნი შე-მუსრენ...“ ამ
ტროპარებში ლაპარაკია ქრისტეს აღდგომასა და იმ სიძნელეებზე, რომლებიც გა-დახდათ მოციქულებს
ქრისტიანობის ქადაგებისას.
შემდეგ სრულდება მრჩობლი და თხოვნითი კვერექსები. ცისკარი მთავრდება დიდი ჩამოლოცვით, სადაც
ყოვლად წმიდა ღვთისმშობლისა და სხვა წმინდანების შუამდგომლობით შესთხოვს მკვდრეთით აღდგომილ
მაცხოვარს მორწმუნეთა შეწყალებასა და ცხონებას. აღსავლის კარი და კრეტსაბმელი იხურება.
ცისკარს მოებმის I ჟამნი, რითაც მთავრდება ღამისთევის ლოცვა.

125
 თავი 2. ჟამნი და მათი კითხვის წესი

ძველ აღთქმაში დღე იყოფოდა ოთხ ნაწილად, ოთხ ჟამნად (დროდ), რომლებშიც შედიოდა I, III, VI და IX
ჟამნები. თითოეულ მათგანზე ადამიანი ვალდებული იყო შეესრულებინა გარკვეული ლოცვები. ჟამნები
სრულდება დღესაც, ოღონდ სხვა მნიშვნელობით.

ძველი აღთქმის ღვთისმსახურება ძირითადად ფსალმუნების კითხვა-გალობისაგან შედგებოდა, ამიტომ

ქრისტიანული ჟამნებიც თავდაპირველად მხოლოდ ფსალმუნებს შეიცავდნენ. შედარებით გვიან მოხდა
ჟამნებში ქრისტიანული ლოცვებისა და საგალობლების შეტანა.

I ჟამნი მოიცავს ჩვენი დროის 7, 8, 9 საათს. ეს ის დროა, როდესაც მაცხოვარი ჩვენი იესუ ქრისტე იყო
მიყვანილი პილატესთან. I ჟამნი სრულდება ცისკრის შემდეგ;

III ჟამნი (10, 11, 12 საათი) გვაგონებს მაცხოვრის სასამართლოს და ტანჯვას პილატესთან;

VI ჟამნი (1, 2, 3 საათი) ეს ის დროა, როდესაც მაცხოვარმა იტვირთა ჯვარი, ავიდა გოლგოთაზე და იქნა
ჯვარცმული. III და VI ჟამნები იკითხება წმ. იოანე ოქროპირის და წმ. ბასილი დიდის წირვების წინ;

IX ჟამნი (4, 5, 6 საათი) ეს ის დროა, როდესაც ჯვარცმულმა იესუ ქრისტემ განუტევა სული. ეს ჟამნები
იკითხება უბრალო დღეებში მწუხრის წინ.

ჟამნების შესრულების სქემა

სქემა:
მა

1. დასაწყისი;
2. სამი ფსალმუნი;
3. დიდება, აწდა, ალილუია;
4. ტროპარი დღისა და წმიდისა;
5. ღვთისმშობლის ლოცვა;
6. დასაწყისი ლოცვები;
7. კონდაკი დღისა და წმიდისა;
8. “უფალო შეგვიწყალენ” 40-ჯერ; “რომელი ყოველსა დღესა...” “უფალო შეგვიწყალენ” 3-ჯერ; დიდება,
აწდა; “უპატიოსნესსა ქერუბიმთასა...”;
9. ბოლო ლოცვა უფლისადმი.

თავი 3. განმარტება ლიტურგიისა

საღმრთო ლიტურგია რამოდენიმე სახელითაა ცნობილი. პირველი სახელწოდება – ლიტურგია, –

ბერძნულია და ნიშნავს “საერთო მსახურებას”, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ წმ. ზიარების საიდუმლოში
ღვთისადმი შეიწირება მსხვერპლი მთელი მორწმუნე ერისათვის, ცოდვებისათვის როგორც ცოცხალთა, ისე
მკვდართა. ბერძნები წმ. საიდუმლოს ზიარებას უწოდებდნენ “ევქარისტიასაც”, ამიტომ ლიტურგია ხშირად
იწოდება ევქარისტიად. მოციქულთა დროს ლიტურგიას კიდევ უწოდებ-დნენ “პურის განტეხას” (საქმე, მოც.
3.46).
წირვაზე მორწმუნენი იხსენიებენ იესუ ქრისტეს ცხოვრებასა და სწავლებას მაცხოვრის შობიდან მის
ამაღლებამდე.
ლიტურგიის შესრულების წესი ასეთია: თავდაპირველად მზადდება მასალა და საკრალური ნივთები
საიდუმლოს შესასრულებლად. შემდეგ მორწმუნენი ემზადებიან საიდუმლოსათვის, ბოლოს სრულდება თვით
საიდუმლო და მორწმუნენი ეზიარებიან. ამიტომ ლიტურგია იყოფა სამ ნაწილად:
1. კვეთა;
2. კათაკმეველთა ლიტურგია;
3. მართალთა ლიტურგია.

1. კვეთა

ლიტურგიის პირველ ნაწილს, რომელზედაც მზადდება მასალა წმიდა საიდუმლოს შესასრულებლად,

ეწოდება კვეთა.
126
 ძველად წირვაზე მოსულ ქრისტიანებს თან მოჰქონდათ პური და ღვინო წმ. ზიარებისათვის, ამიტომაც
უწოდებენ კვეთას “პროსკომიდიას” – რაც ბერძნულად ნიშნავს მოტანას.
წმ. ზიარების სიდუმლოს შესასრულებლად აუცილებელია პური და ღვინო. პური საჭიროა გაფუებული,
რადგან სწორედ ასეთი პური იხმარა ქრისტემ საიდუმლო სერობაზე. გარეგნულად პური ანუ სეფისკვერი უნდა
იყოს: 1. მრგვალი; 2. ორნაწილიანი, ქრისტეს ორბუნებოვნების აღმნიშვნელი, – ღვთაებრივისა და
ადამიანურისა; 3. თავზე გამოსახული უნდა ჰქონდეს ჯვარი, ნიშნად იმისა, რომ აღნიშნული პური
ღვთისმსახურებისთვისაა განკუთვნილი; და 4. ჯვარზე უნდა იყოს გამოსახული შემდეგი წარწერა:”იესუ
ქრისტე ძლევა”, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქრისტემ ყველას სძლია. ღვინო უნდა იყოს ყურძნისა, წითელი ფერის.
ყურძნის იმიტომ, რომ თვით მაცხოვარი საიდუმლო სერობაზე ეზიარა ყურძნის ღვინით, რაც შეეხება წითელს –
იგი სისხლის ფერია. კვეთისათვის საჭიროა ხუთი სეფისკვერი, რომელიც გვაგონებს მაცხოვრის მიერ ხუთი
პურით ხუთი ათასის დაპურებას.
წირვის დაწყების წინ მღვდელი იკეთებს ოლარს, დადგება დახურული აღსავლის კარის წინ ამბიონზე და
კითხულობს ე.წ. “შემთხვევის ლოცვებს”; შემდეგ შედის საკურთხეველში, იმოსება სრული სამღვდელო
შესამოსელით, იბანს ხელებს, რაც მის სულიერ სიწმიდესა და მზადყოფნას გამოხატავს წმ. საიდუმლოს
შესასრულებლად (ძველად ღვთისმსახურნი ხელებს იბანდნენ წმ. შესაწირავის სამკვეთლოდან ტრაპეზზე
გადასვენების წინ; ამიტომაცაა, რომ ახლაც მღვდელმთავარი ხელს იბანს “ქერუბიმთას” გალობის დროს, დიდი
გამოსვლის წინ). ამის შემდეგ მღვდელი მიუახლოვდება სამკვეთლოს და კვეთისათვის გამზადებული ხუთი
სეფისკვერიდან ამოარჩევს საუკეთესოს, რომლიდანაც გარკვეული წესით ამზადებს ტარიგს, – შესაწირავ
ძღვენს. ასამაღლებლის შემდეგ აღნიშნულ სეფისკვერზე ლახვრით სამჯერ გამოსახავს ჯვარს და წარმოსთქვამს
სიტყვებს: “მოსახსენებლად უფლისა ღვთისა და მაცხოვრისა ჩვენისა იესუ ქრისტესსა”. ამის შემდეგ იგი
ლახვრით სეფისკვერს ჩააჭრის გვერდებს და ამბობს ისაია წინასწარმეტყველის სიტყვებს: “ვითარცა ცხოვარი
კლუად მიიგუარა...” და “ვითარცა ტარიგი წინაშე მრისველისა...” “სიმდაბლითა თვისითა სასჯელი მისი
მიეღო”, “ხოლო თესლტომი მისი ვინმე მიუთხრას”, “რამეთუ აღებულ არს ქუეყანით ცხოვრება მისი...” (ისაია
53.7-8). შემდეგ ტარიგს ქვევიდან ჯვარის სახედ ჩაჭრის ამ სიტყვებით: “დაიკლვის ტარიგი ღვთისა აღმღებელი
ცოდვათა სოფლისათა ცხოვრებისათვის სოფლისა ცხოვნებად”, დაასვენებს ფეშხუმზე, მარჯვნიდან ლახვრით
უგმირავს და ამბობს: “ერთმან მხედართაგანმან ლახურითა განაღო გუერდი მისი და მეყუსეულად გარდამოხდა
სისხლი და წყალი, და რომელმან იხილა ჰსწამა და ჭეშმარიტ არს წამება მისი” (იოანე 19.34-35). ამ სიტყვებზე
ბარძიმში ჩაასხამს ღვინოსა და წყალს და აკურთხებს შეერთებას.
მეორე სეფისკვერიდან ამოიღებს მოზრდილ ნაწილს ყოვლად წმიდა ღვთისმშობლის სახელზე და
მოათავსებს ფეშხუმზე ტარიგის მარჯვენა მხარეს. მესამე სეფისკვერიდან ამოიღებს ნაწილებს ცხრა დასის
სახელზე, რომელშიც შედიან: იოანე ნათლისმცემელი, წინასწარ-მეტყველნი, მოციქულნი, მღვდელ-მთავარნი,
მოწამენი, ღირსნი მამანი და დედანი, უვერცხლონი, ღვთისმშობლის მშობლები და ყოველნი წმინდანნი, და
ბასილი დიდი ან იოანე ოქროპირი, ვისი წირვაც იქნება შესასრულებელი. აღნიშნული ცხრა ნაწილი
მოთავსდება ტარიგის მარცხენა მხარეს. მეოთხე სეფისკვერიდან მღვდელი ამოიღებს ორ ნაწილს: ერთს
პატრიარქისა და მისი დასის სახელზე, ხოლო მეორეს – ღვთივდაცული ერის, მთავრობისა და მხედრობის
სახელზე და ათავსებს ტარიგის ქვემოთ. მეხუთე სეფისკვერიდან ამოიღებს ერთ ნაწილს მიცვალებულთათვის.
ამით მთავრდება კვეთა და მოიხსენიება როგორც ცოცხალნი, ისე მიცვალებულნი, ამოიღება ნაწილები
შემოწირული სეფისკვერიდანაც და მოთავსდება ტარიგის ქვედა მხარეს.
მღვდელი აკურთხებს სასაკმევლეს, იღებს ვარსკვლავს, შემოატარებს სასაკმევლეზე და დაადგამს ფეშხუმს;
ასევე შემოატარებს მცირე დაფარნებს საცეცხლურზე და დააფარებს ბარძიმ-ფეშხუმს, ხოლო დიდ დაფარნას –
ორივეს. ამ მოქმედებათა შესრულებისას იკითხება საგანგებო ლოცვები. ამის შემდეგ მღვდელი კითხულობს
საერთო ლოცვას წინადაგებული ძღვენისათვის, სადაც იხსენიებს როგორც შემომწირველთ, ისევე იმათ,
ვისთვისაც შემოსწირეს. ბოლოს ხდება მცირე ჩამოლოცვა.
კვეთის შესრულებისას საეკლესიო ნივთებს და მოქმედებებს აქვთ შემდეგი სიმბოლური მნიშვნელობანი:
ფეშხუმი ნიშნავს ცას, ვარსკვლავი – იმ სასწაულებრივ ვარსკვლავს, რომელიც ქრისტეს შობისას წინ
უძღოდათ მოგვებს; მცირე დაფარნები ის სახვევებია, რომლებითაც ახლადშობილი ყრმა იესუ იქნა შეხვეული
და ბაგაში მიწვენილი. დიდი დაფარნა – ის ტილოა, რომელშიც იყო შეხვეული იესუს გვამი. ბარძიმი ნიშნავს იმ
ჭურჭელს, რითაც აზიარა ქრისტემ საიდუმლო სერობაზე; სამკვეთლო მოასწავებს ბეთლემის ბაგასაც, სადაც
უფალი ჩვენი იშვა და კიდევ გოლგოთას, სადაც იგი იქნა ჯვარცმული. მთელი სეფისკვერი რისგანაც უნდა
დამზადდეს ტარიგი ღვთისა, გამოხატავს ღვთისმშობელს, რომლისგანაც უნდა იშვას იესუ ქრისტე. როცა
მღვდელი დებს სეფისკვერს ფეშხუმზე, იგი მოასწავებს მღვდელმთავარს, რომელმაც ყოვლად წმიდა
ღვთისმშობელი შეიყვანა წმიდათაწმიდაში. ნაკვეთი ნაწილები ტარიგის გარშემო ფეშხუმზე ნიშნავს ეკლესიას,
ქრისტეს მიერ დაფუძნებულს. კმევა კვეთისას ნიშნავს სული წმიდის მადლის გადმოსვლას შესაწირავ ძღვენზე.
საერთოდ მღვდლის მიერ წმიდა ტარიგის მომზადება გამოხატავს იესუ ქრისტეს შობასა და ჯვარცმას.

127
 2. კათაკმეველთა ლიტურგია

ლიტურგიის მეორე ნაწილს ეწოდება კათაკმეველთა ლიტურგია, რადგან მასზე დასწრების უფლება აქვთ
კათაკმეველთაც, ე.ი. იმათ ვინც ემზადება მოსანათლად და იმათაც, ვინც მონანიებაშია, ე.ი. ვინც დაყენებულია
წმ. ზიარებისაგან. კათაკმეველთა ლიტურგია არის სწავლა-მოძღვრებითი ნაწილი წირვისა.
კვეთის დამთავრების შემდეგ მღვდელი ხელაღპყრობილი ევედრება ღმერთს, რომ გარდამოავლინოს სული
წმიდა მათზე და განაძლიეროს მსახურებაში.
დიაკონი მიიღებს მღვდლისაგან კურთხევას, გადის აღსავლის კარით ამბიონზე და ხმამაღლა ამბობს:
“გვაკურთხენ მეუფეო”, რაც ნიშნავს შემდეგს: გვაკურთხე მეუფეო, რათა დავიწყოთ წირვა და მორწმუნე ერმა, –
ტაძარში შეკრებილმა, მიიღოს მონაწილეობა ღვთის დიდებასა და მსახურებაში.
მღვდელი წმ. სახარებით ტრაპეზზე გამოსახავს ჯვარის სახეს და ამბობს წირვის ასამაღლებელს:
“კურთხეულ არს მეუფება მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა...” ამ ასამაღლებლით წირვის დასაწყისშივე
ადიდებს მღვდელი წმ. სამებას. ამის შემდეგ დიაკონი ამბობს დიდ კვერექსს, რომელშიც თანმიმდევრობითაა
ჩამოთვლილი ქრისტიანთა თხოვნა-ვედრებანი, და ის პირნი, რომელთათვისაც ლოცულობს მორწმუნე ერი.
მღვდელი ამ დროს საკურთხეველში საიდუმლოდ ლოცულობს და ევედრება ღმერთს, რომ მოწყალება
გარდამოავლონოს წმ. ტაძარსა და მასში შეკრებილ მორწმუნეებზე. დიდი კვერექსის ბოლოს მღვდელი ამბობს
ასამაღლებელს: “რამეთუ შვენის შენდა ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა...”
ამის შემდეგ იგალობება ფსალმუნები: 102-ე “აკურთხევს სული ჩემი უფალსა...” და 145-ე “აქებს სული ჩემი
უფალსა...” ეს ფსალმუნები ერთმანეთისაგან გამოყოფილია მცირე კვერექსით. თავიანთი შინაარსით
აღნიშნული ფსალმუნები იწოდება გამომსახველობით ფსალმუნებად, რადგან მათში უდიდესი მხატვრული
სილამაზითაა ასახული მოწყალება ღვთისა და შეწყალება კაცობრიობისა. ამ საგალობლებს ანტიფონებსაც
უწოდებენ. დიდ საუფლო და საღვთისმშობლო დღესასწაულებზე აღნიშნული ფსალმუნები არ იგალობება,
არამედ მათ ნაცვლად სრულდება განსაკუთრებული მუხლები, რომელთა შინაარსიც შეესაბამება დღესასწაულს.
მე-2 ანტიფონის დასასრულს იგალობება “მხოლოდშობილი ძე და სიტყვა ღვთისა...”, რომელშიც
მოცემულია მართლამდიდებლური სწავლება წმ. სამების მეორე პირზე – იესუ ქრისტეზე. ამას მოსდევს მცირე
კვრექსი. შემდეგ ეკლესია მორწმუნეთა ყურადღებას ამახვილებს სახარების ცხრა ნეტარებაზე – სასუფეველზე
(მათე 5.3-12), სადაც მოცემულია ჭეშმარიტი მორწმუნის სახე, თუ როგორი უნდა იყოს ქრისტეს მიმდევარი და
როგორი სიხარული ელის მას ქვეყნიურის დათმენის შემდეგ. სასუფეველზე გაიხსნება აღსავლის კარები;
მღვდელი აიღებს ტრაპეზიდან წმ. სახარებას, გადასცემს დიაკონს და გამოდის მასთან ერთად
საკურთხევლიდან ჩრდილო კარებით. სამღვდელო პირების ამ გამოსვლას წმ. სახარებით ეწოდება “მცირე
გამოსვლა”, რაც ნიშნავს იესუ ქრისტეს უდაბნოში ცხოვრებისა და მონათვლის შემდეგ ხალხისადმი მიქცევას და
სახარების ქადაგებას.
დღევანდელ საეკლესიო მსახურებაში ამ გამოსვლას მხოლოდ სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს, უწინ კი ის
აუცილებელი შესასრულებელი იყო. უძველესი ქრისტიანობის ხანაში წმ. სახარება ინახებოდა არა
საკურთხეველში – ტრაპეზზე, როგორც დღეს ხდება, არამედ საკურთხევლის მახლობლად მდებარე ოთახში,
რომელსაც “სადიაკვნე” ან “საჭურჭლე” ეწოდებოდა. როცა დადგებოდა სახარების წაკითხვის დრო, საზეიმოდ
ხდებოდა მისი გადასვენება ტრაპეზზე. ძველად კვეთაც სრულდებოდა არა საკურთხეველში მოწყობილ
სამკვეთლოზე, არამედ მოშორებით სხვა შენობაში. ასე, რომ მცირე გამოსვლამდე სამღვდელო პირნი თითქმის
არც კი შედიოდნენ საკურთხეველში. ამიტომაცაა, რომ მღვდელმთავრის წირვაზე მცირე შესვლამდე
მღვდელმთავარი იმოსება, ისმენს ჟამნობასა და კათაკმეველთა ლიტურგიის დიდ ნაწილს არა საკურთხეველში,
არამედ შუა ეკლესიაში, –კათედრაზე და საკურთხეველში შედის მხოლოდ მცირე გამოსვლის შემდეგ.
მღვდელი აღსავლის კარის წინ საიდუმლოდ კითხულობს ლოცვას, სადაც ევედრება ღმერთს, რომ
აკურთხოს და წმიდა ჰყოს მათი შესვლა, და გამოუგზავნოს ანგელოზნი ღირსე-ული მსახურებისათვის.
მღვდლის მიერ აღსავლის კარის კურთხევის შემდეგ, დიაკონი აღამაღლებს წმ. სახარებას, გამოსახავს ჯვარის
სახეს და იტყვის ხმამაღლა: “სიბრძნით აღემართენით”.
სანთელი, რომელიც მცირე გამოსვლისას წინ უძღვის სახარებას, მოასწავებს იოანე წინამორბედსა და
ნათლისმცემელს და ახალი აღთქმის ნათელს. მღვდლის გამოსვლა ჩრდილო კარიდან და აღსავლის კართან
მისვლა ნიშნავს იესუ ქრისტეს ქვეყნიურ მსვლელობას – ცხოვრებას ნათლისღებიდან ჯვარცმამდე. აღსავლის
კარებში წმ. სახარებით ჯვრის გამოსახვა მოასწავებს მის ჯვარცმასა და ქვეყნიურ სიკვდილს. შესვლის შემდეგ
სახარება დასვენდება ტრაპეზზე, რაც ნიშნავს მაცხოვრის შუამდგომლობას ზეციური მამის წინაშე
მორწმუნეთათვის. მღვდელი ემთხვევა მაცხოვრისა და ღვთისმშობლის ხატს, რაც მოასწავებს ადამიანის
ღმერთთან შერიგებას.
სახარების შესვლის შემდეგ, რომელსაც მორწმუნენი აღიქვამენ როგორც უშუალოდ ქრისტეს შესვლას,
გუნდი გალობს: “მოვედით თავანის ვსცეთ და შეუვრდეთ ქრისტესა, გვაცხოვნენ ჩვენ ძეო ღმრთისაო, წმიდათა
შორის საკვირველო, მგალობელნი შენნი ალილუია”. ამას მოებმის დღის ტროპარ-კონდაკი იმ წმინდანების

128
გასახსენებლად და სადიდებლად, რომელთა ხსენებასაც აღნიშნავს წმ. ეკლესია ლიტურგიის შესრულების
დღეს. ტროპარ-კონდაკის გალობა იმასაც ნიშნავს, რომ წმიდანები დაიმკვიდრებენ სასუფეველს.
საკურთხეველში შემოსული მღვდელი კითხულობს საიდუმლო ლოცვას, რომელშიც შესთხოვს ღმერთს,
რომ შეიწიროს ცოდვილთაგან აღვლენილი სამ-წმიდა გალობა, რომ შეუნდოს მორწმუნეებს ყოველგვარი
ცოდვა. ლოცვას დაასრულებს ასამაღლებელით: “რამეთუ წმიდა ხარ ღმერთო ჩვენო, და შენდა დიდებასა
აღვავლენთ, მამისა, და ძისა, და წმიდისა სულისა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე”. დიაკონი დგას
მაცხოვრის ხატის წინ და ამბობს: “უფალო აცხოვნე კეთილმსახურნი და ისმინე ჩვენი”. ეს სიტყვები მღვდლის
მიერ ზემოთ წაკითხული ლოცვაა შემოკლებული სახით, ამიტომ თუ წირვას მარტო მღვდელი ასრულებს
აღნიშნული მუხლი გამოიტოვება. დიაკონი ოლარით მიუთითებს მორწმუნე ერზე და ხმამაღლა ამბობს: “და
უკუნითი უკუნისამდე”. ეს სიტყვები არის მღვდლის მიერ წარმოთქმული ასამაღლებლის დასასრული. ამის
შემდეგ იგალობება “წმიდაო ღმერთო” იმის აღსანიშნავად, რომ უფალი ჩვენს ლოცვა-ვედრებას ისევე ისმენს
როგორც ანგელოზებისას.
ქრისტეს შობას, ნათლისღებას, აღდგომასა და სულთმოფენობას, ასევე ლაზარესა და დიდ შაბათს “წმიდაო
ღმერთოს” ნაცვლად იგალობება “რაოდენთა ქრისტეს მიერ ნათელ-გვიღებიეს და ქრისტე შეგვიმოსიეს,
ალილუია”. ამ საგალობლის შინაარსი ასეთია: ყველა ქრისტეს მიერ ნათელღებული, ქრისტესაკენ მიიქცეს.
ძველად კათაკმევლები ძირითადად ინათლებოდნენ ზემოთ აღნიშნულ დიდ დღესასწაულებზე, ამიტომაც
სრულდებოდა ეს საგალობელი. ჯვრის თაყვანისცემის დღესასწაულზე “წმიდაო ღმერთოს” ნაცვლად
იგალობება “ჯვარსა შენსა”.
“წმიდაო ღმერთოს” გალობის შემდეგ წაიკითხება სამოციქულო და სახარება. იმისათვის, რომ შეამზადოს
მლოცველნი მოსასმენად, დიაკონი მოუწოდებს ერს: “მოხედენ” (იყავით ყურადღებით). სამოციქულოს წინ
უძღვის დღის წარდგომა თავისი მუხლებით, რომლებშიც მოკლედაა გადმოცემული შინაარსი წასაკითხი
სამოციქულოსი და დღესასწაულისა. ამ დროს მღვდელი დგას მაღალ დასაჯდომელთან, რაც მეუფე დიდების
უზენაეს ადგილსა და ელეონის მთას განასახიერებს. სამოციქულოს კითხვა მოასწავებს მოციქულთა ქადაგებას
ქვეყნად. მისი კითხვისას მღვდელი ასრულებს კმევას, რაც ნიშნავს სული წმიდის მადლს, რითაც იყვნენ
აღვსილნი მოციქულები ქვეყნად ქრისტიანობის ქადაგებისას და რამაც დააახლოვა ისინი ხალხს. მღვდელი,
რომელსაც მოციქულთა თანასწორი უფლებები აქვს, კმევის შემდეგ დამჯდარი ისმენს სამოციქულოს, ხოლო
სახარებას მოისმენს ფეხზემდგომარე, თავდახრილი. სამოციქულოს შემდეგ იგალობება “ალილუია” რაც
ნიშნავს: უფალი მოდის, ადიდეთ იგი. წმ. სახარების კითხვას, რომელშიც სრულადაა წარმოდგენილი იესუ
ქრისტეს ქვეყნიური ცხოვრება-მოღვაწეობა, სასწაულები და მოძღვრება, დასაწყისში და ბოლოს თან ახლავს
სადღესასწულო სადიდებელი: “დიდება შენდა უფალო, დიდება შენდა”. სამოციქულოსა და სახარების წაკითხვა
წარმოადგენს საღმრთო ლიტურგიის მნიშვნელოვან მონაკვეთს, რადგან სწორედ აქ უშუალოდ უფალი ქადაგებს
და ჰმოძღვრის ერს.
სახარების შემდეგ იკითხება მრჩობლი კვერექსი, რომელზეც იხსნება ოდიკი, რაც სიმბოლურად ნიშნავს
იოსებ არიმათიელის მიერ ქრისტეს საფლავის მომზადებას.
მრჩობლი კვერექსის შემდეგ სრულდება მიცვალებულთა კვერექსი, სადაც მორწმუნენი ევედრებიან უფალს
გარდაცვლილთა სულებისა და მათი ცოდვათა მიტევებისათვის. ამას მოჰყვება კათაკმეველთა კვერექსი, რითაც
ღმერთს ვევედრებით მათ შეწყალებას, ჭეშმარიტ გზაზე დაყენებას და იმას, რომ გახდნენ ღირსნი
ნათლისღებისა. დიაკონის მოწოდებაზე “რაოდენი კათაკმეველნი ხართ განვედით”, კათაკმეველნი ტოვებენ
ტაძარს. ამით მთავრდება კათაკმეველთა ლიტურგია.

3. ლიტურგია მართალთა

მესამე ნაწილს საღმრთო ლიტურგიისას, რომელზედაც სრულდება წმ. საიდუმლო ზიარება-ევქარისტია,

ეწოდება ლიტურგია მართალთა, რადგან მასზე დასწრების უფლება აქვთ მხოლოდ მონათლულ მორწმუნეებს.
მართალთა ლიტურგია პირობითად შეიძლება დავყოთ რამდენიმე ნაწილად:
1. გადასვენება წმ. ძღვენისა სამკვეთლოდან ტრაპეზზე;
2. მორწმუნეთა მომზადება ძღვნის კურთხევისათვის;
3. წმიდა საიდუმლო ზიარების შესრულება;
4. მორწმუნეთა მომზადება საზიარებლად;
5. ზიარება;
6. სამადლობელი ლოცვები ზიარების შემდგომ;
7. ჩამოლოცვა.
მართალთა ლიტურგია იწყება შემოკლებული დიდი კვერექსით, რომელიც მთავრდება ასამაღლებლით:
“რათა ძლიერებითა შენითა...” ამის შემდეგ იგალობება: “რომელი ქერუბინთა საიდუმლოდ ვემსგავსენით, და
ცხოველსმყოფელსა სამებასა, სამწმიდა არსობისა გალობასა შევსწირავთ, ყოველივე მსოფლიო დაუტევოთ
ზრუნვა, და ვითარცა მეუფისა ყოველთასა, შემწყნარებელსა ანგელოსთაებრ უხილავად, ძღვნის შემწირველთა

129
წესთასა, ალილუია, ალილუია, ალილუია”. გაიხსნება აღსავლის კარები, რადგან ახლა უნდა მოხდეს ძღვნის
გადატანა სამკვეთლოდან ტრაპეზზე აღსავლის კარების გავლით. აღნიშნულ მოქმედებას ეწოდება “დიდი
გამოსვლა”.
“ქერუბინთას” გალობის დროს მორწმუნენი ვემსგავსებით ქერუბიმებს, რომლებიც უფალს ემსა-ხურებიან.
მართალია ეს გალობა ეკლესიებში დიდი გამოსვლით იყოფა ორ ნაწილად, მაგრამ შინაარსითა და წყობით ის
ერთი მთლიანი საგალობელია.
წმ. ეკლესია მორწმუნეებს “ქერუბინთას” გალობით დაახლოებით შემდეგს მოუწოდებს: “ჩვენ, რომლებიც
წმ. შესაწირავის გადატანისას საიდუმლოდ ვემსგავსენით ქერუბიმებს, მათთან ერთად ვგალობთ სამწმიდა
გალობას წმ. სამებისადმი, ყოველგვარი ქვეყნიური ზრუნვა დავთმოთ, განვახლდეთ, განვიწმიდნეთ, რომ
ვატაროთ მეუფე დიდებისა, რომელსაც ახლა სინამდვილეში ემსახურება ანგელოზთა სიმრავლე”.
“ქერუბინთას” პირველი ნაწილის გალობისას, მღვდელი კითხულობს საიდუმლო ლოცვას, რომელშიც
სთხოვს ღმერთს მადლს, რომ ღირსეულად შეასრულოს წმ. საიდუმლო. დიაკონი ასრულებს კმევას. კმევის
შემდეგ მღვდელი და დიაკონი ხელაპყრობილნი სამჯერ წარმოსთქვამენ “ქერუბინთას” ლოცვას და გადადიან
სამკვეთლოზე. დიაკონს, მარცხენა მხარზე დიდი დაფარნით, მოკრძალებით გამოქვს ფეშხუმი, ხოლო მღვდელს
– ბარძიმი. გამოსვლა ხდება ჩრდილო კარიდან. ისინი ჩერდებიან აღსავლის კარის წინ, პირით ხალხისკენ და
იწყებენ მოხსენიებას ერისას, პატრიარქისას, მღვდელმთავრებისას, მიცვალებულებისას და ცოცხლებისას.
მღვდლისა და დიაკონის გამოსვლა ბარძიმ-ფეშხუმით სიმბოლურად ნიშნავს მაცხოვრის სვლას გოლგოთაზე,
სამღვდელო პირების მოხსენიება კი იმას, რომ იესუ ქრისტე საშინელი წამების დროსაც ლოცულობდა
ხალხისთვის, ცოდვილთა ხსნისათვის.
მოხსენიების შემდეგ სამღვდელო პირნი შედიან საკურთხეველში აღსავლის კარით და ბარძიმ-ფეშხუმს
დაასვენებენ ტრაპეზზე. მგალობელნი გალობენ “ქერუბინთას” მეორე ნაწილს: “და ვითარცა მეუფისა...”
ოდიკი, რომელზედაც დასვენდება ბარძიმ-ფეშხუმი ნიშნავს საფლავს მაცხოვრისას. დიდი დაფარნა,
რომლითაც იხურება ბარძიმ-ფეშხუმი გამოხატავს იმ დიდ ლოდს, რითაც იქნა დაბეჭდილი ქრისტეს საფლავი;
ვარსკვლავი, რომელიც რჩება ფეშხუმზე დროებით, ნიშნავს ბეჭედს, მართალ იოსების მიერ ქრისტეს საფალვის
დაფარვის მიზნით მიგორებულ ლოდს, რომელიც შემდეგ დაბეჭდილ იქნა ებრაელების მიერ, კმევა
წინადაგებული ძღვენისა ამ დროს ნიშნავს მაცხოვრის გვამისათვის ნელსაცხებლის ცხებას. აღსავლის კარისა და
კრეტსაბმელის დახურვა მოასწავებს იესუ ქრისტეს ჯოჯოხეთში ჩასვლას მორწმუნეთა სულების
გამოსახსნელად, აგრეთვე იმ მცველებს, რომლებიც დაყენებულ იყვნენ ურიების მიერ მაცხოვრის საფლავის
დასაცავად.
წმ. შესაწირავის ტრაპეზზე გადასვენების შემდეგ იწყება მომზადება ძღვნის კურთხევისათვის. ამ მიზნით აქ
იკითხება თხოვნითი კვერექსი, სადაც ჩვეულებრივ თხოვნა-ვედრებას დაემატება თხოვნა წინადაგებული
ძღვენის შესახებ, რათა უფალმა მასზე გარდამოავლინოს სული წმიდა და განწმინდოს იგი.
კვერექსი მთავრდება ასამაღლებლით: “მოწყალებათათვის მხოლოდ-შობილისა ძისა შენისასა...”. ამ
ასამაღლებლით ეკლესია გამოთქვამს აზრს, რომ შესაწირავის კურთხევისათვის საჭირო მადლს სულიწმიდისას
მივიღებთ უფლის მოწყალების გამო.
მას შემდეგ მღვდელი აკურთხებს მორწმუნე ერს: “მშვიდობა ყოველთა”, დიაკონი მოუწოდებს მორწმუნეებს,
რომ შეურიგდნენ ერთიმეორეს, შეიყვარონ ერთმანეთი, რამეთუ მშვიდობა და სიყვარულია საჭირო სული
წმიდის მისაღებად: “ვიყვარებოდეთ ურთიერთარს, რათა ერთობით აღვიარებდეთ”. ეს არის მოწოდება ერთიანი
სიყვარულისაკენ, რაზეც მგალობელნი პასუხობენ “მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა, სამებასა, ერთარსებასა და
განუყოფელსა”. ეს საგალობელი არის გაგრძელება დიაკვნის მიერ წარმოთქმული მოწოდებისა, “...რათა
ერთობით აღვიარებდეთ”-ის შემდეგ ბუნებრივია ისმის კითხვა: ვინ უნდა ვაღიაროთ ერთობითა და
სიყვარულით? პასუხი ამ კითხვაზე შემდეგია: წმიდა სამება, ერთარსება და განუყოფელი. ადრინდელ
ქრისტიანულ ეკლესიებში აღნიშნული სიყვარულის დასამტკიცებლად მორწმუნენი ერთმანეთს ემთხვეოდნენ
ხოლმე: მამაკაცები – მამაკაცებს, დედები – დედებს. თანამედროვე ეკლესიაში ეს წესი შემორჩა მხოლოდ
საკურთხეველში, სამღვდელო პირებს შორის, რომლებიც ჯერ ემთხვევიან ფეშხუმს, დაფარნასა და ტრაპეზს და
შემდეგ ერთმანეთს სიტყვებით: “ქრისტე არს ჩვენს შორის”, რაზეც პასუხობენ: “არს და იყოს”.
შემდეგ დიაკონი ამბობს: “კარნი, კარნი, სიბრძნით, მოხედენ”. ძველად ამ სიტყევბით დიაკონი მიმართავდა
ეკლესიის კარებთან მდგომ მეკარეს, რათა ყურადღებით ედევნებინა თვალი კარებისათვის, რომ ტაძარში არ
შემოსულიყო კათაკმეველთაგანი ან ვინმე ისეთი, ვისაც არ ჰქონდა ლიტურგიაზე დასწრების უფლება.
სიტყვები “სიბრძნით მოხედენ” განკუთვნილი იყო მორწმუნეთათვის და ნიშნავდა შემდეგს: ვიყოთ
ყურადღებით ღვთისადმი უსისხლო მსხვერპლის შეწირვისას. მორწმუნენი კი გახსნილი აღსავლის კარის წინ,
როგორც უშუალოდ უფლის წინ, კითხულობენ სარწმუნოების სიმბოლოს – “მრწამსს”, რითაც ამტკიცებენ
თავიანთ აღმსარებლობას და კიდევ იმას, რომ მათ შორის არ დგას მწვალებელი და წარმართი. დღეს სიტყვები
“კარნი, კარნი”, ახსენებს მორწმუნეებს, რომ მათ გახსნან კარები თავიანთი გულისა და გონებისა, განდევნონ
მათგან უცხო აზრები, რათა მიმართონ მთელი თავიანთი ყურადღება უდიდესი საიდუმლოსაკენ.

130
 “მრწამსის” გალობის დროს მღვდელი იღებს დიდ დაფარნას და არხევს წინადაგებული ძღვენის თავზე, რაც
მასზე სული წმიდის ძალისა და მადლის ფრქვევას მოასწავებს. აღსავლის კარისა და კრეტსაბმელის გახსნა
ასამაღლებელზე “კარნი, კარნი...” ნიშნავს მიწისძვრასა და ტაძრის კრეტსაბმელის შუაზე გაპობას ჯვარზე იესუ
ქრისტეს სიკვდილის დროს.
ამის შემდეგ იწყება ლიტურგიის უმთავრესი ნაწილი – კურთხევა წმიდა შესაწირავისა. დიაკონი ერთხელ
კიდევ მოუწოდებს მორწმუნეებს, რომ შიშითა და მოკრძალებით მოემზადნენ წმ. საიდუმლოს
შესასრულებლად: “ვსდგეთ კეთილად, ვსდგეთ შიშით, მოხედე წმიდასა ამას შესაწირავსა, მშვიდობით
შეწირვადსა”. მორწმუნენი პასუხობენ: “წყალობა, მშვიდობა, შესაწირავი ქებისა”, რაც ნიშნავს: ჩვენ
შემოგწირავთ იმ უსისხლო მსხვერპლს, რომელიც არის წყალობა და მადლი ღვთისა, რომელიც ადამიანებს
მოგვეცა ღვთისაგან ნიშნად ღმერთისა და კაცის შერიგებისა.
ამის შემდეგ მღვდელი აკურთხებს და დალოცავს მორწმუნეებს წმ. სამების სახელით: “მადლი უფლისა
ჩვენისა იესუ ქრისტესი და სიყვა-რული ღვთისა და მამისა, და ზიარება სულისა წმიდისა, იყავნ თქუენ
ყოველთა თანა”. მორწ-მუნე ერიც იგივეს უსურვებს მღვდელს და პა-სუხობს: “და სულისაცა შენისა თანა”.
მღვდელი განაგრძობს: “ზე გვაქვდინ გულნი”, ე.ი. უფლისადმი ავამაღლოთ გულები ჩვენნი. ამაზე მორწმუნენი
პასუხობენ: “გვაქვს უფლისა მიმართ”, ე.ი. ჩვენ ავმაღლდით უფლისადმი და შევემზადენით დიდი საიდუმლოს
შესასრულებლად.
მოამზადებს რა თავის თავსა და მორწმუნეთ წმ. საიდუმლოსათვის, მღვდელი გადადის საიდუმლოს
შესრულებაზე.
უფალმა ჩვენმა იესუ ქრისტემ საიდუმლო სერობაზე აღასრულა შემდეგი: 1.ადიდა ღმერთი; 2.აკურთხა და
წმიდაჰყო პური და ღვინო; 3.ზიარების შემდეგ სერობა დაამთავრა მამა ღმერთისადმი ლოცვით: “მამაო წმიდაო,
დაიცვენ ესენი სახელითა შენითა” (იოანე 17.11). უფლის მსგავსად ჩვენთანაც ძღვნის კურთხევა შედგება სამი
ნაწილისაგან: 1.სამადლობელი ლოცვები წმ. შესაწირავის კურთხევის წინ; 2.თვით შესაწირავი კურთხევა;
3.მოწოდება ზეციური ეკლესიის წევრებისა და ლოცვა ქვეყნიური ეკლესიის წარმომადგენლებისა ცოცხალთა და
მიცვალებულთათვის. მსგავსად იესუ ქრისტესი, რომელიც მადლობდა მამა ღმერთს წმ. ზიარების წინ
საიდუმლო სერობაზე, მღვდელი იწვევს მორწმუნეებს ღვთისადმი მადლობის აღსავლენად შემდეგი
ასამაღლებლით: “ვმადლობდეთ უფალსა”. მორწმუნენი ამ დროს ღვთისადმი მადლობის გამოსახატავად ხრიან
თავებს, გუნდი კი გალობს: “ღირს არს და მართალ თაყვანისცემა მამისა, და ძისა, და წმიდისა სულისა, სამებისა
ერთარსებისა და განუყოფელისა”. ამ დროს ირეკება ეკლესიის ზარები, ნიშნად იმისა, რომ დაიწყო უმთავრესი
ნაწილი ლიტურგიისა – წმ. ძღვნის კურთხევა, მათთვის, ვინც რაიმე მიზეზის გამო ვერ მოახერხა ეკლესიაში
მისვლა, რათა ამ უმნიშვნელოვანეს წუთებში აღავლინონ ღვთის დიდება. მღვდელი ამ დროს კითხულობს
საიდუმლო ლოცვას, სადაც აქებს ღვთის მიერ შექმნილი სამყაროს უსასრულობას; მადლობს ღმერთს ადამიანის
შექმნისა და გამოხსნისათვის, მოწყალებისათვის და იმისათვის, რომ ღირს-გვყოფს ჩვენგან უსისხლო
მსხვერპლის მიღებას, რომელსაც ემსახურებიან ათასეულნი და ბევრეულნი ანგელოზნი. “მგალობელნი,
მხმობელნი, მღაღადებელნი და მეტყველნი” – მღვდლის მიერ წარმოთქმული ეს სიტყვები არის
წინასწარმეტყველ ეზეკიელისა (1.4-24) და მოციქულ იოანე ღვთისმეტყველის (აპოკალიფსი 4.6-8) სიტყვები,
რომელთაც წინასწარ იხილეს მეუფე დიდებისა გარშემორტყმული ანგელოზებით, რომელნიც უღაღადებდნენ
“წმიდაო, წმიდაო, წმიდაო უფალო საბაოთ, სავსე არიან ცანი და ქვეყანა დიდებითა შენითა, კურთხეულ არს
მომავალი სახელითა უფლისათა, ოსანა მაღალთა შინა”. ამის გალობის დროს მღვდელი შეუდგება მეორე
საიდუმლო ლოცვის კითხვას, სადაც იხსენებს საიდუმლო სერობასა და იმ სიტყვებს, რომლებიც წარმოსთქვა
მაცხოვარმა წმ. ზიარების საიდუმლოს დაწესებისას, რომელთაც წარმოსთქვამს დიდი ხმით: “მიიღეთ და
ჰსჭამეთ, ესე არს ხორცი ჩემი, თქვენთვის განტეხილი მისატევებელად ცოდვათა” და “ჰსუთ ამისგან ყოველთა,
ესე არს სისხლი ჩემი ახლისა აღთქმისა, თქუენთვის და მრავალთათვის დათხეული მისატევებელად ცოდვათა”.
ამის შემდეგ მღვდელი იხსენიებს მაცხოვრის აღთქმას ზიარების შესრულებაზე (“ამას ჰყოფდით
მოსახსენებელად ჩემდა”), ადიდებს მაცხოვრის ტანჯვა-წამებას, რითაც მან გამოისხნა კაცობრიობა, მის
ჯვარცმას, აღდგომას, ამაღლებასა და მეორედ მოსვლას. ამ დროს დიაკონი მოწიწებით აღამაღლებს ბარძიმ-
ფეშხუმს, მღვდელი კი წარმოსთქვამს: “შენნი შენთაგან, შენდა შემწირველნი, ყოველთა და ყოვლისათვის” ე.ი.
შენს მიერ ბოძებულს შენ შეგწირავთ ღმერთო ყველაფრისათვის, – შენი აღთქმის შესასრულებლადაც და ყველა
იმ ტანჯვისათვის რამაც მიანიჭა ადამიანებს ხსნა. მორწმუნენი ამაზე პასუხობენ: “შენ გიგალობთ, შენ
გაკურთხევთ, შენ გმადლობთ უფალო და გევედრებით შენ ღმერთო ჩვენო”. ამის შემდეგ სრულდება სული
წმიდის მოწვევის ლოცვები. მღვდელი განსაკუთრებული მოკრძალებით შესთხოვს უფალს სული წმიდის
გარდამოვლენას მორწმუნეებზე და წინამდებარე ძღვენზე, განსაწმედელად და საკურთხებლად. ამის შემდეგ
მღვდელი ხელაპყრობილი სამჯერ წარმოსთქვამს მესამე ჟამნის ლოცვას: “უფალო, რომელმან ყოვლადწმიდა
სული შენი...” დიაკონი ტროპარის პირველი წაკითხვის შემდეგ ამბობს: “გული წმიდაი დაბადე ჩემთანა
ღმერთო და სული წრფელი განმიახლე გვამსა ჩემსა”, მეორედ კი იტყვის: “ნუ განმაგდებ მე პირისა შენისაგან და
სულსა წმიდასა შენსა ნუ მიმიღებ ჩემგან”. მღვდელი აკურთხებს ფეშხუმზე პურს სიტყვებით: “და ჰყავ უკუე

131
პური ესე...”. “ამინ”. შემდეგ აკურთხებს ღვინოს: “ხოლო ბარძიმსა ამას შინა...”, “ამინ”. და ბოლოს აკურთხევს
ორივეს: “შესცვალე სულითა შენითა წმიდითა”. “ამინ, ამინ, ამინ”.
აი, უმთავრესი და უწმიდესი ადგილი ლიტურგიისა. ამ დროს პური და ღვინო გარდაიქმნება ჭეშმარიტ
ხორცად და სისხლად მაცხოვრისა. ღვთისმსახურნი და ყველა მორწმუნენი ტაძარში უდიდესი მოწიწებით
ასრულებენ წმ. შესაწირავის წინ მეტანიას. მღვდელი წმ. ძღვენის კურთხევის შემდეგ მოიხსენებს მათ,
ვისთვისაც შეიწირა ეს მსხვერპლი და პირველ რიგში წმინდანებს, რამეთუ მათი სახითა და მათი მეოხებით
წმიდა ეკლესია განიმზადებს აღთქმულ ზეციურ სასუფეველს. ამ წმინდანებიდან ჩვენ განსაკუთრებით
გამოვყოფთ ღვთისმშობელს: “უმეტესად ყოვლად წმიდისა, უხრწნელისა...” მორწმუნენი ამაზე პასუხობენ
ღვთისმშობლის საგალობლით: “ღირს არს ჭეშმარიტად...” მღვდელი განაგრძობს საიდუმლო ლოცვებს:
1.მიცვალებულთათვის; 2.ჯანმრთელობისათვის: ეპისკოპოსთა, მღვდელთა, დიაკონთა და ყოველთა
მართლმადიდებელთა ქრისტიანეთათვის; მოიხსენებს აგრეთვე წმ. კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიას,
ღვთივ-დაცულ ერს, მთავრობასა და მხედრობას; შემდეგ იხსენებს ეკლესიის მამამთავარს, რაზეც მორწმუნენი
პასუხობენ: “ყოველთა და ყოვლისათვის”, ე.ი. მოიხსენე უფალო ყველა მორწმუნე მამაკაცი და დედაკაცი.
შემდეგ მღვდელი ლოცულობს საიდუმლოდ ქალაქისა (სოფლისა) და მას შინა მცხოვრებთათვის, ლოცვას
ამთავრებს ასამაღლებლით: “და მომეც ჩვენ უფალო ერთითა პირითა და ერთითა გულითა, დიდებად და
გალობად ყოვლად პატიოსანსა და დიდად შუენიერსა სახელსა შენსა...” ამის შემდეგ მღვდელი აკურთხებს
მორწმუნე ერს: “და იყვნენ წყალობანი დიდისა ღმრთისა და მაცხოვრისა ჩუენისა იესუ ქრისტესი თქუენ
ყოველთა თანა”.
წმ. ძღვენის კურთხევის ლოცვები მთავრდება თხოვნითი კვერექსით, რომელსაც დაემატება თხოვნა
შეწირული და განწმედილი პატიოსანი ძღვნისათვის. ამ კვერექსში ითხოვს მღვდელი, რათა ღირს-ყოს
მორწმუნენი წმ. საიდუმლოს მიღებისა. კვერექსი მთავრდება ასამაღლებლით: “და ღირს მყვენ ჩვენ, მეუფეო,
კადნიერებით დაუსჯელად კადრებად და ხდად შენდა ზეცათა ღვთისა მამისა და თქმად”. აღნიშნული
ასამაღლებლის შემდეგ, რომელსაც მღვდელი წარმოსთქვამს ხელაღპყრობით, მორწმუნენი გალობენ საუფლო
ლოცვას “მამაო ჩვენოს”. ამ დროს დიაკონი, რომელიც დგას აღსავლის კარის წინ, იკეთებს გინგილას ჯვარის
სახედ იმიტომ: 1.რომ არ ჩამოუვარდეს იგი და დაუბრკოლებლივ ეზიაროს; 2.რათა გამოხატოს თავისი
მოკრძალება წმ. ძღვენისადმი მსგავსად სერაფიმებისა, რომლებიც უფლის მსახურებისას იფარავენ სახეს
თავიანთი ფრთებით (ისაია 6.2-3). შემდეგ მღვდელი აკურთხებს მრევლს და როდესაც ეს უკანასკნელი
დიაკონის მოწოდებაზე “თავნი თქვენნი...” თავს მოხრიან, საიდუმლოდ ავედრებს მათ უფალს, რომ
დაუსჯელად აზიაროს ისინი წმ. საიდუმლოს. აქ იხურება აღსავლის კარები და კრეტსაბმელი. მღვდელი დიდი
კრძალვითა და შიშით აღამაღლებს ფეშხუმზე წმ. ტარიგს და ამბობს: “წმიდაა წმიდათა”. აზრი ამ სიტყვებისა
შემდეგია: წმიდა შესაწირავი შეიწირება მხოლოდ წმინდანებისაგან. მორწმუნენი დარწმუნებულნი თავიანთ
ცოდვასა და უღირსებაში, სასოებით აღავლენენ: “ერთ არს წმიდა ერთ არს უფალი იესუ ქრისტე, სადიდებელად
ღვთისა მამისა. ამინ”. ამის შემდეგ ღვთისმსახურნი ეზიარებიან ქრისტეს ხორცსა და სისხლს ცალ-ცალკე,
მსგავსად მოციქულთა. წმ. ზიარების დროს მორწმუნეთა შორის დიდი სულიერი აღმაფრენისათვის იგალობება
საგანგებო საგალობლები, ზოგჯერ ითქმის ქადაგებანი.
სამღვდელო პირთა ზიარების შემდეგ იხსნება კრეტსაბმელი და აღსავლის კარები ერისკაცთა
საზიარებლად, რაც სიმბოლურად გვახსენებს მიწის ძვრას, რომელიც თან მოჰყვა ქრისტეს აღდგომასა და
საფლავიდან ლოდის გადაგორებას. ზიარების შემდეგ მღვდლის ბარძიმით გამოსვლა ამბიონზე მოასწავებს
იმას, რომ იესუ ქრისტე მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ ეცხადებოდა ხალხს, ხოლო ბარძიმის საკურთხეველში
შესვენება ნიშნავს მაცხოვრის ზეცად ამაღლებას.
დიაკონის მოწოდებაზე: “შიშითა ღმრთისათა და სარწმუნოებით მოვედით”, ერისკაცნი შიშითა და
მოკრძალებით გულზე ხელგადაჯვარედინებულნი ამბობენ ზიარების ლოცვას (ამ ლოცვას ზიარების წინ
კითხულობენ ასევე სამღვდელო პირნიც), რომელშიც აღიარებენ თავიანთ რწმენას ქრისტესადმი და ითხოვენ
მისგან წმ. საიდუმლოს ღირსებით მიღებას. მღვდელი აზიარებს ერის ხალხს მაცხოვრის ხორცითა და სისხლით.
ზიარების შემდეგ ზიარებულნი დააყოლებენ ღვინოს თბილი წყლით ანუ სარღვნელს, რათა პირის ღრუში არ
დარჩეს მცირე ნაწილაკიც კი წმ. ხორცისა.
ერისკაცთა ზიარების შემდეგ საკურთხეველში შესული მღვდელი ფეშხუმზე დარჩენილ წმ. ნაწილებს
ჩაუშვებს ბარძიმში, რაც ნიშნავს მათ წმ. სისხლით განწმენდა-განბანას მათი ცოდვებისაგან. შემდეგ მღვდლის
მიერ ხდება ერის კურთხევა: “აცხოვნე, ღმერთო, ერი შენი და აკურთხე სამკვიდრებელი შენი”. ამაზე
მგალობელნი პასუხობენ: “ნათელი ჭეშმარიტი ვიხილეთ, ზეცათა სული მოვიღეთ, ვპოვეთ სარწმუნოებაი
ჭეშმარიტი და განუყოფელსა სამებასა თაყვანი ვცეთ, რათა გვაცხოვნეს ჩვენ”, რაც ნიშნავს, რომ წმ.
ზიარებისაგან განვიწმიდებით ცოდვებისაგან და ვხედავთ ღვთის ნათელს. დიაკონს ფეშხუმი გადააქვს
სამკვეთლოზე, მღვდელი მიიღებს ბარძიმს და დაბალი ხმით ამბობს: “კურთხეულ არს ღმერთი ჩვენი”. წმ.
ბარძიმით აკურთხებს ხალხს და ხმამაღლა იტყვის: “ყოვლადვე აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე”, და
გადაასვენებს სამკვეთლოზე. ეს არის უკანასკნელი გამოვლინება წმ. შესაწირავისა ხალხისადმი. მისი
სამკვეთლოზე გადასვენება და მღვდლის ასამაღლებელი გვახსენებს იესუ ქრისტეს ზეცაში ამაღლებასა და მის

132
აღთქმას: “და, აჰა, ესერა მე თქუენთანა ვარ ყოველთა დღეთა და ვიდრე აღსასრულამდე სოფლისა, ამინ”.
მორწმუნენი წმ. შესაწირავის წინაშე ხრიან თავებს, როგორც უშუალოდ ქრისტეს წინაშე და მადლობენ ღმერთს
წმ. საიდუმლოს მიღებისათვის. აქ იკითხება უკანასკნელი სამადლობელი კვერექსი, რომელიც მთავრდება
მღვდლის ასამაღლებლით: “რამეთუ წმიდა ხარ შენ ღმერთო ჩვენო...”
წმ. შესაწირავის ტრაპეზიდან სამკვეთლოზე გადასვენებითა და კვერექსით მთავრდება საღმრთო
ლიტურღია. მღვდელი მიმართავს მორწმუნეებს: “მშვიდობით წარვიდეთ” ე.ი. მშვიდობით გავიდეთ ტაძრიდან.
ამაზე მორწმუნენი პასუხობენ: “სახელითა უფლისათა”. ამის შემდეგ მღვდელი გამოდის საკურთხევლიდან და
ამბიონის წინ კითხულობს ლოცვას, სადაც იგი კვლავ შესთხოვს მაცხოვარს ხსნას ერისას, ეკლესიის,
ღვთისმსახურთა და ყოველთა ქრისტიანთა კეთილდღეობას.
ამბიონის ლოცვის დამთავრების შემდეგ მორწმუნენი კვლავ აღავლენენ ლოცვას ღვთისადმი ამ სიტყვებით:
“იყავნ სახელი უფლისა კურთხეულ ამიერითგან და უკუნისამდე”. შემდეგ იკითხება სამადლობელი ფსალმუნი
33-ე “ვაკურთხო უფალი ყოველსა ჟამსა...” ეს ის ფსალმუნია, რომელსაც ძველად მორწმუნეთა ზიარებისას
გალობდნენ ქრისტიანები. ამის შემდეგ მღვდელი უკანასკნელად აკურთხებს ხალხს: “კურთხევა უფლისა
თქვენზედა, მისითა მადლითა და კაცთმოყვარებითა...” და ბოლოს ასრულებს ჩამოლოცვას, სადაც ყოვლად-
წმიდა ღვთისმშობლისა და სხვა წმინდანების შუამდგომლობით სთხოვს ღმერთს მორწმუნეთა შეწყალებასა და
კეთილდღეობას. გუნდი გალობს მრავალჟამიერს. მორწმუნენი ემთხვევიან ჯვარს და მიიღებენ წმ. სეფისკვერს.

თავი 4. პირველშეწირულის ლიტურგია

საეკლესიო განწესების მიხედვით, პირველშეწირულის წირვა მხოლოდ დიდი მარხვის ოთხშაბათსა და

პარასკევს აღესრულება, ასევე ვნების შვიდეულის ორშაბათს, სამშაბათსა და ოთხშაბათს. პირველშეწირულის
ლიტურგია, თავისი შინაარსით, საღამოსთვის შესასრულებელი ღვთისმსახურებაა, რის გამოც მსახურების
ძირითად ნაწილს მწუხრის ლოცვები შეადგენს, რომლებსაც ჩვეულებრივი ლიტურგიის ნაწილი მოებმის.
პირველშეწირულის წირვისათვის საჭიროა ძღვენი წინა კვირას მომზადდეს, ე.ი. კვირას, წირვაზე, ერთი
ტარიგის ნაცვლად დამატებით მზადდება კიდევ ორი, რომლებიც (ჩვეულებრივ, იმავე კვირის) ლიტურგიაზე
არ გამოიყენება, არამედ ინახება წმინდა ტრაპეზზე - სანაწილეში.
პირველშეწირულის მსახურებაზე ძღვნის ხელახალი შეწირვა აღარ ხდება, რადგან მოიხმარენ (წინა კვირას
მომზადებულ) „პირველ შეწირულ“ ტარიგს. ამიტომ ამ ლიტურგიაზე ლოცვები გარკვეული თავისებურებებით
აღესრულება.
დიდი მარხვის სადაგ დღეებში (მხედველობაშია ორშაბათი, სამშაბათი, ოთხშაბათი, ხუთშაბათი და
პარასკევი, თუ დღესასწაული არ დაემთხვა) საეკლესიო განწესება (ტიპიკონი) კრძალავს სრული ლიტურგიის
ჩატარებას (იგულისხმება წმინდა იოანე ოქროპირისა და ბასილი დიდის ლიტურგიები), მისი სადღესასწაულო
ხასიათიდან გამომდინარე, რადგან ამ წირვაზე ამაღლებული სადღესასწაულო ლოცვები და საკითხავები
იგალობება. ეკლესიამ ღვთისმსახურების ასეთი ფორმა ძველთაგანვე განაწესა და მთლიანად მიუსადაგა
მარხვის პირობებსა და განწყობილებას.
საინტერესოა, რომ ძველ ქრისტიანთა ღვთისმსახურება დაკავშირებული იყო საერთო სახალხო
შეწირულობასთან. განსაკუთრებულ შეწირულობად ითვლებოდა პური და ვაზის ღვინო, რომელსაც ეკლესია
წესისამებრ ღვთისმსახურებაში იყენებდა, დარჩენილი ნაწილი კი ურიგდებოდა ობლებს, ქვრივებსა და
გაჭირვებულებს.
ლოცვის შემდეგ იშლებოდა საერთო ტრაპეზი, სადაც მრევლი იკრიბებოდა. ამ შეკრებებს „აღაპები“ ანუ
სიყვარულის ტრაპეზი ეწოდებოდა.
ეს ტრადიცია თვით მოციქულთა დროიდან მომდინარეობს, მასზე ლაპარაკია მოციქულთა კანონებში.
პირველი ქრისტიანები დიდ მარხვაში თითქმის ყოველდღე ეზიარებოდნენ. წმინდა კვიპრიანე შენიშნავდა:
„ჩვენთვის ქრისტე არსობის პურია, ხოლო ვიმყოფებით რა ქრისტეში, ყოველდღიურდა ვიღებთ წმინდა
ზიარებას და ამით მარადის ვითხოვთ, მოგვენიჭოს ეს ცხოვრების პური“.
პირველშეწირულის ლიტურგიის განწესება მოციქულთა ეპოქას განეკუთვნება; ცნობილია პეტრე და იაკობ
მოციქულთა პირველშეწირულის ლიტურგიები. საბოლოო სახით იგი ჩამოაყალიბა წმინდა ბასილი დიდმა. ამას
მიუთითებს წმინდა სოფრონ იერუსალიმელი თავის შრომაში „ლიტურგიათა შესახებ“, ასევე ათანასე დიდი და
სხვა საეკლესიო მამები.
აქვე შევნიშნავთ, რომ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში პირველშეწირულის ლიტურგია მე-12
საუკუნემდე მაინც წმინდა ბასილი დიდის განწესების საფუძველზე აღესრულებოდა. ამას მოწმობს მე-12
საუკუნის ერთ-ერთი ხელნაწერი: „ჟამის წირვაჲ მარხვათა განახლებაჲ თქმული წმიდისა ბასილისი“.
მოგვიანებით ჩვენთანაც და მთელ აღმოსავლეთის ეკლესიებშიც საღვთისმსახურო პრაქტიკაში გრიგოლ
დიოლოღოსის (მე-6 ს.) სახელით ცნობილი პირველშეწირულის წეს-განგება დამკვიდრდა (წმინდა გრიგოლ

133
დიოლოღოსმა ბასილი დიდის პირველშეწირულის ლიტურგიის ოდნავ გადამუშავებული რედაქცია შეიტანა
დასავლეთის ეკლესიაში, რის გამოც ამ ლიტურგიას მისი სახელი ეწოდა).
პირველშეწირულის წირვა განსაკუთრებული ღვთისმსახურებაა როგორც თავისი განწესებით, ასევე
სულიერი განწყობილებით და აღესრულება დიდმარხვაში იმის გამო, რომ დიდი მარხვა ჭეშმარიტი სინანულის
სახეა.

თავი 5. საღვთისმსახურო საკითხავები,

საკითხავები, ლოცვები და საგალობლები

ღვთისმსახურება მართლმადიდებლურ ეკლესიაში შედგება სხვადასხვა საკითხავების, ლოცვებისა და

საგალობლებისაგან, რომლებიც ერთმანეთთან დაკავშირებულია სრულიად გარკვეული წესით-ტიპიკონით.
საკითხავები შემდეგი სახისაა:
• სახარების საკითხავი,
• სამოციქულოს საკითხავი,
• საწინასწარმეტყველო(საკითხავები ძველი აღთქმის წიგნებიდან),
• წმიდა მამათა ქადაგებანი.

ლოცვები შემდეგი სახისაა:

საიდუმლო ლოცვა - ასეთ ლოცვებს მღვდელი ასრულებს ჩუმად.
საყოველთაო ლოცვანი - ამ ლოცვებს ასრულებს ყოველი ადამიანი დილით, ძილის წინ, სადილის წინ,
ყოველი საქმის დაწყების წინ, მგზავრობის წინ და სხვა შემთხვევებში.

ასამაღლებელი
ასამაღლებელი - ეწოდება იმ მოკლე ლოცვას, რომელსაც მღვდელი ან მღვდელმთავარი ხმამაღლა ამბობს
საიდუმლო ლოცვისაგან განსხვავებით. (ასამაღლებელის თქმინს უფლება აქვს მხოლოდ მღვდელმთავარს და
მღვდელს). მაგ:
„რამეთუ შენი არს სუფევა, ძალი და დიდება მამისა, და ძისა, და წმიდისა სულისა აწ და მარადის, და
უკინითი უკუნისამდე“,
„ზე გვაქვნდინ გულნი“,
„ვმალდობდეთ უფალსა“,
„ვიყვარებოდეთ ურთიერთას რათა ერთობით აღვიარებდეთ“, და ა.შ.
ასამაღლებლების დიდ ნაწილს მოსდევს გუნდის "ამინ", ან რომელიმე საგალობელი.

ტროპარი - კონდაკთან ერთად არის ამათუიმ დღესასწაულის (ან წმიდანის) ძირითადი ლოცვა, რომლითაც
ვითხოვთ წმიდანთა მეოხებას (დახმარებას, შუამდგომლობას) ღვთის წინაშე. ტროპარს ქართულად ეწოდება
„ოხითა“
ოხითა“. მათი საძიებელი მოთავსებულია წიგნში, რომელსაც ეწოდება ჟამნი. ჟამნი ტროპარები ეწოდება აგრეთვე
კანონის ზოგიერთ მუხლებს.
კონდაკი - ტროპართან ერთად არის ამათუიმ დღესასწაულის (ან წმიდანის) ძირითადი ლოცვა, იკითხება
ტროპარის შემდეგ, ჩაერთვის ჟ ა მ ნ შ ი. ( პირველი, მესამე, მეექვსე და მეეცხრე ჟამნები, და აგრეთვე კანონში
(იკოსის წინ)). (ჟამნი არის ღვთისმსახურების ერთ-ერთი სახე).
კანონი - 9 გალობის ერთობლიობაა. თითოეულ გალობაში შედის ხუთი მუხლი(ან მეტი). თითოეული
კანონე ეძღვნება ამა თუ იმ დღესასწაულს ან წმინდანს. არსებობს საზოგადო და სპეციალური კანონები.
საზოგალო კანონებში (საგალობლებში) შექებული და განდიდებულია წმიდანთა ესა თუ ის დასი. მაგ. არსებობს
მთავარანგელოზებისადმი მიძღვნილი კანონი, ასევე ღირსი მამებისადმი, მოწამეებისადმი,
მღვდელმთავრებისადმი მიძღვნილი და სხვა. აქ შეგვიძლია ჩავურთოთ ამა თუ იმ წმიდანის სახელი (დასის
მიხედვით) და ეს კანონი შეგვიძლია გამოვიყენოთ ამა თუ იმ წმიდანის სადიდებლად. მაგ. მოციქულებისადმი
მიძღვნილი კანონი შეგვიძლია ვიგალობოთ როგორც პეტრე და პავლე მოციქულების სადიდებლად, ასევე
ანდრია პირველწოდებილის, იოანე ღვთისმეტყველის, წმიდა ნინოს, მირიან მეფისა და სხვა მოციქულთა,
აგრეთვე, სხვა მოციქულთა სწორთა სადიდებლად. სპეციალური კანონები კი ეძღვნება სრულიად გარკვეულ
დღესასწაულს, ან წმიდანს.
სძლისპირი - კანონის თითოეული გალობის პირველი მუხლი. კანონის თითოეული გალობის მეორე და
მესამე მუხლებს ეწოდება ტროპარები.
ტროპარები
სამებისა - კანონის თითოეული გალობის (ან სხვა რომელიმე ლოცვის, ან საგალობლის) ბოლოსწინა მუხლი,
რომელშიც ვუგალობთ ყოვლადწმიდა სამებას - მამასა და ძესა და სულიწმიდას.სულიწმიდას „სამების“ მუხლის წინ
ყოველთვის ითქმის ჩასართავი: „დიდება მამასა და ძესა და წმიდასა სულსა“.
ღვთისმშობლისა - ყოველი გალობის (მათ შორის კანონის გალობების) ბოლო მუხლი, რომელიც ეძღვნება
ღვთისმშობელს.
ღვთისმშობელს ამ მუხლის წინ ყოველთვის ითქმის: „აწ და მარადის, და უკინითი უკუნისამდე, ამინ“.

134
 კატავასია-
კატავასია კანონის თითოეული გალობის დამამთავრებელი მუხლი(ანუ „დასაფარებელი“). კატავასიებად
გამოყენებულია სძლისპირები (ხანდახან იგივე კანონისა, ხანაც - სხვა).
კვერექსი - დიაკვნის სათქმელი მოკლე-მოკლე ლოცვების წყება, რომელზედაც გუნდი პასუხობს ხან
„უფალო შეგვიწყალენ“, ხან „მოგვმადლე უფალო“, ხანაც - „შენ, უფალო“.
კვერექსის სახეებია:
• მცირე კვერექსი (აქვს სამი მუხლი და ასამაღლებელი);

მცირე კვერექსი სრულდება ასე:

დიაკონი: მერმე და მერმე მშვიდობით უფლისა მიმართ ვილოცოთ!

გუნდი: უფალო შეგვიწყალენ
დიაკონი: შეგვეწიენ, გვაცხოვნენ, შეგვიწყალენ და დაგვიცვენ ჩვენ, ღმერთო შენითა მადლითა.
გუნდი: უფალო შეგვიწყალენ
დიაკონი: ყოვლადწმიდისა, უხრწნელისა, უფროისად კურთხეულისა, დიდებულისა დედოფლისა
ჩვენისა ღვთისმშობელისა და მარადის ქალწულისა მარიამისა და ყოველთა წმიდათა მომხსენებელთა,
თავნი თვისნი და ურთიერთარს და ყოველი ცხოვრებაი ჩვენი, ქრისტესა ღმერთსა ჩვენსა შევედროთ!
გუნდი: შენ უფალო
მღვდელი: რამეთუ სახიერი და კაცთმოყვარე ღმერთი ხარ და შენდა დიდებასა აღვავლენთ, მამისა და
ძისა და წმიდისა სულისა, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე!
გუნდი: ამინ!

• დიდი კვერექსი (აქვს 7-8 მუხლი ან მეტი).

• თხოვნითი კვერექსი(დიდი და მცირე კვერექსებისგან განსხვავებით, გუნდი მის ზოგიერთ მუხლებზე,
გარდა „უფალო შეგვიწყალენ“-ისა, პასუხობს „მოგვმადლენ, უფალო“-თი ).
• მრჩობილი კვერექსი (თითოეულ მუხლზე გუნდი პასუხობს სამმაგი „უფალო შეგვიწყალენ“-ით).
• მიცვალებულის კვერექსი ორნაირია: მცირე და მრჩობილი. განსხვავება მათ შორის ისაა, რომ პირველი
მათგანი იწყება „მერმე და მერმე“-თი, ხოლო მეორე: „შეგვიწყალენ“-ით- ასევე, პირველ მათგანის
მუხლებზე გუნდი პასუხობს თითო „უფალო შეგვიწყალენ“-ით(მინორულ კილოზე), მეორეს მუხლებზე
- სამმაგით.
იკოსი - გრძელი მუხლი, რომელიც იკითხება კანონში VI გალობის შემდეგ, კანონთან ერთად. იკოსი
ეწოდება დაუჯდომელის გრძელ მუხლებსაც(დაუჯდომელის მუხლებს მეორენაირად იბაკოსაც უწოდებენ).
იბაკო - ცისკრის ლოცვაზე „ნეტარ არიან“-ის შემსეგ (მე-19 კანონის შემდეგ) წასაკითხი ლოცვა.
ანტიფონი - ცისკრის ლოცვაზე იბაკოს შემდეგ წასაკითხი რამოდენიმე მუხლიანი ლოცვა.
აღსავლები (ანუ ანტიფონები) ეწოდება წირვის პირველ სამ საგალობელს, რომელიც ემთხვევა სადილის
ჟამნის პირველ სამ ლოცვას. საუფლო დღესასწაულებს აქვთ სპეციალური აღსავლები.
განმანათლებელი - ცისკარზე წასაკითხი სამმმუხლიანი ლოცვა (კანონის შემდეგ).
გერი - მცირე ზომის საცისკრო ლოცვა, რომელიც ჩაერთვის აქებდითის დასდებლებში (ბოლისწინა
მუხლად). იკითხება, აგრეთვე, ღამისთევის ლოცვის დროს, სახარების შემდეგ, „აღსდგა რა იესოს“ ნაცვლად.
ფსალმუნები - ებრაელთა მეფისა და წინასწარმეტყველ დავითის საგალობლები, ღვთისმსახურებაზე
იკითხება ყველაზე უხვად სხვა ლოცვებთან შედარებით.
სტიხოლოგია (ბერძ. „ლექსის კითხვა“) იგულისხმება დავითნის ერთი რომელიმე კანონის წაკითხვა.
დასდებელი - ლოცვების ერთობლიობა, რომლებიც ჩაერთვის ხოლმე ამა თუ იმ ვრცელი ლოცვის ბოლო
მუხლებში. მაგ. „უფალო ღაღად-ვყავ“-ზე, „სტიქარონზე“, „აქებდით“-ზე და სხვა.
წარდგომა - ორი პატარა მუხლი, რომელიც მორიგეობით იკითხება დიაკვნისა და გუნდის (ან მედავითნისა
და გუნდის) მიერ შემდეგნაირად:
დიაკონი: პირველი მუხლი
გუნდი: პირველი მუხლი
დიაკონი: მეორე მუხლი
გუნდი: მეორე მუხლი
დიაკონი: პირველი მუხლის ნახევარი
გუნდი: დააბოლოვებს პირველ მუხლს.
არსებობს წარდგომები დღის, ხმის, წმიდანის, დღესასწაულისა და სპეციალური (საეკლესიო წესებზე
შესასრულებელი).
ორმუხლიანი წარდგომის გარდა არსებობს დიდი (ოთხმუხლიანი)წარდგომებიც.

განიცადე - პატარა საგალობელი, რომელიც წირვის ბოლო ნაწილში იგალობება.

135
 ალილუიას მუხლები - ორი მცირე მუხლი, რომელიც დაერთვის სამოციქულოს კითხვას, ამ მუხლების
შემდეგ გუნდი გალობს „ალილუია“-ს (სამჯერ).
დაუჯდომელი - ვრცელი საგალობელი, რომელიც შედგება მორიგეობით წასაკითხავი კონდაკებისა და
იკოსებისგან. კონდაკი მცირე ზომის ლოცვაა, იკოსი -უფრო ვრცელი. დაუჯდომელში არის ერთი შესავალი
კონდაკი, 12 სხვა კონდაკი და მათში ჩართულია 12 იკოსი. თითოეული იკოსი შედგება შესავალი ნაწილისა და
12 „გიხაროდენ“-ისაგან. მეცამეტე გიხაროდენი არის განმეორება შესავალი კონდაკის დაბოლოებისა. დანარჩენი
კონდაკები ბოლოვდებიან სიტყვით: „ალილუია“.
საგალობლებად გამოყენებულია:
გამოყენებულია:
• რჩეული ლოცვები (მაცხოვრისა, ღვთისმშობლისა, სვიმონ ღვთისმიმრქმელისა და სხვ.).
• ანგელოზთა გალობანი („წმიდაო ღმერთო“, „დიდება მაღალთა შინა“),
• სძლისპირნი და კატავასიები,
• ტროპარო, კონდაკი, აღსავალი, წარდგომა, ალილუია, განიცადე, კვერექსები,
• სხვადასხვა ჩასართავები (მისამღერები).

136