WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE OPIEKI

UJĘCIE KLASYCZNE POJĘCIA OPIEKA

• H. Radlińska "opieka ma miejsce wówczas, gdy występują zjawiska niekorzystne dla

rozwoju człowieka, tj. zaburzenia psychofizyczne, schorzenie, wyczerpanie fizyczne,
samotność, złe nałogi, zaburzenia psychofizyczne, brak sprawności i wykształcenia. W
takim ujęciu opieki widoczny jest jej aspekt terapeutyczny".

• J. Maciaszkowa “opieka nad dzieckiem stanowi ogół działań jednostkowych lub

zbiorowych podmiotów w celu stwarzania warunków do zaspokajania potrzeb dzieci i
młodzieży. Cechą tych działań jest intencjonalny charakter: są one podejmowane
świadomie”.

• A. Kelm “przez opiekę nad dzieckiem rozumieć będziemy działania podejmowane przez
osoby bądź instytucje wobec dzieci w związku z faktyczną albo potencjalną sytuacją
zagrożenia przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia tej sytuacji przez
samo dziecko w celu zapewnienia prawidłowych warunków rozwoju i wychowania młodego
pokolenia. W takim ujęciu opieki widoczne są jej cechy konstytutywne".

• Z. Dąbrowski “opieka odnosi się do najszerszego zakresu działań. Opieka międzyludzka

jest zaspokajaniem ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego wynikających z przyjęcia
za niego odpowiedzialności przez opiekuna, zaspokajaniem w sposób ciągły (permanentnie i
cyklicznie), bezinteresownym, w nawiązanym stosunku z podopiecznym”.

WSPÓŁCZESNE OBLICZE OPIEKI

• podkreślenie rangi zaspokajania potrzeb ludzkich tzw. potrzeb ponadpodmiotowych –

rozbudzanie i podkreślanie samodzielności;
• rekonstrukcja znaczeń wynikająca z postrzegania człowieka jako podmiotu samodzielnie
kształtującego swoje relacje ze światem.

RELACJE OPIEKI I WYCHOWANIA

Opieka ściśle związana z wychowaniem, polegająca na zaspokajaniu potrzeb ludzkich, a w

szczególności potrzeb dzieci i młodzieży

Według J. Maciaszkowej “procesy oraz istniejące między nimi zależności związane z

tworzeniem warunków do zaspokajania potrzeb ludzi, inaczej mówiąc jest to teoria takiego
działania opiekuńczo-wychowawczego, które umożliwia rozwój osobowości”.
WSPÓŁCZESNE DEFINIOWANIE KATEGORII OPIEKA

• Według H. Muszyńskiego pojęcie opieki nie może odnosić się tylko do prostego
zaspokajania potrzeb ludzkich (…) jej sens i znaczenie musi dziś być pojmowane jako
pomoc jednostce w realizacji własnego życia w sposób zapewniający jej w możliwie
największym stopniu poczucie satysfakcjonującego spełnienia.
• Współczesne ujęcie opieki zakłada postrzeganie człowieka świadomie lub nieświadomie
pokonującej swoje życiowe trudności, te które stawia przed nią świat i te które ona sama
stawia przed sobą.
• Opieka pojawia sie wtedy, gdy jednostka nie jest w stanie tych trudności sama pokonać.
• Opieka jest zatem wspieraniem człowieka w realizacji jego własnych życiowych spraw.
• Głównym celem tak rozumianej opieki jest rozwój i dojrzałość.
• Rozwój i dojrzałość zależny od dążenia do zachowania lub przywrócenia równowagi
pomiędzy wymaganiami jakie stawiane są jednostce a jej własną aktywnością

ŹRÓDŁA WYMAGAŃ STAWIANYCH PRZED JEDNOSTKĄ

• niezaspokojone potrzeby => presja zewnętrznych czynników

• oczekiwania środowiska społecznego => presja zewnętrznych czynników

• własne dążenia jednostki => aktywny stosunek do świata

Opieka w klasycznym ujęciu => nastawiona na zaspokajanie potrzeb

↓
zapewnia każdemu warunki przeżycia

Opieka rozumiana współcześnie => jako wymagania stawiane przed jednostką, rozwój i dojrzałość
↓
troska o jakość życia

WSPOMAGANIE JAKO KLUCZOWE ZNACZENIE WSPÓŁCZESNEJ TEORII OPIEKI

Wspomaganie relacja między dwiema osobami (pomagającą i wspomagającą), które mają

charakter jednostronny (działania na korzyść wspomaganego) i intencjonalny charakter
(działania celowe, świadome) jest oceniana jako pomocna przez obu partnerów relacji.

Celem wspomagania jest stwarzanie warunków do pomagania samemu sobie, a więc:

• uczenie skutecznych sposobów radzenia sobie z trudnościami, problemami,
wymaganiami stawianymi przez otoczenie i przez samego siebie;
• uczenie racjonalnego oceniania oraz technik rozwiązywania problemów, planowania i
dokonywania wyborów (podejmowania decyzji).
PRZEDMIOT PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ
Działalność opiekuńcza rozumiana jako działania wspomagające, których celem jest rozwój
jednostki zgodny z jej dążeniami.

Wspomaganie => pewien rodzaj pomocy

Pomoc => inny rodzaj działań niż opieka w klasycznym rozumieniu
Pomoc => relacja nadrzędna w odniesieniu do opieki

Opiekuńcze wspomaganie w rozwoju polega na działaniach podstawowych, umożliwiających

stworzenie warunków potrzebnych do normalnego funkcjonowania, możliwości korzystania z dóbr
kulturowych i edukacyjnych.
↓
Stworzenie pewnego standardu życia odniesionego do większej grupy społecznej.

WSPOMAGANIE W KONCEPCJI INDYWIDUALISTYCZNEJ

Koncepcja indywidualistyczna zakłada, że jednostka ludzka podziela:

• cechy wspólne wszystkich ludzi,
• cechy podobne wielu ludzi
• cechy właściwe tylko jednej osobie.
Ta ostatnia grupa cech stanowi podstawę indywidualności.

Wspomaganie rozwoju musi wiązać się z wymaganiami zewnętrznymi stawianymi przez określony
standard życia danego społeczeństwa jak i indywidualnymi cechami jednostki.

OPIEKA - UJĘCIE WSPÓŁCZESNE

• jako zaspokajanie potrzeb w ogóle

• jako zaspokajanie potrzeb ponadpodmiotowych
• jako zaspokajanie rozwoju i zdrowia jednostki

Aspekty opieki:
• zaspokajanie określonych potrzeb biologicznych i psychicznych;
• tworzenie warunków wspomagających rozwój i zdrowie jednostki;
• wspomaganie jednostek wyzwalające ich wewnętrzne siły i możliwości;
• pomoc jednostkom w zdobywaniu coraz większej samodzielności w zaspokajaniu potrzeb i
kreowaniu własnych dążeń i działań oraz właściwych zachowań;
• kompensowanie braków rozwojowych spowodowanych niesprzyjającymi warunkami
społecznym.