MGA TEORYA

SA
PAGSASALIN

Aralin 3
Filipino 2: Panimulang Pagsasalin
Tingnan ang ss na larawan. Ito ba ay
maituturing na pagsasalin?
•Kung ang naunang slide ay
maituturing na pagsasalin, tama
ba ang naging pagsasalin?
•Bakit?
 TEORYA NG PAGSASALIN
Matalik na magkaugnay ang teorya at praktika ng
pagsasalin.

Ang praktika ay ang aktwal na pagsasagawa ng

pagsasalin

Ang teorya ay hanay ng mga konsepto na naglalayong

magsilbing gabay at magpabuti sa praktika
 TEORYA NG PAGSASALIN
Ang teorya ang gabay ng tagasalin

Ito ang batayan ng tagasalin sa mga pagpapasyang

paiiralin sa proseso ng pagsasalin ng isang partikular
na teksto
 Pagtanaw sa Kasaysayan
ng Teorya ng Pagsasalin
Sa kanyang talakay sa Early Theories of Translation, tinitingnan
ni Amos (1973) ang kasaysayan ng teorya ng pagsasalin bilang:

“by no means a record of

easily distinguishable,
orderly progression”
 Pagtanaw sa Kasaysayan
ng Teorya ng Pagsasalin
• Walang malinaw na pagyuyugto ng mga teorya ng pagsasalin

• Ang mga paraan ng pagsasalin ng mga unang tagasalin ay

mahahango sa mga introduksiyon ng mga ginawang salin o
sa mga komentaryo ng mga tagasalin

• Magkakaiba ang pagpapakahulugan sa “katapatan”

(faithfulness), “katiyakan” (accuracy), at mismong
“pagsasalin” ng mga tagasalin
Pagyuyugto ng Kasaysayan ng Teorya
sa Pagsasalin
• Panahon bago ang linggwistikong
pagteteorya sa pagsasalin
• Panahon ng lingguwistikong pagteteorya
sa pagsasalin
• Panahon ng pangkulturang pagteteorya sa
pagsasalin
 Teorya sa Panahon
Bago ang Lingguwistikong
Pagteteorya sa Pagsasalin
salita-sa-salita at diwa-sa-diwang
pagsasalin
Hanggang sa ikalawang hati ng 20th Siglo, ang mga
pagteteorya sa pagsasalin sa kanluran ay waring
nakakulong sa tinatawag ni George Steiner (1998)
na “mababaw” na argumento sa ”triadic model” na
“literalism”, “paraphrase” at “free imitation”

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

salita-sa-salita at diwa-sa-diwang
pagsasalin
Ang pagkakaiba sa pagitan ng salita-sa-salita (i.e. “literal”) at
diwa-sa-diwang (i.e. “free”) pagsasalin ay nagmula pa sa
panahon nina Cicero(106-43 BCE) at ni St. Jerome (347-420
CE).

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

salita-sa-salita at diwa-sa-diwang
pagsasalin
Samantala, sa kanluran, kung saan pinakaprominente ang
katayuan ng klasikal na mga awtor ng sinaunang Griyego at
Roma, ito ang naging batayan ng mga pangunahing akda hinggil
sa pagsasalin sa loob ng halos dalawang libong taon

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

salita-sa-salita at diwa-sa-diwang pagsasalin
Ipinaliwanag ng Romanong retorisyan na si Cicero sa kaniyang De Optimo
Genere Oratorum (46 BC) na isinalin niya ang mga talumpati ng mga
Griyegong orador na sina Demosthenes at Aeschines bilang isang orador,
hindi bilang interpreter
“And I did not translate them as interpreter,
but as an orator, keeping the same ideas and
forms, or as one might say, the ‘figures’ of
thought, but in language which conforms to our
usage. And in so doing, I did not hold it
necessary to render word for word, but I
preserved the general style and force of the
language”
-Cicero 46 BCE
Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin
salita-sa-salita at diwa-sa-diwang
pagsasalin
Para kay Cicero:

Interpreter – salita-sa-salitang tagasalin

Orador – sinubukang lumikha ng salin upang pakilusin ang mga

tagapakinig

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

St. Jerome (siglo 4 CE)

• Nagsalin sa Latin ng Greek

Old Testament
“Now I not only admit but freely
announce that in translating from
Greek—except of course in the case
of the Holy Scriptures, where even
the syntax contains a mistery – I
render not word-for-word, but
sense- for-sense”
-St Jerome 395CE

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

Martin Luther
• Isinalin sa East Middle German ang New Testament
(1522) at Old Testament (1534)
• Naging kontrobersyal ang pagsasalin niya ng isang
bahagi ng Bibliya
• Sinundan ang ginawa ni St. Jerome sa pagtutol sa
salita-sa-salitang pagsasalin dahil sa paraang ito
madalas na hindi naipararating ang parehong
kahulugan ng ST at madalas ay imposible itong
maintindihan

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

Mga Unang Pagtatangka sa Mas
Sistematikong Teorya ng Pagsasalin
“…the England of the 17th century marked
an important step forward in translation
theory with ‘deliberate, reasoned
statements, unmistakable in their purpose
and meaning’ ”
- Amos (1973)
• Nakatuon sa salin sa Ingles ng mga
berso ng mga klasikong Greek at
Latin
John Dryden (1680)
• may tatlong uri ng salin: (1)
metaphrase o literal na pagsasalin;
(2) paraphrase o diwa-sa-diwang
pagsasalin; at (3) imitation o
adaptasyon
• Mas pinapaboran niya ang
paraphrase

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

John Dryden (1680)
Sa kanyang pagsasalin ng Aeneid ni
Virgil, sinabi niya:
“I thought fit to steer betwixt the two
extremes of paraphrase and literal
translation; to keep as near my author as I
could, without losing all his graces, the
most eminent of which are in the beauty of
his words.”

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

John Dryden (1680)
“I may presume to say... I have endeavoured to
make Virgil speak such English as he would himself
have spoken, if he had been born in England, and
in the present age..”

• Sa pangkalahatan, si Dryden at iba pang

nagsasalin sa panahong ito ay lubhang
preseptibo, nagtatakda kung ano ang sa
kanilang opinyon ay dapat gawin upang
maging matagumpay ang isang salin

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

Alexander Fraser Tytler
• Sa Ingles, itinuturing na kauna-
unahang komprehensibo at
sistematikong pag-aaral ng
pagsasalin ang kanyang inilatag sa
kanyang “Essay on the Principles
of Translation”
• Para sa kanya, ang mahusay
na pagsasalin ay nakatuon sa
mambabasa ng TL

Teorya sa Panahon Bago ang Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

Alexander Fraser Tytler
Tatlong Tuntunin sa Pagsasalin
• Ang salin ay dapat na magbigay
ng kompletong talaan ng mga
idea ng orihinal
• Ang estilo at paraan ng pagsulat
ay dapat na may katulad na
katangiang (form) ng orihinal
• Ang salin ay dapat na taglayin ang
diwa at espiritu (dating sa
mambabasa) ng orihinal na akda
Friedrich Schleirmacher
• “On the Different Methods
of Translating”
• Pinag-iba ang dalawang uri ng
tagasalin batay sa uri ng
tekstong isasalin:
(1) Tagasalin ng komersyal na teksto
(2) Tagasalin ng akademiko
at artistikong teksto
Friedrich Schleirmacher

“Either the translator

leaves the writer in peace
as much as possible and
move the reader towards
him or he leaves the
reader in peace as much as
possible and move the
writer toward him”
Friedrich Schleirmacher
• Umigpaw sa nakakahong isyu ng salita-
sa-salita; diwa-sa-diwa, literal, matapat at
malayang pagsasalin ng kanyang
panahon
• May dalawang landas ang tinatalunton
ng ‘tunay na tagasalin’:
• Ilapit ang mambabasa sa awtor;
• Ilapit ang awtor sa mambabasa
• Mas pabor sa una –ampunin ang
alienating na paraan ng pagsasalin; may
diin sa wika at nilalaman ng ST
Panahon ng
Lingguwistikong
Pagteteorya sa Pagsasalin
Ang mga teorisyan noong dekada 50 hanggang 60
ay nagsimulang sumubok ng mas sistematikong
pagsusuri sa pagsasalin

Ang bagong debate sa panahong ito ay nakatuon sa

pangunahing isyu sa lingguwitika, lalong-lalo na
ang tungkol sa ‘meaning’ at ‘equivalence’

Panahon ng Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

Eugene Nida
• Ang kanyang teorya sa pagsasalin ay
nabuo mula sa kanyang pamamahala sa
pagsasalin ng Bibliya mula Ingles
patungo sa iba’t ibang wika ng Africa at
Latin America
• Ilan sa mga TL ay walang tradisyong
pasulat
• Marami sa tagasalin ay walang karanasan
sa pagsasalin, nahihirapan sa
pampanitikan at metaporikal na aspekto
ng mga teksto
• Ginamit niya ang ilang idea noon sa
linguistics

Panahon ng Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

Eugene Nida
• Dalawang mahalagang akda noong
1960’s:
a) Toward a Science of Translating (1964)
b) The Theory and Practice of Translation
(Nida & Taber, 1969)
• Pagsusuri sa kahulugan —isa sa
pangunahing problema ng mga tagasalin
ni Nida
• Nagpaliwanag si Nida ng mga paraan ng
pagsusuri ng kahulugan sa pagsasalin

Panahon ng Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

Eugene Nida
• Humiwalay sa idea na ang salita ay may
iisa at tiyak na kahulugan; nagkakaroon
lamang ng kahulugan ang salita batay sa
konteksto at lumilikha ito ng
magkakaibang pagbasa sa iba’t ibang
kultura
• Pagtutumbas batay sa malawak na
konteksto tulad ng kultura at mambabasa
kung kaya minungkahi ang dalawang (2)
uri ng pagtutumbasan:
Formal at Dynamic Equivalence

Panahon ng Lingguwistikong Pagteteorya sa Pagsasalin

Formal Equivalence (Nida)
• Adheres closely to ST form– “quality of translation
in which features of the form of the ST have been
mechanically reproduces (salita-sa- salitang
pagsasalin) in the receptor language”
• “involves the purely formal replacement of one
word or phrase in the SL by another TL”
• Layunin: “allow ST to speak ‘in its own terms’
rather that attempting to adjust it to the
circumstances of the target culture”
Halimbawa:
a. original wording
b. not joining or splitting sentences
c. preserve formal indicators like punctuation
marks or paragraph breaks
d. Explanatory note (kapag hiniram ang salita)
• Fidelity to lexical details and grammatical
structures; accuracy
Formal Equivalence (Nida)
• Iba sa literal translation
“while literal translation tend to preserve formal
features almost by default (i.e. with little or no
regard for context, meaning or what is implied by a
given utterance), a formal translation is almost
contextually motivated: formal features are
preserved only if they carry contextual values that
become part of overall text meaning (e.g.
deliberate ambiguity in the ST).”
Formal Equivalence (Nida)
Kailan masasabing contextually motivated:
a) pagpapanatili ng ambigwidad
b) iba pang pagkakataon na ang mensahe ay
kapuwa nasa form at content
Halimbawa
Isda akong gaga- I’m a fish the size of sapsap
sapsap
Only as wide as the slim
Gaga-taliptip talilip
kalapad
I trash about, creating a stir
Because I’m in the company
Kaya nakikipagpusag of the big apahap
Ang kalaguyo’y
apahap
(Lumbrea at Lumbrera,
Philppine Literature:
History and Anthology,
1997)
Dynamic Equivalence (free)
• Mas matingkad ang interbensyon ng tagasalin
• “Translation in which the message of the original
text has been so transported into the receptor
language that the response of the receptor is
essentially like that of the original receptors.”
• Aim: equivalent effect; naturalness
Dynamic Equivalence (free)
Ginagamit ito kapag:
• Ang ST ay hindi malinaw o hindi maintindihan kapag
ginamitan ng formal equivalence (may suliranin sa
comprehensibility)
a. dressed to kill- nakapamburol
b. hand to mouth existence – isang kahig isang tuka

• Ang ST ay hindi gaanong form-bound- ang form ay hindi

gaanong sangkot sa pagpapahayag ng kahulugan
Pangkalahatang Paraan ng Dynamic
Equivalence
• Pag-uulit (redundancy)
• Pagpapaliwanag
• Pagpapaikli (gisting)
• Pagdaragdag
• Alterasyon
• Paglalagay ng footnote
• Modipikasyon ng wika para umangkop sa karanasan ng
target audience
• Pagbabago ng ayos ng pangungusap
Tandaan
• Sa dynamic equivalence, ang layunin ay i-
reproduce ang kahulugan at hindi i-improve
• Hindi dapat tingnan ang dalawang metodo
bilang absolute techniques
• Ang karaniwan talagang nangyayari, ang tagasalin
ay gumagawa ng literal na pagsasalin, at
pagkatapos, batay sa iba’t ibang salik ay pumipili
sa literal, formal at dynamic equivalence
Halimbawa

“martes y 13” (Spanish)

‘Tuesday the 13th’ (formal translation)
‘Friday the 13th’ (dynamic translation)
Peter Newmark
• hindi nilalayong magsulong ng
anumang monolitikong teorya sa
pagsasalin, sa halip ay sinubukang
maghain ng batayan kung paano
resolbahin ang mga suliraning
kinakaharap sa proseso ng
pagsasalin
• Semantic and Communicative
Translation
Peter Newmark
• Ang semantikong uri ng
pagsasalin ay tumitingin sa
formal values ng ST at
pinananatili ito hangga’t maaari
• Ang komunikatibong uri ng
pagsasalin ay tumitingin sa
pangangailangan ng target
audience at inaangkop ang salin
sa kanila hangga’t maaari
 Semantikong Salin Komunikatibong Salin
• Focuses on the meaning • Concentrates on effect
• Looks back at the ST • Looks towards the new
and tries to retain its addressee; trying to
characteristics as much satisfy them as much
as possible as possible
• More complex, • Tends to under-
awkward, detailed, translate, to be
concentrated smoother, more direct
• Tendency to and easier to read
over translate
Werner Koller
• Naniniwalang hindi dapat
malimita sa dalawang uri
ang equivalence
• Ang equivalence ay
maaaring tingnan sa iba’t
ibang bahagi at antas ng
teksto
• Nagmungkahi ng limang
uri ng equivalent relations
Uri ng Equivalence
• Denotative- batay sa mga ekstra-lingguwistikong
mga salik sa loob ng teksto
• Connotative- batay sa paraan kung paano
pinahayag ang ST; may kinalaman sa “stylistic
equivalence”
• Text-normative- related to text types, with different
kinds of text behaving in different ways (malapit sa
text typologies ni Reiss)
• Pragmatic- “communicative equivalence”,
isinasaalang- alang ang tagatanggap ng target na
teksto; ito ang dynamic equivalence ni Nida
• Formal- may kinalaman sa form ar estetikong
katangian ng teksto; kilala din ito bilang “expressive
equivalence”; iba ito sa formal equivalence ni Nida
Functionalist and Communicative
Approach

• 1970’s -1980’s
–linguistic approach patungong functional approach
• Mga Teorista
Hans Vermeer: skopos theory
Christianne Nord: detailed text-analysis
model Katharina Reiss: text type
Hans Vermeer at Teoryang
Skopos
• “Groundwork for a
General Theory of
Translation”
• Mas mahalaga ang
pagpapaliwanag ng pagsasalin
kaysa paghahanap ng
equivalent
Teoryang Skopos
• Skopos- mula sa salitang Griyego na
nangangahulugang ‘purpose’ o
‘aim’
• Ano ang layunin ng salin?
• Teoryang Skopos, ang target na teksto (TT) ay
pangunahing nakabatay dapat sa skopos o
function nito sa target na konteksto
Teoryang Skopos
Sa simula pa lang ng pagsasalin, kailangang tanungin ng tagasalin:
a) Bakit isinasalin ang ST?
b) Ano ang magiging function ng TT?

Dalawang batayang tuntunin ng skopos:

Rule 1: “an interaction is determined by (or is a function of) its
purpose”
Rule 2: “the skopos can be said to vary according to the recipient”

Dapat piliin ang paraan ng pagsasalin sa pinakaangkop na

makatutugon sa layunin
Teoryang Skopos
Implikasyon ng Teoryang Skopos
• Kinikilala ang iba’t ibang posibilidad ng
pagsasalin ng teksto
• Nagiging target-oriented ang pagsasalin
• Sa halip na tingnan ang ST bilang fixed body of
facts na dapat maipasa sa target audience, ang ST
ay tinitingnan bilang information center na dapat
suriing Mabuti ng tagasalin para mapili ang
elemento at katangian nitong pinakaangkop sa
layunin ng pagsasalin
Teoryang Skopos
Implikasyon ng Teoryang Skopos
• Ang pagsasalin ay paglikha ng bago at orihinal
sa halip na magbigay lamang ng parehong
impormasyon gamit ang ibang wika
Teoryang Skopos
Halimbawa ng Teoryang Skopos
• Ambigwidad sa will na nakasulat sa French ay
dapat na gumamit ng literal na pagsasalin para
halimbawa sa isang banyagang abogado
• Adaptasyon ng Don Quixote para
maging kuwentong pambata
Translation Commission (Brief)
Commission- entity o forces na nakaaapekto sa
pagsasalin

• Terminong ginamit ni Vermeer sa framework

ng translatorial action
• Specifications na batayan ng tagasalin sa
pagbuo niya ng TT
• Maaring magmula sa isang kliyente o iba pang
third party; hayag na mga tagubilin at kahingian
Translation Commission (Brief)
• Ang tagasalin bilang eksperto ay dapat na mag-
ambag sa pagbuo nito
• Karaniwan din itong di-hayag na mga prinsipyo
o preperensiya na nasa isip lamang ng tagasalin
• hayag man o di-hayag, para kay Vermeer, ang
pagsasalin ay dapat na nakabatay sa isang komisyon
na tumitiyak sa:
a. layunin (skopos) ng TT
b. mga kondisyong ginagalawan sa pagtatamo ng
layuning ito ( kabilang ang praktikalidad tulad
ng deadline, fees, text-type, paraan ng
pagsasalin, atbp.)
Balikan natin ang mga larawan. Ano sa palagay
ninyo ang ginamit na teorya sa pagsasalin?
Ito kaya?
Subukan nating isalin ang mga ss. Tukuyin
kung anong teorya ang ginamit sa pagsasalin
Text Type ni Katharina Reiß
• Ang tipolohiya o pag-uuri ng
tekstong pinakamalaganap na
ginagamit sa teorya ng
pagsasalin ay ang ipinanukala
ni Reiss (1976:10) na
nakabatay sa konsepto ni Karl
Bühler ng mga gamit ng wika.
Text Type ni Katharina Reiß
Naghain ng tatlong
pangunahing text-type:
a. informative (content-
focused text)
b. expressive (form-focused text)
c. operative text ( appeal-
focused texts)
Mga Uri ng Teksto ayon kay Reiss
1. Tekstong Impormatibo
• Ang pangunahing layunin ng tagasalin
ang ipaabot sa mambabasa ang
impormasyon
• Kailangang pantuonan ng tagasalin
ang semantikong pagtutumbas
Mga Uri ng Teksto ayon kay Reiss
2. Tekstong Ekspresibo
• Katangian ng ganitong mga teksto
ang pagkakaroon ng aesthetic
component
• Nakatuon sa malikhaing paglikha at
estetika, katulad sa estilo at himig ng
orihinal
Mga Uri ng Teksto ayon kay Reiss
3. Tekstong Operatibo
• Nakatuon sa partikular na mga pagpapahalaga at
padron ng pag-uugali
• Mga tekstong humihiling o nanghihimok sa
mambabasa na kumilos, mag-isip, o dumama ayon sa
layunin ng teksto
Mga Uri ng Teksto ayon kay
Reiss
Text type Informative Expressive Operative

Language Representing Expressing Making an

function facts attitude appeal
Language Logical Aesthetic Dialogical
dimension
Text focus Content Form focused Appellative
focused focused
TT should Transfer Transfer Elicit desired
content aesthetic response
form
Translation Plain prose, Adopt ST Equivalent
method clarification perspective effect
 Text type Informative Expressive Operative

Language Function Scientific/technical Literary Persuasive

Language Logical Aesthetic Dialogic

Dimension
Text Focus Content-focused Form-focused Apellative-focused

Target Text (TT) Transmit Transmit Elicit desired

should.. referential aestethic response
content form
Translation Method ‘Plain prose’ ‘identifying method’, ‘adoptive’,
Explicitation as adopt perspective of equivalent effect
required ST Author

Mga Uri ng Teksto ayon kay Reiss

Suriin ang mga tekstong nasa
larawan. Tukuyin kung anong uri
ito ng teksto at subuking isalin.
Lawrence Venutti
• Amerikanong tagasalin at teorista
• Nagmungkahi ng dalawang
estratehiya sa pagsasalin:
domestication at
foreignization
Domestication
• Ang pagsasalin ay madulas, transparent na
ginagamit para hindi mahalata na iba o
banyaga ang ST
• Ilang kongkretong estratehiya:
a. pagpili ng tekstong pwedeng lapatan
ng domestication
b. Paggamit ng madulas na estilo
c. Adaptation at iba pang dinamikong pagtutumbas
Foreignization
• Maituturing na hamon sa paraan ng pag-iisip
ng dominanteng kultura na sumusupil sa
pagiging banyaga ng TT
• Ang target ay bigyan ang mambabasa ng
“alien reading experience”
Sanggunian:
Munday, J. (2012). Introducing Translation
Studies. New York: Routledge