Laguna State Polytechnic University – Los Baños Campus

College of Education
Graduate Studies and Applied Research
Brgy.Mayondon-Malinta, Los-Baños, Laguna-(http:/lspu.edu.ph/)

FILIPINO 207: PANUNURING PAMPANITIKAN

REPORTER: Aljhen A. Abainza

TOPIC: Kahulugan, Kahalagahan, at Anyo ng Panitikan

PROFESSOR:

KAHULUGAN, KAHALAGAHAN, AT ANYO NG PANITIKAN

PINAGMULAN NG SALITANG “PANITIKAN”

Ang salitang panitikan ay nanggaling sa salitang "pang-titik-an" na kung saan ang unlaping
"pang" ay ginamit at hulaping "an". At sa salitang "titik" naman ay nangangahulugang literatura
(literature), na ang literature ay galing sa Latin na littera na nangunguhulugang titik.

KAHULUGAN NG PANITIKAN AYON SA MGA MANUNULAT

 Ang panitikan ay “bungang isip na isinatitik”. Ito rin ay sumasaklaw sa lahat ng uri ng
katha na tumutulong sa wastong ikauunawa ng noon, ngayon at bukas ng isang bansa.
Ito rin ay pagpapahayag ng damdamin at mga karanasan ng sangkatauhan na nasusulat
sa masinining at makahulugang mga pahayag. (Rufino Alejandro at Julian Pineda)

 Isinaad ni W.J Long na ang panitikan ay nasusulat ng mga tala ng “pinakamabuting

kaisipan at damdamin ng tao.”

 Para kay Arrogante, isang talaan ng buhay ang panitikan kung saan nagsisiwalat ang
isang tao ng mga bagay na kaugnay ng napupuna niyang kulay ng buhay at buhay sa
kanyang daigdig na kinabibilangan. Ginagawa ito ng isang tao sa pamamagitan ng
malikhaing pamamaraan.

 Batay naman sa Webster Dictionary ito ay ang anumang anyo nasusulat sa anyo
mang patula/tuluyan sa isang partikular na panahon.

 Sa Panitikang Pilipino nina Gonzales, Martin at Rubin ang panitikan ay isang paraan
ng pagpapahayag na kinapapalooban ng katotohanan sa paraang ipinaparanas sa
mambabasa ang kaisipan at damdamin ng manunulat.

 Ayon naman kay Salazar, ito ay isang lakas na nagpapagalaw sa lipunan at maaaring
magpalaya ng isang ideya nagpupumiglas makawala.

 Inihayag din ni Ramos na panitikan ding matatawag ang lahat ng uri ng mga tala na
kinasasalaminan ng pang-araw-araw na pamumuhay ng tao sa lipunang kaniyang
ginagalawan. Isang lakas itong maaaring maging mahalagang bahagi ang pagpapaunlad
ng lipunan at kalinangan.

 Para naman kay Bro. Azarias ang panitikan ay pagpapahayag ng damdamin ng tao
tungkol sa iba’t ibang bagay sa daigdig sa pamumuhay, sa pamahalaan, sa lipunan at sa
kaugnayan ng kanilang kaluluwa sa Poong Lumikha.

Ang panitikan ay nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan, mga damdamin, mga

karanasan, hangarin at diwa ng mga tao. At ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa
pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula.
 Laguna State Polytechnic University – Los Baños Campus
College of Education
Graduate Studies and Applied Research
Brgy.Mayondon-Malinta, Los-Baños, Laguna-(http:/lspu.edu.ph/)

Nagsasalaysay din ito sa pamahalaan, lipunan at mga pananampatalaya at mga karanasang

may kaugnay ng iba’t ibang uri ng damdamin tulad ng pag-ibig, kaligayahan, kalungkutan, pag-
asa, pagkapoot, paghihiganti, pagkasuklam, sindak at pangamba.

KAHALAGAHAN NG PANITIKAN
1. Upang makilala natin ang ating sarili bilang Pilipino, at matalos natin ang ating
pinagyaman ng isip at ang angking talino ng ating pinanggalingang lahi.
2. Tulad ng ibang lahi sa daigdig dapat nating mabatid na tayo'y may dakila at marangal na
tradisyonng siya nating ginawang sandigan ng pagkabuo ng ibang kulturang nakarating
sa ating bansa.
3. Upang matanto natin ang ating mga kakulangan sa pagsulat ng panitikan at
makapagsanay na ito'y matuwid at maayos.
4. Upang makilala at magamit natin ang ating mga kakayahan sa pagsulat at magsikap na
ito'y malinang at mapaunlad.
5. Higit sa lahat, bilang mga Pilipinong nagmamahal sa sariling kultura ay kailangang
maipamalas ang pamamalasakit sa ating sariling panitikan

ANYO NG PANITIKAN
Ang panitikan ay maaaring nakasulat at di–nakasulat. Ito ay ipinapahayag sa anyo ng patula
at tuluyan.

 Patula – nahahati sa mga taludtod o saknong at ginagamitan ng mga piling salita na

maaaring mayroong sukat, tugma, talinhaga o maaari din naming wala. Ang mga
halimbawa ay kasabihan, salawikain, bugtong, awiting-bayan at bulong.

 Tuluyan – ito ay nasusulat nang malaya sa anyo ng mga talata na karaniwang binubuo
ng mga pangungusap.

MGA AKDANG PAMPANITIKAN

A. Mga Akdang Tuluyan
 Alamat - isang uri ng panitikan na nagkukuwento tungkol sa mga pinagmulan ng mga
bagay-bagay sa daigdig. Karaniwang nagsasalaysay ang mga ito ng mga pangyayari
hinggil sa tunay na mga tao at pook, at mayroong pinagbatayan sa kasaysayan. Kaugnay
ang alamat ng mga mito at kuwentong-bayan.

 Anekdota - isang uri ng akdang tuluyan na tumatalakay sa kakaiba o kakatwang

pangyayaring naganap sa buhay ng isang kilala, sikat o tanyag na tao. Ito ay may
dalawang uri: kata-kata at hango sa totoong buhay. Ito rin ang mga ginagawa ng mga
pagpapaliwanag sa mga ginagawa ng mga tao.

 Nobela - o kathambuhay ay isang mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng iba't

ibang kabanata. Mayroon itong 60,000-200,000 salita o 300-1,300 pahina. Noong ika-18
siglo, naging istilo nito ang lumang pag-ibig at naging bahagi ng mga pangunahing
literary genre. Ngayon, ito ay kadalasan may istilong artistiko at isang tiyak na istilo o
maraming tiyak na istilo. Mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga
pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang
pinakapangunahing sangkap ay ang pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa dako at ng
hangarin ng katunggali sa kabila -isang makasining na pagsasalaysay ng maraming
pangyayaring magkasunod at magkakaugnay. Ang mga pangyayaring ito ay may kanya-
kanyang tungkuling ginagampanan sa pagbuo ng isang matibay at kawili-wiling
balangkas na siyang pinakabuod ng nobela -binubuo ng mga kabanata -maraming
tauhan at pangyayari -kinasasangkutan ng 2 o higit pang tauhan.
 Laguna State Polytechnic University – Los Baños Campus
College of Education
Graduate Studies and Applied Research
Brgy.Mayondon-Malinta, Los-Baños, Laguna-(http:/lspu.edu.ph/)

 Pabula - (Ingles: fable, Kastila: fabula) ay isang uri ng kathang-isip na panitikan kung
saan mga hayop o kaya mga bagay na walang-buhay ang gumaganap na mga tauhan,
katulad ng leon at daga, pagong at matsing, at lobo at kambing. May natatanging
kaisipang mahahango mula sa mga pabula, sapagkat nagbibigay ng mga moral na aral
para sa mga batang mambabasa. Tinatawag din itong kathang kuwentong nagbibigay-
aral.

 Parabula- o talinghaga ay isang maikling kuwentong may aral na kalimitang hinahango

mula sa Bibliya. Isa itong maikling salaysay na maaaring nasa anyong patula o prosa na
malimit nangangaral o nagpapayo hinggil sa isang pangyayari, na kadalasang
isinasalarawan ang isang moral o relihiyosong aral. Taliwas sa pabula, ang parabula ay
walang inilalahok na tauhang hayop, halaman, bagay, at puwersa sa kalikasan na
pawang kumikilos at nagsasalita gaya ng tao. Isang katangian nito ang pagiging isang
kuwentong naglalahad o nagpapakita ng kung paanong katulad ng isang bagay ang iba
pang bagay. Karamihan sa mga talinghagang nasa Bibliya ay mga kuwentong sinabi ni
Hesus, na nagtuturo ng kung ano ang katangian ng Kaharian ng Diyos.

 Maikling kwento - isang maigsing salaysay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring

kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa
itong masining na anyo ng panitikan. Tulad ng nobela at dula, isa rin itong paggagad ng
realidad, kung ginagagad ang isang momento lamang o iyong isang madulang
pangyayaring naganap sa buhay ng pangunahing tauhan. Si Edgar Allan Poe ang
tinuturing na "Ama ng Maikling Kuwento."

 Dula - isang uri ng panitikan na itinatanghal sa mga teatro. Nahahati ito sa ilang yugto na
maraming tagpo. Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o
entablado.

 Sanaysay- isang maiksing komposisyon na kailimitang naglalaman ng personal na kuru-

kuro ng may-akda.

 Talambuhay- isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng isang

tao hango sa mga tunay na tala, pangyayari o impormasyon.

 Talumpati- isang buos ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa

pamamagitan ng pagsalita sa entablado. Layunin nitong humikayat, tumugon,
mangatwiran, magbigay ng kaalaman o impormasyon at maglahad ng isang paniniwala.
Ito ay isang uri ng komunikasyong pampubliko na nagpapaliwanag sa isang paksa na
binibigkas sa harap ng mga tagapakinig.

 Balita - ay isang uri ng lathalain na tumatalakay sa mga kasalukuyang kaganapan sa

labas at/o loob ng isang bansa na nakatutulong sa pagbibigay-alam sa mga
mamamayan. Maaari itong ihayag sa pamamagitan ng paglilimbag,
pagsasahimpapawid, Internet, o galing sa bibig at ikalat sa ikatlong partido o sa
maramihang mambabasa at nakikinig.

 Kwentong bayan- (Filipino: folklor) ay mga salaysay hinggil sa mga likhang-isip na mga
tauhan na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan, katulad ng matandang hari, isang
marunong na lalaki, o kaya sa isang hangal na babae. Karaniwang kaugnay ang
kwentong-bayan ng isang tiyak na pook o rehiyon ng isang bansa o lupain. Kaugnay nito
ang alamat at mga mito.
 Laguna State Polytechnic University – Los Baños Campus
College of Education
Graduate Studies and Applied Research
Brgy.Mayondon-Malinta, Los-Baños, Laguna-(http:/lspu.edu.ph/)

B. Mga Akdang Patula

1. Tulang pasalaysay
 Epiko - tumatalakay sa mga kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga
tao laban sa mga kaatunggali
 Awit - inaawit at pangkalahatang tinatanghal ang mga salita (liriko)
 Korido - binibigkas sa pamamagitan ng pakantang pagpapahayag ng mga tula

2. Tulang pandamdamin o liriko

 Awiting bayan - ang karaniwang paksa ng uring ito ay pag-ibig, kawalang pag-
asa o pamimighati, pangamba, kaligayahan, pag-asa, at kalungkutan.
 Soneto - ito'y tulang may labing-apat na taludtod hinggil sa damdamin at kaisipan
 Elehiya - nagpapahayag ng damdamin o guni-guni tungkol sa kamatayan o kaya'y
tula ng pananangis
 Dalit - ito ay awit na pumupuri sa diyos o mahal na birhen
 Pastoral - ito'y may layuning maglarawan ng tunay na buhay sa bukid.
 Oda - nagpapahayag ito ng isang papuri, o iba pang masiglang damdamin

3. Tulang pantanghalan
 Moro-moro o komedya - isa itong libangan ng mga pilipino na itinatanghal sa
pagdiriwang ng piyesta sa iba - ibang lugar
 Panuluyan - tungkol sa paghahanap ng matutuluyan ni birheng maria na malapit
nang manganak
 Tibag - tungkol sa paghahanap ng krus na pinagpakuan kay hesukristo
 Sarsuwela - isang masayang dula; karaniwa'y may tugtugan at awitan
 Senakulo - pandulaang bersyon ng pasyon tungkol sa hirap at sakit ni hesukristo

4. Tulang patnigan
 Karagatan - ang paksa nito'y tungkol sa alamat ng singsing ng dalaga na umano'y
nahulog sa gitna ng karagatan
 Duplo - ito'y pagtatalo sa tula at pahusayan sa pagbigkas
 Balagtasan - isang tula ng pagtatalo tungkol sa napapanahong isyu o
mahalagang paksa

MGA SANGGUNIAN

 Lumacad, LC. (n.d.). PANITIKAN: Kahulugan, Layunin at mga Salik na Nakaaapekto

URI: Anyo, Kahalagahan ng Pag-aaral at mga Halimbawa ng Akda sa Bawat Anyo.
Academia.edu. Retrieved March 24, 2021, from
https://www.academia.edu/43658546/PANITIKAN_Kahulugan_Layunin_at_mga_Salik_na
_Nakaaapekto_URI_Anyo_Kahalagahan_ng_Pag_aaral_at_mga_Halimbawa_ng_Akda_
sa_Bawat_Anyo

 Soriano, A. (2014, October 23). Akdang Patula. Prezi.

https://prezi.com/pxy0xfjjmdwr/akdang-patula/

 Jocson, M., & Tolosa, M. (2014). Hiyas ng Lahi. Vibal