EDUKASAUN SAÚDE

GESTAUN BA KLIENTE NO KANKRU PULMÃUN.

PREPARA HUSI :

NARAN : FLORIND0 DA C PEREIRA

NRE : 2019.04.02.098

ESCOLA SUPERIOR DE ENFERMAGEM

FACULDADE DE MEDICINA E CIÊNCIAS DE SAÚDE

UNIVERSIDADE NASIONAL TIMOR LOROSA’E

DÍlI

2020

1
 EDUKASAUN SAÚDE
Tópiku : Kankru pulmãun
Sub tópiku : Prevensaun ba moras kankru pulmãun
Targetu : Ba Estudantes Eskola Superior De Enfermagem
Fatin : Lahane
Horas : 30 Minutos

A. OBJETIVU :

1. Ojetivu Geral : Atu hatene no komprende kona ba moras kankru

pulmãun.

2. Objetivu espesifiku :

a. Atu hatene no komprende kona ba definisaun husi moras kankru pulmãun.

b. Atu hatene no komprende kona ba kauza husi moras kankru pulmãun.
c. Atu hatene no komprende kona ba klassifikasaun husi moras kankru
pulmãun.
d. Atu hatene no komprende kona ba manifestasaun klinika husi moras kankru
pulmãun.
e. Atu hatene no komprende kona ba prevensaun husi moras kankru pulmãun.
f. Atu hatene no komprende kona ba gestaun husi moras kankru pulmãun.
g. Atu hatene no komprende kona ba komplikasaun husi moras kankru
pulmãun.

2
 B. ATIVIDADE EDUKASAUN SAUDE.

Nú Fase Hóras Atividade Média

 Abertura ba
atividade .
 Introdusaun ita nia
aan .
1 Introdusaun 5 Minuto  Apresentasaun Verbal
topiku.
 Esplikasaun
objetivu.
 Halo kontratu ba
tempu.
 Apersepsaun.

 Esplika Definisaun
kona ba moras
kankru pulmãun.
 Esplika
klassifikasaun kona
ba moras kankru
pulmãun.
 Esplika Etiologia
2 Desenvolvimentu 20 kona ba moras Lap top LCD, power
Minuto kankru pulmãun. point, kuadro no
 Esplika apagador.
Manifestasaun
klinika kona ba
moras kankru
pulmãun.
 Esplika Halo
prevensaun kona
ba moras kankru
pulmãun.
 Esplika Gestaun
kona ba moras
kankru pulmãun.
 Validasaun
5  Husu no hatan.
3 Sintese Minuto  Konklui material. Verbal
 Fahe leaflet. leaflet
 Agradesimentu .

3
  Taka sensaun.

4
C. AVALIASAUN.

a. Estandarte ba preparasaun :

b. Estandarte ba processu nian :

Audiensia sira marka prezensa ho tempu ne’ebe mak determinado.
Audiensia sira hato duvidas no sugestaun.
Audiensia sira partisipa aktivu aktividade nee to remata.

C. Estandarte ba resultado :

80% Bele hatene no komprende kona definisaun husi moras kankru pulmãun.

80% Bele hatene no komprende kona ba klassifikasaun husi moras kankru pulmãun.

80% Bele hatene no komprende kona ba etiologia husi moras kankru pulmãun.

80% Bele hatene no komprende kona ba asaun prevensaun kona ba moras kankru
pulmãun.

80% Bele hatene no komprende kona ba gestaun husi moras kankru pulmãun.

5
 80% Bele haten no komprende kona ba komplikasaun husi moras kankru pulmãun.

QUESTIONÁRIU

1. Definisaun husi moras kankru pulmãun mak saida?

2. Explika took kauza husi moras kankru pulmãun mak saida?
3. Asaun saida mak ita halo prevensaun ba moras kankru pulmãun?
4. Gestaun husi moras kankru pulmãun fahe ba parte rua? Temi no explika!
5. Komplikasaun saida deit maka mosu wainhira ita hetan moras kankru pulmãun?

6
 REFERENSIA BIBLIOGRAFIAS.

NURARIF, A. H. (2015). APLIKASI ASUHAN KEPERAWATAN BERDASARKAN DIAGNOSA MEDIS DAN NANDA
NIC-NOC (VOL.EDISI REVISI JILID 1). J0GJAKARTA: TAMARTIRTO,KASIHAN BANTUL.

KUSUMA, H. (2015). APLIKASI ASUHAN KEPERAWATAN BERDASARKAN DIAGNOSA MEDIS DAN NANDA
NIC-NOC (VOL.EDISI REVISI JILID 1). JOGJAKARTA: TAMARTITO ,KASIHAN BANTUL ..

7
 KANKRU PULMÃUN
A. DEFINISAUN

Kankru pulmãun mak tumor ne’ebe perigozu ne’ebe mosu iha pulmãun. Parte bo’ot husi kankru
pulmãun mai husi selula iha pulmãun laran maibe kankru pulmãun bele mos mai husi kankru
iha parte isin sira seluk ne’ebe espalla ba pulmãun. Kankru nu’udar kankru ne’ebe sempre
akontese ba mane no mos feto. Kankru pulmãun hanesan mos etiologia prinsipal husi
mortalidade rezulta husi kankru.
Kankru barak liu 90% inisia husi bronkiu (kanal ar bo’ot ne’ebe tama ba pulmãun), kankru ne’e
hanaran karsinima bronkogeniku, ne’ebe kompostu husi:
1. Karsinoma selula skuamosa
2. Karsinoma selula ki’ik ka karsinoma selula trigu (gandum).
3. Karsinoma selula bo’ot
4. Adenoreksinoma
Kankru pulmãun hanesan tipu kankru ida ne’ebe komum liu ba mane barak liu mak kankru
pulmãun. Abitu husi fuma no hemu alkohol hanesa etiologia prinsipal hodi akontese kankru
pulmãun. Ba sira ne’ebe mak dada is kona sigaru suar mos sei iha posibilidade afeita kankru no
mos servisu nain iha fabrika abses, sira ne’ebe kontamina anin ne’ebe a’as ka poluisaun, fabrika
kimika, sira hotu iha posibilidade sofre kankru pulmãun. Iha forma ne’ebe hanesan sira ne’ebe
servisu iha relasaun ho material radioativa, nu’udar risku prinsipal. Kankru pulmãun nu’udar
etiologia ida husi mortalidade iha grupu kankru laran. Jeralmente kankru pulmãun iha sinais
lubuk ida, entre seluk: mear ba bei-beik, hirus matan moras, mear ran, menus ar, rouku(serak),
pezu isin menus no sempre sente kolen. Ba faze inisiu, sinais refere ne’e sempre la sente husi
sofredor, nia rezultadu bainhira sofredor ba hospital no tuir mai moras ne’e hetan diagnosa
ona, moras kankru pulmãun ne’e iha ona faze klaran ka ikus. Atu bele detekta moras no hamate
sedu, presiza dezenvolve teknologia ne’ebe bele benefisia parte mediku rapidamente no los atu
nune’e bele halo tratamentu no kura moras ne’e. Ida husi teknologia sira ne’ebe bele kapasita
ba mediku mak sistema suporta desizaun klinika (Clinical Decision Support Sistem).
Kankru pulmãun nu’udar moras agresivu no heterogeniu. Progresu iha abordagem sirurgika
radioterapia, kemoterapia halo ona, maibe nivel moris longu prazu diretamente sei menus

8
depois de Surgeon General 1964 relatoriu kona ba fuma no saude, numeru mortalidade rezulta
kankru pulmãun iha mane sira sae no tuir mai tun iha feto sira, nia tutun akontese tuir mai
menus oituan akontese ona daudaun ne’e. Make nune’e nivel fumador tudan aumenta ba bei-
beik iha Estados Unidos, fumador 94 milhoes ka fumador sai nafatin risku as ba moras ne’e, no
kankru pulmaun sei sai etiologia prinsipal mortalidade rezulta kankru iha nasaun ne’e,
prevalensia fuma.
B.KLASSIFIKASAUN KONA BA KANKRU PULMÃUN.

Iha mos klasifikasaun Haat kona ba kankru pulmãun mak hanesan ;

1. Primeiru, diagnostiku ne’ebe diak estabelese uza abordagem multidisiplina.

2. Segundu, klasifikasaun ne’e terminologia no kriteria hodi diagnosa kankru pulmãun
iha biopsia kiik no sitologia, tamba nessesidade ba EGFR teste mutasaun husi
pasiente ho lungadenocarcinoma sofistikadu no nesesidade hodi evita uza
bevacizumab no quimoterapia pemetrexed carcinoma selula escamosas. Teste
mutasaun ba pasiente hp kankru pulmaun avansadu, otimizasaun manajamento
3. Manejamente foti sampel tesidu kiik maka importante atu permite nune labele
diagonsa deit maibe mos exame molecular. Preciza koordenasaun multidisiplina
instituisional atu simplifika aquisisaun no precesamentu spesimentu atu diagnose
tuir tempu exame ademolecular.
4. Utilizasaun term BAC hapara no konseitu adenokarsinoma insitu (AIS) ho minimu
invasive adenokarsinoma ( MIA) introduzido, kuartu atu adenokarsinoma claramente
invasive, histologis nebe kompreensivu subtypying no klassifikasaun husi subtype
cinku, tumor grupu diak antes nebe klasifikasaun hanesan mistura subtype
cinku,tumor ivasif claramente antes classifika hanesan mucinous BAC agora klassifika
hanesan invasif adeno karsinoma mucinous. Finalmente, implikasaun husi
klassifikasaun ida ne’e ba tumor node metasetasis ensenasaun kobre apropriamentu
potensia iha prediksaun prognosis utilizasaun tamanho invasif. Laos tamanho total,
ioha tumor ho komponente lepidik no komparasaun nebe diak liu husi
adenokarsioma balu komprasaun metastasis from multiple primaries with nebe
ajuda subtyoing histologia nebe kompresivu.

9
 B. ETIOLOGIA

a. Sigaru
Sigaru hanesan kauza ne’ebe mak ho 85% to 90% ba kankru pulmãun. Fumador pasivu iha mos
risku atu hetan kankru pulmãun, maibe’e ho numeru ne’ebe ki’ik kompara ho fumador ativu atu
hetan kankru pulmãun. Tamba tabaku ihaa sigaru kontamina ho mais de 4.000 substansia
kimika, entre 50 husi numeru ne’ebe iha konesidu hanesan karsinogen (signifika agen kauza ba
kanker) ne’ebe bele kauza estragus ba selula pulmãun. Selula ne’ebe maka aat ona bele sai
kankru iha tempu ne’ebe determinadu.
b. Poluisaun
Iha peskuiza balu hatudu katak ema ne’ebe mak hela iha area no nivel oksida nitrojeniu aas
( jeralmente iha kareta laran no traansporte seluk) iha alterasaun ba risku ne’ebe mak aas atu
hetan kankru pulmãun ho persentajen 30%.
c. Dieta
Iha peskija balu hatete katak menus ba konsumu betakarotene, gelenium no vitamin A bele iha
risku aas atu hetan kankru pulmãun(Amin, 2006), iha peskizabalun relata katak iha relasaun
entre betakarotene ho vitamin A ne’ebe mak balu relata katak iha relasaun katak iha relasaun
entre betakortene ho vitamin A hanesan antoksidan nebe mak bele kontra radikal livre,
prevensaun kankru . kapasidade retonid atu influ ensa desenvolvimento selula epiteliu no hasae
aktividade Sistema imunidade,iha influensia ba prevensaun kankru kulit, kakorok,
pulmãun,mamaria no bexiga. Betakarotene hamutuk ho vitamin c iha funsaun ne’ebe ativu
hanesan antioksidan atu prevene ba tipu kankru saida deit.
d. . Genetika
Iha evidensia hatudu katak membru familia pasiente kankru pulmãun iha risku ne’ebe mak boot
atu kona moras kankru pulmãun. Estudu sistogenik no genetik molekula indika katak mutasaun
ba protoonkogen no genetik presaun tumor iha signifika importante atu kanker pulmãun
dezenvolve an( wilson, 2005 ).

e. Moras pulmãun

10
Moras Pulmãun hanesan tuberkulosis ( TBC) no moras obstruksaun pulmonar kronika bele mos
sai risku ba kankru pulmãun. Ema nebe iha moras obstruksaun kaknru pulmãun iha risku ne’ebe
mka boot atu hetan kankru pulmãun wainhira efeitu husi halakon fuma (stoppler,2010).

C. MANIFESTASAUN KLINIKA

 sintomas primeiru ne’ebe geral mak hanesan Mear, dispnea, hirus matan moras,
produsaun eskarro, no hemoptise, pasiente barak mos hatudu sintomas
sistematika hanesan anoreksia, pezu isin menus, no sente kolen.

 Moras ne’ebe luan bele kauza defisit neurologiku husi metastase SSP, ruin moras
ka ruin tohar sekundariu to metastase ruin, ka disfusaun korasaun husi
envolvimentu hepatik. Sinais

 Sindrome paraneoplasika ne’ebe jeralmente akontese relasiona ho kankru

pulmãun inklui cakheksia, hiperkalsemia, sindrome no inadekuasaun sekresaun
hormona antidiuretika, no Cushing’s syndrome.

D. ASAUN PREVENSAUN

Asaun neebe mak atu prevene ita husi fuma mak .

1. Labele fuma ,no ba ita ne’ebe mak nuunka fuma ,labele koko atu fuma .
2. Hado’ok aan husi sigaru suar.
3. Prevene mos konsumo hahan ne’ebe mak iha kimika barak hanesan.ikan
serdihna lata,malin,nst.
4. Preveve mos konsumo alcohol.hanesan serveza lata ,Fanta
,bintang,cocacola,nst.

11
 E. GESTAUN KANKRU PULMÃUN

a. Terapi oksigenio
Bainhira akontese hipoksemia, enfermeira fo oxigenio husi masker ka Nasal kanula tuir receita.
Bainhira pasiente nia hipoksemia la dun klaru, mediku bele fo oxigenio tuir ne’ebe preciza hodi
hadia dispnea no sente tauk.
Aparelho terapia oxigenio(o2)arus renda ou arus tinggi.

Aliran oxigenio(o2) fraksi oxigenio (o2) (Fio2)

Sistema arus rendah
Nasal kanula

1 liter/minit 24
2 liter/menit 28
3 liter /minit 32
4 liter/minit 36
5 liter /menit 40
6 liter/minit 44

b. Terapia ai-moruk
Bainhira pasiente hetan brokospasme,mediku bele fo aimoruk bronkodilator (Hanesan ba
pasiente ho asma ) no kostikosteroid hodi hatun bronkospasme , inflamasaun no edema.

 Dose ba iha ai-moruk kostikostiroid.

 Ba ema boot : Dose betametason maka 0,5-5 mg lorloron fahe hanesan to dala hira ita
hemu no tergantung mos ba banhira moras hemu ai –moruk ne’e to fo resultado.
 Ba labarik husi tinan 1-6 :25% dose husi ema boot.
 Ba labarik tinan 7-11:50%dose husi ema boot.

12
  Ba labarik tinan 12 ba leten: 75%dose husi ema boot.

c. Kemoterapia

 Vincristine maka tipu husi ai-moruk kemoterapia ne’ebe uza ba tratamentu

moras kankru sira (ez;leukemia ,neuroblastoma ,kankru pulmãun e etc).

 Ba kriansa : Dose 1,5 – 2 mg/m2,semana ida dala 1.

 Ba adulto : Dose 1,4-1,5 mg/m2 ,dose maksimal maka 2 mg/semana.

d. Radioterapia
Mak hanesan hodi halo mate bacteria husi kanker ne’e atu nune’e bele hapara tiha
kanker ne’ebe mak atu hadaet no aumenta ba bebeiknhusi bacteria kanker nian
e. imonoterapia
Paciente barak ho kankru pulmaun hetan problema imunidade. Agente
imunoterapia(cytokine)ne’ebe baibain bele fo.

F. KOMPLIKASAUN
Kanker pulmãun bele hamosu nia komplikasaun mak hanesan :
a. Susar dada is
Ema ne’ebe sofre kankru pulmãun bele iha susar dada iss karik kankru dezenvolve atu taka vias
respiratoriu principal.

b. Mear raan
Moras ne’e bele hamosu hemorragia iha vias respiratoriu, nebe bele halo ema mear raan
( hemoptisis )
c. Dor
Kankru pulmãun kronika bele afeta ba iha camada pulmaun ou parte seluk husi isin lolon ne’ebe
bele hamosu moras.
d. Efusi pleura

13
Kestaun ne’e bele hamosu likidu ne’ebe mak akumula iha parte hirak nebe haleu.
e. Mate
Sistema imunidade ba ema nebe iha diagonsa ho moras ne’e kiik liu. Kasu maioria moras ne’e
bele hamate ema.

14
15