>> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5

บทที่ 9 คลื่น

1.การถ่ ายโอนพลังงานของคลื่นกล
การเคลื่อนที่แบบคลื่น เป็ นการถ่ายโอนพลังงานรู ปแบบหนึ่ง โดยพลังงานจะเคลื่อนที่ไปพร้อมกับ
คลื่น แต่อนุภาคของตัวกลางจะสัน่ อยูท่ ี่เดิม
2. การจาแนกประเภทคลื่น
2.1 จาแนกตามการเกิด แบ่งได้ 2 คือ
- คลื่นดล……………………………………………………………………………………………..
- คลื่นต่อเนื่อง………………………………………………………………………………………..
2.2 จาแนกตามการใช้ตวั กลาง แบ่งได้ 2 คือ
- คลื่นกล…………………………………………………………………………………………….
ตัวอย่าง..................................................................................................................................
- คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า…………………………………………………………………………………
ตัวอย่าง..................................................................................................................................
2.3 จาแนกตามลักษณะการเคลื่อนที่ของอนุภาคตัวกลางแบ่งได้ 2 คือ
- คลื่นตามยาว ……………………………………………………………………………………….
ตัวอย่าง..................................................................................................................................

- คลื่นตามขวาง ……………………………………………………………………………………..
ตัวอย่าง..................................................................................................................................

1
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

3. องค์ ประกอบของคลื่น
เมื่อใช้ปลายปากกาจุ่มลงในน้ า จะพบว่ามีคลื่นเคลื่อนที่ ตาแหน่งที่เราจุ่มปากกาเมื่อมอง
ภาคตัดขวางของผิวน้ าจะมีลกั ษณะดังรู ป

เราสามารถเรี ยกส่วนต่างๆ ของคลื่นได้เป็ น

1.การกระจัด (displacement) หมายถึง...........................................................................................
2. แอมพลิจูด (amplitude) หมายถึง ...............................................................................................
3.สันคลื่น (crest) หมายถึง .............................................................................................................
4.ท้องคลื่น(trough) หมายถึง .........................................................................................................
5.ความยาวคลื่น (wavelength) หมายถึง …………………………………………………………
6. คาบเวลา หมายถึง…………………………………………………………………………….

7. ความถี่ หมายถึง........................................................................................................................

8. อัตราเร็วของคลื่น (Wave Speed)

เมื่อคลื่นมีการเคลื่อนที่ จะวัดระยะทางการเคลื่อนที่ได้ อัตราเร็วของคลื่นคือระยะทางของคลื่นที่
เคลื่อนที่ได้ตอ่ หนึ่งหน่วยเวลา
v = st = T = f  เมื่อ

2
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

สนุกคิด
1. คลื่นน้ าคลื่นหนึ่งมีความยาวคลื่น 2 เมตร เคลื่อนที่ได้ระยะทาง 40 เมตร ใน 5 วินาที
จงหา ก. ความเร็วคลื่น ข. ความถี่

ค. เวลาที่ใช้เคลื่อนที่ได้ 1 ลูกคลื่น

2. คลื่นขบวนหนึ่งเป็ นดังรู ป ก เมื่อเวลาผ่านไป 2 วินาที เปลี่ยนไปเป็ นรู ป ข

จงหา 1. ระยะทางที่คลื่นเคลื่อนที่ 2. อัตราเร็วของคลื่น

3. ความยาวคลื่น 4. ความถี่คลื่น

5. คาบของคลื่น

3
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

3. คลื่นผิวน้ ามีการเคลื่อนที่จากรู ป ก. ไปเป็ นรู ป ข. ใช้เวลา 1.5 วินาที จงหาความถี่ของคลื่นน้ า

4. .แหล่งกาเนิดคลื่นปล่อยคลื่นมีความยาวคลื่น 5 เซนติเมตร วัดอัตราเร็ วได้ 40 เมตร/วินาทีในเวลา 0.8

วินาที ได้จะเกิดคลื่นทั้งหมดกี่ลูกคลื่น
1. 320
2. 640
3. 800
4. 1200

5. เมื่อสังเกตคลื่นเคลื่อนที่ไปบนผิวน้ ากระเพือ่ มขึ้นลง 600 รอบ ใน 1 นาที และระยะระหว่างสันคลื่นที่ถดั

กันวัดได้ 20 เซนติเมตร จงหาว่าเมื่อสังเกตคลื่นลูกหนึ่งเคลื่อนที่ไปใน 1 นาทีจะได้ระยะทางกี่เมตร

6. ในการทดลองเรื่ องการเคลื่อนที่ของคลื่น โดยใช้ถาดน้ ากับตัวกาเนิดคลื่นซึ่งเป็ นมอเตอร์ที่หมุน 4 รอบ/

วินาที ถ้าคลื่นมีความยาวคลื่น 3 เซนติเมตร จงหาอัตราเร็วของคลื่นที่เกิดขึ้น
1. 8 cm/s
2. 10 cm/s
3. 12 cm/s
4. 14 cm/s

4
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

7. ใช้ปลายดินสอจุ่มลงในน้ า 25 ครั้ง ภายในเวลา 10 วินาที ปรากฏว่าคลื่นลูกแรกวิง่ ชนขอบ ภาชนะที่ห่าง

จากปลายดินสอออกไป 50 cm ภายในเวลา 10 วินาที จงหาระยะห่างของสันคลื่นสองลูกถัดกันเป็ นเท่าใด

8.การทดลองโดยใช้ถาดคลื่นที่มีน้ าลึกสม่าเสมอ วัดระยะห่างระหว่างสันคลื่น 5 สันที่อยูถ่ ดั กันได้ระยะทาง

10 เซนติเมตร ถ้าคลื่นผิวน้ ามีอตั ราเร็ว 20 เซนติเมตรต่อวินาที จงหาความถี่ของคลื่น
1. 2 Hz
2. 4 Hz
3. 8 Hz
4. 10 Hz
9.เฟส (phase)
เฟส (phase) หมายถึง ……………………………….. เนื่องจากคลื่นจะมีรูปร่ างลักษณะเหมือนกัน
การบอกเฟสจึงช่วยให้ทราบตาแหน่งต่างๆ บนคลื่นได้ชดั เจน โดยจะบอกตาแหน่งเป็ นมุมเรเดียน เป็ น
คาบเวลา หรื อ เป็ นความยาวคลื่นก็ได้

เฟสตรงกัน (inphase) หมายถึง ตาแหน่งต่างๆบนคลื่นที่เวลาเดียวกัน มีทิศทางการเคลื่อนที่ของ

อนุภาคทางเดียวกันเสมอ มีการกระจัดเท่ากันและเครื่ องหมายเดียวกัน
ตาแหน่งที่มีเฟสตรงกัน จะมีมุมกันเป็ น
0 , 2 , 4 , 6 , …
หรื อมีคาบตรงกันเป็ น
0 , T, 2T, 3T, …
หรื อมีระยะต่างกัน
0 ,  , 2 , 3 , …
ตัวอย่ าง ตาแหน่งที่มีเฟสตรงกัน เช่น
a กับ …………. , b กับ ……………., c กับ …………… หรื อ e กับ ……………….

5
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

เฟสตรงข้ าม ( out of phase ) หมายถึงตาแหน่งต่างๆ บนคลื่นที่เวลาเดียวกัน มีทิศการเคลื่อนที่ของ

อนุภาคตรงข้ามกันเสมอ และมีการกระจัดเท่ากัน แต่มีเครื่ องหมายตรงข้าม
ตาแหน่งที่มีเฟสตรงข้าม จะมีมุมต่างกันเป็ น
0 ,  , 3 , 5 , 7 , …
หรื อมีคาบต่างกันเป็ น
T 3T 5T
0, , , ,…
2 2 2
หรื อมีระยะต่างกัน
 3 5
0, , , ,…
2 2 2
ตัวอย่ าง ตาแหน่งที่มีเฟสตรงข้าม เช่น
a กับ …………., b กับ …………., c กับ …………. หรื อ e กับ ………….
ความต่ างเฟส ความต่างเฟสเป็ นผลต่างของเฟสตาแหน่งบนคลื่นสองตาแหน่ง
  21 เมื่อ

2x
 


สนุกคิด
9. คลื่นผิวน้ ามีการเคลื่อนทีไ่ ปทางขวามือ ดังรู ป อนุภาคตาแหน่ง A และ B จะเคลื่อนที่อย่างไร
1. A และ B เคลื่อนที่ข้ นึ
2. A และ B เคลื่อนที่ลง
3. A เคลื่อนที่ข้ นึ B เคลื่อนทีล่ ง
4.A เคลื่อนที่ลง B เคลื่อนที่ข้ นึ
10. คลื่นลูกหนึ่งมีความยาวคลื่น 8 cm ตาแหน่ง A และ B บนคลื่นห่างกัน 6 cm ดังรู ป A และ B
มีเฟสต่างกันเท่าใด

6
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

11. จากรู ปเป็ นคลื่นน้ า จงอธิบายเกี่ยวกับเฟส

1. เฟสตรงกันข้ามกับจุด a
คือ……………………
2. เฟสตรงข้ามกับจุด e
คือ……………………
3. เฟสตรงกัน 45 และ 90
คือ……………………
4. เมื่อเวลาผ่านไปเล็กน้อย จุด a, b,
c, d, e, f, g เคลื่อนที่อย่างไร
ตอบ………………………………………………………………………………………….
12. คลื่นความถี่ 500 เฮิรตซ์ มีความเร็ว 300 เมตร/วินาที จุด 2 จุดซึ่งอยูห่ ่างกัน 0.06 เมตรจึงมีเฟสต่างกัน
เท่าใด
1. 30o
2. 36o
3. 42o
4. 45o

13. คลื่นขบวนหนึ่งมีความถี่ 150 เฮิรตซ์ มีความเร็ว 300 เมตร/วินาที จุดสองจุดบนคลื่นที่มีเฟสต่างกัน 90

องศา จะอยูห่ ่างกันกี่เมตร
1. 0.2
2. 0.5
3. 0.06
4. 1.5

14. คลื่นขบวนหนึ่งเคลื่อนทีไ่ ด้ระยะทาง 20 เมตร ในเวลา 4 วินาที ถ้าพบว่าจุด 2 จุด บนคลื่นที่ห่างกัน 0.2
เมตร มีเฟสต่างกัน 120o จงหาค่าความถี่ของคลื่นนี้
1. 8.33 Hz
2. 1.01 Hz
3. 4.25 Hz
4. 30 Hz

7
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

15. คลื่นที่มีความยาวคลื่น 0.5 เมตร มีความเร็ว 50 เมตร / วินาที ถ้าเวลาผ่านไป 0.1 วินาทีการกระจัดของจุด
จุดหนึ่งจะมีเฟสเปลี่ยนไปเท่าไร
1. 30o
2. 3600o
3. 35o
4. 360o

16. คลื่นน้ าเคลื่อนที่ดว้ ยความเร็ว 1 m/s ด้วยความถี่ 20 Hz จุดสองจุดบนคลื่นที่ห่างกัน 0.5 cm มีเฟสต่างกัน

เท่าใด
1. 72 องศา
2. 720 องศา
3. 36 องศา
4. 360 องศา
5.
17. เชือกเส้นหนึ่งขึงตึง โดยปลายข้างหนึ่งตรึ งอยูก่ บั ที่ อีกปลายหนึ่งติดอยูก่ บั เครื่ องสัน่ สะเทือน ณ ที่จุด
หนึ่งบนเชือกที่เฟสเปลี่ยนไป 240 องศา ทุกๆ ช่วง 3 วินาที จงหาว่าเครื่ องสัน่ สะเทือนนี้มีความถี่ในการสัน่
เท่าไร
1. 0.11
2. 0.22
3. 0.33
4. 0.44

18. คลื่นทะเลลูกหนึ่งมีแอมพลิจูดเท่ากับ 4 เมตร มีระยะห่างระหว่างสันคลื่นเท่ากับ 150 เมตร ชายคนหนึ่ง

จับเวลาที่สนั คลื่นนี้จมหายลงไปในน้ าทะเลแล้วโผล่ข้ นึ มาอีกครั้งหนึ่งใช้เวลา 5 วินาที ในขณะเกิดคลื่น คลื่น
เคลื่อนที่ผา่ นโมเลกุลของน้ า ทาให้โมเลกุลของน้ าเคลื่อนที่เป็ นวงกลมมีรัศมี เท่ากับแอมพลิจูดของคลื่น จง
หาอัตราเร็วของโมเลกุลของน้ าจะเป็ นกี่เท่าของอัตราเร็วของคลื่น
1. 1/6
2. 1/5
3. 1/4
4. 1/3

8
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

4. หน้ าคลื่น (wave front) และการซ้ อนทับกันของคลื่น

หน้าคลื่นหมายถึง เส้นที่ลากผ่านตาแหน่งต่างๆ บนคลื่นลุกเดียวกันบนเฟสตรงกัน เป็ นแนวของสัน
คลื่นหรื อท้องคลื่นก็ได้ หน้าคลื่นมีได้หลายแนวและมีทิศทางการเคลื่อนที่ของคลื่นต้องตั้งฉากกับหน้าคลื่น
เสมอ คลื่นวงกลมหน้าคลื่นจะเป็ นวงกลม คลื่นเส้นตรงจะมีหน้าคลื่นเป็ นเส้นตรง

การซ้ อนทับกันของคลื่น
หลักการซ้ อนทับ ( principle of superposition ) กล่าวว่า “ เมื่อคลื่นตั้งแต่สองคลื่นมาพบกันแล้ว
เกิดการรวมกัน การกระจัดของคลื่นรวมจะมีค่าเท่ากับผลบวกการกระจัดของคลื่นแต่ละคลื่นทีม่ าพบกัน
หลังจากที่คลื่นเคลื่อนผ่านพ้นกันแล้ว แต่ละคลื่นยังคงมีรูปร่ างและทิศทางการเคลื่อนที่เหมือนเดิม ”
แบบเสริม

แบบหักล้ าง

9
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

5. สมบัติของคลื่น
1. การสะท้อน ( Reflection )
2. การหักเห (Refraction)
3. การแทรกสอด ( Interference )
4. เลี้ยวเบน (Diffraction )
ข้ อควรทราบ ………………………………………………………………………………………...
1. การสะท้ อนของคลื่น
การสะท้อนของคลื่น หมายถึง ………………………………………………………………………
โดยการสะท้อนจะไปตามกฎการสะท้อนกล่าวคือ

สรุปการสะท้อนของคลื่นผิวน้า
-การสะท้อนจะต้องเป็ นไปตามกฎการสะท้อนเสมอ
-คลื่นหน้าตรงกระทบกับแผ่นกั้นหน้าตรง คลื่นสะท้อนเป็ นเส้นหน้าตรง
-คลื่นวงกลมกระทบกับแผ่นกั้นหน้าตรง คลื่นสะท้อนจะเป็ นคลื่นวงกลม
-คลื่นหน้าตรงกะทบกับแผ่นกั้นโค้งเว้า คลื่นสะท้อนเป็ นวงกลมจากโฟกัสของแผ่นกั้นโค้งเว้า
-คลื่นวงกลมจากโฟกัสของแผ่นกั้นโค้งเว้า กระทบแผ่นกั้นผิวโค้งเว้า คลื่นสะท้อนเป็ นเส้นตรง
การสะท้อนของคลื่นในเส้ นเชื อก
1.สะท้อนปลายตรึ ง

10
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

2.สะท้อนปลายอิสระ

สนุกคิด
19. เชือกเส้นหนึ่งมีปลายข้างหนึ่งผูกแน่นติดกับเสา เมื่อสร้างคลื่นจากปลายอีกข้างหนึ่งเข้ามาตกกระทบจะ
เกิดคลื่นสะท้อนขึ้น คลื่นสะท้อนนี้มีเฟสเปลี่ยนไปกี่องศา
1. 90 2. 180 3. 270 4. 360

20. คลื่นสะท้อนจะไม่เปลี่ยนเฟสเมื่อ
1. คลื่นตกกระทบตั้งฉากกับตาแหน่งสะท้อน 2. ตาแหน่งสะท้อนคลื่นคงที่
3. ตาแหน่งสะท้อนคลื่นไม่คงที่ 4. มุมตกกระทบโตกว่ามุมสะท้อน

21. คลื่นน้ าหน้าตรงเคลื่อนที่เข้ากระทบผิวสะท้อนราบเรี ยบจะเกิดการสะท้อนขึ้น คลื่นน้ าที่

สะท้อนออกมามีเฟสเปลี่ยนไปกี่องศา
1. 0 2. 90 3. 180 4. 270

22. รู ปแสดงถึงคลื่นตกกระทบในเส้นเชือก ซึ่งปลายข้างหนึ่ง

ของเชือกผูกติดอยูก่ บั กาแพง เมื่อคลื่นตกกระทบกับกาแพง
แล้วจะเกิดคลื่นสะท้อนขึ้น ต่อไปนี้ขอ้ ใดแสดงถึงคลื่น
สะท้อน

11
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

23. คลื่นดังรู ปเคลื่อนที่กระทบแผ่นสะท้อนผิวเรี ยบ ข้อใดถูกต้อง

2. การหักเหของคลื่น
การหักเหเป็ นสมบัติของคลื่น เมื่อ………………………………………………………………………………………………..
สาหรับคลื่นน้ าถือว่าน้ าตื้น และน้ าลึกเป็ นคนละตัวกลางกัน การหักเหของคลื่นน้ าเมื่อคลื่นเคลื่อนที่จากน้ า
ลึกไปน้ าตื้นและความยาวคลื่นของคลื่นน้ าจะเปลี่ยนไป ดังภาพ

จากการทดลองพบว่า อัตราส่วนของค่าไซน์ของมุมตกกระทบ ( sin θ1 ) ต่อค่าไซน์ของมุมหักเห ( sin θ2 )

𝜈1
ของตัวกลางน้ าลึกและน้ าตื้นคู่หนึ่ง ๆ จะมีค่าคงตัว และมีค่าเท่ากับอัตราส่วนของความเร็วคลื่น 𝜈2
sin 𝜃1 𝜆1 𝜈1
ดังนั้น = =
sin 𝜃2 𝜆2 𝜈2

𝜃1 เป็ น…………………………… 𝜆1 เป็ น…………………………… 𝜈1 เป็ น……………………………

𝜃2 เป็ น…………………………… 𝜆2 เป็ น…………………………… 𝜈2 เป็ น……………………………

12
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

ข้อสังเกต
1. การหักเหของคลื่นน้ า มีตวั กลางอยูส่ องลักษณะคือ น้ าตื้นและน้ าลึกพบว่า……………………………
……………………………………………………………………………………………………
2. การหักเหที่เกิดจากคลื่นน้ าเคลื่อนที่จากน้ าตื้นสู่น้ าลึกอาจเกิดปรากฏการสะท้อนกลับหมดได้
sin 𝜃
3. อัตราส่วนของ sin 𝜃1 เป็ นค่าคงตัวของตัวกลางน้ าลึกและน้ าตื้น จะไม่นิยมหาค่าดรรชนีหกั เห
2
เหมือนแสง
4. การหักเหของคลื่นในเส้นเชือก

สนุกคิด
24. ข้อความใดถูกต้องเกี่ยวกับคลื่นน้ า
1. คลื่นน้ าตื้นอัตราเร็วคลื่นมากกว่าคลื่นน้ าลึก
2. คลื่นน้ าตื้นอัตราเร็วคลื่นเท่ากับคลื่นน้ าลึก
3. คลื่นน้ าตื้นอัตราเร็วคลื่นน้อยกว่าอัตราเร็วคลื่นในน้ าลึก
4. ความยาวคลื่นในน้ าตื้นมากกว่าความยาวคลื่นในน้ าลึก
25. จากสมบัติการหักเหของคลื่น คลื่นน้ าเคลื่อนที่โดยหน้าคลื่นขนานกับรอยต่อระหว่างน้ าลึกกับน้ าตื้น
ก. ความถี่คลื่น ข. ความยาวคลื่น
ค. แนวการเคลื่อนที่คลื่น ง. ความเร็วคลื่น
ข้อใดไม่ เปลี่ยนแปลง
1. ก และ ข 2. ข และ ค 3. ก และ ค 4. ข และ ง

13
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

26. ข้อใดเป็ นการหักเหของคลื่นผิวน้ า จากน้ าลึกสู่น้ าตื้น

1. ก และ ข 2. ก และ ค 3. ข และ ค ง. ก, ข และ ค

27. สมบัติการหักเหของคลื่น คลื่นผิวน้ าจากตัวกลางน้ าลึกเข้าสู่น้ าตื้น ปริ มาณใดของคลื่นไม่เปลี่ยน

1. ความยาวคลื่น 2. ความเร็วคลื่น
3. ทิศทางการเคลื่อนที่ 3. ความถี่

28. คลื่นน้ าความยาวคลื่น 1 เมตร เคลื่อนที่สู่น้ าตื้นด้วยความเร็ว 50 cm/ s ถ้าความยาวคลื่นในน้ าตื้นลดลง

เป็ น 50 cm จงหาความเร็ วในน้ าตื้น และความถี่ในน้ าตื้น ( 25 cm/s / 0.5 Hz )

29. คลื่นน้ าเคลื่อนที่จากน้ าลึกสู่น้ าตื้นดังรู ปโดยวัดคลื่นในน้ าลึกมีความยาวคลื่น 1.5 cm เข้าสู่น้ าตื้นวัด
ความเร็วได้ 1 cm/ s จงหาความเร็ วคลื่นในน้ าลึก และความถี่คลื่นในน้ าลึก ( 1.33 cm/s / 0.89 Hz )

14
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

30. คลื่นน้ าเคลื่อนที่จากน้ าตื้นไปยังน้ าลึก ถ้ามุมตกกระทบและมุมหักเหเท่ากับ 30o และ 45o ตามลาดับ และ
ความเร็วคลื่นในน้ าตื้นเท่ากับ 10 เซนติเมตร/วินาที จงหาความเร็ วคลื่นในน้ าลึกในหน่วยเซนติเมตร/วินาที

31. คลื่นน้ าเคลื่อนที่จากน้ าตื้นไปยังน้ าลึกถ้ามุมตกกระทบและมุมหักเหเท่ากับ 30 และ45 องศา ตามลาดับ

และความยาวคลื่นในน้ าตื้นเท่ากับ 5 เซนติเมตร จงหาความยาวคลื่นในน้ าลึกในหน่วยเซนติเมตร
1. 2.8
2. 5.0
3. 7.0
4. 15.0
32. คลื่นน้ าเคลื่อนที่จากเขตน้ าลึกเข้าไปยังเขตน้ าตื้น โดยมีรอยต่อของเขตทั้งสองเป็ นเส้นตรง
มุมตกกระทบเท่ากับ 30 องศา ทาให้ความยาวคลื่นในเขตน้ าตื้นเป็ นหนึ่งในสามความยาวคลื่นในเขตน้ าลึก
อยากทราบว่ามุมหักเหในน้ าตื้นมีค่าเท่าใด

33. ถ้าคลื่นน้ าเคลื่อนที่ผา่ นจากเขตน้ าลึกไปยังเขตน้ าตื้น แล้วทาให้ความยาวคลื่นลดลงครึ่ งหนึ่ง จงหา

อัตราส่วนของอัตราเร็วของคลื่นในน้ าลึกกับอัตราเร็วของคลื่นในน้ าตื้น

34.คลื่นน้ าในถาดคลื่นเคลื่อนที่จากบริ เวณน้ าลึกไปสู่บริ เวณน้ าตื้นโดยมีมุมตกกระทบ 45o และมุมหักเห 30o

ถ้าระยะห่างของหน้าคลื่นหักเหที่ติดกันวัดได้ 2 2 เซนติเมตร และแหล่งกาเนิดคลื่นมีความถี่ 20 เฮิรตซ์
จงหาอัตราเร็ วคลื่นตกกระทบ
1. 75 cm/s
2. 70 cm/s
3. 85 cm/s
4. 80 cm/s

15
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

35. คลื่นน้ าเคลื่อนที่ผา่ นบริ เวณที่มีความลึก ต่างกันเกิดปรากฏการณ์ดงั รู ป บริ เวณ ก หน้าคลื่นอยูห่ ่างกัน 12
เซนติเมตร ในบริ เวณ ข คลื่นมีความเร็ว 6 2 เซนติ เมตรต่อวินาที ถ้าต้นกาเนิดคลื่นมาจากบริ เวณ ก ความถี่
ของต้นกาเนิดคลื่นมีค่าเท่ากับข้อใด

3. การแทรกสอดของคลื่น

เกิดขึ้นเมื่อ………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………..

เมื่อลากเส้นจากตาแหน่งของแหล่งกาเนิดคลื่นทั้งสองไปยังตาแหน่งใด ๆ
บนเส้นปฏิบพั ผลต่าง ๆ ของระยะทั้งสองจะเท่ากับจานวนเต็มเท่าของความยาวคลื่นเสมอ
S1 P  S 2 P  n เมื่อ
d sin  n
dx
 n
D

n = 0, 1, 2, 3, … เมื่อ n = 0 เป็ นแนวปฏิบพั กลาง

16
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

เมื่อลากเส้นจากตาแหน่งของแหล่งกาเนิดคลื่นทั้งสองไปบนตาแหน่งบนเส้นบัพ ผลต่างของ
ระยะทั้งสองจะเท่ากับครึ่ งหนึ่งของความยาวคลื่นเสมอ

 1 เมื่อ
S1 P  S 2 P   n  
 2
 1
d sin   n  
 2
dx  1
  n  
D  2

n = 1, 2, 3, … ไม่มีแนวบัพกลาง
ข้อสังเกต
∗ จะใช้สูตรนี้ เพือ่ หาว่าจะเกิดแนวสุดท้ายเป็ นแนวอะไร เป็ นแนวที่เท่าใด โดยให้ sin 𝜃 = 1 เพราะ 𝜃 จะกาง
ทามุม 90∘
d = nλ
ถ้าลงตัวที่สูตร d = nλ แสดงว่าตาแหน่งสุดท้ายเป็ นแนวปฏิบพั แต่ถา้ ไม่ลงตัวแสดงว่าตาแหน่งสุดท้ายเป็ น
บัพ

สนุกคิด

36. เมื่อคลื่นสองคลื่นเคลื่อนที่มารวมกันแล้ว เกิดการแทรกสอดแบบหักล้างกันแสดงว่า

1. ผลต่างทางเดินของคลื่นทั้งสองเป็ นจานวนเต็มของความยาวคลื่น
2. ผลต่างมุมเฟสของคลื่นทั้งสองเท่ากับ 0 องศา
3. ผลต่างของมุมเฟสของคลื่นทั้งสองเท่ากับ 180 องศา
4. ผลต่างของมุมเฟสของคลื่นทั้งสองเท่ากับ 360 องศา
37. การแทรกสอดแบบเสริ มกันของคลื่น 2 ลูกทีก่ าลังวิง่ สวนกันดังรู ป

ข้อใดเป็ นไปได้
1. ก และ ข 2. ข และ ค 3. ก และ ค 4. ค และ ง

17
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

38. แหล่งกาเนิดคลื่นอาพันธ์ 2 แหล่ง ความยาวคลื่น 2 cm จุด P เป็ นตาแหน่งบนแนวปฎิบพั โดย S1P เป็ น 6
cm และ S2P เป็ น 2 cm จงหาจุด P เป็ นแนวปฏิบพั ที่เท่าใด

39. คลื่นชนิดหนึ่งเมื่อเกิดการแทรกสอดแนวปฏิบพั ที่ 2 เอียงทามุมจากแนวกลาง 30o หากแหล่งกาเนิดคลื่น

ทั้งสองอยูห่ ่างกัน 8 เมตร
ก. ความยาวคลื่นนี้มีคา่ เท่าใด ข. หากคลื่นนี้มีความเร็ว 300 เมตร/วินาที จะมีความถี่เท่าใด

40. แหล่งกาเนิดคลื่นอาพันธ์เฟสตรงกัน 2 อัน วางห่างกัน 6 เซนติเมตร ความเร็วคลื่น 40 เซนติเมตร/วินาที

ขณะนั้นคลื่นมีความถี่ 20 เฮิรตซ์ จงหาว่าแนวปฏิบพั ที่ 3 จะเบนออกจากแนวกลางเท่าไร

41.จากรู ป แสดงภาพการแทรกสอดของคลื่นผิวน้ าที่เกิดจากแหล่งกาเนิดอาพันธ์ S1และ S2 มี P เป็ นจุดบน

เส้นบัพ ถ้า S1Pเท่ากับ 10 เซนติ เมตร และ S2P เท่ากับ7 เซนติเมตร ถ้าอัตราเร็วของคลื่นทั้งสองเท่ากับ 30
เซนติเมตรต่อวินาที แหล่งกาเนิดทั้งสองมีความถี่เท่าใด
1. 3 Hz
2. 8 Hz
3. 5 Hz
4. 7.5 Hz

18
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

42. จากรู ปเป็ นการแทรกสอดของคลื่นผิวน้ าที่เกิดขึ้นจากแหล่งกาเนิดอาพันธ์ S1 และ S2 จุด P เป็ นตาแหน่ง

บนแนวบัพ โดย S1P เป็ น 10 cm S2P เป็ น 4 cm ถ้าอัตราเร็วของคลื่นทั้งสองเท่ากับ 15 cm/s จงหาความถี่ของ
คลื่นทั้งสองเป็ นเท่าใด

43. แหล่งกาเนิดคลื่นอาพันธ์ให้คลื่นผิวน้ าวงกลมสองแหล่งห่างกัน 8 cm มีความยาวคลื่น 2 cm ตาแหน่งที่

ห่างจากแหล่งกาเนิดคลื่นทั้งสองเป็ น 7 cm และ 12 cm ตามลาดับ จะอยูบ่ นแนวบัพ หรื อ ปฏิบพั ที่เท่าใด
1. บัพที่ 3
2. ปฏิบพั ที่ 3
3. บัพที่ 6
4. ปฏิบพั ที่ 6
44. แหล่งกาเนิดคลื่นอาพันธ์ S1S2 อยูห่ ่งกัน 8cm มีความยาวคลื่น 1 cm จุด P อยูบ่ นแนวปฏิบพั S1P เป็ น 10
cm และ S2P เป็ น 6 cm จงหา
1.จุด P เป็ นแนวใด 2. แนวสุดท้ายที่เกิดเป็ นแนวใด

3. บนเส้นตรง S2P มีแนวบัพกี่แนว

45. แหล่งกาเนิดคลื่นอาพันธ์ S1S2 อยูห่ ่างกัน 8 cm มีความยาวคลื่น 2 cm จงหา

1. บนเส้นตรง S1S2 มีแนวปฏิบพั กี่แนว ( 9 แนว ) 2. ระหว่างเส้นตรง S1S2 มีแนวปฏิบพั กี่แนว ( 7 แนว )

19
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

4. การเลีย้ วเบนของคลื่น
เมื่อคลื่นเคลื่อนที่ผา่ นสิ่งกีดขวางแล้วคลื่นสามารถ………………………………………………….
เรี ยกว่าการเลีย้ วเบนของคลื่น การเลี้ยวเบนของคลื่นเมื่อผ่านช่องแคบเล็ก ๆ เรี ยกว่า สลิต ซึ่งมีท้งั สลิตเดียว
และสลิตคู่
การเลี้ยวเบนจะชัดเจนเมื่อ…………………………………………………………………………...
และคลื่นจะแผ่ออกจากสลิตเสมือนเป็ นแหล่งกาเนิดคลื่นวงกลม ถ้าสิ่งกีดขวางเป็ นช่องแคบคู่คลื่นที่แผ่
ออกมาจะมีการแทรกสอดที่เกิดจากการเลี้ยวเบน
ปรากฏการณ์น้ ีสามารถอธิบายได้โดยใช้หลักการของฮอยเกนส์ ซึ่งกล่าวว่า……………………
……………………………………………………………………………………………………………..

ข้อควรทราบ
ถ้าให้ความยาวคลื่นผิวน้ ามากกว่าความกว้างช่องเปิ ด หรื อความยาวคลื่นผิวเท่ากับความกว้าง
ช่องเปิ ดจะเกิดการเลี้ยวเบนของคลื่นได้ดี
ในกรณี ที่คลื่นเคลื่อนที่ผา่ นสลิตเดียวที่มีความกว้างของช่องเท่ากับหรื อมากกว่าความยาวคลื่น
จะพบว่าการเลี้ยวเบนเห็นแนวบัพ การเลี้ยวเบนผ่านสลิตจะเกิดการแทรกสอดเกิดขึ้นเสมอ
ในกรณี คลื่นเคลื่อนที่ผา่ นสลิตคู่ จะเกิดทั้งการลี้ยวเบนและการแทรกสอดของคลื่น
*การคานวณหาแนวบัพของสลิตเดี่ยว
S1 P  S1 P  n
d sin  n
dx
 n เมื่อ n เป็ นแนวบัพ n = 1, 2, 3
L

20
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

สนุกคิด

50. เมื่อคลื่นน้ าหนักตรงผ่านช่องสลิดเดี่ยวที่มีความกว้างน้อยกว่าความยาวคลื่น

ก. จะได้คลื่นวงกลมออกมา
ข. เป็ นปรากฏการณ์เลี้ยวเบน
ค. ทุก ๆ จุดบนหน้าคลื่นถือเป็ นแหล่งกาเนิดคลื่นใหม่
1. ก และ ข 2. ข และ ค 3. ค เท่านั้น 4. ถูกทุกข้อ
51. ปรากฏการณ์การหักเหและการเลี้ยวเบนของคลื่นมีหลายอย่างที่แตกต่างกันอย่างหนึ่งนั้นคือ
1. การเลี้ยวเบนจะให้พลังงานมากกว่าการหักเห
2. การหักเหไม่เกี่ยวข้องกับความยาวช่วงคลื่น แต่การเลี้ยวเบนเกี่ยวข้องกับความยาวช่วงคลื่น
3. การหักเหจะเกิดขึ้นต้องมีตวั กลางต่างชนิดกัน แต่การเลี้ยวเบนจะไม่เกิดขึ้นถ้ามีตวั กลางต่างชนิดกัน
4. การเลี้ยวเบนเกิดขึ้นได้ในตัวกลางเดียวกัน แต่การหักเหจะเกิดขึ้นได้ตอ้ งมีตวั กลางต่างชนิดกัน
52. เมื่อทาการทดลองชุดถาดคลื่น โดยจัดให้คลื่นระนาบเคลื่อนผ่านช่องเปิ ดแบบต่างๆ ผลสรุ ปที่คาดว่าจะ
ได้รับต่อไปนี้ ข้อใดผิดบ้าง
ก. เมื่อคลื่นผ่านช่องเปิ ดซึ่งแคบกว่าความยาวคลื่นจะเกิดการเลี้ยวเบนและเกิดการแทรกสอด
ข. เมื่อคลื่นผ่านช่องเปิ ดซึ่งกว้างกว่าความยาวคลื่นจะเกิดการเลี้ยวเบนและเกิดการแทรกสอด
ค. เมื่อคลื่นผ่านช่องเปิ ดสองช่อง โดยแต่ละช่องแคบกว่าความยาวคลื่นจะเกิดการเลี้ยวเบนและเกิด
การแทรกสอด
ง. เมื่อคลื่นผ่านช่องเปิ ดสองช่อง โดยแต่ละช่องกว้างกว่าความยาวคลื่นจะเกิดการเลี้ยวเบน แต่ไม่
เกิดการแทรกสอด
คาตอบคือ
1. ก 2. ง 3. ก และ ง 4. คาตอบเป็ นอย่างอื่น
53. คลื่นน้ าความยาวคลื่น 2 cm ผ่านช่องแคบเดี่ยวกว้าง 4 cm จะทาให้เกิดแนวบัพรอบแนวกึ่งกลางของสลิต
กี่แนว

54. คลื่นน้ ามีความยาวคลื่น 1 cm ผ่านสลิตเดี่ยวกว้าง 2 cm จะทาให้เกิดแนวบัพรอบแนวกึ่งกลางของสลิตกี่

บัพ 1. 2 บัพ
2. 4 บัพ
3. 5 บัพ
4. 6 บัพ

21
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

6. คลื่นนิ่งและการสั่ นพ้ อง (Resonance)

1. การเคลื่อนที่แบบซิมเปิ ดฮาร์ มอนิก
การสั่ นของวัตถุแบบต่ าง ๆ
การเคลื่อนที่แบบซิมเปิ ลฮาร์มอนิกจะ
มีคาบการสัน่ และความถี่ของการสัน่ ของวัตถุ ซึ่ง
จะความถี่เฉพาะค่าหนึ่ง ๆ เรี ยกว่า ความถี่
ธรรมชาติ

2. การสั่ นพ้ อง (resonance)

วัตถุต่าง ๆ มีความถี่ธรรมชาติเป็ นค่าเฉพาะ
ค่าหนึ่ง ๆ เมื่อวัตถุถูกจับให้สนั่ ด้วยแรงภายนอก
ให้มีความถี่เท่ากับความถี่ธรรมชาติ หรื อเป็ น
จานวนเต็มเท่าของความถี่ธรรมชาติของวัตถุน้ นั มีผลทาให้วตั ถุสนั่ ด้วยแอมพลิจูดที่แรงกว่าปกติ

3.คลื่นนิ่ง (standing wave)

คลื่นนิ่ง หมายถึง ………………………………………………………………………………….
โดยคลื่นรวมใหม่น้ ีมีบางตาแหน่ง………………………………เราเรี ยกตาแหน่งนี้ วา่ ……………… และ
มีบางตาแหน่งที่………………………………………….คือมีแอมพลิจูดมากสุดนั้นเอง เราเรี ยกตาแหน่งนี้
ว่า ………………… การเกิดคลื่นนิ่งจะมีตาแหน่งบัพ คงที่บนคลื่นตลอดไม่วา่ เวลาจะเปลี่ยนเท่าใดก็ตาม

22
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

สิ่ งที่ควรทราบ

คลื่นนิ่งในเส้ นเชื อก
n เป็ น……………………….. n = 1, 2, 3, ….
v เป็ น…………………………. หาได้จาก v
T
nv 
fn 
2L T เป็ น…………………………
 เป็ น………………………... (kg/m)

ถ้าต้องการให้เส้นเชือกสัน่ แล้วเกิดคลื่นนิ่ง หรื อสัน่ พ้อง จะต้องสร้างความถี่อย่างน้อยที่สุดคือ f1

เรี ยกว่า ความถี่มูลฐาน (fundamental) หรื อฮาร์มอนิกที่หนึ่ง (Harmonic 1) และเพิม่ ความถี่เป็ น
f 2 , f 3 , f 4 ,... f n เท่านั้น จึงจะเกิดการสัน
่ พ้อง

สนุกคิด

88. คุณสมบัติหรื อปรากฏการณ์ ข้อใดที่ใช้อธิบายการเกิดคลื่นนิ่ง

1. การแทรกสอด 2. การรวมกันได้ของคลื่น
3. แหล่งกาเนิดอาพันธ์ 4. ถูกทั้ง (1) , (2) และ (3)
89. ในการทดลองคลื่นนิ่งบนเส้นเชือก ถ้าความถี่ของคลื่นนิ่งเป็ น 475 เฮิรตซ์ และอัตราเร็วของคลื่นในเส้น
เชือกเท่ากับ 380 เมตรต่อวินาที ตาแหน่งบัพสองตาแหน่งที่อยูถ่ ดั กันจะห่างกันเท่าใด
1. 0.4 2. 2.0
3. 3.5 4. 4.2
90. คลื่นนิ่งเป็ นคลื่นที่เกิดจากการแทรกสอดกันของคลื่นสองขบวนที่เหมือนกันทุกประการแต่เคลื่อนที่สวน
ทางกัน ถ้าคลื่นนิ่งที่เกิดขึ้น มีตาแหน่งบัพและปฎิบพั อยูห่ ่างกัน 1.0 เมตร คลื่นทีม่ าแทรกสอดกันนี้จะต้องมี
ความยาวคลื่นกี่เมตร
1. 1.0
2. 2.0
3. 3.0
4. 4.0

23
 >> รายวิชา ฟิสกิ ส์ 3 << ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5
บทที่ 9 คลื่น

91. จากรู ปเป็ นคลื่นนิ่งในเส้นเชือกที่มีปลายทั้งสองยึดแน่นไว้ ถ้าเส้นเชือกยาว 1.2 เมตรและความเร็วคลื่น

ในเส้นเชือกขณะนั้นเท่ากับ 240 เมตรต่อวินาที จงหาความถี่คลื่น
1. 200 Hz
1.2 m
2. 300 Hz
3. 400 Hz
4. 800 Hz

92 เชือกเส้นหนึ่ง ปลายข้างหนึ่งถูกตรึ งแน่น ปลายอีกข้างหนึ่งติดกับตัวสัน่ สะเทือน สัน่ ด้วยความถี่ 30

เฮิรตซ์ ปรากฏว่าเกิดคลื่นนิ่งพอดี 3 Loop ถ้าใช้เชือกยาว 1.5 เมตร จงหาอัตราเร็วคลื่นในเส้นเชือกในหน่วย
เมตร/วินาที
1. 15
2. 30
3. 45
4. 60

93. แหล่งกาเนิดหน้าคลื่นน้ าอยูห่ ่วงจากจุดสะท้อน 10 cm เมื่อปรับแหล่งกาเนิดแสงให้ส้ นั ลง จะเกิดคลื่น

น้ าเคลื่อนทีอ่ อกไปชนแผ่นสะท้อนและสะท้อนกลับทางเดิมรวมกันเป็ นคลื่นนิ่งแหล่งกาเนิดที่มีคลื่นความถี่
0.5 Hz คลื่นมีความเร็ว 1 cm/s จะเกิดตาแหน่งบัพกี่ตาแหน่ง

94. คลื่นนิ่งในเส้นเชือกปรากฏว่าตาแหน่งบัพถัดกันมีระยะห่างกัน 1 เมตร คลื่นนิ่งมีความยาวคลื่นเท่าใด

1. เมตร
2. 1.5 เมตร
3. 2 เมตร
4. 3 เมตร

24