HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ

Ngô gia văn phái

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Tác giả
- Ngô gia văn phái: Nhóm tác
giả thuộc dòng họ Ngô Thì ở
làng tả Thanh Oai, huyện
Thanh Oai (Hà Tây cũ, nay
là Hà Nội).
- Trong đó hai tác giả chính kế
tục nhau viết trong các thời
điểm khác nhau:
* Ngô Thì Chí (1753-1788) làm
quan dưới triều Lê.
* Ngô Thì Du (1772 – 1840) làm
quan dưới triều Nguyễn.
 Tư liệu tặng thêm

Ngô Thì Chí là em ruột của Ngô Thì Nhậm, làm quan dưới
thời vua Lê Chiêu Thống. Ông là người viết bảy hồi đầu của
tác phẩm. (phần chính biên).

Ngô Thì Du là anh em chú bác ruột với Ngô Thì Chí, từng làm
quan dưới triều Nguyễn. Ông là tác giả bảy hồi tiếp theo của
tác phẩm (phần tục biên).

Ba hồi cuối cùng viết có tính chất chắp vá, lại có cả những sự
việc thời Tự Đức, tương truyền do Ngô Thì Thuyết viết, còn
các nhà nghiên cứu cho là có thể của một tác giả vô danh
khác hoặc trong dòng họ viết.
 2.Tác PHẨM

a. Thể loại

- Chí: một thể văn vừa có tính chất văn học vừa có tính chất lịch
sử, ghi chép lại những câu chuyện lịch sử dài nên được chia
thành nhiều chương, nhiều hồi.
- Tác phẩm này thuộc thể loại tiểu thuyết lịch sử chương
hồi.
 2.Tác PHẨM
a.Thể loại

b. Hoàn cảnh sáng tác

- Tác phẩm được viết trong thời gian từ cuối triều Lê đến
đầu triều Nguyễn, vào thời điểm Tây Sơn diệt Trịnh trả lại
Bắc Hà cho vua Lê. (giai đoạn cuối thế kỉ 18, đầu thế kỉ
19; khoảng 30 năm cuối thế kỉ XVIII và mấy năm đầu thế
kỷ XIX).
- Cuốn tiểu thuyết có tất cả 17 hồi.
 c.Ý nghĩa nhan đề
Hoàng Lê nhất thống chí: ghi chép về sự thống
nhất của vương triều nhà Lê (vào thời điểm Tây Sơn
diệt Trịnh, trả lại Bắc Hà cho vua Lê).
 3. Đoạn trích hồi 14:
a/ Xuất xứ và đại ý:

- Xuất xứ: Đoạn trích thuộc hồi 14/17 hồi.

- Đại ý:
+ Hồi thứ 14: “Đánh Ngọc Hồi, quân Thanh bị thua
trận. Bỏ Thăng Long, Chiêu Thống trốn ra ngoài”
+ Ca ngợi chiến thắng lẫy lừng chiến thắng quân Thanh
của vua Quang Trung cùng nghĩa quân Tây Sơn và sự
thất bại thảm hại của quân tướng nhà Thanh cũng như
số phận của lũ vua tôi phản nước hại dân Lê Chiêu
Thống.
 b. Tóm tắt

Lấy danh nghĩa phù Lê

diệt Tây Sơn, triều
đình Mãn Thanh đã
đem hơn 20 vạn quân
sang xâm lược nước ta
muốn thôn tính nước
ta thành quận, huyện
của chúng.
Cảnh quân Mãn Thanh vượt sông
Thương tiến vàoThăng Long
Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng
đế lấy niên hiệu là Quang
Trung thân chinh cầm quân
ra Bắc để dẹp giặc.

Vua Quang
Vua Quang Trung tế cáo trời đất và Trung
lên ngôi hoàng đế tại núi Bân 1753 - 1792
Vua Quang Trung tự
mình đốc suất đại
binh, tuyển binh lính,
ra lời kêu gọi binh
lính, hành quân thần
tốc từ Huế ra Thăng
Long đánh tan hơn 20
vạn quân Thanh.

Cảnh quân Tây Sơn tiến ra Bắc

Do chủ quan nên khi bị quân
Tây Sơn tấn công bất ngờ,
quân tướng nhà Thanh đã
hoảng hốt bỏ chạy, giày xéo
lên nhau mà chết. Vua tôi Lê
Chiêu Thống cũng sợ mất
mật, chạy theo quân Tôn Sĩ
Nghị sang Trung Quốc, chịu
số phận bi thảm của một ông
vua bán nước.
 Bảng liệt kê các sự việc chính
Quân Thanh kéo vào Thăng Long, tướng Tây Sơn là Ngô Văn Sở lui
quân về vùng núi Tam Điệp.
Ngày 24 Ngày 25 Ngày 29 Ngày 30 Mồng 3 Mồng 5
Tết Tết Tết
- Nhận - Lên Đến Nghệ Đến Tam - Bắt - Mờ sáng
tin báo, ngôi An: Điệp: quân do đánh
- Gặp - Xử trí thám ở chiếm đồn
Nguyễn hoàng Nguyễn hai tướng sông Ngọc Hồi,
Huệ rất đế. Thiếp Sở và Lân Gián, Phú - Trưa tiến
tức giận, - Đốc -Tuyển - Mở tiệc Xuyên
thêm lính quân vào
định đi suất đại khao quân - Công
- Tổ chức
- Tối 30 chiếm
đánh binh tiến cuộc duyệt phá đồn kinh thành
Tết lên
giặc quân ra binh lớn Hà Hồi. Thăng
- Ra lời phủ đường ra
ngay. Bắc Bắc… Long.
dụ tướng sĩ.
 c. Bố cục: 3 phần

Phần 1 Phần 2
Phần 3
Từ đầu -> Năm Tiếp ->kéo vào
Còn lại:
Mậu Thân 1788: thành:
Sự thảm bại của
Quang Trung Cuộc hành quân
thần tốc và những bè lũ bán nước,
chuẩn bị tiến quân
cướp nước.
ra Bắc. chiến thắng lẫy
lừng.

Kết hợp kể và tả một cách
chân thực, sinh động, hấp dẫn
Xây dựng chân dung nhân
vật Quang Trung đặc sắc
(qua lời nói và hành động)
Giọng điệu linh hoạt: lúc hả hê
vui sướng khi trầm lắng xót xa
d.Giá trị
Hình ảnh Quang Trung
- anh hùng cứu nước
Sự thất bại thảm hại của quân
Nghệ thuật Thanh – cướp nước
Nội dung
Số phận bi đát của vua tôi Lê
Chiêu Thống - bán nước
 d.Giá trị

* Nội dung: Với quan điểm lịch sử đúng đắn và niềm tự hào dân
tộc, các tác giả Ngô gia văn phái đã ca ngợi người anh hùng dân tộc
Quang Trung qua chiến thắng lẫy lừng đại phá quân Thanh, đồng
thời miêu tả chân thực sự thảm hại của quân tướng nhà Thanh và số
phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống phản nước hại dân.
* Nghệ thuật:
- Tác giả kết hợp kể và tả một cách chân thực, sinh động, cụ thể, hấp
dẫn, gây ấn tượng mạnh.
- Đồng thời xây dựng chân dung nhân vật Quang Trung đặc sắc, chủ
yếu khắc họa qua lời nói và hành động.
- Giọng điệu linh hoạt: lúc hả hê vui sướng, khi trầm lắng xót xa,
ngậm ngùi.
LỄ HỘI ĐỐNG ĐA
 II. Hệ thống đề luyện
Đề 1: Cảm nhận của em về vẻ đẹp của hình tượng người anh hùng
áo vải Quang Trung Nguyễn Huệ qua hồi thứ 14 của tác phẩm
“Hoàng Lê nhất thống chí” ( Ngô gia văn phái.)
Đề 2: Hãy tái hiện lại sự thất bại thảm hại của quân tướng nhà
Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống trong hồi 14
Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô gia văn phái.
Đề 3: So sánh ngòi bút của các tác giả Ngô gia văn phái khi miêu tả
hai cuộc tháo chạy (một của quân tướng nhà Thanh và một của vua
tôi Lê Chiêu Thống) có gì khác biệt trong hồi thứ 14 của tác phẩm
“Hoàng Lê nhất thống chí” ( Ngô gia văn phái )? Giải thích vì sao
có sự khác biệt đó?
 II. Hệ thống đề luyện
Đề 1: Cảm nhận của em về vẻ đẹp của hình tượng người anh hùng
áo vải Quang Trung Nguyễn Huệ qua hồi thứ 14 của tác phẩm
“Hoàng Lê nhất thống chí” ( Ngô gia văn phái.)

I. Mở bài :
- Giới thiệu tác phẩm "Hoàng Lê nhất thống chí”, tác giả Ngô
gia văn phái.
- Giới thiệu hồi thứ 14 và hình tượng người anh hùng áo vải
Quang Trung: khí phách hào hùng, trí tuệ sáng suốt và tài thao lược
hơn người.
 I. Mở bài : Đề 1
Cách 1: Trực tiếp
- "Hoàng Lê nhất thống chí" là một tác phẩm bằng chữ Hán được
viết theo thể tiểu thuyết chương hồi, do Ngô gia văn phái viết. Tác
phẩm có nhiều giá trị đặc sắc cả về lịch sử và văn chương. Đây là
một bức tranh sâu rộng vừa tái hiện được sự thối nát, suy tàn của
triều Lê Trịnh, vừa phản ánh được sự phát triển của phong trào Tây
Sơn.
- Hồi thứ 14 của tác phẩm miêu tả cuộc tiến quân ra Bắc đánh đuổi
quân Thanh xâm lược của vua Quang Trung, chiến thắng vẻ vang của
quân ta và sự thảm bại của quân cướp nước cùng bè lũ bán nước.
- Hình tượng người anh hùng áo vải Quang Trung hiện lên trong
đoạn trích thật đẹp với khí phách hào hùng, trí tuệ sáng suốt và tài
thao lược hơn người.
 Đề 1
I. Mở bài :
Cách 2: Gián tiếp
Khi Quang Trung mất, công chúa Ngọc Hân, người vợ trẻ đã khóc
chồng bằng những lời thơ ca ngợi và tiếc thương:
Mà nay áo vải cờ đào
Giúp dân dựng nước xiết bao công trình.
Quả thực, người anh hùng áo vải Quang Trung đã có công lao to
lớn đối với dân tộc ta. Đến với hồi thứ 14 tác phẩm “Hoàng Lê
nhất thống chí” của nhóm tác giả Ngô gia văn phái , người đọc còn
bất ngờ hơn khi bắt gặp hình tượng Quang Trung oai phong lẫm liệt
với chiến thắng lẫy lừng đại phá quân Thanh, dẹp yên giặc ngoại
xâm cho đất nước.
 II. Thân bài :
1. Khái quát chung: viết 1 đoạn văn ngắn với 2 ý sau:
- Giới thiệu về tác phẩm: “Hoàng Lê nhất thống chí”
và xuất xứ đoạn trích hồi thứ 14.
- Hoàn cảnh xuất hiện nhân vật Quang Trung.
1. Khái quát chung: Viết thành văn
- “Hoàng Lê nhất thống chí” là một tác phẩm viết bằng chữ Hán có quy mô lớn
nhất và rất thành công về nghệ thuật trong văn học Việt Nam. Tác phẩm ghi
chép về sự thống nhất của vương triều nhà Lê vào thời điểm Tây Sơn diệt Trịnh,
trả lại Bắc Hà cho vua Lê. Tiểu thuyết này không chỉ dừng lại ở sự thống nhất
của vương triều nhà Lê, mà còn tái hiện một giai đoạn lịch sử đầy biến động của
xã hội phong kiến Việt Nam vào 30 năm cuối thế kỷ XVIII và mấy năm đầu thế
kỷ XIX. Hồi thứ 14 của tác phẩm: “Đánh Ngọc Hồi quân Thanh bị thua trận/
Bỏ Thăng Long, Chiêu Thống trốn ra ngoài” đã khắc họa rõ nét chân dung
người anh hùng áo vải Quang Trung Nguyễn Huệ.
- Nhân vật Quang Trung xuất hiện trong tác phẩm gắn với bối cảnh lịch sử đặc
biệt. Đó là lúc các tập đoàn phong kiến sa đọa, thối nát đến cực độ, sự tranh
giành quyền lực giữa các phe phái đã đến hồi dữ dội, quyết liệt. Vua Lê Chiêu
Thống đê hèn sang cầu cứu giặc Mãn Thanh; Nguyễn Huệ đã lãnh đạo phong
trào nông dân Tây Sơn; lên ngôi Hoàng Đế, tiến quân ra Bắc đánh tan quân
xâm lược nhà Thanh, lập nên triều đại mới. Với quan điểm lịch sử đúng đắn và
niềm tự hào dân tộc, các tác giả Ngô gia văn phái đã tái hiện chân thực hình ảnh
người anh hùng áo vải Quang Trung qua chiến thắng lẫy lừng đại phá quân
Thanh, qua sự thảm hại của bè lũ cướp nước và bán nước.
2. Phân tích hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ:
 Yêu nước, hành
động mạnh mẽ,
quyết đoán

Oai Trí tuệ

phong, QUANG sáng
lẫm liệt TRUNG suốt,
khi ra (NGUYỄN HUỆ) nhạy bén
trận

Ý chí quyết chiến

Tài thao
lược hơn quyết thắng, tầm
người nhìn xa trông rộng
 Nhân vật Quang Trung
- Hành động một cách xông
xáo, nhanh gọn, có chủ đích và
rất quả quyết.
- Nghe tin giặc đã đánh
chiếm đến tận thành Thăng
Long, mất cả một vùng đất
đai rộng lớn, Quang Trung
“giận lắm”, “định thân
chinh cầm quân đi ngay”.
- Trong vòng chưa đầy một
tháng, Quang Trung đã làm
được rất nhiều việc lớn: lên
ngôi hoàng đế, đốc suất đại
binh ra Bắc, tuyển mộ quân
lính và duyệt binh ở Nghệ
Phẩm chất 1: An, lên kế hoạch đại phá
Yêu nước, quân Thanh rồi cả phương
hành động lược đối phó với nhà Thanh
mạnh mẽ sau chiến thắng…
quyết đoán
 Nhân vật Quang Trung
- Sáng suốt trong việc lên ngôi
Hoàng đế “để yên kẻ phản
trắc và giữ lấy lòng người”
- Sáng suốt trong việc xét đoán
bề tôi bộc lộ rõ qua cách Quang
- Sáng suốt trong việc nhận Trung ứng xử với các tướng sĩ
định tình hình địch và ta tại hội quân ở Tam Điệp
thể hiện rõ nhất trong lời
Quang Trung phủ dụ quân Phẩm chất 2:
lính trước khi lên đường Trí tuệ sáng
tại Nghệ An suốt, nhạy
bén
 Lời phủ dụ của vua Quang Trung trước khi lên đường tại Nghệ An
…“ Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi
đã biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng,
phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải
nòi giống nước ta, bụng
Thông báoTừđất
dạ ắt khác. đời nước
nhà Hán lâm
đến nay, chúng đã mấy phen
nguy
cướp bóc nước ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không thể chịu
nổi, ai cũng muốn đuổi giặcđi. Thanh
cóchúng Đời Hán cósang Trưng xâm lược
Nữ Vương, .
đời Tống có Đinh
Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái
Tổ, các ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận lòng người,
dấy nghĩa quân, đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi được chúng về phương
Bắc. Ở các thời ấy, Bắc, Nam riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua truyền ngôi lâu
dài. Từ đời nhà Đinh tới đây, dân ta không đến nỗi khổ như hồi nội thuộc xưa kia.
Mọi việc lợi, hại, được, mất ấy đều là chuyện cũ rành rành của các triều đại trước.
Nay người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện, không
biết trông gương đời Tống, Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy ta phải kéo quân ra
đánh đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên
cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn. Chớ có quen theo thói cũ, ăn ở
hai lòng, nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết ngay tức khắc, không tha một ai,
chớ bảo là ta không nói trước!”.
 … “Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã
biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng,
phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải
nòi giống nước ta, bụng dạ ắt khác. Từ đời nhà Hán đến nay, chúng đã mấy phen
cướp bóc nước ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không thể chịu
nổi, ai cũng muốn đuổi chúngNAMđi. Đời Hán SƠN
QUỐC có Trưng
HÀ Nữ Vương, đời Tống có Đinh
Khẳng định chủ quyền của đất nước.
Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái
Tổ, các ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận lòng người,
dấy nghĩa quân, đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi được chúng về phương
Bắc. Ở các thời ấy, Bắc, Nam riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua truyền ngôi lâu
dài. Từ đời nhà Đinh tới đây, dân ta không đến nỗi khổ như hồi nội thuộc xưa kia.
Mọi việc lợi, hại, được, mất ấy đều là chuyện cũ rành rành của các triều đại trước.
Nay người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện, không
biết trông gương đời Tống, Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy ta phải kéo quân ra
đánh đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên
cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn. Chớ có quen theo thói cũ, ăn ở
hai lòng, nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết ngay tức khắc, không tha một ai,
chớ bảo là ta không nói trước!”.
 … “Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã
biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng,
phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải
nòi giống nước ta, bụng dạ ắt khác. Từ đời nhà Hán đến nay, chúng đã mấy phen
cướp bóc nước ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không thể chịu
NAM
nổi, ai cũng muốn đuổi chúng đi. QUỐC
Đời Hán cóSƠN HÀVương, đời Tống có Đinh
Trưng Nữ
Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái
Nam quốc sơn hà nam đế cư
Tổ, các ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận lòng người,
dấy nghĩa quân, đềuTiệtchỉnhiên định
đánh một trậnphận tạivàthiên
là thắng thư chúng về phương
đuổi được
Bắc. Ở các thời ấy,Như
Bắc, hàNamnghịch lỗ bờ
riêng phận, laicõixâm
lặng phạm
yên, các vua truyền ngôi lâu
dài. Từ đời nhà Đinh tới đây, dân ta không đến nỗi khổ như hồi nội thuộc xưa kia.
Mọi việc lợi, hại, Nhữ đẳng
được, mất hành
ấy đều khancũthủ
là chuyện rànhbại
rànhhư.
của các triều đại trước.
Nay người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện, không
biết trông gương đời Tống, Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy ta phải kéo quân ra
đánh đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên
cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn. Chớ có quen theo thói cũ, ăn ở
hai lòng, nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết ngay tức khắc, không tha một ai,
chớ bảo là ta không nói trước!”.
 … “Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã
biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương
Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải nòi
giống nước ta, bụng dạ ắt khác. Từ đời nhà Hán đến nay, chúng đã mấy phen
cướp bóc nước ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không thể
chịu nổi, ai cũng muốn đuổi chúng đi. Đời Hán có Trưng Nữ Vương, đời Tống
có Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có
Lê Thái Tổ, các ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận
lòng người, dấy Nêu
nghĩa quân,
bật dãđềutâm
chỉ đánh
xâmmộtlược
trận làcủa
thắnggiặc
và đuổi
đãđược
có từ lâu,về
chúng
phương Bắc. Ở các thời ấy, Bắc, Nam riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua truyền
Lên
ngôi lâu dài. Từ án
đời hành
nhà Đinh động xâm
tới đây, dân lược
ta khôngphiđếnnghĩa
nỗi khổcủa giặc
như hồi nộilà
thuộc
xưa kia. trái với lợi,
Mọi việc đạohại,trời.
được, mất ấy đều là chuyện cũ rành rành của các triều
đại trước. Nay người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận
huyện, không biết trông gương đời Tống, Nguyên, Mimh ngày xưa. Vì vậy ta phải
kéo quân ra đánh đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng,
hãy nên cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn. Chớ có quen theo thói
cũ, ăn ở hai lòng, nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết ngay tức khắc, không
tha một ai, chớ bảo là ta không nói trước!”.
 … “Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã
biết chưa?
TựTrong
hào vềkhoảng vũ trụ,
truyền đất đánh
thống nào saogiặc
ấy, đều
cứuđãnước
phâncủa
biệt ông
rõ ràng,
chaphương
ta.
Nam, phương Bắc chia
Tin tưởng vàonhau
cuộcmàkháng
cai trị. chiến
Người chính
phươngnghĩa
Bắc không
sẽ tấtphải nòi giống
thắng.
nước ta, bụng dạ ắt khác. Từ đời nhà Hán đến nay, chúng đã mấy phen cướp bóc
nước ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không thể chịu nổi, ai cũng
muốn đuổi chúng đi. Đời Hán có Trưng Nữ Vương, đời Tống có Đinh Tiên
Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái
Tổ, các ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận lòng
người, dấy nghĩa quân, đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi được chúng về
phương Bắc. Ở các thời ấy, Bắc, Nam riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua
truyền ngôi lâu dài. Từ đời nhà Đinh tới đây, dân ta không đến nỗi khổ như
hồi nội thuộc xưa kia. Mọi việc lợi, hại, được, mất ấy đều là chuyện cũ rành
rành của các triều đại trước. Nay người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam
ta đặt làm quận huyện, không biết trông gương đời Tống, Nguyên, Mimh ngày
xưa. Vì vậy ta phải kéo quân ra đánh đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có
lương tri, lương năng, hãy nên cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn.
Chớ có quen theo thói cũ, ăn ở hai lòng, nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết
ngay tức khắc, không tha một ai, chớ bảo là ta không nói trước!”.
 … “Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã
biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương
Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải nòi giống
nước ta, bụng dạ ắt khác. Từ đời nhà Hán đến nay, chúng đã mấy phen cướp bóc
nướcKêu gọi
ta, giết hại tướng
nhân dân,sĩvơđoàn kết
vét của cải,một
ngườilòng
mình đánh giặc
không thể chịucứu
nổi, nước.
ai cũng
muốn đuổi chúng đi. Đời Hán có Trưng Nữ Vương, đời Tống có Đinh Tiên
Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái Tổ,
các ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận lòng người, dấy
nghĩa quân, đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi được chúng về phương Bắc. Ở
các thời ấy, Bắc, Nam riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua truyền ngôi lâu dài. Từ
đời nhà Đinh tới đây, dân ta không đến nỗi khổ như hồi nội thuộc xưa kia. Mọi
việc lợi, hại, được, mất ấy đều là chuyện cũ rành rành của các triều đại trước. Nay
người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện, không
biết trông gương đời Tống, Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy ta phải kéo quân
ra đánh đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy
nên cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn. Chớ có quen theo thói
cũ, ăn ở hai lòng, nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết ngay tức khắc, không
tha một ai, chớ bảo là ta không nói trước!”.
 … “Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã biết
chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam,
phương Bắc chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải nòi giống nước
ta, bụng dạ ắt khác. Từ đời nhà Hán đến nay, chúng đã mấy phen cướp bóc nước
Ra kỷ luật nghiêm với quân sĩ.
ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không thể chịu nổi, ai cũng muốn
đuổi chúng đi. Đời Hán có Trưng Nữ Vương, đời Tống có Đinh Tiên Hoàng, Lê
Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái Tổ, các ngài
không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận lòng người, dấy nghĩa
quân, đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi được chúng về phương Bắc. Ở các
thời ấy, Bắc, Nam riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua truyền ngôi lâu dài. Từ đời
nhà Đinh tới đây, dân ta không đến nỗi khổ như hồi nội thuộc xưa kia. Mọi việc
lợi, hại, được, mất ấy đều là chuyện cũ rành rành của các triều đại trước. Nay
người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện, không biết
trông gương đời Tống, Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy ta phải kéo quân ra đánh
đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên cùng ta
đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn. Chớ có quen theo thói cũ, ăn ở hai
lòng, nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết ngay tức khắc, không tha một
ai, chớ bảo là ta không nói trước!”.
 … “Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã
biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương
Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải nòi giống
nước ta,* bụng
Ý nghĩa
dạ ắt của
khác.lời
Từphủ dụ:Hán đến nay, chúng đã mấy phen cướp bóc
đời nhà
nước ta,Lời
giếtphủ dụ thấu
hại nhân dân, tình đạt
vơ vét củalýcải,
như lời hịch,
người khíchthể
mình không lệ,chịu
động viên
nổi, ai cũng
muốn đuổi
tinh chúng đi. Đời
thần binh sĩ phấn
Hán có Trưng
khởi đánhNữgiặc Vương,
cứu đời Tống có Đinh Tiên
nước.
Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái Tổ,
các ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận lòng người, dấy
nghĩa quân, đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi được chúng về phương Bắc. Ở
các thời ấy, Bắc, Nam riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua truyền ngôi lâu dài. Từ
đời nhà Đinh tới đây, dân ta không đến nỗi khổ như hồi nội thuộc xưa kia. Mọi
việc lợi, hại, được, mất ấy đều là chuyện cũ rành rành của các triều đại trước. Nay
người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện, không biết
trông gương đời Tống, Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy ta phải kéo quân ra đánh
đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên cùng ta
đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn. Chớ có quen theo thói cũ, ăn ở hai lòng,
nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết ngay tức khắc, không tha một ai, chớ bảo
là ta không nói trước!”.
Cách ứng xử của vua Quang Trung với tướng lĩnh tại Tam Điệp

Đối với 2 tướng Sở và Lân:

hiểu việc rút quân, không
Tại Tam Điệp xử “quân thua chém
Quang Trung tướng”
đã có những
việc làm nào?
Đối với Ngô Thì Nhậm:
hiểu và đánh giá cao; dự
tính việc ngoại giao sau này

=>Sáng suốt, nhạy bén trong việc dùng người và xét đoán bề tôi;
phân tích rõ phải –trái, ông rất hiểu các tướng sĩ, khen chê đúng
người, đúng việc, ân uy rạch ròi.
 Nhân vật Quang Trung
Vừa khởi binh đánh giặc,
Quang Trung đã tính sẵn kế
hoạch đánh giặc, dự đoán
ngày chiến thắng, hẹn rõ
ngày 7 vào Thăng Long ăn
mừng: “phương lược tiến
đánh đã có tính sẵn. Chẳng
qua mươi ngày có thể đuổi
được người Thanh”.
Quang Trung còn tính kế
ngoại giao sau chiến tranh:
vua nói với Ngô Thì Nhậm về
quyết sách ngoại giao và kế
hoạch mười năm: cần khôn
khéo giao hảo với nhà
Thanh/ nuôi dưỡng lực
Phẩm chất 3: lượng, xây dựng đất nước
Tầm nhìn xa giàu mạnh để bảo vệ ổn định
trông rộng hòa bình lâu dài “chờ mười
năm nữa ta được yên ổn mà
nuôi dưỡng lực lượng, bấy
giờ nước giàu quân mạnh thì
ta có sợ gì chúng?”.
 Nhân vật Quang Trung
- Tổ chức cuộc tiến công thần
tốc, điều binh khiển tướng tài - Trận Ngọc Hồi
tình. Cho quân lính lấy ván ghép
rơm dấp nước làm mộc che,
khi tiến giáp lá cà quẳng ván
- Trận Hà Hồi
xuống đất, ai nấy cầm dao
chém bừa, khiến kẻ thù khiếp
Cho quân vây kín làng, bắc
vía, chẳng mấy chốc đã thắng
loa truyền gọi, quân lính
Phẩm chất 4: lợi.
bốn phía dạ ran, nghe như
có hơn vài vạn người, quân Tài thao lược
địch “rụng rời sợ hãi, liền hơn người
xin ra hàng”, không cần phải
đánh”. (bí mật bất ngờ)
 Quang Trung “dụng binh như thần”:

25 tháng Một tuần sau đã 30 tháng chạp tổ

chạp xuất ra đến Tam chức khao quân,
quân ở Phú Điệp cách Huế hẹn 7 tháng giêng
Xuân (Huế) 500 km mà tất sẽ vào ăn Tết ở
cả chỉ đi bộ. Thăng Long

Thực tế chiều mùng

-=> Vị tướng mưu lược, kì tài.
5 tháng giêng năm
Kỉ Dậu, đoàn quân
đã tiến vào chiếm
được thành Thăng
Long (sớm 2 ngày)
 Nhân vật Quang Trung

- Vị chỉ huy dũng mãnh, xông

- Vua tự mình thống lĩnh
xáo: vừa nắm quyền tổng chỉ
một mũi tiến công, “cưỡi voi
huy, vừa hoạch định chiến
đi đốc thúc” trong cảnh “khói
lược, vừa trực tiếp cầm quân
tỏa mù trời, cách gang tấc
ra trận.
không thấy gì”, tiếng reo dậy
đất, khí thế như chẻ tre, làm
Phẩm chất 5: cho quân giặc sợ hãi xin hàng.
Oai phong
lẫm liệt khi ra
trận
 TƯ LIỆU TẶNG THÊM
Nguyễn Huệ đã biến voi thành những "cỗ xe tăng“ có sức mạnh
áp đảo, trang bị đại bác và hỏa pháo trên lưng. Trên lưng mỗi quân
voi có ba, bốn người lính chít khăn đỏ, ngồi ném tung hỏa cầu lưu
hoàng ra khắp nơi, đốt cháy quân địch.

Ngoài "xe tăng voi lửa" kể trên, binh lính Tây Sơn còn được
trang bị một loại vũ khí cá nhân là Hỏa hổ. Hỏa hổ là một loại vũ khí
hình ống, một loại súng phun lửa có thể biến địch thành "cây đuốc
sống". Khi lâm trận, trong ống Hỏa hổ bắn nhựa thông ra, trúng phải
đâu là lập tức bốc cháy. Loại vũ khí đặc biệt này được trang bị cho cả
quân chủng lục quân và thủy quân của nhà Tây Sơn.
Đội quân "voi lửa" của vua Quang Trung, người thiên tài quân
sự cả đời cầm quân không hề biết thua trận là gì, đã hội đủ cả 3 yếu
tố chiến thuật: Cơ động, đột kích và hỏa lực. Đây thật sự là một
cuộc cách mạng voi chiến so với các thời kỳ trước đó.
 II. Thân bài
3. Nhận xét đánh giá:
- Chốt về nhân vật: Hình tượng vua Quang Trung mang
đầy đủ phẩm chất của một người anh hùng dân tộc với
tâm sáng, tài cao. Đây là một vị tướng mạnh mẽ quyết
đoán, có tài thao lược hơn người; một đấng quân vương
anh minh sáng suốt, có tầm nhìn xa trông rộng; một con
người vừa bình dị gần gũi vừa lớn lao vĩ đại.
- Thái độ của các tác giả đối với nhân vật: Tại sao các
tác giả Ngô gia văn phái vốn là những cựu thần của nhà
Lê, chịu ơn sâu nghĩa nặng của triều Lê, họ không phải là
người có thiện cảm với quân Tây Sơn mà lại viết về người
anh hùng Quang Trung hay và chân thực như vậy?
 II. Thân bài
3. Nhận xét đánh giá:

+ Mặc dù mang tư tưởng chính thống, trung thành với nhà Lê,
nhưng với thái độ tôn trọng lịch sử và niềm tự hào và ý thức
dân tộc cao, các tác giả Ngô gia văn phái không thể viết sai sự
thực lịch sử; đó là sự thật về ông vua nhà Lê yếu hèn cõng rắn cắn
gà nhà và chiến công lẫy lừng của nghĩa quân Tây Sơn .
+ Hơn nữa, thực chất Quang Trung là người anh hùng có công
đánh đuổi ngoại xâm; là một nhà quân sự kiệt xuất; là biểu tượng
cho tài trí, sức mạnh Việt Nam; là niềm tự hào lớn của cả dân tộc.
Và lập trường dân tộc, tư tưởng yêu nước đã khiến cho các tác giả
ngưỡng mộ tài năng Quang Trung, tạo nên những trang viết hết
sức chân thực và sinh động về người anh hùng áo vải này.
 II. Thân bài
3. Nhận xét đánh giá:

- Nghệ thuật khắc họa nhân vật:

+ Các tác giả đã khắc họa chân dung nhân vật một cách chân thực, khách quan,
kết hợp giữa kể và tả sinh động; từ đó làm nổi bật vẻ đẹp của người anh hùng
dân tộc.
+ Bức chân dung có một không hai trong lịch sử nước nhà được miêu tả chủ yếu
qua ngôn ngữ, hành động; qua giọng điệu tự hào trân trọng… Ngôn ngữ nhân vật
cũng khá sinh động, phần nhiều đã thoát ra khỏi lối văn ước lệ, sách vở nặng nề
như phần lớn các sáng tác văn xuôi chữ Hán trước đó. Các tác giả không chỉ ghi lại
những sự kiện lịch sử diễn biến gấp gáp, khẩn trương qua từng mốc thời gian mà
còn chú ý miêu tả cụ thể từng hành động, lời nói của nhân vật chính, từng trận
đánh và những mưu lược tính toán, thế đối lập giữa hai đội quân … Đó cũng là lối
viết đặc trưng của thể loại tiểu thuyết lịch sử.
III. Kết bài: (tự làm)