áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O

- ÔH. ÉÏÅQÀáêÖò

ѨHõ¯ ^Õâ◊OÖ’ `«Å^•K«∞‰õΩx áÈ~å@O KÕÜ«∞_»O

J#flk K«i„`«Ö’H˜ áêÅã‘Î<å „Ñ¨[Å`À<Õ
=zÛOk. HÍà◊§ H˜O^Œ <ÕÅ LO>Ë xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩx
áÈ~å@O KÕÜ«∞=K«∞Û#x K≥·<å, qÜ«∞`åflO
„Ѩ[Å∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞. HÍx HÍà◊§H˜O^Œ
<ÕÅHÀã¨"Õ∞ áÈ~å@=∞~Ú`Õ kˆH¯k?
 W„*Ï~ÚÖò U~°Ê_ç WѨÊ\˜H˜ 34 ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çKå~Ú. D 34 UO_»¡Ö’
W„*Ï~ÚÖò ¿Ñ~°∞ k#Ѩ„uHõÅ ji¬HõÖ’¡ Hõ#|_»x ~ÀA ÖË^ŒO>Ë Juâ◊Ü≥∂ˆHÎ QÍx, =∞s
J<åºÜ«∞=∞~Ú# Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. XHõ ~ÀA W„*Ï~ÚÖò ^Ò~°˚#ºO, Ô~O_»= ~ÀA
áêÅã‘Î<å „Ñ¨[Å „ѨuѶ¨∞@#, =¸_»= ~ÀA SHõº~å[ºã¨q∞u [#~°Öò JÃãOc¡ YO_»#,
<åÅ∞QÆ= ~ÀA Ãã‰õĺi\© H“xûÖòÖ’ J"≥∞iHÍ g\’, J~Ú^Œ= ~ÀA U H˘ÅOÉ’Ö’<À
H˘`«Î_èçb¡Ö’<À ã¨=∂"Õâ◊=∞~Ú# Jb#^ÕâßÅ Jkè<Õ`«Å Hõ$„u=∞ ã¨O`åѨO, =∞m§ P~°=
~ÀA Hõ^äŒ Ñ¨Ù#ó„áê~°OÉèíO - Wn =~°ã¨. D WuǨã¨Ñ¨Ù #∂`«# Ѷ¨∞@ìO QÆ`«
H˘kÌ"å~åÅ∞QÍ Öˇ|<å<£Ö’ ™êQÆ∞`ÀOk. |Ǩïâß H˘kÌ ~ÀAÅÖ’ ZѨÊ\˜ÖψQ
=∞iO`«=∞Ok áêÅã‘Î<å J~°|∞ƒÅ ^•~°∞} =∞~°}O`À =ÚQÆ∞ã¨∞ÎOk. =∞m§
`≥~°ÖËKÕ^•HÍ áêÅã‘Î<å „Ñ¨[ʼnõΩ â◊"åÅ#∞ ÖˇHõ¯Éˇ@∞ìHÀ=_®xH˜ q~å=∞O.
K«i„`«
ZѨÙÊ_À 4 "ÕÅ UO_»¡ „H˜`«O, W„*Ï~ÚÖò J#flk XHõ ^Õâ◊OQÍx *ÏuQÍx
H͉õΩO_® H˘xfl ѨtÛ=∂ã≤Ü«∂ `≥QÆʼnõΩ ™ê=∂#º =º=Ǩ~°OQÍ=Ù#fl ~ÀAÅÖ’,
Ü≥∞Ǩϟ"å J„|ǨO‰õΩ HõÅÖ’<À ѨQÆ\ ˜Ñ¨Ó@<À HõxÑ≤Oz áêÅã‘Î<å#∞ `å#∞
Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ (Jews) ^Œ`«ÎO KÕ™ê#h, `«# "å‰õΩ¯#∞ „ѨKå~°O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ `å#∞
Ü«¸^Œ∞Å<Õ ZOK«∞‰õΩ<åfl#h J<åfl_»@. Wxfl â◊`åÉÏÌÅ∞ QÆ_çz<å Ü≥∞Ǩϟ"å `«#
"åQÍÌ<åxfl xÅ∞ѨىõΩ<ÕÖÏQÆ ÖË_»∞ HÍ|\˜ì, ^•xfl `å"Õ∞ ™êkèOK«∞HÀ"åÅx
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°@. JѨÊ\˜ˆH áêÅã‘Î<åÖ’ "ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ =ÙO@∂ =ã¨∞Î#fl
J~°|∞ƒÅ‰õΩ ZO`« Hõ+¨ìO HõeyOz<å P x~°‚Ü«∂xfl LѨã¨OǨÏiOK«∞‰õΩ<Õk ÖË^Œ@.
x*ÏxH˜ JHõ¯_»∞#fl J~°|∞ƒÅ LxH˜<Õ `å=Ú QÆ∞iÎOK«^ŒÅ∞ÛHÀÖË^Œ∞. Ü«¸~°Ñπ
#Å∞=¸ÅÅ #∞O_ç 1882Ö’ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì ÅHõ∆Å ã¨OYºÖ’ áêÅã‘Î<å‰õΩ =Å㨠"≥o§#
Ü«¸^Œ∞Å∞ `«=∞ „Ѩܫ∞`åflxfl '„Ѩ[Å∞ÖËx ^Õâßxfl ^Õâ◊OÖËx „Ѩ[ʼnõΩ =ѨÊ*ˇÑ¨Ê_»O—QÍ
=i‚OK«∞‰õΩ<åfl~°∞ (To give a land without a people to a people without a land).
`å=Ú ^Õâ◊OÖËx „Ѩ[Åh, áêÅã‘Î<å „Ñ¨[Å∞ÖËx ^Õâ◊=∞h "åà◊§ Jaè„áêÜ«∞O. J~Ú`Õ
XHõ ™ÈqÜ«∞\ò ~°K«~Ú`« J#fl@∞ì, JѨÊ\˜H˜ Ü«¸^Œ∞Å∞ ^Õâ◊OÖËx „Ѩ[Å∂ HÍ~°∞,
áêÅã‘Î<å „Ñ¨[Å∞ÖËx ^Õâ◊=¸ HÍ^Œ∞. 1919Ö’ áêÅã‘Î<å [<åÉèÏ 5,90,000.
JO^Œ∞Ö’ 5,33,000 =∞Ok J~°|∞ƒÅ∞. Ü«¸^Œ∞Å∞ ‰õÄ_» '^Õâ◊OÖËx „Ѩ[Å∞— HÍHõ,
Ü«¸~°ÑπÖ’x qq^èŒ ^ÕâßÅÖ’ Wq∞_çáÈ~Ú =Ù<åfl~°∞. ѨtÛ=∞ Ü«¸~°ÑπÖ’x Ü«¸^Œ∞Å∞
PÜ«∂^ÕâßÅ ÉèÏ+¨ÖË `«Ñ¨Ê (WOw¡+π, „ÃѶOz W`åºk) `«=∞ Ѩq„`«ÉèÏ+¨QÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«|_Õ
Ç‘Ï„|∂ =∂\Ï¡_»_»O ‰õÄ_» =∞~°záÈÜ«∂~°∞. `«∂~°∞Ê Ü«¸~°ÑπÖ’x Ü«¸^Œ∞Å∞ ‰õÄ_»
~ÚkÌ+π (Yiddish) J<Õ ÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞, Ç‘Ï„|∂ HÍ^Œ∞.
2 áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O
 D "åã¨Î"åÅxflO\˜h ѨHõ¯‰õΩÃÑ\˜ì, áêÅã‘Î<åÖ’ x=ã≤OK«_»O `«=∞ Ѩq„`«
ǨωõΩ¯QÍ „ѨHõ\ ˜OK«∞H˘x, 19= â◊`å|ÌO z=i ÉèÏQÆO #∞O_ç áêÅã‘Î<å‰õΩ
=Åã¨"≥à◊§_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì, „Hõ=∞OQÍ JHõ¯_ç J~°|∞ƒÅ#∞ ã¨OYºÖ’ q∞OzáÈ~Ú,
JO`«~å˚fÜ«∞ Jaè„áêÜ«∂hfl, SHõº~å[ºã¨q∞u x~°‚Ü«∂hfl LÅ¡OѶ≤∞Oz
|ńѨÜ≥∂QÆO`À#∞, Ü«ÚH˜Î „ѨÜ≥∂QÆO`À#∞, ™ê„=∂[º"å^Œ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À#∞ 1948Ö’
W„*Ï~ÚÖò#∞ „ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. D Ü«¸^Œ∞Å ^•_çH˜ `«@∞ìHÀÖËHõ áêÅã‘Î<å
J~°|∞ƒÅÖ’ KåÖÏ=∞Ok ѨHõ¯^ÕâßÅ~Ú# *’~å¤<£, Öˇ|<å<£, ã≤iÜ«∂, DlѨÙì, `«k`«~°
^ÕâßʼnõΩ â◊~°}Ï~°∞÷Å∞QÍ áÈ~Ú D 34 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ â◊~°}Ï~°∞÷Å HͺOѨÙÅÖ’
rqã¨∞Î<åfl~°∞. J~Ú<å `«=∞ =∂`«$Éèí∂q∞H˜ uiy "≥àϧÅ#fl Ѩ@∞ì^ŒÅ#∞
q_çzÃÑ@ì‰õΩO_® Zxfl ^≥|ƒÅHõ~Ú<å `«@∞ìH˘x áÈ~å@O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. â◊„`«∞=Ùk
™ê„=∂[º"å^Œ |ÅO J~Ú`Õ "åik Ѩ~ånè#∞Å |ÅÇ‘Ï#`«. ѨHõ¯ ^Õâ◊OÖ’
`«Å^•K«∞‰õΩx áÈ~å@O KÕÜ«∞_»O J#flk K«i„`«Ö’H˜ áêÅã‘Î<å „Ñ¨[Å`À<Õ =zÛOk.
HÍà◊§ H˜O^Œ <ÕÅ LO>Ë xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩx áÈ~å@O KÕÜ«∞=K«∞Û#x K≥·<å, qÜ«∞`åflO
„Ѩ[Å∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞. HÍx HÍà◊§ H˜O^Œ <ÕÅHÀã¨"Õ∞ áÈ~å@=∞~Ú`Õ kˆH¯k?
✧✧✧✧
Ü«¸^Œ∞Å∞ J<Õk XHõ =∂#= ã¨=¸Ç¨ÏO (human community). ^•xfl
x~°fizOKÕk E_®~Ú[O (Judaism) J<Õ =∞`«O, P =∞`« ã¨O㨯 $u, „ÔH·ã¨Î=
Ü«¸~°ÑπÖ’ JÅÊã¨OMϺHõ *ÏuQÍ#∞, Ѷ¨Óº_»Öò Ѩ@ì} „áêO`« "åºáê~°ã¨∞ÎÅ =~°æO QÍ#∞
H˘xfl â◊`åÉÏÌÅ =∞#∞QÆ_» `åÅ∂‰õΩ K«i„`«. Ç‘Ï„|∂ "åà◊§ Ѩq„`«ÉèÏ¿+QÍx "åº=ǨiHõ
ÉèÏ+¨ HÍ^Œ∞. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙʼnõΩ ã¨O㨯 $`«O ÖÏO\˜k Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ Ç‘Ï„|∂. '*Ïu—x
x~°fizOKÕ ÅHõ∆}ÏÅÖ’ „áê^ÕtHõ`«fiO „Ѩ^è•#O HÍ^Œ#∞‰õΩO>Ë Ü«¸^Œ∞Å#∞ XHõ *Ïu
J#=K«∞Û.
J~°|∞ƒÅ#∞ XHõ '*Ïu— J#_»OÖ’ WOHÍ Z‰õΩ¯= W|ƒO^Œ∞Å∞<åfl~Ú. "åà◊§‰õΩ
XˆH =∞`«O ‰õÄ_» ÖË^Œ∞. =ÚYºOQÍ, W"åfià◊ "å~°ÎÖ’¡ =Ù#fl áêÅã‘Î<å, Öˇ|<å<£ Ö’x
J~°|∞ƒÅÖ’ =Úã≤¡OÅ`À ã¨=∂#OQÍ H͉õΩ<åfl QÆ}hÜ«∞"≥∞ÿ# ã¨OYºÖ’ „ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞<åfl~°∞.
J~Ú`Õ J~°aH± ÉèÏ+¨, Z_®i ã¨OKå~°r=ÙÅ <åQÆiHõ`« W^ŒÌiH© ™ê=∂#º ÅHõ∆}ÏÅ∞. P
ÉèÏ+¨ ‰õÄ_», ѨtÛ=∂# "≥Ú~åHÀ`À "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì Jb˚iÜ«∂, @∞ºh+≤Ü«∂, eaÜ«∂,
™œn Jˆ~aÜ«∂, áêÅã‘Î<å, *’~å¤<£, Öˇ|<å<£, ã≤iÜ«∂ÅQÆ∞O_® `«∂~°∞Ê# W~åH±‰õΩ
=KÕÛã¨iH˜ QÆ∞~°∞Î`≥eÜ«∞#O`«QÍ =∂iáÈ`«∞Ok.
áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O 3
 J~°|∞ƒÅ∂ Ü«¸^Œ∞Å∂ ^ŒQÆæi K«∞\ÏìÅ∞. W^ŒÌ~°∂ Ããq∞\˜H± *ÏuH˜ K≥O^Œ∞`å~°∞.
„áêp# HÍÅOÖ’ W^ŒÌ~°∂ ‰õÄ_» ѨtÛ=∂ã≤Ü«∂ Z_®~°¡Ö’x ã¨OKå~°r=ÙÖË. Ѩâ◊√áÈ+¨},
"å}˜[ºO, XÜ«∂ã≤ãπÅÖ’ zÅ¡~° =º=™êÜ«∞O - "åà◊§ r=<å^è•~åÅ∞. JѨÊ\˜H˜
J~°|∞ƒÅ‰õΩ XHõ =∞`«O ÖË^Œ∞, Ü«¸^Œ∞Å E_®~Ú[O =∂„`«O KåÖÏ
„áêp#=∞~Ú#k. "åà◊§ =¸ÅѨÙ~°∞+¨µ_çQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«|_Õ J„|ǨO „H©.ѨÓ. 2000
HÍÖÏxH˜ K≥Ok#"å_»x K«i„`«HÍ~°∞Å JOK«<å.
„ÔH·ã¨Î=O ѨÙ@∞ìHõ `«~åfi`«
„ÔH·ã¨Î=O ѨÙ@∞ìHõ =Å¡ E_®~Ú[O "≥O@<Õ |ÅÇ‘Ï#Ѩ_»ÖË^Œ∞ QÍx, „H©.â◊. 135
ã¨O=`«û~°OÖ’ ~À=∞<£ K«„Hõ=iÎH˜ =ºuˆ~HõOQÍ [iy# XHÍ<˘Hõ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞Ö’
H˘O^Œ~°∞ Ü«¸^Œ∞Å∞ áêÖÁæ#flO^Œ∞‰õΩ "åà◊§g∞^Œ HÀѨO`À ~À=∞<£ K«„Hõ=iÎ Ü«¸^Œ∞Å
Ѩq„`« #QÆ~°=∞~Ú# *ˇ~°∂ã¨ÖˇOÖ’x "åà◊§ ^Õ"åÅÜ«∂xfl <åâ◊#O KÕâß_»∞. ^•x`À
Ü«¸^Œ∞Å∞ K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞~°~ÚáÈÜ«∂~°∞. JkèHõ ã¨OMϺ‰õΩÅ∞ „Hõ=∞OQÍ Ü«¸~°Ñπ
YO_»=∞O`å "åºÑ≤OzáÈÜ«∂~°∞. ~À=∞<£ ™ê„=∂[ºÑ¨`«#O `«~°∞"å`« Ü«¸~°ÑπÖ’
Pq~°ƒùqOz# Ѷ¨Óº_»Öò ã¨=∂[OÖ’ Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞QÍ J#∞=~Ú# ã¨÷ÅO
^˘iH˜Ok.
^•xH˘Hõ HÍ~°}O =ÙOk. ã¨OKå~°r=ÙÅ~Ú# Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ (J~°|∞ƒÅ‰õΩ ‰õÄ_»)
"å}˜[ºO H˘`«Î HÍ^Œ∞. Z_®i XHõ z=~° ã¨~°∞‰õΩÅ∞ H˘x HÍ~°"å#¡ÃÑ· (caravans)
Ô~O_»= z=iH˜ `«~°eOz JHõ¯_» q„Hõ~ÚOz `«=∞ r=<åxfl ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<Õ
JÅ"å@∞ "åà◊§‰õΩ „áêp#HÍÅO #∞O_ç =ÙOk. "å}˜*Ϻhfl "å}˜[ºÖÏÉèÏhfl
E_®~Ú[OQÍx W™ê¡OQÍx z#flK«∂Ѩ٠K«∂_»=Ù. Ѷ¨Óº_»Öò =∞`«=∞~Ú# „ÔH·ã¨Î=O J\Ï¡
HÍ^Œ∞. „ÔH·ã¨Î=O D „ѨѨOKåxfl áêѨѨOH˜Å=∞~Ú#kQÍ#∞, D „ѨѨOK«OÖ’x ã¨HõÅ
áêѨѨ٠"åºÑ¨HÍÅÖ’xH© "åºáê~°O =∞s J^èŒ=∞=∞~Ú#kQÍ#∞ ѨiQÆ}˜ã¨∞ÎOk. D
HÍ~°}OKÕ`« „ÔH·ã¨Î=ÙÖˇ=fi~°∂ "åºáê~°O KÕѨ@ìÖË^ŒO>Ë Jã¨`«º=∞=Ù`«∞Ok QÍx,
„ÔH·ã¨Î=ÙÅHõO>Ë Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ Jk ã¨∞ÅÉèí=∞~ÚOk. =ÚYºOQÍ =_ô¤"åºáê~°O „ÔH·ã¨Î=ÙʼnõΩ
ѨÓiÎQÍ x+≤^ŒúO HÍ|\˜ì Jk Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ QÆ∞`«Î J~ÚOk.
D ~°HõOQÍ =∞^茺ܫÚQÍÅ<å\˜H˜ Ü«¸^Œ∞Å∞ Ü«¸~°Ñπ ^ÕâßÅÖ’ Ѩ@ì} „áêO`«
"åºáê~°=~°æOÖ’#∞, kQÆ∞= =∞^茺`«~°QÆuÖ’#∞ ã≤÷~°Ñ¨_çáÈÜ«∂~°∞. „QÍg∞} „áêO`åÅÖ’
Ü«¸^Œ∞Å∞ KåÖÏ `«‰õΩ¯=. "åà◊§‰õΩ =º=™ê~ÚHõ ѨÓ~°fi~°OQÆO ÖËHõáÈ=_»O nxH˜
HÍ~°}O.
4 áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O
 =∞^茺ܫÚQÍÅ z=iÉèÏQÆOÖ’ |∂~°∞˚"å qѨ¡"åÅ∞ ~å=_»O`À Ѩ@ì}
„áêO`åÅÖ’x Ü«¸^Œ∞Å∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ „ѨÉèÏq`«∞ÅÜ«∂º~°∞. "åà◊§Ö’x "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞
=∞iO`« ÉÏQÆ∞Ѩ_ç P^èŒ∞xHõ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°¡~Ú`Õ, kQÆ∞= =∞^茺`«~°QÆuH˜ K≥Ok#"å~°∞
=∞iO`« kQÆ*Ïi HÍi‡‰õΩÖ’ ÅOÃÑ<£ HÍi‡‰õΩÖ’ JÜ«∂º~°∞. U^Õ=∞~Ú<å P^èŒ∞xHõ
ÉèÏ"åÅ∞, r=# q^è•#O Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ `«fi~°Ö’<Õ `åHÍ~Ú. áêâßÛ`«º^ÕâßÅ |∂~°∞˚"å
ã¨O㨯 $u#∞O_ç ѨÙ\˜ì# =∞Ǩ"Õ∞^è•=ÙÅ~Ú# Ü«¸^Œ∞Å *Ïa`å KåÖÏ ÃÑ^ŒÌkQÍx,
JO^Œ∞Ö’ JO^ŒiH© `≥eã≤# ¿Ñ~°∞¡ =∂~ü¯ û, „á¶ê~Ú_£, S<£ã‘ì<£. 19= â◊`å|ÌѨ٠|∂~°∞˚"å
L^•~°"å^ŒOKÕ`« „ѨÉèÏq`«∞Å~Ú# ѨtÛ=∞ Ü«¸~°Ñπ Ü«¸^Œ∞Å∞ PÜ«∂^ÕâßÅ P^èŒ∞xHõ
ã¨=∂[OÖ’ ÉèÏQÆ=∞~ÚáÈÜ«∂~°∞. HÍx |∂~°∞˚"å qѨ¡"åÅ∞ PÅ㨺OQÍ [iy# `«∂~°∞Ê
^ÕâßÅÖ’ J\Ï¡ [~°QÆÖË^Œ∞. `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñπ ^ÕâßÅ∞ ~°ëêº ™ê„=∂[ºO KÕ`«
J}K«|_»@O KÕ`«, KåÖÏ "≥#Hõ|_ç LO_»_»O KÕ`« JHõ¯_ç „Ñ¨[Å∞ qѨs`«=∞~Ú#
Ñ‘_»#‰õΩ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. =º=ã¨÷ Ѩ@¡ `«=∞‰õΩ#fl Jã¨O`«$Ñ≤Îx Ü«¸^Œ∞Åg∞^Œ K«∂áê~°∞.
nxH˜ Ü«¸^Œ∞ÅÖ’ KåÖÏ=∞Ok "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞, =ÚYºOQÍ =_ô¤ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ HÍ=_»O
XHõ HÍ~°}O. „H©ã¨∞Î#∞ tÅ∞="Õã≤ K«OÑ≤Ok Ü«¸^Œ∞ÖË##fl =∞`«Ñ¨~°=∞~Ú# P~ÀѨ}
=∞~˘Hõ HÍ~°}O. D HÍ~°}ÏÅxfl\˜=ÖÏ¡ Ü«¸^Œ∞=ºuˆ~Hõ`« (anti-semitism) |ÅѨ_ç
Ü«¸^Œ∞Å#∞ ™ê=¸Ç≤ÏHõ =∂~°}HÍO_»‰õΩ QÆ∞iKÕÜ«∞_»O `«~°K«∞ [iˆQk.
D Ѩiã≤÷`«∞ÖÖ’ `«∂~°∞Ê Ü«¸~°ÑπÖ’#∞, ~°ëêºÖ’#∞ Ü«¸^Œ∞Å *ÏfÜ«∞ `«`åfixH˜
J#∞‰õÄÅ=∞~Ú# "å`å=~°}O U~°Ê_çOk. JHõ¯_ç Ü«¸^Œ∞Å∞ JÅ<å_»∞ J„|ǨO‰õΩ
Ü≥∞Ǩϟ"å WzÛ# "åQÍÌ<åxfl =∞~°záÈÖË^Œ∞. ZѨÊ\˜Hõ~Ú<å `å=Ú áêÅã‘Î<å‰õΩ
áÈ`å=∞x "åà◊§ #=∞‡HõO. J~Ú`Õ `«=∞#∞ fã¨∞‰õΩ"≥à◊§_®xH˜ Ü≥∞Ǩϟ"å ã¨fiÜ«∞OQÍ
XHõ „Ѩ=HõÎ#∞ ѨOѨÙ`å_»x KèåO^Œã¨∞Å∞ #q∞‡`Õ, JO`«\ ˜ KèåO^Œã¨∞Å∞ HÍx"å~°∞
=Å㨉õΩ =∂~åæÅ#∞ J<Õfi+≤OK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞.
1882Ö’ Ô~O_»= JÖˇQÍ˚O_»~°∞ K«xáÈ~Ú# `«~°∞"å`« ~°ëêºÖ’#∞, ~°+¨ º<£
™ê„=∂[ºOÖ’x `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñπ^ÕâßÅÖ’#∞ U~°Ê_»¤ Jã¨Î=ºã¨Î Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’
Ü«¸^Œ∞ÅÃÑ· J`åºKå~åÅ∞ KåÖÏ [iQÍ~Ú. ^•x`À `«∂~°∞Ê Ü«¸~°Ñπ‰õΩ K≥Ok#
Ü«¸^Œ∞Å∞ KåÖÏ=∞Ok ѨtÛ=∞ Ü«¸~°Ñπ‰õΩ, J"≥∞iH͉õΩ =Åã¨"≥àϧ~°∞. H˘kÌ=∞Ok
`«=∞ 'Ѩq„`«Éèí∂q∞— J~Ú# áêÅã‘Î<å‰õΩ "≥àϧ~°∞. ^•x`À "≥Ú^ŒÅ~ÚOk áêÅã‘Î<å‰õΩ
Ü«¸^Œ∞Å =Åã¨.
D =Å㨠"≥Ú^ŒÅ~Ú# H˘kÌ ã¨O=`«û~åʼnõΩ nxH˘Hõ ã≤^•úO`«O ‰õÄ_» ѨÙ\˜ìOk.
P ã≤^•úO`åxfl lÜ≥Úx[O (Zionism) JO\Ï~°∞. Zion J<Õk, Ü«¸^Œ∞ŠѨq„`«
áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O 5
#QÆ~°=∞~Ú# *ˇ~°∂ã¨ÖˇO#∞ ã¨∂zOKÕ =∂@. *ˇ~°∂ã¨ÖˇO áêÅã‘Î<åÖ’ =ÙOk. P
áêÅã‘Î<å‰õΩ uiy"≥à◊§_»O Ü«¸^Œ∞ŠѨq„`« ^èŒ~°‡=∞h, ǨÏHõ¯h #"Õ∞‡ ã≤^•úO`«O
lÜ≥Úx[O. „Ѩ^äŒ=∞ lÜ≥Úxã¨∞ì ã≤^•úO`«Hõ~°Î käÜ≥Ú_»~ü ÃÇÏÔ~˚Öò (Theodore Herzl).
Ü«¸^Œ∞=ºuˆ~Hõ`« KåÖÏ |ÅOQÍ =Ù#fl P„ã≤ìÜ«∂‰õΩ K≥Ok# Ü«¸^Œ∞_»∞ DÜ«∞#.
J~Ú`Õ Pâ◊Û~°º"Õ∞q∞@O>Ë, W"åfioì W„*Ï~ÚÖò <åÜ«∞‰õΩÅ`À áÈe¿ãÎ ÃÇÏÔ~˚Öò KåÖÏ
L^•~°"åk. J`«#∞ HÀiOk áêÅã‘Î<å J~°|∞ƒÅ#∞ áêÅã‘Î<å#∞O_ç "≥à◊§Q˘\˜ì
Ü«¸^Œ∞Å ~å[ºO U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O HÍ^Œ∞, 'áêÅã‘Î<å „Ñ¨[Å`À Hõeã≤ XHõ L=∞‡_ç
ã¨fiã¨÷ÖÏxfl U~°Ê~°K«∞H˘x, "åi ™È^Œ~°ÉèÏ"åhfl, ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨Ç¨ÏHÍ~åhfl ™êkèOK«_»O—.
JѨÊ\˜H˜ Ü«¸^Œ∞eOHÍ XHõ Ñ‘_ç`« „Ѩ[Å∞QÍ<Õ =Ù<åfl~°∞. "åiÖ’ KåÖÏ=∞Ok |_®
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡, P^èŒ∞xHõ |∂~°∞˚"å ã¨=∂[O WzÛ# J=HÍâßÅ#∞ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ#fl
"Õ∞^è•=ÙÅ∞, ™êOˆHuHõ xѨÙ}∞Å∞ L#fl =∂@ "åã¨Î="Õ∞ J~Ú#ѨÊ\˜H© "åà◊√§
=∞øeHõOQÍ WOHÍ XHõ Ñ‘_ç`« *Ï`Õ. `«~°∞"åu HÍÅOÖ’<Õ "åà◊√§ ™ê„=∂[º"å^•xH˜
™ê^èŒ<åÅ∞QÍ =∂~å~°∞. =∂i# `«~°∞"å`Õ lÜ≥Úx[OÖ’ W"åfià◊ Hõ#|_Õ *Ïu
^Œ∞~°Ç¨ÏOHÍ~°O „Ѩ"ÕtOzOk.
@s¯ áêÅ#Ö’ Z‰õΩ¯= HÍÅO
D Ü«¸^Œ∞Å =Åã¨, ^•x`ÀÉÏ@∞ lÜ≥Úxã¨∞ì ã≤^•úO`åÅ „ѨÉèÏ=O ÃÑiˆQ<å\˜H˜
áêÅã‘Î<å @s¯ ™ê„=∂[ºOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ =ÙOk. „áêp# HÍÅOÖ’ DlѨÙì,
ÉÏaÖ’xÜ«∂, Ѩi¬Ü«∂, ~À"£∞, P `«~°∞"å`« J~°Éò ™ê„=∂*ϺÅÖ’ =ÙO_ç# áêÅã‘Î<å
16= â◊`å|ÌO "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆOÖ’ @s¯ áêÅ# „H˜OkH˜ =zÛOk. JѨÊ\˜#∞O_ç,
1919Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúOÖ’ @s¯ F_çáÈÜÕ∞ =~°‰õΩ @s¯KÕ`«<Õ
ѨiáêeOK«|_çOk. Ѷ¨Óº_»Öò ™ê„=∂[º=∞~Ú# @s¯Ö’ ™êOˆHuHõ Jaè=$kúH˜ P™ê¯~°O
`«‰õΩ¯= HÍ|\˜ì ÉÁuÎQÍ J„|ǨO HÍÅOÖ’ÖÏQÍ ÖˉõΩ<åfl, ÉÏQÍÌ^£ Ybá¶êÅ HÍÅOÖ’
ZÖÏQÆ∞O_Õ^À JÖψQ =ÙOk 20= â◊`å|ÌOÖ’ áêÅã‘Î<å. W@∞=O\˜ áêÅã‘Î<å‰õΩ =Åã¨
=KåÛ~°∞ Ü«¸^Œ∞Å∞.
JO^Œ∞ˆH "≥Ú^Œ\’¡ áêÅã‘Î<å J~°|∞ƒÅ∞ Ü«¸^Œ∞Å ~åHõ#∞ =ºuˆ~H˜OK«ÖË^Œ∞.
Ü«¸^Œ∞Å∞ áêÅã‘Î<å‰õΩ aHÍ~°∞¡QÍ ~åÖË^Œ∞. ÃÑ@∞ì|_ç`À =KåÛ~°∞. ™êOˆHuHõ xѨÙ}`«`À
=KåÛ~°∞. P^èŒ∞xHõ |∂~°∞˚"å ã¨=∂[Ѩ٠ÉèÏ"åÅ#∂ ™œHõ~åºÅ#∂ "≥∂ã¨∞H˘KåÛ~°∞. "åà◊§
~åHõ=Å¡ "å}˜[ºO ÃÑiyOk. =º=™êÜ«∞O ÃÑiyOk. P^èŒ∞xHõ ÉèÏ"åÅ "åºÑ≤Î ‰õÄ_»
ÃÑiyOk . 1935 =~°‰õΩ ‰õÄ_» áêÅã‘Î<å J~°|∞ƒÅ∞ - Ü«¸^Œ∞Å∞ `«=∞ ^ÕâßxH˜
~å<Õ‰õÄ_»^Œ#ÖË^Œ∞, "åà◊§ „Ѩ"åǨÏOg∞^Œ H˘xfl Ѩiq∞`«∞Å∞O_®Åx =∂„`«"Õ∞ HÀ~å~°∞.

6 áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O

 lÜ≥Úxã¨∞ìÅ∞ =∂„`«O =ÚO^Œ∞#∞Op "Õˆ~ ^Œ$HõÊ^ä•xfl Hõ#|iKå~°∞. "åà◊√§
ˆH=ÅO PÜ«Ú^è•Å`À áêÅã‘Î<å J~°|∞ƒÅ#∞ `«=∞ <ÕÅ#∞O_ç `«~°=∞ÖË^Œ∞, ZHõ¯_»
^≥|ƒfÜ«∂Ö’ JHõ¯_Õ f™ê~°∞ - Éèí∂q∞x KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. `«=∞ "≥#∞Hõ
ã¨OѨ#∞flÅ~Ú# lÜ≥Úxã¨∞ì ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡ („á¶ê#∞ûÖ’#∞, WOQÆ¡O_»∞Ö’#∞,
J"≥∞iHÍÖ’#∞) L<åfl~°∞ QÆ#∞Hõ "åiH˜ ѨÙ+¨¯ÅOQÍ _»|∞ƒ ^˘iH˜Ok. ^•x`À J~°|∞ƒ
Éèí∂™êfi=ÚÅ Éèí∂=ÚÅ∞ H˘<åfl~°∞. H˘x T~°∞HÀHõ P Éèí∂q∞ÃÑ·# ѨxKÕã¨∞Î#fl J~°|∞ƒ
Ô~·`«∞Å#∞ `˘ÅyOz Ü«¸^Œ∞Å<Õ xÜ«∞q∞OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ‰õÄbÅ#∞ ã¨Ç≤Ï`«O J~°|∞ƒÅ#∞
xÜ«∞q∞OK«‰õÄ_»^Œh, Ü«¸^Œ∞Å<Õ xÜ«∞q∞OKåÅh lÜ≥Úxã¨∞ì ã¨Oã¨÷Å∞
x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. D Éèí∂ P„Hõ=∞} QÆ∞iOz q=~åÅ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤# J=ã¨~°O
=ÙOk.
Ü«¸^Œ∞Å ÃÑ@∞ì|_ç ã¨g∞Hõ~°}
Éèí∂=ÚÅ∞ H˘#∞HÀ¯=_®xH˜ HÍ=Åã≤# ÃÑ@∞ì|_çx ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ=_®xH˜
1901Ö’ Jewish National Fund #∞ (Ü«¸^Œ∞Å *ÏfÜ«∞ xkè), 1920Ö’ Palestine
Foundation Fund #∞ (áêÅã‘Î<å U~åÊ@∞ xkè) <≥ÅH˘Å∞ʉõΩ<åfl~°∞. D x^èŒ∞ʼnõΩ
_»|∞ƒezÛOk Rothschild, Oppenheimer, Philips, `«k`«~° ¿Ñ~°∞á⁄Ok#
ÃÑ@∞ì|_ç^•s ‰õΩ@∞OÉÏÖËQÍHõ, Jã¨OMϺ‰õΩÅ~Ú# z#fl z#fl lÜ≥Úxã¨∞ì
ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∂¡#∞. D x^èŒ∞Å #∞O_ç Éèí∂ H˘#∞QÀÅ∞ HÀã¨O ÃÑ@∞ì|_ç fã¨∞‰õΩ#fl
Ü«¸^Œ∞Å∞ áê\˜OK«=Åã≤# xÜ«∞=∂ÅÖ’ XHõ\ ˜: '~°∞}„QÆÇ‘Ï`« D ÃÑ@∞ì|_ç`À H˘#fl
Éèí∂q∞g∞^Œ `å#∂ `«# ‰õΩ@∞O|=¸ =∂„`«"Õ∞ ѨxKÕÜ«∂e. ‰õÄbÅ#∞ fã¨∞HÀ=Åã≤#
J=ã¨~°O ZѨÙÊ_»~Ú<å U~°Ê_ç`Õ Ü«¸^Œ∞Å<Õ fã¨∞HÀ"åe—.
1925Ö’ „ѨHõ\ ˜Oz# Jewish Agency „Ѩ}ÏoHõÖ’ Ô~O_»∞ JOâßÅ∞:
1. Éèí∂q∞x Ü«¸^Œ∞Å Pã≤ÎQÍ<Õ H˘<åe, Ü«¸^Œ∞Å *ÏfÜ«∞xkè ¿Ñi>Ë H˘<åe.
2. Jewish Agency x~°fiÇ≤ÏOKÕ, ÖËHõ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKÕ HÍ~°º„Hõ=∂ÅxflO\˜Ö’#∂
Ü«¸^Œ∞Å<Õ xÜ«∞q∞OKåÅ#flk xÜ«∞=∞OQÍ ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
W@∞=O\˜ ã¨Oã¨÷ÖË H͉õΩO_® H˘O^Œ~°∞ lÜ≥Úxã¨∞ì |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡ =º‰õΩÎÅ∞QÍ
‰õÄ_» Éèí∂q∞ H˘#∞QÀÅ∞‰õΩ _»|∞ƒ WKÕÛ"å~°∞. 1914 =~°‰õΩ U~°Ê_»¤ 43 =º=™ê~ÚHõ
ã≤÷~å"å™êÅ∞ (agricultural settlements) JxflO\˜H˜ ‰õÄ_» ÃÑ@∞ì|_ç Rothschild J<Õ
XˆH XHõ „ÃѶOz lÜ≥Úxã¨∞ì ‰õΩ@∞O|O WzÛOk. WO`«\ ˜ ÃÑ@∞ì|_ç Pã¨~å LO_»|>Ëì
Ü«¸^Œ∞Å∞ J~°|∞ƒÅ#∞ áêÅã‘Î<å #∞O_ç `«i"Õ∞ã≤ W„*Ï~ÚÖò#∞ U~°Ê~°K«∞HÀQÆeQÍ~°∞.
áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O 7
1948 `«~°∞"å`« "åà◊√§ J=ÅOaOz# Éèí∂ P„Hõ=∞} Ѩ^Œú`«∞Å QÆ∞iOz `«~°∞"å`«
K«∂^•ÌO.
D 'PK«~°}Ï`«‡Hõ lÜ≥Úx[O— (practical zionism) XHõ ѨHõ¯ Ѩx KÕ™ÈÎO>Ë "Õ~˘Hõ
ѨHõ¯ '~å[H©Ü«∞ lÜ≥Úx[O— (political zionism) `«# „Ѩܫ∞`åflÅ∞ `å#∞
KÕÜ«∞™êyOk. JO>Ë, XHõ ѨHõ¯ x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOz Éèí∂=ÚÅ∞ H˘#∞H˘¯x P Éèí∂=ÚÅ
#∞O_ç J~°|∞ƒ Ô~·`«∞Å#∂ ‰õÄbÅ#∂ `«i"Õ∞ã≤ `å=Ú ã≤÷~å"å™êÅ∞ U~°Ê~°∞K«∞HÀ=_»O
H˘#™êyã¨∂Î, "Õ~˘Hõ ѨHõ¯ Ü«¸^Œ∞ÅHÀã¨O „ѨѨOK«OÖ’ ZHõ¯_»~Ú<å Éèí∂q∞
K«∂ã≤ÃÑ@ì=∞x ™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉèí∞`åfiÅ`À =∞O`«<åÅ∞ [iáê~°∞. `«=∞ ^ÕâßÅÖ’
Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ „ÔH·ã¨Î= =∞`À<å‡^ŒO #∞O_ç, Ü«¸^Œ∞ =ºuˆ~‰õΩÅ #∞O_ç ~°Hõ∆}‰õΩ Qͺ~°O\©
W=fiÖËx ™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞, `«=∞ =Åã¨Å Éèí∂ÉèÏQÍxfl =∂„`«O KåÖÏ
L^•~°OQÍ Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ W=fi_®xH˜ ã≤^Œú=∞Ü«∂º~Ú. „a@<£ `«# =Å㨠J~Ú#
LQÍO_®Ö’ 6000 K«^Œ~°Ñ¨Ù
"≥∞ÿà◊§ Éèí∂ÉèÏQÍxfl W„*Ï~ÚÖò
U~åÊ@∞ HÀã¨O W=fi_®xH˜
XѨÙʉõΩOk. (W"åfioì
W„*Ï~ÚÖò Éèí∂"≥·âßźO
7900 K«^Œ~°Ñ¨Ù "≥∞ÿà◊√§.
JO^Œ∞Ö’ KåÖÏ ÉèÏQÆO
Z_®i. JO>Ë P<å\˜ „a@<£
B^•~°ºO `«‰õΩ¯=k HÍ^Œ∞.) J~Ú`Õ lÜ≥Úxã¨∞ìʼnõΩ, 4"ÕÅ Uà◊¡ „H˜`«O Ü≥∞Ǩϟ"å
J„|ǨO‰õΩ "åQÍÌ#O KÕã≤# Éèí∂"Õ∞ HÍ"åe HÍ|\˜ì LQÍO_® „Ѩ[Å∞ „|uH˜áÈÜ«∂~°∞.
ÖËHõáÈ`Õ W"åoì áêÅã‘Î<å Hõ^äŒ LQÍO_® Hõ^äŒ J~Ú LO_Õk.
"åà◊§~Ú`Õ u~°ã¨¯iOKå~°∞QÍx „a@<£ `«# B^•~åºxfl =^Œ∞Å∞HÀÖË^Œ∞. 1919Ö’
"≥Ú^Œ\ ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO =Úyã≤ @s¯ F_çáÈ~ÚOk. @s¯ ™ê„=∂[ºO - ÔQÅ∞á⁄Ok#
„a@<£, „á¶ê<£û, `«k`«~° ^ÕâßÅáêÅ~ÚOk. ÔQez# ^ÕâßÅ∞ =ÚHõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞KÕã≤
ѨOK«∞HÀ=_»O P#"å~ÚfÜÕ∞ QÍx, 20= â◊`å|ÌOÖ’ Jk JO`« ã¨∞ÅÉèíO HÍÖË^Œ∞.
HÍ|>Ëì WѨÙÊ_»∞ @s¯ ™ê„=∂[ºOÖ’x qq^èŒ ^ÕâßÅ#∞ =Åã¨Å∞QÍ HÍHõ Mandated ter-
ritories QÍ Ñ¨OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. Mandate J#flk <å<å*Ïu ã¨q∞u (League of Nations)
Wã¨∞ÎO^Œh, mandate fã¨∞‰õΩ#fl ™ê„=∂[º"å^Œ „ѨÉèí∞`«fiO P „áêO`«O Jaè=$kúH˜
ÉÏ^茺`« =Ç≤Ïã¨∞ÎO^Œh Hõ^äŒ#O. áêÅã‘Î<åÃÑ· mandate „a@<£‰õΩ ÅaèOzOk. Hõ^äŒ#O
U^Œ~Ú<å "åã¨Î=O =∂„`«O Jk „a@<£‰õΩ =Åã¨QÍ =∂iO^Œ#flk.
8 áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O
 `«#‰õΩ áêÅã‘Î<åÃÑ· mandate ÅaèOK«QÍ<Õ „a@<£ KÕã≤# "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ Ѩx
Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ JHõ¯_» XHõ x"å㨙ê÷#O U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O Ѩ@¡ `«# ã¨∞=ÚY`«#∞
„ѨHõ\ ˜OK«_»O. nxx ÉÏÖ’Êù~ü „ѨHõ@# (Balfour declaration) JO\Ï~°∞. nxH˜
HÍ~°}O ˆH=ÅO Ü«¸^Œ∞ÅѨ@¡ „¿Ñ=∞ HÍ^Œ∞. =∞^茺^èŒ~å ã¨=Ú„^ŒO `«∂~°∞Ê f~å# =Ù#fl
áêÅã‘Î<åÖ’ `«=∞‰õΩ J#∞‰õÄÅ=∞~Ú# „ѨÉèí∞`«fiO LO>Ë ã¨∂Ü«∞*ò HÍÅ= =ÚMÏxfl
ã¨O~°H˜∆OK«∞HÀ=_»O ã¨∞ÅÉèíO.
ÉÏÖ’Êù~ü „ѨHõ@#
ÉÏÖ’Êù~ü „ѨHõ@#Ö’ x*ÏxH˜ „a@<£ KåÖÏ "≥∞ʼnõΩ=`À =º=ǨÏiOzOk.
Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ áêÅã‘Î<åÖ’ x"å㨠™ê÷#O U~°Ê~°KåÅx JO@∂<Õ, JHõ¯_» Ü«¸^Œ∞Å
~å[ºO ™ê÷Ñ≤OKåeû# J=ã¨~°O
ÖË^ŒxOk. D hà◊√¡
#=ÚÅ∞_»∞`À lÜ≥Úxã¨∞ìÖË
HÍ^Œ∞; âßOux QÆ∞iOz, hux
QÆ∞iOz, ^èŒ~å‡xfl QÆ∞iOz
Z_»`≥iÑ≤ ÖˉõΩO_» LѨ<庙êÅ∞
WKÕÛ J"≥∞iHÍ J^茺‰õ∆Ω_»∞
=Ù„_À qÅû<£ ‰õÄ_»
qÉèËkOKå_»∞. „a@<£ ÉÏÖ’Êù~ü
„ѨHõ@##∞ LѨã¨OǨÏiOK«∞‰õΩ<Õ^•Hõ ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} „ѨHõ\ ˜OKå~°∞ J~°|∞ƒÅ∞.
áêÅã‘Î<åÖ’ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÉèí∞`åfixfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂Åx 1921Ö’ `˘e™êi
_ç=∂O_»∞ KÕ™ê~°∞. nxH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ „a@<£ 1922Ö’ XHõ âßã¨#ã¨Éèí#∞
U~°ÊizOk QÍx JO^Œ∞Ö’x 12 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅÖ’ W^ŒÌ~°∞ Ü«¸^Œ∞Å∞O_®Åx
x~°ƒOkèOK«_»"Õ∞ HÍHõ, P âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ x~°‚Ü«∂ÅÃÑ· g\’ JkèHÍ~°O „a\˜+π
ÃÇ·ÏHõg∞+¨#~ü‰õΩ WzÛOk. J~°|∞ƒÅ∞ P âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ [iy# ZxflHõÅ#∞
|Ç≤Ï+¨¯iOKå~°∞. 1928Ö’ =∞m¡ áêÅã‘Î<å‰õΩ ™êfi`«O„`åºhfl „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÉèí∞`åfihfl
W"åfiÅx _ç=∂O_»∞ KÕ™ê~°∞. 1929Ö’ *ˇ~°∂ã¨ÖˇOÖ’ Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ, =Úã≤¡O
J~°|∞ƒÅ‰õÄ XHõ Ѩq„`« ã¨÷ÅO QÆ∞iOz HõÅǨÏO =zÛOk. „a\˜+π „ѨÉèí∞`«fiO
qKå~°}Ï~°÷O xÜ«∞q∞Oz# XHõ Hõq∞+¨<£ - Ü«¸^Œ∞Å =Å¿ã J~°|∞ƒÅ Jã¨O`«$Ñ≤ÎH˜
HÍ~°}=∞h, "åà◊§ =Åã¨ÅÃÑ· Ѩiq∞`«∞Å∞O_®Åh, J~°|∞ƒ H“Å∞^•~°¡‰õΩ ~°Hõ∆} W"åfiÅh
ã¨∂zOzOk. „a\˜+π „ѨÉèí∞`«fiO P ã¨∂K«#ʼnõΩ JOwHõiOzO^Œx qx lÜ≥Úxã¨∞ìÅ∞
áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O 9
Q˘_»=KÕã≤ „a\˜+π „Ѩ^è•x ~åO¿ã "≥∞H±_˘<åÖò¤ #∞O_ç P ã¨∂K«#Å#∞ 'L^•~°OQÍ—
J=∞Å∞ KÕ™êÎ=∞#fl "åQÍÌ<åxfl `≥K«∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
1933 `«~°∞"å`« Ü«¸~°ÑπÖ’ <år[O, á¶êã≤[O |ÅѨ_ç, Ü«¸^Œ∞=ºuˆ~Hõ`«
ÉèíÜ«∞OHõ~°=∞~Ú# ~°∂ѨO fã¨∞HÀ=_»O`À áêÅã‘Î<å "≥·Ñ¨Ù Ü«¸^Œ∞Å „Ѩ"åǨÏO "ÕQÆO
ѨÙOA‰õΩOk. <år[O Ü«¸~°ÑπÖ’x 95 ÅHõ∆Å =∞Ok Ü«¸^Œ∞ÅÖ’ 57.5 ÅHõ∆Å
=∞Okx ǨÏ`«=∂iÛOk.
nx=Å¡ XHõ ѨHõ¯ Ü«¸^Œ∞Å „Ѩ"åǨÏO ÃÑiy`Õ, "Õ~˘Hõ ѨHõ¯ Ѩiã¨~åÅ „ѨÉèÏ=O
=Å¡ áêÅã‘Î<å J~°|∞ƒÅ „ѨuѶ¨∞@# ‰õÄ_» ÃÑiyOk. K«∞@∂ì =Ù#fl J~°|∞ƒ^ÕâßÅ∞ P
HÍÅOÖ’<Õ ã¨fi`«O„`«=∞Ü«∂º~Ú. *’~å¤<£ 1936Ö’, W~åH± 1932Ö’, ã≤iÜ«∂
DlѨÙìÅ∞ 1936Ö’ ™êfi`«O„`åºxfl
1919Ö’ 10 âß`«O ‰õÄ_» ÖËx ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. ã¨fi`«O„`«"≥∞ÿ#
Ü«¸^Œ∞Å∞ 1933 <å\˜H˜ 20 <å\˜ #∞O_ç ‰õÄ_® D ^ÕâßÅhfl
áêÅã‘Î<å J~°|∞ƒÅ‰õΩ `«=∞ =∞^ŒÌ`«∞
âß`«O, 1938 <å\˜H˜ 30 âß`«O, „ѨHõ\ ˜OKå~Ú. 1934Ö’ „a@<£
1945 <å\˜H˜ 35 âß`åxH˜ áêÅã‘Î<å#∞ ѨiáêeOKÕ =Åã¨
ÃÑiQÍ~°∞. Ѷ¨e`«OQÍ 1937-39 „ѨÉèí∞`åfixH˜ XHõ ã¨ÅǨ^•~°∞Å ã¨Éèí
=∞^茺 HÍÅOÖ’ J~°|∞ƒÅ∞ (Advisory council) #∞ U~°ÊizOk. P
f„==∞~Ú# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. ã¨Éèí ã¨Éèíº`«fi ѨOѨHõO J~°|∞ƒÅ‰õÄ
Ü«¸^Œ∞ʼnõÄ ‰õÄ_» ~°∞zOK«ÖË^Œ∞.
J~Ú`Õ „a@<£ ^•xfl áêâ◊qHõOQÍ J~Ú<å J~°|∞ƒÅ∞ ã¨~°∞̉õΩáÈ^ŒÅ∞Û
P}˜z"Õã≤Ok. ‰õΩ<åfl~°∞ QÍx Ü«¸^Œ∞Å∞ =∂„`«O
JѨÊ\˜ˆH ÉÏQÍ |ÅѨ_»¤ `«=∞ ã¨OHõÖÏÊxH˜
zǨÏflOQÍ ^•xfl u~°ã¨¯iOK«_»"Õ∞ QÍHõ áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ `«=∞‰õΩ#fl „ѨÉèÏ"åxfl "å_»∞‰õΩx
P ã¨Éèí U~åÊ>Ë [~°QƉõΩO_» K«∂™ê~°∞. JÖÏO\˜ „ѨÉèÏ="Õ∞n ÖËx J~°|∞ƒÅ∞ =∂„`«O
„a@<£ UO KÕã≤<å ã¨Ç≤ÏOKåeû =zÛOk. 1935Ö’ "åà◊√§ =∞m§ áêÅã‘Î<åÖ’
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ „ѨÉèí∞`«fiO U~°Ê~°KåÅh, J~°|∞ƒÅ Éèí∂=ÚÅ#∞ Ü«¸^Œ∞Å∞ H˘#_®xfl
x¿+kèOKåÅh, ^Õâ◊O ZO`«\ ˜ [<åÉèÏ#∞ ÉèíiOK«QÆÅ^À x~°‚~ÚOK«∞‰õΩ<Õ^•HÍ Ü«¸^Œ∞Å
=Åã¨#∞ PáêÅh _ç=∂O_»∞ KÕ™ê~°∞. 1935Ö’ ‰õÄ_» J~°|∞ƒÅ∞ Ü«¸^Œ∞Å =Åã¨#∞
PáêÅxQÍh, =Åã¨=zÛ# Ü«¸^Œ∞Å∞ uiy Ü«¸~°Ñπ‰õΩ "≥o§áÈ"åÅxQÍh
HÀ~°HõáÈ=_»O QÆ=∞<å~°›O. JO`«\ ˜ B^•~°ºO lÜ≥Úxã¨∞ìÅ∞ Z#fl_»∂ „Ѩ^Œi≈OK«ÖË^Œ∞.
J~Ú<å P<å\˜ _ç=∂O_»∞Å#∞ ‰õÄ_» „a@<£ u~°ã¨¯iOzOk. 1919Ö’ 10 âß`«O
10 áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O
‰õÄ_» ÖËx Ü«¸^Œ∞Å∞ 1933 <å\˜H˜ 20 âß`«O, 1938 <å\˜H˜ 30 âß`«O, 1945
<å\˜H˜ 35 âß`åxH˜ ÃÑiQÍ~°∞. Ѷ¨e`«OQÍ 1937-39 =∞^茺 HÍÅOÖ’ J~°|∞ƒÅ∞
f„==∞~Ú# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ „a@<£ ^•xfl áêâ◊qHõOQÍ P}˜z"Õã≤Ok.
Ô~O_»= „ѨѨOK«Ü«Ú^ŒúO `«~åfi`«
WO`«Ö’ Ô~O_»= „ѨѨOK«Ü«Ú^ŒúO =zÛOk. =ӺǨ`«‡HõOQÍ KåÖÏ H©ÅHõ
„áêO`«"≥∞ÿ# áêÅã‘Î<åÖ’ JÅ¡Ô~O^Œ∞Hõx „a@<£ `«# Z`«∞ÎQÆ_» =∂~°∞Û‰õΩOk. JO`«‰õΩ
=ÚO^Œ∞ 1937Ö’ áêÅã‘Î<å#∞ Ô~O_»∞QÍ qÉèílOz XHõ J~°|∞ƒ~å[ºO, XHõ
Ü«¸^Œ∞~å[ºO U~°Ê~°K«_»O ã¨||x „ѨuáêkOz# „a@<£, WѨÙÊ_»∞ J@∞=O\˜
qÉèí[# JHõ¯~°ÖË^Œh, J~°|∞ƒÅ∂ Ü«¸^Œ∞Å∂ Hõeã≤"≥∞eã≤ ã¨∞YOQÍ (Hõhã¨O `å#∞
Ü«Ú^ŒúO ÔQeKÕ^•HÍ) LO>Ë ÉÏQÆ∞O@∞O^Œh „ѨHõ\ ˜OzOk. J~°|∞ƒÅ#∞ =∞Oz
KÕã¨∞HÀ=_»O HÀã¨O Ü«¸^Œ∞Å ã¨OYº áêÅã‘Î<å [<åÉèÏÖ’ 3= =O`«∞ q∞OK«‰õÄ_»^Œx
‰õÄ_» ã¨∂zOzOk. WO`« [iy# `«~°∞"å`« Hõeã≤ XˆH ~å[ºOÖ’ =ÙO_»_»O ™ê^茺O
HÍ^Œx W^ŒÌ~°∂ P „Ѩuáê^Œ##∞ u~°ã¨¯iOKå~°∞.
Ü«Ú^ŒúHÍÅOÖ’ áêÅã‘Î<åÖ’x Ü«¸^Œ∞Å∞ =∞iO`« |ÅѨ_®¤~°∞. "≥Ú^Œ\’¡
K≥Ñ≤Ê#@∞¡, Ü«¸^Œ∞Å∞ Kåi„`«HõOQÍ Ñ¨@ì}"åã¨∞Å∞, Z‰õΩ¯=QÍ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞.
áêÅã‘Î<å‰õΩ =Å㨠=zÛ#"åiÖ’ ‰õÄ_» JÅÊã¨OMϺ‰õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞ =º=™ê~ÚHõ
ã≤÷~å"å™êÅ∞ U~°Ê~°K«∞H˘x <åiO[ (citrus) `À@Å =O\˜q ÃÑOKå~°∞. Z‰õΩ¯=QÍ
Ѩi„â◊=∞Å∞, "åºáê~åÖË KÕѨ\Ïì~°∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 1914Ö’ áêÅã‘Î<åÖ’x 90,000
=∞Ok Ü«¸^Œ∞ÅÖ’ 13,000 =∞Ok =∂„`«"Õ∞ JѨÊ\˜H˜ U~°Ê_»¤ 43 =º=™ê~ÚHõ
ã≤÷~å"å™êÅÖ’ =Ù<åfl~°∞, q∞ye# "åà◊§O`å Ѩ@ì}ÏÖ’¡<Õ =Ù<åfl~°∞. gà◊√§ 1925Ö’
Ç‘Ï„|∂ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂hfl, J@∞ `«~°∞"å`« ^Õâ◊ áêi„âßg∞Hõ~°}#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ =ÙOK«∞‰õΩx
áêÅã‘Î<å q^Œ∞º`ü HÍ~˘Êˆ~+¨<£#∞, ^ÕâßxH˜ `«∂~°∞Ê# =Ù#fl Dead Sea J#|_Õ
qâßÅ=∞~Ú# K≥~°∞=Ù QÆ~åƒù# =Ù#fl Yx[ã¨OѨ^Œ#∞ J<Õfi+≤OK«_®xH˜ áêÅã‘Î<å
á⁄\Ï+π HõOÃÑhx ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.
D ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡, "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ Ü«Ú^ŒúO =Å¡ =∞iO`« |ÅѨ_®¤~°∞. Ü«Ú^Œú
HÍO„\ωõΩìÅ∞ "åà◊§ qã¨Î~°}‰õΩ ^ÀǨÏ^ŒO KÕ™ê~Ú. P qã¨Î~°}`À áê@∞ lÜ≥Úx[O
‰õÄ_» =∞iO`« "≥ÚO_çQÍ `«Ü«∂~°~ÚOk. 1947Ö’ „a@<£ `åxOHõ mandate #∞
H˘#™êyOK«ÖË#x K≥Ñ≤Ê SHõº~å[ºã¨q∞uH˜ (UNO) JѨÊ*ˇÑ≤ÊOk. SHõº~å[ºã¨q∞u
áêÅã‘Î<åÖ’ XHõ Ü«¸^Œ∞Å ~å[ºO, XHõ J~°|∞ƒÅ ~å[ºO <≥ÅH˘ÖÏÊÅx
áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O 11
x~°‚~ÚOzOk. H˘O`« ^˘iH˜`Õ KåÅ∞ JO`å Hõ|oOK«=K«∞Û#<Õ ^Œ$+≤ì`À lÜ≥Úxã¨∞ìÅ∞
JOwHõiOKå~°∞ QÍx, `«=∞ ^Õâßxfl Ô~O_»∞QÍ pÅÛ_®xfl J~°|∞ƒÅ∞ =ºuˆ~H˜OKå~°∞.
„a@<£ x„+¨¯=∞}
1948 "Õ∞ 15# „a@<£ áêÅã‘Î<å #∞O_ç "≥o§áÈ~ÚOk. P ~À*Ë lÜ≥Úxã¨∞ìÅ∞
'W„*Ï~ÚÖò— ~å*Ϻxfl „ѨHõ\ ˜OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ^•^•Ñ¨Ù P `«~°∞"åu ~ÀA #∞O_ç "≥Ú^Œ\ ˜
J~°Éò-W„*Ï~Úb Ü«Ú^ŒúO „áê~°OÉèí=∞~ÚOk. ™êOˆHuHõOQÍ KåÖÏ "≥#Hõ|_ç=Ù#fl
J~°|∞ƒÅ∞ W„*Ï~ÚÖò â◊H˜ÎH˜ `«@∞ìHÀÖËHõ F_çáÈÜ«∂~°∞. Ü«¸^Œ∞Å∞ áêÅã‘Î<åÖ’
P„Hõq∞OK«∞HÀQÆey#^ŒO`å P„Hõq∞OK«∞‰õΩx J^ŒO`å W„*Ï~ÚÖË#<åfl~°∞. P „áêO`åÅ
áêÅã‘ÎxÜ«∞#¡Ö’ KåÖÏ=∞Ok ѨHõ¯#∞#fl ã≤iÜ«∂, Öˇ|<å<£, *’~å¤<£, DlѨÙìʼnõΩ
áêiáÈÜ«∂~°∞. JѨÊ\˜#∞O_ç JHõ¯_ç â◊~°}Ï~°∞÷Å HͺOѨÙÅ#∞O_ç áÈ~å@O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
â◊~°}Ï~°∞÷Å∞QÍ "≥o§áÈ~Ú# J~°|∞ƒÅ∞ uiy ~å‰õΩO_» KÕÜ«∞_»O HÀã¨O J=ã¨~°=∞~Ú#
K«\ÏìÅ#∞ ѨHõ_»ƒOnQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩOk W„*Ï~ÚÖò. 1948Ö’ "≥Ú^Œ@ Ô~O_»∞
K«\ÏìÅ#∞ *Ïs KÕã≤Ok. XHõ^•x „ѨHÍ~°O Éèí∂q∞x Z=~°~Ú<å XHõ ã¨O=`«û~°HÍÅO
c_»∞ÃÑ_ç`Õ P Éèí∂q∞ „ѨÉèí∞`åfix^Œ=Ù`«∞Ok. nxfl "å_»∞H˘x â◊~°<å~°∞Å∞QÍ "≥o§#
J~°|∞ƒ Ô~·`«∞Å Éèí∂=Úefl HÍ*Ëã≤ Ü«¸^Œ∞ÅH˜zÛOk W„*Ï~Úb „ѨÉèí∞`«fiO. J~Ú`Õ
H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ áêiáÈ~Ú Éèí∂q∞x ^Œ∞<Õfl Ô~·`«∞Å∞ LO_çáÈ=_»O
[iyOk. D Éèí∂=Úefl ã¨fiO`«O KÕã¨∞HÀ=_»O HÀã¨O Ô~O_»= K«@ìO ѨxH˘zÛOk.
áêiáÈ~Ú# Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞ absentee landlords QÍ „ѨHõ\ ˜Oz P Éèí∂=ÚÅ#∞ ‰õÄ_»
„ѨÉèí∞`«fiO f¿ãã¨∞‰õΩOk. fã¨∞‰õΩx, ^•xfl ^Œ∞#∞fl`«∞#fl J~°|∞ƒ Ô~·`«∞Å#∞ `˘ÅyOz
Ü«¸^Œ∞ʼnõΩ WzÛOk. Ѷ¨e`«OQÍ, `å`å¯eHõOQÍ áêÅã‘Î<å =^Œe"≥o§ XHõ ã¨O=`«û~°O
`«~°∞"å`« uiy =zÛ# J~°|∞ƒÅ∞ ‰õÄ_» `«=∞ ã¨~°fiã¨fiO HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. Wk
KåÅ^Œ#fl@∞ì, '^Õâ◊ ~°Hõ∆}Ï~°÷O, H˘`«ÎQÍ =Å㨠=zÛ# Ü«¸^Œ∞Å HÀã¨O— Z=i
Éèí∂q∞#~Ú<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO f¿ãã¨∞HÀ=K«∞Û#<Õ K«\Ïìxfl 1953Ö’ *Ïs KÕ™ê~°∞. ^•xfl
J~°|∞ƒÅ g∞^Œ „ѨÜ≥∂yOKå~°x "Õˆ~ K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. D K«~°ºÅxfl\˜ Ѷ¨e`åhfl
ã¨fiÜ«∞OQÍ W„*Ï~ÚÖò „ѨÉèí∞`«fi =º=™ê~ÚHõ âßMË (Ministry of Agriculture)
„ѨHõ\ ˜OzOk. "åà◊¡ ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°"Õ∞ 1948 #∞O_ç 1963 <å\˜H˜ W„*Ï~ÚÖòÖ’x
ã¨QÆ@∞ J~°Éò ‰õΩ@∞O|O Éèí∂q∞ 3.75 ZHõ~åÅ #∞O_ç 1.1 ZHõ~åʼnõΩ Ѩ_çáÈ~ÚOk.
P `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ Ѩiã≤÷u =∞s J^è•fi#fl=∞~ÚOk. XHõ ™ÈqÜ«∞\ò ~°K«~Ú`«
„ѨHÍ~°O (ÃÑ· q=~åÅhfl P ~°K«~Ú`« #∞O_ç fã¨∞‰õΩ#fl"Õ). W„*Ï~ÚÖòÖ’x JuÃÑ^ŒÌ
J~°|∞ƒ „QÍ=∞O J~Ú# L=∞‡Öò-á¶êÃÇÏOÖ’x J~°|∞ƒ Ô~·`«∞Å∂ Éèí∂™êfi=ÚÅ∂ Hõeã≤
XHõѨÙÊ_»∞ 35,000 ZHõ~åÅ∞ Hõey =ÙO_Õ"å~°@. 1976 <å\˜H˜ Jk 3,000
12 áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O
ZHõ~åʼnõΩ kyOk. W„*Ï~Úb Ãã·#ºO Zxfl~°HÍÅ `«∞áêH©Å∞ "å_çOn, Zxfl @#∞flÅ
ÉÏO|∞Å∞ „ѨÜ≥∂yOzOn, Zxfl ~°HÍÅ =ӺǨÅ∞ ѨxflOn q=~°OQÍ K≥¿ÑÊ |∂~°∞˚"å
Ѩ„uHõÅ∞ D =∞øeHõ=∞~Ú# Éèí∂P„Hõ=∞}#∞ QÆ∞iOz =∞#‰õΩ Z#fl_»∂ K≥ѨÊ=Ù. Pã≤Î
ã¨O|O^è•Å QÆ∞iOz =∂„`«O 'Ѩa¡QÍæ— =∂\Ï¡_»∞HÀ=_»O |∂~°∞˚"å ã¨O㨯 $uˆH
JѨKå~°O.
J~°Éò - W„*Ï~Úb Ü«Ú^•úÅ∞
Ü«Ú^•úÅ QÆ∞iOz K≥ѨÙÊHÀ"åÅO>Ë Ô~O_»∞ =∂@ÅÖ’ K≥ѨÙÊHÀ=K«∞Û. 1948Ö’x
"≥Ú^Œ\ ˜ Ü«Ú^ŒúO `«~°∞"å`« 1956Ö’ XHõ™êi, 1967Ö’ XHõ™êi, 1973Ö’ XHõ™êi,
WѨÙÊ_»∞ =∞m§ 1982Ö’ =∞~˘Hõ™êi J~°Éò-W„*Ï~Úb Ü«Ú^•úÅ∞ [iQÍ~Ú. 1956Ö’

DlѨÙì ã¨∂Ü«∞*ò HÍÅ= HõOÃÑhx *ÏfÜ«∞O KÕã≤ áêâßÛ`«º^ÕâßÅ <À\’¡

=∞#∞flH˘\˜ì#ѨÙÊ_»∞ „a@<£, „á¶ê#∞ûÅ∞ DlѨÙì g∞^Œ ã¨fiÜ«∞OQÍ ^•_ç „áê~°OaèOK«_®xH˜
<≥·uHõ ^è≥·~°ºO KåÅHõ W„*Ï~ÚÖò#∞ =ÚO^Œ∞ ÃÑ@∞ì‰õΩx "≥#Hõ `å=Ú Ü«Ú^•úxH˜ kQÍ~Ú.
J~°|∞ƒ ^ÕâßÅ∞ L#flO`«HÍÅO áêÅã‘Î<å â◊~°}Ï~°∞÷ʼnõΩ xÅ∞=h_», áÈ~å\ÏxH˜
™ê÷=~°O LO\ÏÜ«∞#fl ÉèíÜ«∞O`À W„*Ï~ÚÖò ^˘iH˜# J=HÍâß#flÖÏ¡ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x
J~°Éò ^ÕâßÅ g∞^Œ ^•_ç KÕ™ÈÎOk. 1967Ö’ ã≤iÜ«∂ g∞^Œ, ã≤iÜ«∂‰õΩ ™êÜ«∞O =zÛ#
DlѨÙì *’~å¤<£Åg∞^Œ ^•_çKÕã≤Ok, KÕã≤ KåÖÏ Éèí∂ÉèÏQÍxfl P„Hõq∞OK«∞‰õΩOk.
(=ÚYºOQÍ, DlѨÙì‰õΩ K≥Ok# ã≤<å~Ú nfiѨHõÅÊO, *’~å¤<£‰õΩ K≥Ok# *’~å¤<£ #n
áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O 13
 áêÅã‘ÎxÜ«∞#¡‰õΩ W„*Ï~ÚÖò, J"≥∞iHÍÅ∞ „Ѩ`«ºHõ∆ â◊„`«∞=ÙÅ~Ú`Õ,
W`«~° J~°|∞ƒ ~å*ϺÅ∞ q∞„`«~°∂ѨOÖ’x â◊„`«∞=ÙÖË"≥∂##fl
J#∞=∂#O =ã¨∞ÎOk. PÜ«∂^ÕâßÅ „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ W„*Ï~ÚÖò =ºuˆ~Hõ`«
`«=∞ ^Õâ◊ „Ѩ[Å ^Œ$+≤ìÖ’ 'Öˇl\˜"≥∞ã‘— ã¨OáêkOK«∞HÀ=_®xH˜
ѨxH˘zÛ#O`«QÍ áêÅã‘Î<å áÈ~å\ÏxH˜ ѨxH˜ ~åÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ áêÅã‘Î<å
„Ѩ[Å „ѨuѶ¨∞@#‰õΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î#fl áêÅã‘Î<å q"≥∂K«# ã¨Oã¨÷
(PLO) ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ =Ù#fl P^èŒ∞xHõ`«, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ `«`«fiO
"åà◊§‰õΩ K«∞ÔH¯^Œ∞~°∞.
ѨtÛ=∞f~°O.) `å#∞ HÀÖ’Ê~Ú# Éèí∂q∞x uiy á⁄O^Œ_®xH˜ DlѨÙì 1973Ö’
W„*Ï~ÚÖò g∞^Œ ^•_ç KÕã≤Ok HÍx ѨÓiÎQÍ ã¨Ñ¶¨bHõ$`«O HÍÖË^Œ∞.
1956 ã¨∂Ü«∞*ò ã¨OѶ¨∞@# `«~°"å`«, W„*Ï~ÚÖò#∞ JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ
"≥#ˆHã¨∞H˘KÕÛ ÉÏ^茺`« „a@<£ #∞O_ç J"≥∞iH͉õΩ ã¨O„Hõq∞OzOk. Ô~O_»= „ѨѨOK«
Ü«Ú^ŒúO`À Jã¨Îq∞Oz# „a\˜+π ™ê„=∂[º"å^ŒO ™ê÷#OÖ’ =ÚO^Œ∞H˘zÛ# J"≥∞iHÍ
™ê„=∂[º"å^•xH˜, „a@<£‰õΩ U =ӺǨ`«‡Hõ J=ã¨~åÅ∞O_Õ"À J"Õ L<åfl~Ú. J^Õ
H͉õΩO_®, J"≥∞iHÍÖ’x HÀ\©â◊fi~°∞ÅÖ’ 20 âß`«O Ü«¸^Œ∞Å∞ HÍ=_»O`À
lÜ≥Úx*Ïxfl ã¨=∞i÷OK«_»O J"≥∞iH͉õΩ `«Ñ¨Êxã¨i ‰õÄ_» J~ÚOk.
J~°Éò ~å*ϺÅ∂ #+¨ì"Õ∞ KÕâß~Ú
J~Ú`Õ áêÅã‘ÎxÜ«∞#¡‰õΩ W„*Ï~ÚÖò, J"≥∞iHÍÅ∞ „Ѩ`«ºHõ∆ â◊„`«∞=ÙÅ~Ú`Õ, W`«~°
J~°|∞ƒ ~å*ϺÅ∞ q∞„`«~°∂ѨOÖ’x â◊„`«∞=ÙÖË"≥∂##fl J#∞=∂#O =ã¨∞ÎOk.
PÜ«∂^ÕâßÅ „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ W„*Ï~ÚÖò =ºuˆ~Hõ`« `«=∞ ^Õâ◊ „Ѩ[Å ^Œ$+≤ìÖ’ 'Öˇl\˜"≥∞ã‘—
ã¨OáêkOK«∞HÀ=_®xH˜ ѨxH˘zÛ#O`«QÍ áêÅã‘Î<å áÈ~å\ÏxH˜ ѨxH˜ ~åÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ
áêÅã‘Î<å „Ñ¨[Å „ѨuѶ¨∞@#‰õΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤Ïã¨∞Î#fl áêÅã‘Î<å q"≥∂K«# ã¨Oã¨÷
(PLO) ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ =Ù#fl P^èŒ∞xHõ`«, „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ `«`«fiO "åà◊§‰õΩ K«∞ÔH¯^Œ∞~°∞.
Ü«¸^Œ∞ =ºuˆ~Hõ =∞`«`«`åfixH˜, =Úã≤¡O =∞`À<å‡^•xH˜ ZO`À P™ê¯~°O =Ù#fl
Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ ‰õÄ_» PLO =∞`«`«`åfixH˜ Ö’|_»HõáÈ=_»O „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"å^Œ∞Å ^Œ$+≤ìÖ’
ZO`« „Ѩâ◊Oã¨hÜ«∞"≥∂, P "≥·YiÖ’x P^èŒ∞xHõ`«‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_Õ J~°Éò ~å*ϺÅ
„ѨÉèí∞=ÙʼnõΩ JO`« W|ƒOkHõ~°O.
14 áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O
 HÍ|>Ëì áêÅã‘Î<å J~°|∞ƒÅ‰õΩ *’~å¤<£, ã≤iÜ«∂, DlѨÙìÅ∞ KÕã≤# KÕ`«Å
ã¨Ç¨Ü«∞O, =∂@Å ã¨Ç¨Ü«∂xfl q∞OK«_»O J@∞Oz ^•x ^Œi^•Ñ¨ÙʼnõΩ ‰õÄ_» ~åÖË^Œ∞.
D "åã¨Î"åxfl XH˘¯Hõ¯ J~°|∞ƒ ~å[ºO |Ü«∞@ÃÑ@∞ì‰õΩOk. *’~å¤<£#∞ PLO ™ê÷=~°OQÍ
"å_»∞HÀ=_»O W+¨ìOÖËHõ *’~å¤<£ „ѨÉèí∞`«fiO 1970Ö’ PLO #∞ Ç≤ÏO™ê`«‡HõOQÍ `«#
Éèí∂ÉèÏQÆO #∞O_ç |Ü«∞@‰õΩ `«iq∞Ok. P<å_»∞ Z=fi~°∂ H˜‰õΩ¯~°∞=∞#ÖË^Œ∞. DlѨì~Ú`Õ
D ÅOѨ@O `«#‰õΩ =^ŒÌx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩx 1978Ö’<Õ W„*Ï~ÚÖò`À ^≥· fiáêH˜∆Hõ ã¨Okè
KÕã¨∞H˘x (Camp David accord) ã≤<å~Ú nfiѨHõÖÏÊxfl uiy KÕlH˜¯OK«∞H˘x
lÜ≥Úxã¨∞ì =ºuˆ~HõáÈ~å@O #∞O_ç q~°q∞OK«∞‰õΩOk. ã≤iÜ«∂ ZO`« KÕÜ«∞QÆÅ^À
D<å\˜ Öˇ|<å<£ Ü«Ú^ŒúOÖ’ |Ü«∞@Ѩ_»∞`ÀOk. W„*Ï~ÚÖò ^•_ç #∞O_ç Öˇ|<å<£Ö’
=Ù#fl `«# ¿ã#Å#∞ ~°H˜∆OK«∞HÀ=_®xH˜ `«Ñ¨Ê PLO‰õΩ QÍx, "åà◊§ Öˇ|hãπ q∞„`«∞ʼnõΩ
HÍx Z@∞=O\˜ ~°Hõ∆} WKÕÛ „Ѩܫ∞`«fl=¸ KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞ ã≤iÜ«∂.

™œn Jˆ~aÜ«∂ =O\˜ J<åQÆiHõ ~å*Ϻxfl, W~å<£`À J#=ã¨~°=∞~Ú#

Ü«Ú^ŒúOKÕã≤ F_çáÈ~Ú |ÅÇ‘Ï#OQÍ Ñ¨_»∞#fl W~åH±#∞, ZHõ¯_À ^Œ∂~å#=Ù#fl eaÜ«∂
Jb˚iÜ«∂Å#∞ ÖˇHõ¯Éˇ@ì‰õΩO>Ë, WHõ áêÅã‘ÎxÜ«∞#¡‰õΩ q∞ye# q∞„`«∞Å∞ Öˇ|<å<£Ö’x
=Úã≤¡O J~°|∞ƒÅ∞ =∂„`«"Õ∞. JHõ¯_ç „ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞ ZѨÙÊ_»∂ W„*Ï~ÚÖò ѨHõ∆"Õ∞.
„^Œ=ºÃÑ@∞ì|_çH˜ (banking capital) XHõ<å_»∞ ˆHO„^ŒOQÍ =ÙO_ç# Öˇ|<å<£Ö’ ^èŒx‰õΩÅ∞
Z‰õΩ¯=QÍ „ÔH·ã¨Î=ÙÖˇ·`Õ ¿Ñ^ŒÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ =Úã≤¡OÅ∞. J~Ú`Õ D =Úã≤¡O J~°|∞ƒÅÖ’
"å=∞ѨHõ∆ÉèÏ"åÅ∞ |ÅOQÍ =Ù<åfl~Ú. J~Ú<å "åà◊§ â◊H©Î, PLO Ãã·#ºO â◊H©Î Hõeã≤
áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O 15
20,000 Ãã·x‰õΩÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍQÍ ^•_çKÕã¨∞Î#fl W„*Ï~ÚÖò ¿ã#Å ã¨OYº XHõ ÅHõ∆
=~°‰õΩ =ÙOk. ™ÈqÜ«∞\ò ~°ëêº ^Œ∂~°O #∞O_ç _®OaHÍÅ∞ ѨÅ∞‰õΩ`«∞Ok QÍx ™êÜ«∞O
=∂„`«O KÕÜ«∞^Œ∞. ~°ëêº ã≤iÜ«∂`À 1980 Ö’ KÕã¨∞‰õΩ#fl XѨÊO^ŒO XHõ@∞Ok
(ÉèÏ~°`«-~°ëêº XѨÊO^ŒO =O\˜k.) P XѨÊO^ŒO „ѨHÍ~°O ã≤iÜ«∂ÃÑ· Z=~°~Ú<å
^•_çKÕ¿ãÎ ~°ëêº ™êÜ«∞O KÕÜ«∂e. HÍx ã≤iÜ«∂ W„*Ï~Úb ¿ã#Å KÕ`«∞ÅÖ’ Wxfl
^≥|ƒÅ∞ uO@∞<åfl, ™ÈqÜ«∞\ò „ѨÉèí∞=ÙÅ∞ =∂„`«O ky~åÖË^Œ∞.
W"åfioì W„*Ï~ÚÖò Pâ◊Ü«∞O ã¨Ê+¨ì"Õ∞. Öˇ|<å<£Ö’ ‰õÄ_» PLO ‰õΩ P„â◊Ü«∞O
ÖˉõΩO_» KÕ¿ãÎ WHõ áêÅã‘Î<å q"≥∂K«# L^Œº=∞O #tOzáÈ`«∞O^Œx "åà◊§ #=∞‡HõO.
ѨxÖ’ ѨxQÍ XHõ ѨijʼnõΩ_»∞ J#fl@∞ì - Öˇ|<å<£ ^ŒH˜∆} „áêO`åxfl e\Ïh #k
=~°‰õΩ P„Hõq∞OKÕ¿ãÎ, Z_®i=∞Ü«∞=∞~Ú# W„*Ï~ÚÖò‰õΩ e\Ïh #k h~°∞ ^˘iH˜<å
^˘iH˜#>Ëì. „Ѩã¨∞Î`åxH˜ W„*Ï~ÚÖò PLO #∞ Öˇ|<å<£ #∞O_ç `«i"Õ∞ã¨∞ÎO^Œ#flk
MÏÜ«∞"Õ∞, HÍx lÜ≥Úx[O `åÅ∂‰õΩ n~°…HÍeHõ ÅHõ∆ º=∞~Ú# áêÅã‘Î<å q"≥∂K«#
L^Œº=∞ Jã¨Î=∞Ü«∞O Pã¨#fl=∞~ÚO^Œ#∞‰õΩO>Ë á⁄~°ÉÏ>Ë. HÍ"åÅO>Ë "å~°∞
J#∞Éèí=A˝Å~Ú# `«=∞ J"≥∞iHÍ „ѨÉèí∞=ÙÅ#_çy P q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
-----
o
* D "åºã¨O 'ã¨$[# =∂ã¨Ñ¨„uHõ—Ö’ PQÆã¨∞ì 1982Ö’ =zÛOk.

ѨÙ#~°∞‡„^Œ} : =∂#=ǨωõΩ¯Å "ÕkHõ, JHÀì|~ü 2014. "≥Å : ~°∂. 5/-

16 áêÅã‘Î<å „Ñ¨*Ï áÈ~å@O