Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino

Ikatlong Modyul
“Barayti ng Wika”

Nag-uugat ang mga barayti ng wika sa pagkakaiba-iba ng mga indibidwal at grupo, maging ng
kani-kanilang tirahan, interes, gawain, pinag-aralan at iba pa.

 Idyolek - Barayti ng wika o pag-kakaiba ng wika dahil sa paraan o estilo ng pagsasalita

ng isang tao

 Halimbawa:       ang idyolek ni Marc Logan – paggamit ng salitang magkakatugma

                                    Ang idyolek ni Mike Enriquez – hindi naming kayo tatantanan
                                    Ang idyolek ni Kris Aquino -  Aha!, ha, ha… okey! Darla!
 Ekolek - Barayti ito ng wika na karaniwang nabubuo at sinasalita sa loob ng bahay.
Taglay nito ang kaimpormalan sa paggamit ng wika subalit nauunawaan ng mga
gumagamit nito.

Halimbawa: Mamita
                    Lolagets
                    Papsy

 Dayalek - Barayti ng wika o pag-kakaiba ng wika dahil sa lugar na kinaroroonan gaya ng

Lalawigan o pangkat na kinabibilangan.
Halimbawa: Zambal
                    Bisaya
                    Ilonggo
Pangasinense
Tagalog (Maynila)
Tagalog (Bulacan)
 Etnolek - Barayti ng wika o pag-kakaiba ng wika dahil sa pangkat etnikong na
kinabibilangan.
Halimbawa: T’boli
                    Tausog
                    Ifugao
Ibaloi
Kankanaey
Maranao

 Sosyolek - naman ang tawag sa barayting nabubuo batay sa dimensyong sosyal o

nakabatay sa katayuan, antas o sa pangkat na kanyang kinabibilangang panlipunan.
Tinatawag din itong sosyal (pamantayan) na barayti ng wika dahil nakabatay ito sa mga
pangkat panlipunan, paniniwala, oportunidad, kasarian, edad at iba pa. Ito ay may
kinalaman din sa katayuang sosyo-ekonomiko ng nagsasalita.
Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino

Iba’t Ibang Sosyolek

1. Gay Lingo – ang wika ng mga bakla.  Ginamit ito ng mga bakla upang
mapanatili ang kanilang pagkakakilanlan kaya binago nila ang tunog o kahulugan
ng salita.

Halimbawa: Churchill para sa sosyal, Indiana jones para sa hindi sumipot,

begalou
                               para sa malaki, Givenchy para sa pahingi, Juli Andrews para sa mahuli.

2.  Coňo - tinatawag ding coňotic o conyospeak isang baryant ng Taglish o

salitang Ingles na hinahalo sa Filipino kaya nagkaroon ng coede switching.
Kadalasan din itong ginagamitan ng pandiwang Ingles na make at dinugtong sa
Filipino.  Minsan kinakabitan pa ito ng ingklitik na pa, na, lang at iba pa.

Halimbawa: Let’s make kain na… wait lang I’m calling ana pa… We’ll gonna
make pila  pa…It’s so  haba na naman for sure.

3.  Jejemon o Jejespeak – ay isang paraan ng pagbaybay ng hehehe at ng salitang

mula sa Hapon na pokemon.  Ito ay nakabatay rin sa mga Wikang Ingles at
Filipino subalit isinusulat nang may pinaghalo-halong numero, mga simbolo, at
may magkasamang malalaki at maliliit na titik kaya’t mahirap basahin at
intindihin lalo na nang hindi pamilyar sa jejejetyping. Madalas na nagagamit ang
mga titik H at Z.

Halimbawa: 3ow phow, mUsZtAh nA phow kaOw? - Hello po, kumusta po kayo?
             aQcKuHh iT2h - Ako ito
                 iMiszqcHyuH - I miss you

4.  Jargon - ang mga tanging bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng isang
propesyon, artikula na trabaho, o  gawain ng tao.

Halimbawa: abogado – exhibit, appeal, complainant

           guro – lesson plan, class record, Form 138

            
 Pidgin - Barayti ng wika na nabubuo dahil sa paggamit ng tao ng isang wika na hindi
naman likas sa kanya. Dahil dito walang istrukturang nabubuo sa pangungusap.
Halimbawa: Tsinong pinipilit magtagalog: Ako tinda damit ganda.
Amerikanong pinipilit magtagalog: Beautiful ikaw

                                                                                      
 Creole - Barayti ng wika nabubuo dahil sa pagsasama ng dalawang wika na nagkaroon
na ng sariling pagkakakilanlan o ginagamit na ng tuluyan ng isang partikular na lugar
dahil ito’y may maayos na istruktura.
Halimbawa:  ang wikang Chavacano (Tagalog + Espanyol)
Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino

GAWAIN
Panuto: Piliin ang tamang sagot mula sa mga pagpipilian sa bawat aytem.Isulat lamang ang titk
o letra ng mapipili mong sagot sa hiwalay na papel o notbuk.

1. Kilalang-kilala ng madlang tagapanood ang paraan ng pagsasalita ni Noli De Castro lalo

na kapag sinasabi niya ang pamoso niyang linyang “Magandang Gabi, Bayan!”
a. Etnolek b. Dayalek c. Sosyolek d. Idyolek

2. Nagtatagalog din ang mga taga- Morong, Rizal pero may punto silang kakaiba sa Tagalog
ng mga taga- Metro Manila.
a. Dayalek b. Sosyolek c. Idyolek d. Etnolek

3. Marami ang gumagaya sa paraan ng pagsasalita ng Kris Aquino lalo na ang malutong
niyang “Ah, ha, ha! Okey! Darla! Halika!”
a. Sosyolek b. Idyolek c. Etnolek d. Dayalek

4. Nagtagpo ang mga unang nakipagkalakalang Tsino at mga katutubo sa Binondo bago pa
man dumating ang mga Espanyol. Dahil parehong walang alam sa wikain ng isa’t isa,
bumuo sila ng wikang walang sinusunod na estruktura at hindi pag-aari ng sinuman sa
kanila.
a. Idyolek b. Etnolek c. Pidgin d. Creole

5. Ang wikang Chavacano, Palenquero at Annobonesse ay mga halimbawa ng barayti ng

wika na kabilang sa __________.
a. Creole b. Pidgin c. Dayalek d. Sosyolek

6. Maririnig sa usapan nina Lauro a.k.a. “Laura” at ng kaibigan niya si Danilo a.k.a. “Dana”
ang mga salitang charot, bigalou at iba pa.
a. Ekolek b. Idyolek c. Etnolek d. Sosyolek

7. Habang nakasakay sa bus si Norie ay narinig niyang nag-uusap ang dalawang babae sa
unahan. Narinig niya sa usapan ang mga salitang lesson plan, quiz, essay, at grading
sheets. Mula rito’y alam niyang mga guro ang mga nakaupo sa harap niya.
a. Coño b. Jejemon c. Jargon d. Gay Lingo

8. Natutunan ni Joven ang salitang vakkul mula sa pangkat etnikong Ivatan nang mamasyal
siya sa Batanes. Saanman siya mapunta ngayon, kapag narinig niya ang salitang vakkul
ay alam niyang ang salitang ito ng mga Ivatan ay tumutukoy sa gamit nilang
pananggalang sa init at ulan.
a. Dayalek b. Etnolek c. Sosyolek d. Idyolek
9. “Handa na ba kayo?” ito ang pamosong linyang binibigkas ni Korina Sanchez sa kanyang
programang Rated K.
a. Idyolek b. Ekolek c. Pidgin d. Creole
10. Nakakatuwa ang tawag ni Nina sa kanyang ina. Tinatawag niya itong Momshie Cakes.
Anong barayti ng wika kabilang ang salitang ginagamit ni Nina sa pagtawag sa kanyang
ina?
Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino

a. Idyolek b. Ekolek c. Pidgin d. Creole