แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า

เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะ
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย
วิชาภาษาไทย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑

เล่มที่ ๑ คาประสม

นางญาณันธร ปัดสาโก
ตาแหน่งครู วิทยฐานะ ครูชานาญการ
โรงเรียนเสิงสาง
สานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต ๓๑
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

คานา

ภาษาไทยเป็นเครื่องมือสื่อสารของคนในชาติ เราใช้ภาษาไทยสื่อความเข้าใจซึ่งกัน
และกัน ใช้ภาษาประกอบกิจกรรมงานต่างๆ ทั้งที่เป็นส่วนตัว ครอบครัว สังคมและ
ประเทศชาติ เป็นเครื่องมือในการเรียนรู้ การบันทึกเรื่องราวจากอดีตถึงปัจจุบัน ดังนัน้
การเรียนการสอนภาษาไทย จึงต้องสอนเพื่อเป็นการสื่อสาร ให้มีนิสัยรักการอ่าน การเขียน
ที่จะแสวงหาความรู้และประสบการณ์ต่อไป
แบบฝึกทักษะ เรื่อง การเสร้างคาในภาษาไทย วิชาภาษาไทย รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เล่มที่ ๑ คาประสม ที่จัดทาขึ้น ผู้เขียน
ได้ศึกษาแนวทางในการจัดทาสาระที่ ๔ หลักการใช้ภาษา ซึ่งเป็นเนื้อหาส่วนหนึ่งตาม
มาตรฐานการเรียนรูก้ ลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย
ผูจ้ ัดทาหวังเป็นอย่างยิ่งว่าแบบฝึกทักษะเล่มนีจ้ ะเป็นนวัตกรรมอย่างหนึ่งที่จะช่วย
ส่งเสริมให้ผู้เรียนได้ทาการฝึกฝนจนเกิดความชานาญในการใช้ภาษา อันจะนาไปสู่การ
พัฒนาตนให้เกิดประโยชน์ในการดารงชีวิตประจาวันได้

ญาณันธร ปัดสาโก
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

สารบัญ

หน้า
คานา ๑
สารบัญ ๒
คาชีแ้ จง ๓
บทบาทของครู ๔
บทบาทของนักเรียน ๕
สิ่งที่ครูและนักเรียนต้องเตรียม ๖
สาระการเรียนรู้ ๗
ขั้นตอนการใช้แบบฝึกทักษะ ๘
แบบทดสอบก่อนเรียน ๙
กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียน ๑๒
ใบความรู้ ๑๓
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑ ๒๐
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๒ ๒๑
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๓ ๒๒
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๔ ๒๓
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๕ ๒๔
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๖ ๒๕
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๗ ๒๖
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๘ ๒๗
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๙ ๒๘
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๐ ๒๙
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๑ ๓๑
แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๒ ๓๒
แบบทดสอบหลังเรียน ๓๓
กระดาษคาตอบแบบทดสอบหลังเรียน ๓๖
ภาคผนวก ๓๗
บรรณานุกรม ๕๒
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

คาชี้แจงการใช้
คาชี้แชจง
ุดการเรียนรู้

๑. เอกสารฉบับนี้เป็นแบบฝึกทักษะ เรื่อง การเสร้างคาในภาษาไทย วิชาภาษาไทย

รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เล่มที่ ๒ คาซ้า
ประกอบด้วย แบบทดสอบก่อนเรียน ใบความรู้ แบบฝึกทักษะ ๑๒ กิจกรรม เฉลยแบบฝึก
ทักษะ แบบทดสอบหลังเรียน ดังนี้
๒. แบบฝึกทักษะชุดนี้ ประกอบด้วย
 คานา
 สารบัญ
 คาชีแ้ จง
 บทบาทของครู
 บทบาทของนักเรียน
 สิ่งที่ครูและนักเรียนต้องเตรียม
 สาระการเรียนรู้
 ขั้นตอนการใช้แบบฝึกทักษะ
 แบบทดสอบก่อนเรียน – หลังเรียน
 ใบความรู้
 แบบฝึกทักษะ
o เฉลยแบบฝึกทักษะ
o เฉลยทดสอบก่อนเรียน – หลังเรียน
 บรรณานุกรม
๓. แบบฝึกทักษะนี้ ใช้เวลาในการเรียนรู้ ๓ ชั่วโมง
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

บทบาทของครู

เพื่อให้แบบฝึกทักษะ วิชาภาษาไทย เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย สาหรับ

ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ เล่มที่ ๒ เรื่อง คาซ้า มีประโยชน์กับนักเรียนสูงสุด ครูผู้สอน
ควรปฏิบัติดังนี้
๑. แบบฝึกทักษะมีทั้งหมด ๑๒ กิจกรรม ใช้สอนในชั่วโมงสอนปกติ
จานวน ๓ ชั่วโมง โดยให้นักเรียนได้ทาแบบฝึกทักษะเป็นรายบุคคล
๒. ให้นักเรียนทาแบบทดสอบก่อนเรียน เพื่อวัดความรูพ้ ืน้ ฐานก่อนเรียน
ของนักเรียน
๓. หากพบว่านักเรียนคนใดยังทาแบบฝึกทักษะไม่เสร็จ ให้นาไปทาเป็น
การบ้านโดยครูและผูป้ กครองร่วมมือกันคอยดูแลตรวจผลงานอย่างใกล้ชิด
๔. กรณีที่นักเรียนขาดเรียนในวันที่ทาการฝึก ครูตอ้ งให้นักเรียนทาแบบฝึก
ทักษะจนครบและในกรณีที่ไม่ผ่านเกณฑ์ตามที่กาหนด ให้ครูทาการสอนซ่อมเสริม
เป็นรายบุคคลอีกครั้ง
๕. เมื่อนักเรียนทาแบบฝึกทักษะเสร็จแล้ว ครูตรวจความถูกต้องและให้แก้ไข
เมื่อพบข้อบกพร่องเป็นรายบุคคลทันที
๖. หากนักเรียนทาแบบฝึกทักษะเสร็จก่อนเวลากาหนด ครูควรให้นักเรียน
ศึกษาใบความรูใ้ นแบบฝึกทักษะเล่มต่อไป
๗. นาแบบฝึกทักษะที่นักเรียนทาเสร็จเรียบร้อย และแก้ไขถูกต้องแล้ว
จัดเก็บไว้ที่มุมผลงานเพื่อให้นักเรียนไว้ทบทวนความรู้
๘. หลังจากนักเรียนทาแบบฝึกทักษะเสร็จแล้ว ครูตอ้ งทาการทดสอบ
หลังเรียน
จากนั้นจึงสรุปผลการเรียนรู้วา่ นักเรียนมีพัฒนาการด้านการอ่าน การเขียน
สะกดคาเป็นไปตามเกณฑ์ที่กาหนดไว้หรือไม่ หากพบว่า ไม่ผ่านเกณฑ์ ครูควรทา
การสอนซ่อมเสริมอีกครั้งเป็นรายบุคคลหรือกลุ่ม
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๕
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

บทบาทของนักเรียน
บทบาทนักเรียน

๑. ฟังคาชีแ้ จงจากครูตามขั้นตอนกระบวนการ
๒. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน จานวน ๑๐ ข้อ
๓. ศึกษาใบความรู้ และทาแบบฝึกทักษะให้ครบทุกแบบฝึกทักษะ โดยไม่ต้องรีบร้อน
๔. ทาแบบทดสอบท้าหลังเรียน จานวน ๑๐ ข้อ
๕. นักเรียนต้องซื่อสัตย์ตอ่ ตนเอง โดยไม่เปิดดูเฉลยท้ายเล่มก่อนทาแบบทดสอบ
ก่อนเรียน แบบฝึกทักษะและแบบทดสอบหลังเรียน
๖. ครูเฉลยคาตอบให้นักเรียนมีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็น ว่าทาไมตนเอง
ตอบข้อนี้ ให้เหตุผลมาเพื่อเป็นการปลูกฝังให้นักเรียนกล้าแสดงออก ยอมรับฟัง
ความคิดเห็นผูอ้ ื่น
๗. กาหนดเวลาเรียน ๓ ชั่วโมง
๘. สรุปผลคะแนน
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย ๖

สิ่งที่ครูและนักเรียนต้องเตรียม

สิ่งที่ครูต้องเตรียม
๑. ครูต้องเตรียมสถานที่ (ห้องเรียน)
๒. ครูต้องเตรียมและตรวจดูว่าแบบฝึกทักษะ เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย
วิชาภาษาไทย รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ กลุ่มสาระการเรียนรู้
ภาษาไทย มีกิจกรรมต่างๆ ครบถ้วนหรือไม่
๓. แบบทดสอบก่อนเรียน – หลังเรียน พร้อมเฉลย สาหรับนักเรียนทุกคน
๔. ปากกา ดินสอ กระดาษ

สิ่งที่นักเรียนต้องเตรียม
๑. อุปกรณ์การเรียน ปากกา ดินสอ ไม้บรรทัด
๒. สมุดบันทึก
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๗
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะเรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย
วิชาภาษาไทย รหัสวิชา ๒๑๑๐๑
ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๑ กลุม่ สาระการเรียนรู้ภาษาไทย
เล่มที่ ๑ คาประสม

สาระการเรียนรู้

สาระที่ ๔ หลักการใช้ภาษาไทย
มาตรฐาน ท ๔.๑ เข้าใจธรรมชาติของภาษาและหลักภาษาไทย การ
เปลี่ยนแปลงของภาษาและพลังของภาษา ภูมิปัญญาทางภาษา และรักษา
ภาษาไทยไว้เป็นสมบัติของชาติ
ตัวชี้วัด ม.๑/๑ การสร้างคาในภาษาไทย

จุดประสงค์การเรียนรู้

๑. นักเรียนสามารถบอกลักษณะการสร้างคาซ้าได้
๒. นักเรียนสามารถบอกความหมายของคาซ้าได้ถูกต้อง
๓. นักเรียนสามารถใช้เครื่องหมายไม้ยมก (ๆ) ได้ถูกต้อง
๔. นักเรียนสามารถเขียนคาซ้าได้ถูกต้อง
๕. นักเรียนสามารถแต่งประโยคโดยใช้คาซ้าได้
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๘
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

ขั้นตอนการใช้แบบฝึกทักษะ

ศึกษาคู่มือการใช้แบบฝึกทักษะ

ทาทดสอบก่อนเรียน

ดาเนินการใช้แบบฝึกทักษะ
๑. ศึกษาคาชี้แจง/คาแนะนา
๒. ทาแบบทดสอบก่อนเรียน
๓. ศึกษาใบความรู้
๔. ทาแบบฝึกทักษะ

ทาทดสอบหลังเรียน

ผ่านเกณฑ์ร้อยละ ๘๐ ไม่ผ่านเกณฑ์ร้อยละ ๘๐

ศึกษาแบบฝึกทักษะเล่มต่อไป พบครู ซ่อมเสริม

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๙
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบทดสอบก่อนเรียน

เรื่อง คาประสม ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๑

วิชาภาษาไทย รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑ คะแนนเต็ม ๑๐ คะแนน เวลา ๑๐ นาที
คาชี้แจง ๑. ข้อสอบมีจานวน ๑๐ ข้อ เป็นข้อสอบ ชนิดเลือกตอบ ๔ ตัวเลือก
๒. ให้นักเรียนเลือกคาตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคาตอบเดียวแล้วทา
เครื่องหมายกากบาท (X)
ในกระดาษคาตอบ
๑. ข้อใดเป็นคาประสมทุกคา
ก. คนครัว คนรถ คนเดิน
ข. ตาปลา ตาน้า ตาช้า
ค. รถราง รถขยะ รถเมล์
ง. เรือพ่วง เรือหางยาว เรือผุ

๒. ข้อใดไม่มคี าประสม
ก. อันอ้อยตาลหวานลิน้ แล้วสิ้นซาก แต่ลมปากหวานหูไม่รู้หาย
ข. แม่รักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารัก คนอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน
ค. ลูกผูช้ ายลายมือนั้นคือยศ เจ้าจงอุตส่าห์ทาสม่าเสมียน
ง. เทียนดอกไม้ไข่ข่าวมะพร้าวพร้อม น้ามันหอมแป้งปรุงฟุ้งทั่วห้อง

๓. ข้อใดมีคาประสมมากที่สุด
ก. ฝูงนางนวลบินว่อนร่อนเวหา
ข. คาดเข็มขัดนิรภัยปลอดภัยจริงหรือ
ค. ดาวเทียมช่วยในการสื่อสารได้มาก
ง. ภาพเขียนภาพนีท้ าให้ชื่อเสียงเขากระฉ่อน
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๐
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

๔. คาประสมในข้อใดแสดงความหมายในทางไม่ดี
ก. ตาไว
ข. หูไว
ค. มือไว
ง. ปัญญาไว

๕. ข้อใดไม่ใช่คาประสม
ก. ไม้จ้ิมฟัน
ข. เรือรบหลวง
ค. น้าตาลมะพร้าว
ง. หมูเห็ดเป็ดไก่

๖. คาประสมในข้อใดเกิดจากคากริยากับคากริยา
ก. น้ากะทิ วงแขน
ข. ม้านั่ง บ้านนอก
ค. ของกลาง ดวงตรา
ง. กันชน ตีชิง

๗. คาประสมในข้อใดเกิดจากคานามกับคาวิเศษณ์
ก. ว่ากล่าว ดูถูก
ข. มดแดง ม้าเร็ว
ค. อยู่ไฟ ไฟฉาย
ง. ยินดี วิ่งเร็ว

๘. คาประสมในข้อใดเกิดจากคาไทยแท้ประสมกับคาภาษาอังกฤษ
ก. ถนนหลวง
ข. พวงหรีด
ค. บังแทรก
ง. สวนสัตว์
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๑
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

๙. คาประสมในข้อใดเป็นคาวิเศษณ์ที่เกิดจากคาไทยแท้กับคาที่มาจากภาษาอื่น
ก. ใจดี
ข. ใจร้าย
ค. ใจกุศล
ง. ใจปลาซิว

๑๐. คาในข้อใดเป็นคาประสมชนิดคานามทุกคา
ก. ห่อหมก กันสาด
ข. ที่นอน กินที่
ค. หวานเย็น บกพร่อง
ง. บาดตา ขวัญหาย

ตั้งใจทาแบบทดสอบ
กันนะ
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๒
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียน
แบบฝึกทักษะ เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย
วิชาภาษาไทย รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑ ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๑
กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เล่มที่ ๑ เรื่อง คาประสม

ชื่อ – นามสกุล...................................................................ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑/..... เลขที.่ ......

ข้อ ก ข ค ง คะแนนเต็ม ๑๐
1 คะแนนที่ได้
2
3 ผลการประเมิน
4 ดีมาก
5 ดี
6 พอใช้
7 ปรับปรุง
8
9 (ลงชื่อ)…………………………………………….ผูป้ ระเมิน
10 (นางญาณันธร ปัดสาโก)
วันที…่ ….เดือน…………………..พ.ศ. …………….

เกณฑ์การประเมิน
คะแนนระหว่าง ๙-๑๐ อยู่ในเกณฑ์ ดีมาก
คะแนนระหว่าง ๗-๘ อยู่ในเกณฑ์ ดี
คะแนนระหว่าง ๕-๖ อยู่ในเกณฑ์ พอใช้
คะแนนระหว่าง ๐-๔ อยู่ในเกณฑ์ ปรับปรุง
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๓
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

ใบความรู้ เรื่อง คาประสม

คาประสม คือ คาทีส่ ร้างจากคามูลตั้งแต่สองคาขึน้ ไป เกิดเป็นคาใหม่มี

ความหมายใหม่ แต่ยังมีเค้าของความหมายเดิม ส่วนมากมักเป็นการประสมคาระหว่าง
คาไทยกับ คาไทย แต่อาจมีคาประสมบางคาที่ประสมระหว่างคาไทยกับคาภาษาอื่น
เช่น

การเกิดคาประสมในภาษาไทย

คาไทยประสมกับคาไทย เช่น
ไฟ + ฟ้า เป็นคาใหม่คือ ไฟฟ้า
ฝน + หลวง เป็นคาใหม่คือ ฝนหลวง
รถ + ไฟ เป็นคาใหม่คือ รถไฟ
ถือ + ท้าย เป็นคาใหม่คือ ถือท้าย
ดอก + เบีย้ เป็นคาใหม่คือ ดอกเบีย้
ขัน + หมาก เป็นคาใหม่คือ ขันหมาก
ปาก + แข็ง เป็นคาใหม่คือ ปากแข็ง
คาประสมที่มาจากคาภาษาอื่น ได้แก่
เทพ + เจ้า เป็นคาใหม่คือ เทพเจ้า
ราช + วัง เป็นคาใหม่คือ ราชวัง
พล +เมือง เป็นคาใหม่คือ พลเมือง
รถ + เมล์ เป็นคาใหม่คือ รถเมล์
ห้อง + โชว์ เป็นคาใหม่คือ ห้องโชว์
เคมี + ภัณฑ์ เป็นคาใหม่คือ เคมีภัณฑ์
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๔
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

ยังมีคาประสมที่ขึ้นต้นด้วย นัก เครื่อง ช่าง ชาว การ ความ เช่น

ชาวนา ชาว + นา
(ประสม) มูล + มูล

ช่างประปา ช่าง + ประปา

(ประสม) มูล + มูล

นักโทษ นัก + โทษ

(ประสม) มูล + มูล

เครื่องดนตรี เครื่อง + ดนตรี

(ประสม) มูล + มูล

การเรียน การ + เรียน

(ประสม) มูล + มูล

ความดี ความ + ดี
(ประสม) มูล + มูล
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๕
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

ลักษณะของคาประสม

๑. เกิดจากคามูลตั้งแต่สองคาขึ้นไปมาประสมกัน แล้วเกิดความหมายใหม่แต่ยังมีเค้า
ความหมายเดิมอยู่ เช่น
คาไทยประสมกับคาไทย เช่น
ฝนหลวง ดาวเทียม สวนป่า สวนงู ผูส้ ื่อข่าว
คาไทยประสมกับคาบาลี - สันสกฤต เช่น
มฤคมาศ ราชโองการ มหกรรมบันเทิง พระราชดารัส
คาประสมที่มาจากภาษาอังกฤษ เช่น
เคมีภัณฑ์ โปรแกรมหนัง รถทัวร์ เครื่องคอมพิวเตอร์
๒. คามูลที่นามาประสมกันทาหน้าที่เป็นคานาม คากริยา คาวิเศษณ์ ฯลฯ เช่น
คานาม เช่น หัวใจ รถไฟ หัวหน้า ขันหมาก
คากริยา เช่น ดีใจ ต่อว่า ยกเลิก ขัดคอ เดินเล่น
คาวิเศษณ์ เช่น ขีเ้ กียจ หัวรัน้ มือไว ใจง่าย
๓. คามูลที่นามาประสมกันนั้น คาที่มคี วามหมายหลักจะอยู่ต้น คาหลังจะเป็นคาขยาย
เช่น
ม้าเร็ว ลูกน้า ผลผลิต เรือพ่วง แม่ครัว
๔. คาประสมที่ย่อจากใจความมาก ๆ เช่น
ชาวเมือง ย่อมาจาก คนที่อยู่ในเมือง
ช่างทอง ย่อมาจาก คนที่ชานาญในการทอง
คาประสมชนิดนี้ จะมีคาต่อไปนีป้ ระกอบอยู่ข้างหน้า คือ ชาว นัก ช่าง หมอ การ ความ
ของ ผู้ ที่เครื่อง เช่น
นัก นักร้อง นักเขียน นักเรียน นักสู้
ชาว ชาวบ้าน ชาวเมือง ชาวนา ชาววัง
ช่าง ช่างไม้ ช่างเสริมสวย ช่างไฟฟ้า ช่างทาสี
หมอ หมอดู หมอความ หมอผี หมอนวด
การ การบ้าน การเมือง การไฟฟ้า การคลัง
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๖
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

ความ ความดี ความชัว่ ความสุข ความทุกข์ ความรู้

ผู้ ผูใ้ หญ่ ผูด้ ี ผูอ้ านวยการ ผูน้ ้อย ผูร้ ้าย
ของ ของใช้ ของไหว้ ของเล่น ของชาร่วย ของกิน
เครือ่ ง เครื่องหมาย เครือ่ งบิน เครื่องมือ เครื่องเขียน เครื่องครัว
ที่ ทีน่ อน ทีด่ ิน ที่เขีย่ บุหรี่ ทีเ่ ทีย่ ว ทีพ่ ัก
๕. คามูลที่นามาประสมกันมาจากคานาม คาสรรพนาม คากริยา คาวิเศษณ์ และคาบุพบท
ก็ได้ เช่น
คาตัง้ เป็นคานามหรือสรรพนาม เช่น
พ่อครัว แม่บ้าน พระคุณท่าน มดแดง ผูด้ ี บ้านนอก
คาตัง้ เป็นคากริยา เช่น
ท่องจา ตื่นเต้น กินตัว เข้าใจ งอกงาม
อวดดี ตกต่า
คาตัง้ เป็นคาวิเศษณ์ เช่น
ดาแดง อ่อนหวาน สองใจ สามตา หลายใจ
คาตัง้ เป็นบุพบท เช่น
กลางบ้าน ข้างถนน ต่อหน้า
๖. คาที่นามาประสมต้องเขียนต่างกัน เช่น
พ่อ + มด พ่อมด
๗. คาที่นามาประสมกันต้องมีความหมายต่างกัน เช่น
เตา (นาม) + รีด (กริยา) เตารีด
๘. เมื่อประสมคาแล้วจะได้ศัพท์ใหม่ มีความหมายใหม่ที่คล้ายเนื้อความเดิม เช่น
ราว + ตาก + ผ้า ราวตากผ้า หมายถึง ไม้หรือเส้นราวเอาไว้ตากผ้า
รถ + ด่วน รถด่วน หมายถึง รถที่ว่งิ ด้วยความเร็วสูงเป็นพิเศษ
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๗
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

วิธีสร้างคาประสม

๑. คานาม ประสมกับ คาวิเศษณ์ เช่น มดแดง รถด่วน น้าแข็ง หัวอ่อน

๒. คานาม ประสมกับ คากริยา เช่น ผ้าไหว้ ไม้เท้า ม้านั่ง ของกินเล่น
๓. คานาม ประสมกับ คานาม เช่น แกงไก่ น้าส้ม คนไข้ หีบเพลง
๔. คานาม ประสมกับ คาบุพบท เช่น คนกลาง เมืองนอก ความหลัง เครื่องใน
๕. คานาม ประสมกับ คากริยา เช่น วิ่งเต้น ต้มยา พิมพ์ดดี วาดเขียน
๖. คานาม ประสมกับ คาคุณศัพท์ เช่น เสื้อยืด ส้นสูง แกงร้อน ชั้นต่า
๗. คากริยา ประสมกับ คานาม เช่น กินเส้น วางใจ ถือตัว นอนใจ
๘. คาวิเศษณ์ ประสมกับ คานาม เช่น ดีใจ หลายใจ แข็งข้อ อ่อนใจ
๙. คาบุพบท ประสมกับ คานาม เช่น นอกใจ นอกคอก เหนือหัว ใต้เท้า
๑๐. นอกจากนีย้ ังสามารถนาเอาคาภาษาต่างประเทศมาประสมกับคาไทยได้อีก
ด้วย เช่น เหยือกน้า (อังกฤษกับไทย) รถเมล์ (บาลีกับอังกฤษ) พวงหรีด (ไทยกับอังกฤษ)
ตู้โชว์ (ไทยกับอังกฤษ)

ข้อสังเกตคาประสม

๑. คาที่นามาประสมกันต้องมีความหมายใหม่เกิดเป็นศัพท์ใหม่ขนึ้ มา
๒. คาที่นามาประสมกันแล้วไม่มคี วามหมายใหม่ ไม่เกิดศัพท์ใหม่อย่างนีไ้ ม่เรียกคา
ประสม อาจเป็นวลีหรือประโยคก็ได้ เช่น
ก. หางเสือของเรือลานั้นหลุดแล้ว หางเสือเป็นคาประสมคือ ส่วนท้ายเรือ
ข. หางเสือตัวนั้นถูกตัดจนขาดแล้ว หางเสือไม่เป็นคาประสม เพราะมีความหมาย
เหมือนเดิมคือหางของเสือ
ค. พี่เลี้ยง คนใหม่มาทางานเป็นวันแรก พี่เลี้ยงเป็นคาประสมเพราะเกิดศัพท์ใหม่
มีความหมายใหม่ว่า คนดูแล คนช่วยเหลือ
ง. พี่เลี้ยงน้อง เพราะคุณแม่ไปงานศพ พี่เลี้ยง ไม่เป็นคาประสม เพราะไม่เกิด
ศัพท์ใหม่ เป็นประโยคคือ พี่ (ประธาน) เลี้ยง (กริยา) น้อง (กรรม)
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๘
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

ทบทวนความเข้าใจ

น้าเน่า ไม่ใช่คาประสม เพราะความหมายไม่เปลี่ยนจากคาเดิม

หมายถึงน้าแสดงอาการเน่า เป็นประโยค
น้าค้าง เป็นคาประสม หมายถึง ไอน้าในอากาศที่ถูกความเย็น
แล้วหยาดลงมาค้างบนใบไม้ใบหญ้า
แม่ป่วย ไม่ใช่คาประสม เพราะความหมายเหมือนคามูลเดิม
หมายถึง แม่ป่วย เป็นประโยค
แม่พิมพ์ เป็นคาประสม หมายถึง แม่แบบ
เครื่องดับ ไม่ใช่คาประสม เพราะความหมายเหมือนคามูลเดิม
หมายถึงเครื่องแสดงอาการดับ เป็นประโยค
เครือ่ งบิน เป็นคาประสม หมายถึง อากาศยานชนิดหนึ่ง

ตัวอย่างคาประสม

โรงรถ เรืออวน ขันหมาก ข้าวหมาก น้าปลา

นากุ้ง กล้วยปิ้ง ข้าวตาก ถั่วตัด ไข่ทอด
ยาถ่าย รถเข็น น้าหวาน แกงจืด ยาดา
น้าหอม รถด่วน เรือเร็ว พัดโบก บุกเบิก
กันสาด ราซัด แก้ไข เรียงพิมพ์ ชั้นบน
คนนอก น้าเหนือ ภาคใต้ หมาใน ของกลาง
ลาไพ่ ต้นหน คุณนาย คุณพระ ขาประจา
สายสร้อย หวานเย็น เปรีย้ วหวาน เขียวหวาน พลเมือง
พวงหรีด ตักบาตร

คาประสมบางคาอาจมีโครงสร้างเหมือนกับประโยค เช่น เก้าอีโ้ ยก ห้องอัดเสียง

โต๊ะเขียนหนังสือ ไม้แคะหู แต่ไม่สามารถเป็นประโยคได้เพราะประธานไม่สารถทากริยาด้วย
ตนเองได้ แต่มีคาประสมบางคมสารถเป็นประโยคได้ เช่น คนเก็บขยะ รถบดถนน
พนักงานเก็บตั๋ว
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๑๙
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

สรุป

คาประสม คือ คามูลสองคาขึ้นไปประสมกัน เกิดคาใหม่ มีความหมายใหม่

เช่น
น้า + ยา + ล้าง + จาน น้ายาล้างจาน
ไม้ + แขวน + เสื้อ ไม้แขวนเสือ้
คามูลสองคาขึน้ ไปรวมกันไม่เกิดคาใหม่ ไม่เกิดความหมายใหม่
ไม่ใช่คาประสม เช่น
หางเสือ หมายถึงหางของเสือ เป็นวลีไม่ใช่คาประสม
หางเสือ หมายถึงหางเสือเรือ เป็นคาประสม
ผ้าขาว หมายถึงผ้าสีขาว เป็นวลีไม่ใช่คาประสม
น้าขาว หมายถึงน้าเมา เป็นคาประสม
ปูตาย หมายถึง ปูแสดงอาการตาย เป็นประโยค
ไม่ใช่คาประสม
ปูม้า หมายถึง ปูทะเลชนิดหนึ่ง เป็นคาประสม

พิจารณาคาประสม
เป็นแล้ว ลองตอบ
คาถามนะ

หนูต้องตอบได้
แน่นอนค่ะ
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๐
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนสร้างคาประสมจากลักษณะของการสร้างที่กาหนดให้

ตัวอย่าง เกิดจากคามูลตั้งแต่สองคาขึ้นไปมาประสมกัน แล้วเกิดความหมายใหม่แต่ยังมี

เค้าความหมายเดิมอยู่ เช่น เสื้อผ้า ผลไม้

๑. คามูลที่นามาประสมกันทาหน้าที่เป็นคาวิเศษณ์
เช่น…………………………………………………………………………………………….
๒. คามูลที่นามาประสมกันนั้น คาที่มคี วามหมายหลักจะอยู่ต้น คาหลังจะเป็นคาขยาย
เช่น…………………………………………………………………………………………….
๓. คาประสมที่ย่อจากใจความมาก ๆ
เช่น…………………………………………………………………………………………….
๔. คามูลที่นามาประสมกันมาจากคาตั้งเป็นคานามหรือสรรพนาม
เช่น…………………………………………………………………………………………….
๕. คาที่นามาประสมต้องเขียนต่างกัน
เช่น…………………………………………………………………………………………….
๖. คาที่นามาประสมกันต้องมีความหมายต่างกัน
เช่น…………………………………………………………………………………………….
๗. เมื่อประสมคาแล้วจะได้ศัพท์ใหม่ มีความหมายใหม่ที่คล้ายเนื้อความเดิม
เช่น…………………………………………………………………………………………….
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๑
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๒

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนบอกวิธีสร้างคาประสมจากคาที่กาหนดให้เกิดจากคาใดประสมกัน

ตัวอย่าง ถือ + ตัว เกิดจากคากริยา ประสมกับ คานาม

๑. รถ + ไฟ …………………………………………………………..
๒. สถานี + โทรทัศน์ …………………………………………………………..
๓. ขัด + คอ …………………………………………………………..
๔. ใจ + ง่าย …………………………………………………………..
๕. เตา + แก๊ส …………………………………………………………..
๖. ตื่น + เต้น …………………………………………………………..
๗. อ่อน + หวาน …………………………………………………………..
๘. สอง + ใจ …………………………………………………………..
๙. กลาง + บ้าน …………………………………………………………..
๑๐. มด + แดง …………………………………………………………..
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๒
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๓

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนสร้างคาประสมจากคาที่กาหนดให้อย่างน้อยข้อละ ๔ คา

คา คาประสม
ขัด
ก้าว
ข่ม
ติด
แข็ง
น้า
ดาว
ลูก
แม่
ช่าง
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๓
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๔

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนสร้างคาประสมโดยหาคามารวมกับคาที่กาหนดให้

๑. .....................เต้น ...........................ซึม ท่า...........................

๒. ห้อง...................... ...........................โรง ..............................ใจ

๓. ของ....................... ลูก.......................... ................................ฟ้า

๔. ..........................หาย ...............................เบา ................................ส่ง

๕. ใจ........................... ..........................เครื่อง ..............................เชื่อม

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๔
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๕

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนขีดเครื่องหมายถูก หน้าคาที่เป็นคาประสมและทาเครื่องหมาย

กากบาท  หน้าคาทีไ่ ม่ใช่คาประสม

……………..๑. คนใช้ ……………..๒. เติบโต ……………..๓. อกแตก

……………..๔. แขกยาม ……………..๕. พรรณนา ……………..๖. หมอผี

……………..๗. น้าใจ ……………..๘. สะดวก ……………..๙. หุงต้ม

……………..๑๐. เงินสด ……………..๑๑. แพรวพราว ……………..๑๒. ตกใจ

……………..๑๓. ฟองน้า ……………..๑๔. ปากคอ ……………..๑๕. น้าหวาน

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๕
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๖

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนพิจารณาคาต่อไปนี้ แล้วนาคาที่เป็นคาประสมไปเขียนลงใน

กรอบสี่เหลี่ยมตามที่กาหนดให้
ลงแดง เปรีย้ วหวาน วุ้นเส้น ใต้ดิน เนือ้ ตัว
มูมมาม ซู่ซ่า จูจ้ ้ี แพรวพราว เทอะทะ
นอกคอก ยิ้มหวาน เพื่อนฝูง ชั้นบน รวดเร็ว
เฮฮา พึมพา บากบั่น ยู่ยี่ เยอะแยะ
ภาคเหนือ นอกทาง ผัดเผ็ด หวานเย็น ซึ่งหน้า
โหรงเหรง ปึงปัง กักขัง ซื่อตรง พี่นอ้ ง

คาประสม
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๖
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๗

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนขีดเส้นใต้คาที่เป็นคาประสม

๑. น้าฝน น้าอัดลม น้าเน่า ๒. ห่อหมก ห่อขนม ห่อของ

๓. บ้านนอก บ้านแม่ บ้านสวย ๔. คนใช้ คนนอน คนมาก

๕. ต้นไม้ ต้นห้อง ต้นมะขาม ๖. ของขวัญ ของแพง ของเธอ

๗. ดอกเบีย้ ดอกไม้ ดอกหอม ๘. ไฟฟ้า ไฟดับ ไฟสว่าง

๙. ลมพัด พัดลม ลมแรง ๑๐. ปากกา สมุด กระเป๋า

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๗
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๘

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนทาเครื่องหมายกากบาท  ลงบนช่องที่เป็นคาประสม ในตารางต่อไปนี้

ห้องน้า ไฟฟ้า ไก่ฟ้า พ่อตา ปากร้าย

ใจบุญ ทุนทรัพย์ รถไฟ แขกยาม นักธรรม
แม่มด ใต้เท้า มีดโกนหนวด หม่อมฉัน พระคุณเจ้า
อกแตก หลับนอน ดิฉัน บนล่าง กินอยู่
หัวหมุน อุ๊ยว้าย ! ใจเย็น โกรธแค้น กางเกง
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๘
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๙

เรื่อง คาประสม
คาชี้แจง ให้นักเรียนสร้างคาประสมจากปริศนาคาทายอะไรเอ่ย ที่ข้นึ ต้นด้วย “เจ้า”

๑. มีมาดั้งเดิม เริ่มขายคนแรก ไปไหนไม่แปลก ขายดิบขายดี ………….…

๒. หรูหราร่ารวย รูปสวยต่างหาก ราชาลาบาก แปลงร่างเป็นกบ …………….

๓. กรุ้มกริ่มยิม้ พราย อันตรายอย่าใกล้ สาวสาวใส่ใจ ไกลคนพรรค์นี้ ………….....

๔. แถวนี้พ่คี ุม ชุมนุมคนเก่ง พรรคพวกอวดเบ่ง สั่งสอนอยู่หมัด …………….

๕. ของดีมีค่า อุตส่าห์สะสม เจ้าของระทม รีบไปแจ้งความ …………….

๖. พระภูมิคมุ้ ครอง ผองภัยไกลห่าง เป็นสุขทุกอย่าง ทาถูกวิธี ………….…

๗. ใหญ่ในงานนี้ พี่รับผิดชอบ กิน อยู่ ถาม ตอบ ครอบแล้วทั้งปวง …………….

๘. ใครก็ต้องเกรง เบ่งไม่ขึน้ หรอก ยกเว้นแทงออก เขาจ่ายหมดเลย …………….

๙. เมืองจีนจากมา ค้าขายแข็งขัน กาไรเก็บพลัน ร่ารวยทันตา …………….

๑๐ วัดข้าอย่าแตะ แต่แนะธรรมะ กิเลสต้องละ บาเพ็ญกุศล ................

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๒๙
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๐

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนแต่งประโยคโดยใช้คาประสมที่กาหนดให้

๑. งอกงาม
........................................................................................................................................

๒. ข้างถนน
........................................................................................................................................

๓. เตารีด
........................................................................................................................................

๔. รถด่วน
........................................................................................................................................

๕. ผูร้ ้าย
........................................................................................................................................
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๐
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

๖. ขันหมาก
........................................................................................................................................

๗. ฝนหลวง
........................................................................................................................................

๘. มหกรรมบันเทิง
........................................................................................................................................

๙. หัวรัน้
........................................................................................................................................

๑๐. ม้าเร็ว
........................................................................................................................................
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๑
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๑

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนแต่งประโยคโดยใช้คาประสม จานวน ๑๐ คา

๑......................................................................................................................................

๒......................................................................................................................................

๓......................................................................................................................................

๔......................................................................................................................................

๕......................................................................................................................................

๖......................................................................................................................................

๗.....................................................................................................................................

๘......................................................................................................................................

๙......................................................................................................................................

๑๐....................................................................................................................................
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๒
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๒

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนทาเครื่องหมายกากบาท X ทับตัวอักษร ก ข ค หรือ ง หน้า

คาตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคาตอบเดียว
จากข้อ ๑ - ข้อ ๕ ข้อใดไม่เป็นคาประสม
๑. ก. ลูกคอ ข. ลูกคิด ค. ลูกครู ง. ลูกครึ่ง
๒. ก. ลูกปัด ข.. ลูกเป็ด ค. ลูกโป่ง ง. ลูกปืน
๓. ก. น้ามัน ข. น้ามือ ค. น้ามา ง. น้ามนต์
๔. ก. มือบวม ข. มือเบา ค. มืออ่อน ง. มือใหม่
๕. ก. คอแข็ง ข. คอตก ค. คอหอย ง. คอหัก

จากข้อ ๖ - ข้อ ๑๐ ข้อใดเป็นคาประสม

๖. ก. น้าลึก ข. น้าล้น ค. น้าใจ ง. น้าไหล
๗. ก. ลูกนก ข. ลูกพ่อ ค. ลูกวิ่ง ง. ลูกเห็บ
๘. ก. เสื้อยาว ข. เสื้อขาด ค. เสื้อเก่า ง. เสือ้ กั๊ก
๙. ก. บ้านพัง ข. บ้านนอก ค. บ้านเรา ง. บ้านฉัน
๑๐. ก. เรือรบ ข. เรือร้าว ค. เรือล่ม ง. เรือแล่น
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๓
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบทดสอบหลังเรียน

เรื่อง คาประสม ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๑

วิชาภาษาไทย รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑ คะแนนเต็ม ๑๐ คะแนน เวลา ๑๐ นาที
คาชี้แจง 1. ข้อสอบมีจานวน ๑๐ ข้อ เป็นข้อสอบ ชนิดเลือกตอบ ๔ ตัวเลือก
2. ให้นักเรียนเลือกคาตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคาตอบเดียวแล้วทา
เครื่องหมายกากบาท (X)
ในกระดาษคาตอบ
๑. ข้อใดไม่ใช่คาประสม
ก. ไม้จ้ิมฟัน
ข. เรือรบหลวง
ค. น้าตาลมะพร้าว
ง. หมูเห็ดเป็ดไก่

๒. ข้อใดเป็นคาประสมทั้งหมด
ก. ลูกน้า ถุงมือ หัวสูง
ข. ช่างภาพ บากบั่น ทิ่มตา
ค. สะดวก น้าค้าง ยางลบ
ง. ไม้ขีด อ้วนท้วม รหัส

๓. คาประสมในข้อใดเกิดจากคานามกับคาวิเศษณ์
ก. ว่ากล่าว ดูถูก
ข. มดแดง ม้าเร็ว
ค. อยู่ไฟ ไฟฉาย
ง. ยินดี วิ่งเร็ว
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๔
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

๔. ข้อใดเป็นคาประสมทุกคา
ก. คนครัว คนรถ คนเดิน
ข. ตาปลา ตาน้า ตาช้า
ค. รถราง รถขยะ รถเมล์
ง. เรือพ่วง เรือหางยาว เรือผุ

๕. คาว่า “ผ้าคลุมเตียง” ในข้อใดเป็นคาประสมได้อย่างเดียว

ก. ผ้าคลุมเตียงใหญ่ไม่มดิ
ข. หยิบผ้าคลุมเตียงหน่อย
ค. ฉันเอาผ้าคลุมเตียงให้เขา
ง. ฉันเอาผ้าคลุมเตียงมาให้เขา

๖. ข้อใดไม่ใช่คาประสม
ก. ยาดม
ข. ลมใส่
ค. มะเร็ง
ง. ปืนลม

๗. คาประสมในข้อใดแสดงความหมายในทางไม่ดี
ก. ตาไว
ข. หูไว
ค. มือไว
ง. ปัญญาไว

๘. ข้อใดมีคาประสมมากที่สุด
ก. ฝูงนางนวลบินว่อนร่อนเวหา
ข. คาดเข็มขัดนิรภัยปลอดภัยจริงหรือ
ค. ดาวเทียมช่วยในการสื่อสารได้มาก
ง. ภาพเขียนภาพนีท้ าให้ชื่อเสียงเขากระฉ่อน
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๕
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

๙. ข้อใดไม่มีคาประสม
ก. อันอ้อยตาลหวานลิน้ แล้วสิ้นซาก แต่ลมปากหวานหูไม่รู้หาย
ข. แม่รักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารัก คนอืน้ สักหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน
ค. ลูกผูช้ ายลายมือนั้นคือยศ เจ้าจงอุตส่าห์ทาสม่าเสมียน
ง. เทียนดอกไม้ไข่ขา่ วมะพร้าวพร้อม น้ามันหอมแป้งปรุงฟุ้งทั่วห้อง

๑๐. คาประสมในข้อใดเป็นคาวิเศษณ์ที่เกิดจากคาไทยแท้กับคาที่มาจากภาษาอื่น
ก. ใจดี
ข. ใจร้าย
ค. ใจกุศล
ง. ใจปลาซิว

ไม่แอบดูเฉลย
ก่อนนะคะ ^_^
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๖
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

กระดาษคาตอบแบบทดสอบหลังเรียน
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย
รายวิชาภาษาไทย รหัสวิชา ท๒๑๑๐๑ ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๑
กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย เล่มที่ ๑ เรื่อง คาประสม

ชื่อ – นามสกุล...................................................................ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑/..... เลขที.่ ......

ข้อ ก ข ค ง คะแนนเต็ม ๑๐
1 คะแนนที่ได้
2
3 ผลการประเมิน
4 ดีมาก
5 ดี
6 พอใช้
7 ปรับปรุง
8
9 (ลงชื่อ)…………………………………………….ผูป้ ระเมิน
10 (นางญาณันธร ปัดสาโก)
วันที…่ ….เดือน…………………..พ.ศ. …………….

เกณฑ์การประเมิน
คะแนนระหว่าง ๙-๑๐ อยู่ในเกณฑ์ ดีมาก
คะแนนระหว่าง ๗-๘ อยู่ในเกณฑ์ ดี
คะแนนระหว่าง ๕-๖ อยู่ในเกณฑ์ พอใช้
คะแนนระหว่าง ๐-๔ อยู่ในเกณฑ์ ปรับปรุง
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๗
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

ภาคผนวก
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๘
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน

เรื่อง คาประสม

ข้อ คาตอบ ข้อ คาตอบ

1 ง 6 ง
2 ก 7 ข
3 ค 8 ข
4 ค 9 ค
5 ก 10 ก

เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน

เรื่อง คาประสม

ข้อ คาตอบ ข้อ คาตอบ

1 ก 6 ค
2 ก 7 ค
3 ข 8 ค
4 ง 9 ก
5 ง 10 ค
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๓๙
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แแบบฝึกทักษะที่ ๑.๑

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนสร้างคาประสมจากลักษณะของการสร้างที่กาหนดให้

ตัวอย่าง เกิดจากคามูลตั้งแต่สองคาขึ้นไปมาประสมกัน แล้วเกิดความหมายใหม่แต่ยังมี

เค้าความหมายเดิมอยู่ เช่น เสื้อผ้า ผลไม้

๑. คามูลที่นามาประสมกันทาหน้าที่เป็นคาวิเศษณ์
เช่น หัวอ่อน ใจร้าย

๒. คามูลที่นามาประสมกันนั้น คาที่มคี วามหมายหลักจะอยู่ต้น คาหลังจะเป็นคาขยาย

เช่น บ้านเรือน แม่บ้าน

๓. คาประสมที่ย่อจากใจความมาก ๆ
เช่น ช่างปูน ชาวนา

๔. คามูลที่นามาประสมกันมาจากคาตั้งเป็นคานามหรือสรรพนาม
เช่น พ่อบ้าน มดดา

๕. คาที่นามาประสมต้องเขียนต่างกัน
เช่น แม่มด ผีเสื้อ

๖. คาที่นามาประสมกันต้องมีความหมายต่างกัน
เช่น พัดลม เท้าไฟ

๗. เมื่อประสมคาแล้วจะได้ศัพท์ใหม่ มีความหมายใหม่ที่คล้ายเนื้อความเดิม
เช่น รถไฟฟ้า ไม้แขนเสื้อ
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๐
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๒

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนบอกวิธีสร้างคาประสมจากคาที่กาหนดให้เกิดจากคาใดประสมกัน

ตัวอย่าง ถือ + ตัว เกิดจากคากริยา ประสมกับ คานาม

๑. รถ + ไฟ คานาม ประสมกับ คานาม

๒. สถานี + โทรทัศน์ คานาม ประสมกับ คานาม
๓. ขัด + คอ คากริยา ประสมกับ คานาม
๔. ใจ + ง่าย คานาม ประสมกับ คาวิเศษณ์
๕. เตา + แก๊ส คานาม ประสมกับ คานาม
๖. ตื่น + เต้น คากริยา ประสมกับ คากริยา
๗. อ่อน + หวาน คาวิเศษณ์ ประสมกับ คาวิเศษณ์
๘. สอง + ใจ คานาม ประสมกับ คานาม
๙. กลาง + บ้าน คาวิเศษณ์ ประสมกับ คานาม
๑๐. มด + แดง คานาม ประสมกับ คาวิเศษณ์
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๑
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๓

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนสร้างคาประสมจากคาที่กาหนดให้อย่างน้อยข้อละ ๔ คา

คา คาประสม
ขัด ขัดใจ ขัดจังหวะ ขัดหู ขัดตา ขัดเบา
ก้าว ก้าวหน้า ก้าวไกล
ข่ม ข่มขวัญ ข่มใจ ข่มท้อง
ติด ติดใจ ติดอ่าง ติดร่างแห
แข็ง แข็งข้อ แข็งเมือง แข็งตัว
น้า น้าตา น้าปลา น้ามัน น้าลาย
ดาว ดาวเทียม ดาวจระเข้ ดาวประกายพรึก
ลูก ลูกน้อง ลูกน้า ลูกปลา
แม่ แม่น้า แม่ย่านาง แม่ทูนหัว
ช่าง ช่างปั้น ช่างเครื่อง ช่างไฟฟ้า ช่างซ่อมรองเท้า
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๒
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๔

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนสร้างคาประสมโดยหาคามารวมกับคาที่กาหนดให้

๑. .........ตื่น............เต้น .............น้า..............ซึม ท่า...........เรือ................

๒. ห้อง......น้า................ .............ภาร..............โรง ................น้า..............ใจ

๓. ของ.........เล่น.............. ลูก.........น้า................. ................ท้อง............ฟ้า

๔. ............ขาด.............หาย ...........ย่อง...................เบา ................ขน..............ส่ง

๕. ใจ........หาย................. .........น้ามัน............เครื่อง ...........น้า................เชื่อม

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๓
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๕

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนขีดเครื่องหมายถูก หน้าคาที่เป็นคาประสมและทาเครื่องหมาย

กากบาท  หน้าคาทีไ่ ม่ใช่คาประสม

………√……..๑. คนใช้ ………X……..๒. เติบโต ………√……..๓. อกแตก

………√……..๔. แขกยาม ………X……..๕. พรรณนา ………√……..๖. หมอผี

………√……..๗. น้าใจ ………X……..๘. สะดวก …………√…..๙. หุงต้ม

………√……..๑๐. เงินสด ………X……..๑๑. แพรวพราว ………√……..๑๒. ตกใจ

………√……..๑๓. ฟองน้า ………X……..๑๔. ปากคอ ………√……..๑๕. น้าหวาน

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๔
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๖

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนพิจารณาคาต่อไปนี้ แล้วนาคาที่เป็นคาประสมไปเขียนลงใน

กรอบสี่เหลี่ยมตามที่กาหนดให้
ลงแดง เปรีย้ วหวาน วุ้นเส้น ใต้ดิน เนือ้ ตัว
มูมมาม ซู่ซ่า จูจ้ ้ี แพรวพราว เทอะทะ
นอกคอก ยิ้มหวาน เพื่อนฝูง ชั้นบน รวดเร็ว
เฮฮา พึมพา บากบั่น ยู่ยี่ เยอะแยะ
ภาคเหนือ นอกทาง ผัดเผ็ด หวานเย็น ซึ่งหน้า
โหรงเหรง ปึงปัง กักขัง ซื่อตรง พี่นอ้ ง

คาประสม
ลงแดง เปรี้ยวหวาน วุ้นเส้น ใต้ดิน
เนื้อตัว นอกคอก ยิ้มหวาน เพื่อนฝูง
ชั้นบน รวดเร็ว ภาคเหนือ นอกทาง
ผัดเผ็ด หวานเย็น ซึ่งหน้า เขียวหวาน
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๕
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๗

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนขีดเส้นใต้คาที่เป็นคาประสม

๑. น้าฝน น้าอัดลม น้าเน่า ๒. ห่อหมก ห่อขนม ห่อของ

๓. บ้านนอก บ้านแม่ บ้านสวย ๔. คนใช้ คนนอน คนมาก

๕. ต้นไม้ ต้นห้อง ต้นมะขาม ๖. ของขวัญ ของแพง ของเธอ

๗. ดอกเบีย้ ดอกไม้ ดอกหอม ๘. ไฟฟ้า ไฟดับ ไฟสว่าง

๙. ลมพัด พัดลม ลมแรง ๑๐. ปากกา สมุด กระเป๋า

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๖
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๘

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนทาเครื่องหมายกากบาท  ลงบนช่องที่เป็นคาประสม ในตารางต่อไปนี้

ห้องน้า X ไฟฟ้า X ไก่ฟ้า X พ่อตา X ปากร้าย X

ใจบุญ X ทุนทรัพย์ X รถไฟ X แขกยาม X นักธรรม X
แม่มด X ใต้เท้า X มีดโกนหนวด X หม่อมฉัน X พระคุณเจ้า X
อกแตก X หลับนอน X ดิฉัน บนล่าง X กินอยู่ X
หัวหมุน X อุ๊ยว้าย ! X ใจเย็น X โกรธแค้น X กางเกง
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๗
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๙

เรื่อง คาประสม
คาชี้แจง ให้นักเรียนสร้างคาประสมจากปริศนาคาทายอะไรเอ่ย ที่ข้นึ ต้นด้วย “เจ้า”

๑. มีมาดั้งเดิม เริ่มขายคนแรก ไปไหนไม่แปลก ขายดิบขายดี เจ้าเก่า

๒. หรูหราร่ารวย รูปสวยต่างหาก ราชาลาบาก แปลงร่างเป็นกบ เจ้าชาย

๓. กรุ้มกริ่มยิม้ พราย อันตรายอย่าใกล้ สาวสาวใส่ใจ ไกลคนพรรค์นี้ เจ้าชู้

๔. แถวนี้พ่คี ุม ชุมนุมคนเก่ง พรรคพวกอวดเบ่ง สั่งสอนอยู่หมัด เจ้าถิ่น

๕. ของดีมีค่า อุตส่าห์สะสม เจ้าของระทม รีบไปแจ้งความ เจ้าทุกข์

๖. พระภูมิคมุ้ ครอง ผองภัยไกลห่าง เป็นสุขทุกอย่าง ทาถูกวิธี เจ้าที่

๗. ใหญ่ในงานนี้ พี่รับผิดชอบ กิน อยู่ ถาม ตอบ ครอบแล้วทั้งปวง เจ้าภาพ

๘. ใครก็ต้องเกรง เบ่งไม่ขึน้ หรอก ยกเว้นแทงออก เขาจ่ายหมดเลย เจ้ามือ

๙. เมืองจีนจากมา ค้าขายแข็งขัน กาไรเก็บพลัน ร่ารวยทันตา เจ้าสัว

๑๐ วัดข้าอย่าแตะ แต่แนะธรรมะ กิเลสต้องละ บาเพ็ญกุศล เจ้าอาวาส

แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๘
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๐

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนแต่งประโยคโดยใช้คาประสมที่กาหนดให้

๑. งอกงาม
พ่อสอนว่าการศึกษาทาให้ชีวิตเจริญงอกงามขึน้

๒. ข้างถนน
เมื่อเช้าฉันเจอสุนัขโดนรถชนนอนตายอยู่ข้างถนน

๓. เตารีด
เราควรใช้เตารีดรีดผ้าครั้งละมากๆ เพื่อประหยัดไฟฟ้า

๔. รถด่วน
พี่สาวขึน้ รถด่วนกลับบ้านทุกวัน

๕. ผูร้ ้าย
ผู้ร้ายที่ลอบวางระเบิดถูกจับกุมได้ตั้งแต่เมื่อคืนนี้
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๔๙
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

๖. ขันหมาก
ขบวนขันหมากแห่มาบ้านเจ้าสาวเมื่อเวลา ๐๙.๐๙ น.

๗. ฝนหลวง
ชาวบ้านไม่มีน้าดื่มน้าใช้ ทาให้ทางราชการต้องทาฝนหลวงช่วยอย่างเร่งด่วน

๘. มหกรรมบันเทิง
ทางจังหวัดจัดงานมหกรรมบันเทิงเพื่อรณรงค์ป้องกันยาเสพติด

๙. หัวรัน้
เด็กชายแดงเป็นเด็กหัวรั้นผู้ใหญ่เตือนอะไรไม่เคยฟังเลย

๑๐. ม้าเร็ว
ในการแข่งขันกรีฑามีม้าเร็วสนามช่วยแจ้งผลการแข่งขันที่กองอานวยการ
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๕๐
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๑

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนแต่งประโยคโดยใช้คาประสม จานวน ๑๐ คา

๑......................................................................................................................................

๒......................................................................................................................................

๓......................................................................................................................................

๔......................................................................................................................................

๕......................................................................................................................................

๖......................................................................................................................................

๗.....................................................................................................................................

๘......................................................................................................................................

๙......................................................................................................................................

๑๐....................................................................................................................................
(ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของครู)
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๕๑
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

แบบฝึกทักษะที่ ๑.๑๒

เรื่อง คาประสม

คาชี้แจง ให้นักเรียนทาเครื่องหมายกากบาท X ทับตัวอักษร ก ข ค หรือ ง หน้า

คาตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคาตอบเดียว
จากข้อ ๑ - ข้อ ๕ ข้อใดไม่เป็นคาประสม
๑. ก. ลูกคอ ข. ลูกคิด ค. ลูกครู ง. ลูกครึ่ง
๒. ก. ลูกปัด ข.. ลูกเป็ด ค. ลูกโป่ง ง. ลูกปืน
๓. ก. น้ามัน ข. น้ามือ ค. น้ามา ง. น้ามนต์
๔. ก. มือบวม ข. มือเบา ค. มืออ่อน ง. มือใหม่
๕. ก. คอแข็ง ข. คอตก ค. คอหอย ง. คอหัก

จากข้อ ๖ - ข้อ ๑๐ ข้อใดเป็นคาประสม

๖. ก. น้าลึก ข. น้าล้น ค. น้าใจ ง. น้าไหล
๗. ก. ลูกนก ข. ลูกพ่อ ค. ลูกวิ่ง ง. ลูกเห็บ
๘. ก. เสื้อยาว ข. เสื้อขาด ค. เสื้อเก่า ง. เสือ้ กั๊ก
๙. ก. บ้านพัง ข. บ้านนอก ค. บ้านเรา ง. บ้านฉัน
๑๐. ก. เรือรบ ข. เรือร้าว ค. เรือล่ม ง. เรือแล่น
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า ๕๒
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย

บรรณานุกรม

ฐะปะนีย์ นาครทัรรพ และคณะ. (๒๕๔๘). หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้พ้ืนฐาน

กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ม.๒. (พิมพ์ครัง้ ที่ ๗). กรุงเทพฯ : อักษรเจริญทัศน์.
พรทิพย์ ศิริสมบูรณ์เวช และคณะ. (๒๕๔๘). ภาษาไทย ม.๒. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพ
วิชาการ.
เพ็ญนภา แสงสระศรี. (๒๕๔๔). พิชิต ENTRANCE ภาษาไทย. กรุงเทพฯ : PSP.
เพ็ญศรี จันทร์ดวง และสุวคนธ์ จงตระกูล. (๒๕๔๗). หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้พ้ืนฐาน
กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย “ภาษาไทย”. กรุงเทพฯ : แม็ค จากัด.
ราชบัณฑิตยสถาน. (๒๕๔๖). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒.
กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์พับลิเคชั่นส์.
วิชาการ, กรม. กระทรวงศึกษาธิการ. (๒๕๔๖). หนังสือเรียนสาระการเรียนรู้พ้ืนฐาน
กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย “วรรณสารศึกษา เล่ม ๑”. (พิมพ์ครัง้ ที่ ๒). กรุงเทพฯ :
คุรุสภาลาดพร้าว.
วิพุธ โสภวงศ์ และคณะ. (๒๕๔๘). ภาษาไทยชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๒. (พิมพ์ครั้งที่ ๒).
กรุงเทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช.
เสนีย์ วิลาวรรณ และคณะ. (๒๕๔๘). หลักการใช้ภาษาไทย ช่วงชั้นที่ ๓. กรุงเทพฯ :
ไทยวัฒนาพานิช.
แบบฝึกทักษะ เล่มที่ ๑ คำประสม หน้า
เรื่อง การสร้างคาในภาษาไทย