BOTANIKA FARMACEUTYCZNA

WYKŁAD: 11
DATA: 04.01.12
Opracowanie: Ola Tomczak

KONWERGENCJA I DYWERGENCJA W TAKSONOMII

Dywergencja – występowanie różnych cech wśród ściśle spokrewnionych roślin (np.

w obrębie tego samego gatunku.)

Konwergencja – występowanie tej samej cechy w roślinach niespokrewnionych ze sobą (np.

w różnych gatunkach, różnych rodzinach, itp.)

DYWERGENCJA W CHEMOTAKSONOMII

Rośliny należące do tego samego taksonu (np. gatunku) różnią się składem metabolitów
wtórnych (rasy chemiczne).

Przykład:

Acorus calamus (tatarak zwyczajny) – rasy ploidalne:

1). 2n = 2x = 24 chromosomy (diploid, Ameryka Północna, 2,2 % olejku lotnego, brak
azaronu; rasa amerykańska.)
2). 2n = 3x = 36 chromosomów (triploid, Europa, 3,1 % olejku lotnego, 0,3% azaronu
w olejku; rasa europejska.)
3). 2n = 4x = 48 chromosomów (tetraploid, Azja, 6,8% olejku lotnego, 4-8% azaronu
w olejku; rasa indyjska.)

azaron – szkodliwy składnik

KONWERGENCJA – WYSTĘPOWANIE KOFEINY

Plantae (Phytobionta):
- Rubiaceae (Coffea arabica, C. liberia, C. canephora); semen coffeae; 0,3 – 2,5 % kofeiny.
- Theaceae (Camellia sinensis); folium theae; 1,2-4,5% kofeiny.
- Sterculiaceae (Theobroma cacao, Cola acuminata, Cola vera); cacao semen 0,3% kofeiny,
colae semen 0,6 – 3% kofeiny.
- Aquifoliaceae (Ilex paraguariensis); herba mate; 0,8 – 2% kofeiny.
- Sapindaceae (Paullinia cupana); Pasta Guarana semen; 5% kofeiny.
Fungi (Mycobionta):
- Clavicipitaceae (Claviceps sorghicola); 0,03% kofeiny.

1
Gatunek - zbiór osobników posiadających podobne cechy, zdolnych do swobodnego
krzyżowania się w warunkach naturalnych.

SYSTEMATYKA – NAZEWNICTWO

Mentha piperita (L.) Hudson – mięta pieprzowa – mieszaniec hodowlany (potrójny).

Farmakopea zaleca takson:
Mentha x piperita (L.) Hudson var. officinalis Sole, forma rubescens, Camus cv Mitham.

Rodzina (familia): Lamiaceae

Rodzaj (genus): Mentha
Gatunek (species): Mentha piperita
Odmiana (varies): officinalis Sole
Forma (forma, f.): rubescens
Odmiana hodowlana (cultivar. cv.):
Mitham

2
Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Botanicznej – zespół aktualnie obowiązujących
zasad nazewnictwa naukowego roślin. Ustalany co kilka lat przez Międzynarodowy Kodeks
Botaniczny (ostatni – Wiedeń 2005 r., Seventeenth International Botanical Congress).

Przybliżona liczba gatunków

Grupy organizmów Liczba gatunków
Prokaryota
sinice 500
bakterie 3000

Eukaryota

Fungi
grzyby 120 000
porosty 16 500
Plantae
Glony 17 000
Mszaki 23 000
Paprotniki 12 000
Nagozalążkowe 700
Okrytozalążkowe 250 000

Nadkrólestwo: Procaryota – bezjądrowe

Królestwo: Bacteria – bakterie
Nadkrólestwo: Eucaryota – jądrowe
Królestwo: Protista – protisty
Królestwo: Chromista – chromisty
Królestwo: Plantae (Phytobionta) – rośliny
Królestwo: Fungi – grzyby właściwe
Królestwo: Animalia – zwierzęta

PROCARYOTA
Nadkrólestwo: Procaryota – bezjądrowe
Królestwo: Eubacteria
Gromada: Schizophyta (Cyanobacteria) – sinice
Gromada: Bacteria (Schizomycetes) – bakterie
Królestwo: Archeabacteria – protobakterie

 Autotrofy (samożywne)
- fotosynteza – energia świetlna słońca, ADP – ATP, H2O + NADP  NADPH + O2
- chemosynteza – energia z utleniania związków nieorganicznych
NH4  NO2-
NO2- NO3-
H2S  S
S  SO4-

3
 Fe2+  Fe 3+
H2 + CO2  CH4
H2  H2O
 Heterotrofy (cudzożywne)
- saprofity – rozkład martwej materii organicznej
- symbionty – korzystanie z produktów żywych komórek, w zamian dostarczają swoje
- komensaliczne – jedna strona czerpie korzyści, bez szkody dla gospodarza
- pasożyty – rozkład żywej materii organiczne

CYANOBACTERIA - SINICE
 Glony prokariotyczne
 Jednokomórkowe, tworzą nitkowate kolonie
 Brak plastydów
 Autotroficzne (fotosynteza)
 Nostoc, Anabena – zdolność do wiązania azotu
atmosferycznego
kolonia sinic Oscillatoria 

 Spirulina – Arthrospira platensis, Arthrospira maxima (Oscillatoria); zastosowanie

jako środek odżywczy (obfita w pełne białko).

BACTERIA – BAKTERIE
 Różne formy
morfologiczne:
- coccus (ziarenkowiec)
- diplococcus (dwoinka)
- streptococcus
(paciorkowiec)
- staphylococcus
(gronkowiec)
- sarcina (pakietowiec)
- bacillus (pałeczka)
- bacilli aggregated –
łańcuszek

4
- spirillum, comma (śrubowiec)
- vibrio (przecinkowiec)

 Actinomycetes, Streptomycetes (b. strzępkowe) –

przypominają grzybnię
 Bakterie z rzęskami
 Budowa komórki (brak tylakoidów – porównanie z
sinicami)

 Barwienie metodą Grama

Hans Christian Gram – duński mikrobiolog, opracował technikę wybarwiania
bakterii w 1884 roku. Pozwala doświadczalnie zróżnicować te organizmy na dwie duże
grupy (Gram-dodatnie i Gram-ujemne) ze względu na różnice w budowie ściany
komórkowej oraz, co za tym idzie, także pewne różnice w fizjologii i podatności na
leki.

5
 Gram (+)
- wydzielają białko do podłoża
- barwią się na fioletowo metodą Grama
- brak zewnętrznej błony komórkowej
- gruba ściana komórkowa
- plazmidy
- czasami występują tylakoidy
Gram (-)
- nie wydzielają białka do podłoża
- barwią się na czerwono metodą Grama
- zewnętrzna błona komórkowa
- cienka ściana komórkowa, mało
peptydoglikanu, obecność lipopolisacharydu
- przestrzeń periplazmatyczna