Professional Documents
Culture Documents
TỰ ĐỘNG
BTN #1: THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT VÀ ĐIỀU KHIỂN
ĐỘNG LỰC
Thiết bị đóng cắt đóng vai trò rất quan trọng, nó đảm bảo cho các thiết bị tiêu
thụ điện hay các động cơ điện được vận hành một cách an toàn, tin cậy. Ngoài ra
các thiết bị này còn đóng vai trò quan trọng trong an toàn lao động, bảo vệ người
vận hành khi có sự cố xảy ra như ngắn mạch, quá tải hay xuất hiện dòng rò.
Thiết bị đóng cắt là các khí cụ điện có chức năng đóng ngắt dòng điện khi xảy ra
các sự cố ngắn mạch, quá tải nhằm bảo vệ động cơ của các thiết bị điện được an
toàn trước các sự cố. Tùy vào phạm vi ứng dụng và bảo vệ, thiết bị đóng cắt được
phân loại thành nhiều dạng khác nhau:
`Page|1
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
MCB (Miniature Circuit Breaker)-The current ratings for this breaker are less
than 100A and has only one over-current protection built within it. The trip
settings are not adjustable in this circuit.
MCCB (Molded Case Circuit Breakers)-Current ratings for these breakers are
higher than 1000A. They have earth fault protection along with current
`Page|12
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
protection. The trip settings of the Molded Case Circuit Breaker can be adjusted
easily.
Single pole circuit breaker-This breaker has one hot wire and one neutral wire
that operate at 120 V. When there is a fault, it will interrupt just the hot wire.
Double pole circuit breaker-This is used for 220 V. There are two hot wires
and both the poles need to be interrupted.
GFI or GFCI circuit breaker (Ground fault circuit interrupter)-These are
safety switches that trip on ground fault current. The GFCI breaker interrupts
the electrical circuit when it detects the slightest variance between phase and
neutral wires.
Arc Fault circuit interrupter (AFCI)-The AFCI breaker interrupts the circuit
during excessive arc conditions and prevents fire. Under the normal arcing
condition, this breaker will be idle and won’t interrupt the circuit.
Trong nhà máy, các thiết bị được sử dụng phổ biến cho các chức năng đóng ngắt,
điều khiển và bảo vệ như sau:
3.1. MCB (EZ9F34440).
Hình 2: MCB
MCB hay còn gọi CB tép là từ viết tắt của tên tiếng anh Miniature Circuit Breaker,
MCB có vai trò chính bảo vệ hệ thống và các thiết bị điện quá tải và ngắn mạch
trong hệ thống điện và được phân chia thành rất nhiều loại khác nhau theo chức
năng, hình dạng, kích thước khác nhau. MCB được sử dụng trong các trường hợp
dòng điện bị quá tải và được sử dụng rất phổ biến cho mạng lưới diện dân dụng.
`Page|13
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
3.1.1. Nguyên lý hoạt động:
Bất cứ khi nào dòng chảy quá dòng liên tục chảy qua MCB, sẽ làm dải lưỡng kim
được làm nóng và làm chệch hướng bằng cách uốn cong.
Sự lệch hướng của dải lưỡng kim này giải phóng một chốt cơ học. Vì chốt cơ học
này được gắn với cơ chế hoạt động, nó gây ra mở các tiếp điểm ngắt mạch thu nhỏ
và MCB tắt do đó ngăn dòng điện chạy trong mạch. Để khởi động lại dòng điện,
MCB phải được BẬT thủ công. Cơ chế này bảo vệ khỏi các lỗi phát sinh do quá
dòng hoặc quá tải.
Trong điều kiện ngắn mạch, dòng điện tăng đột ngột. Lúc này sẽ gây ra sự dịch
chuyển điện cơ của pít tông liên quan đến cuộn dây bị vấp hoặc điện từ. Pít tông tấn
công đòn bẩy làm giải phóng ngay lập tức cơ chế chốt. Các tiếp điểm ngắt mạch.
MCB rất đơn giản, dễ sử dụng và thường không được sửa chữa. Nó chỉ là dễ dàng
hơn để thay thế. Có hai loại cơ chế chuyến đi chính. Một kim loại bi cung cấp bảo vệ
chống lại dòng quá tải và một nam châm điện cung cấp bảo vệ chống lại dòng điện
ngắn mạch.
3.1.2. Cách thức hoạt động:
Nếu mạch bị quá tải trong một thời gian dài, dải kim loại sẽ trở nên quá nóng và biến
dạng. Biến dạng này của dải Bi-metallic gây ra, dịch chuyển điểm chốt. Tiếp điểm di
chuyển của MCB được bố trí bằng áp lực lò xo, với điểm chốt này, một chút dịch
chuyển của nguyên nhân chốt, giải phóng lò xo và làm cho tiếp điểm di chuyển di
chuyển để mở MCB.
Cuộn dây được đặt sao cho trong quá trình ngắn mạch, lực động lực từ (mmf) của
cuộn dây làm cho pít tông của nó chạm vào cùng một điểm chốt và làm cho chốt bị
dịch chuyển.
Khi đòn bẩy của bộ ngắt mạch thu nhỏ được vận hành bằng tay, lúc này MCB rời
khỏi vị trí thủ công. cùng một điểm chốt được dịch chuyển do tiếp điểm di chuyển
được tách ra khỏi tiếp điểm cố định theo cách tương tự.
Điều này có thể là do do biến dạng của một dải kim loại. Đôi khi là do tăng mmf của
cuộn dây hoặc có thể là thao tác thủ công. Cùng một điểm chốt bị dịch chuyển. Đồng
`Page|14
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
thời cùng một lò xo bị biến dạng. Chúng chịu trách nhiệm cuối cùng cho sự di
chuyển của tiếp xúc di chuyển.
Khi tiếp xúc di chuyển tách ra khỏi tiếp điểm cố định, có thể có khả năng cao hồ
quang. Vòng cung này đi lên qua người chạy vòng cung. Sau đó đi vào bộ chia hồ
quang. Cuối cùng bị dập tắt.
Khi bật nó, người dùng phải đặt lại chốt vận hành đã dịch chuyển về vị trí trước đó.
Lúc này MCB đã sẵn sàng cho một hoạt động ngắt khác.
3.2. RCCB (EZ9R64440)
Hình 3: RCCB
RCCB: (viết tắt của Residual Current Circuit Breaker) là tên của thiết bị chống dòng
rò loại có kích thước cỡ MCB 2P, 4P. RCCB là thiết bị bảo vệ có chức năng ngăn
ngừa những nguy cơ hỏa hoạn do sự cố rò dòng trong mạch điện và bảo vệ người sử
dụng khỏi nguy cơ điện giật.
3.2.1. Nguyên lý hoạt động:
Nguyên tắc đi của dòng điện là ngược chiều nhau, chúng đi ra ở dây nóng, quay về ở
dây mát. Nếu xảy ra tình huống hai dòng điện bằng nhau thì chúng làm cho 2 từ
trường sẽ bị biến thiên và triệt tiêu. Điều này dẫn đến tình trạng, điện áp ra của cuộn
thứ cấp biến dòng thành 0.
Giả sử lúc này nếu dòng điện áp đi qua 2 dây cũng bị rò và dòng điện của 2 dây khác
nhau, 2 từ trường biến thiên được sinh ra trong cuộn dây cũng khác nhau, sẽ làm
`Page|15
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
xuất hiện một dòng điện cảm ứng trên cuộn dây. Nếu dòng điện này lớn hơn dòng rò
an toàn thì thiết bị sẽ cấp điện cho cuộn hút của Aptomat.
3.2.2. Nguyên tắc bảo vệ:
Hoạt động của RCCB chính là để bảo vệ các thiết bị điện dựa trên việc so sánh
chênh lệch của dòng điện đi với dòng điện về dựa trên hoạt động chính của dây dẫn
điện. Nguyên tắc cụ thể như sau:
Trường hợp dòng điện đi và dòng điện về bằng nhau nghĩa là không xảy ra các sự cố
hay hiện tường rò dòng điện.
`Page|16
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
Hình 5: Contactor.
Nguyên lý hoạt động:
Nguyên lý hoạt động của contactor như sau: Khi cấp nguồn trong mạch điện điều
khiển bằng với giá trị điện áp định mức của Contactor vào hai đầu cuộn dây quấn
trên phần lõi từ đã được cố định trước đó thì lực từ sinh ra sẽ hút phần lõi từ di động
và hình thành mạch từ kín (lúc này lực từ sẽ lớn hơn phản lực của lò xo). Contactor
bắt đầu trạng thái hoạt động.
Nhờ bộ phận liên động về cơ giữa lõi từ di động và hệ thống tiếp điểm sẽ làm cho
tiếp điểm chính đóng lại và tiếp điểm phụ chuyển đổi trạng thái (khi thường đóng sẽ
mở ra và khi thường hở sẽ đóng lại), trạng thái này sẽ được duy trì. Khi nguồn điện
ngưng cấp cho cuộn dây thì contactor ở trạng thái nghỉ và các tiếp điểm lại trở về
trạng thái ban đầu.
`Page|17
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
3.4. Relay nhiệt (LRD07 & LRE07)
`Page|18
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
3.5. Cb bảo vệ động cơ (GV2ME07).
`Page|11
0
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
4. THÍ NGHIỆM
Hình 10: Bộ thí nghiệm thiết bị đóng cắt và điều khiển động lực
Bộ thí nghiệm bao gồm:
Cầu dao đóng cắt MCCB; và các thiết bị đóng cắt và bảo vệ là
Cầu dao bảo vệ dòng rò RCCB.
CB từ nhiệt bảo vệ quá tải.
`Page|21
1
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
3 Contactor thực hiện các nhưng điều khiển đóng cắt.
2 nút nhấn điều khiển tương ứng với các chức năng START (NO), STOP (NC).
1 nút EMERGENCY (NC) điều khiển đóng cắt trong trường hợp khẩn cấp.
1 đồng hồ đo 3 pha đa chức năng PM2100 của hãng Schneider Electric.
1 bộ linh kiện bảo vệ thấp áp (UV) iMN được lắp sẳn bên trong MCCB có chức
năng bảo vệ thấp áp.
Bên cạnh đó, các đối tượng điều khiển trong thí nghiệm bao gồm:
Mô hình động cơ 3 pha có tải thay đổi bao gồm 1 động cơ không đồng bộ 3 pha
nối sao kéo một máy phát điện 1 pha. Ở ngõ ra của máy phát điện đấu nối với
tải trở. Công suất ngõ ra được điều khiển thông qua bộ biến trở và SSR.
Mô hình động cơ 3 pha 6 đầu dây được sử dụng để khảo sát mô hình khởi động
sao – tam giác.
`Page|21
2
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
6. Dây trung tính N đã được đấu sẵn trong kit TN, sinh viên không thực hiện đấu
dây trung tính
Hình 13: Sơ đồ dây trung tính đã được đấu nối – đường dây màu đen
`Page|21
4
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
7. Nguồn điện 3 pha cho các thiết bị MCCB, RCCB, CB từ nhiệt đã được đấu nối
sẵn theo sơ đồ Hình 14. Sinh viên chỉ đấu nối phần còn thiếu
Hình 14: Sơ đồ đấu nối sẳn của nguồn 3 pha – Đỏ, xanh, cam
`Page|21
5
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
Yêu cầu: Dựa vào kết quả ở thí nghiệm trên, sinh viên hãy vẽ sơ đồ bảo vệ với nút
nhấn EMERGENCY STOP và MCCB
4.4. Thí nghiệm 3: Khảo sát mạch điều khiển trực tiếp động cơ
Hình 15: Sơ đồ mạch điều khiển và mạch động lực điều khiển trực tiếp
`Page|21
6
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
Yêu cầu 1: Sinh viên tự vẽ lại sơ đồ nối dây tương ứng trên bảng điều khiển với
các hoạt động của mạch như sau:
- Khi động cơ không chạy, đèn đỏ ứng với nút STOP sáng.
Lưu ý: Sử dụng hệ thống động cơ 3 pha có tải thay đổi và ban đầu đặt mức
tải của hệ ở mức 0 (thông qua biến trở khung gá động cơ)
- Khi bấm vào nút START, động cơ bắt đầu chạy, đèn xanh ứng với nút START
sáng, đèn đỏ ứng với nút STOP tắt.
- Khi bấm nút STOP, động cơ đang chạy sẽ dừng lại, đèn xanh ứng với nút
START tắt, đèn đỏ ứng với nút STOP sáng.
- Sử dụng chức năng bảo vệ quá dòng của CB bảo vệ, không cần sử dụng Relay
nhiệt OL
`Page|21
7
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
Yêu cầu 2: Chỉnh lại mạch để nối thêm đồng hồ đo đa chức năng vào để đo dòng,
áp tiêu thụ.
- Ghi nhận các thông số hiển thị trên đồng hồ (có thể lấy trung bình nếu giá trị
thay đổi liên tục) trong các trường hợp đặt mức tải là 0 – 20 (thông qua vạch
trên biến trở)
Mức tải = 0 Đơn vị Pha 1 Pha 2 Pha 3
Điện áp pha
Điện áp dây
Cường độ dòng điện
Công suất biểu kiến
Công suất tiêu thụ
Công suất phản kháng
Hệ số công suất
Độ méo hài điện áp
Độ méo hài dòng điện
- Đặt mức tải lên 100, đọc trị số dòng điện, đếm thời gian từ lúc bắt đầu đặt tải
100 đến khi mạch tự ngắt.
Dòng điện pha 1: ……………………………………………………………
Dòng điện pha 2: ……………………………………………………………
Dòng điện pha 3: ……………………………………………………………
Thời gian từ từ lúc bắt đầu đặt tải đến lúc mạch ngắt:………………………
`Page|21
8
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
Yêu cầu 3: Vẽ lại mạch trong trường hợp sử dụng Relay nhiệt thay cho CB bảo
vệ.
- Đặt mức tải lên 100, đọc trị số dòng điện, đếm thời gian từ lúc bắt đầu đặt tải
100 đến khi mạch tự ngắt.
Dòng điện pha 1: ……………………………………………………………
Dòng điện pha 2: ……………………………………………………………
Dòng điện pha 3: ……………………………………………………………
Thời gian từ từ lúc bắt đầu đặt tải đến lúc mạch ngắt:………………………
`Page|21
9
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
4.5. Thí nghiệm 4: Mạch khởi động có thời gian trễ
Yêu cầu: Sinh viên tham khảo mạch ở phần trên và tự vẽ mạch điều khiển, mạch động
lực thỏa mãn yêu cầu: Sau khi bấm nút START 3 giây, động cơ bắt đầu chạy. có thể
bấm nút STOP để ngưng toàn bộ hoạt động. (Không yêu cầu phải nối đồng hồ đo đa
chức năng)
Chú ý: Timer bắt đầu đếm khi Contactor 1 được đóng. Để đóng mạch động lực,
hãy sử dụng một Contactor khác.
`Page|22
0
Bài TN1:THIẾT BỊ ĐÓNG CẮT Biên soạn: TS. Nguyễn Trọng Tài
– ĐIỀU KHIỂN ĐỘNG LỰC KS. Trần Quốc Tiến Dũng
4.6. Thí nghiệm 5: Mạch khởi động sao – tam giác
Hình 16: Mạch điều khiển khởi động sao – tam giác
Tham khảo sơ đồ ở trên, thực hiện đấu nối mạch khởi động Y/ với các yêu cầu sau:
- Điều khiển bằng nút nhấn START/STOP
- Khóa chéo bảo vệ giữa 2 Contactor chuyển mạch Y/
- Khi có sự cố quá tải, mạch điều khiển tắt hoàn toàn.
- Có sử dụng đồng hồ đo đa chức năng.
Vận hành:
- Đặt thời gian trễ là 10s, nhận xét sự thay đổi tốc độ của động cơ trong quá trình
hoạt động. Đo dòng dây xác lập cấp vào động cơ (chỉ cần đo 1 pha) trong các
trường hợp mạch đang nối sao và đang nối tam giác.
`Page|22
1