FILI 3 DALUMAT

Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal

Kalikasan, Mga teorya, at
Metodolohiya
PROP. EVANGELINE I. AGPOON
G URO
Mga inaasahang Matutuhan sa Kurso (Learning
Outcomes)
• Sa pagtatapos ng araling ito Inaasahang
maisasagawa ng mga mag-aaral mga sumusunod na
bunga ng pagkakatuto ( learning outcome)
• 1. Naiisa isa ang mga pamamaraan sa pagsasaling
Siyentipiko at Teknikal.
• 2.Pagtalakay ng pahapyaw sa paghahambing sa mga
wika.
• 3. Naibibigay ang mga uri ng dokumentong ST.
• PANUTO: Basahing mabuti ang mga sumusunod
na paksa. Itala ang mga mahahalagang
impormasyon. At sagutan ang pagtataya sa ibaba,
sa dulo ng paksa.
• Ang Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal ay isa sa uri ng
mga akdang isinasalin na nangangailangan nang higit
na pansin kaugnay sa pananaliksik, pagsasateorya, at
pagsasapraktika lalo na dito sa Pilipinas.
• Upang mapaghambing ang dalawang wika, kailangang
maging malinaw sa tagasalin ang kanilang
pagkakatulad at pagkakasanib sa iba`t ibang lebel-
maging sa kategorya, element, gamit at iba pa.
(Antonio at Iniego)
• 7 kategorya ang malawakang panglingguwistika-
leksikal- sitwasyonal na lebel. ( Isadore Pinchuck) (mula
sa aklat nina Antonio at Iniego)
• 1. Gramatikal- tumutukoy sa imbentaryo ng mga anyo
sa isang wika at ang mga tuntunin kung paano
mapagsasama-sama ang mga ito.
• Sumasaklaw sa kategoryang Panahunan, pamilang at
kasarian, mga klase ng salita,(pangngalan, pandiwa at
iba pa.) istruktura gaya ng koordinasyon at
modipikasyon ng ekspresyon ( salita, parirala, sugnay,
pangungusap)
• 2. Morpolohikal- ito ay ang pagkakatulad at
pagkakaiba sa pagbuo ng mga tumbasan.
• Hal. Atombombe – German
Atom bomb- English
Funnel- balisunsong- Filipino
3. Sintaktikal- ang pagkakaiba ay sa pagitan ng mga
uri ng pangungusap.
Hal. English- S-V-O subject-verb-object
Filipino- V-S-O verb-subject -object
• 4. Leksikal- bawat salita ay posibleng magkaroon ng
maraming kahulugan.
• Hal. Power- lakas, kapangyarihan, bias
Subalit sa tekstong teknikal isa lang posibleng
kahulugan.
Hal. Power- kuryente, elektrisidad
Hal. Good morning -English
Magandang Umaga –Filipino
Mabuting Umaga- Filipino
• 5. Denotibo- posibleng ang isang wika ay may
kakaibang pagsusuri o pagtingin sa panlabas na
mundo kung ihahambing sa isa pang wika. Maaari ring
ang mga bagay na kinakatawan ng bawat isa na
magkatumbas ay hindi pala identical.
• 6. Konotatibo- may mga ekspresyon na maaaring
isalin ng isa-sa-isang salita. Halimbawa sa sikolohiya
ang salitang brainwashing – paghuhugas-utak. Hindi
ito naging katanggap-tanggap. Mas ginamit ang
salitang paghuhugas ng isipan.
• 7. kultural- bawat grupo ng mga tao ay may mga
historical na ugnayan at institusyong pekulyar sa mga
ito.
• Hal.Freedom- Kalayaan
•Hegemony- kapangyarihan
•Independence- kasarilan
•Justice- katarungan
•Peace- kapayapaan
•Science- agham
• ANG SIYENTIPIKO AT TEKNIKAL NA WIKA
• Ayon kay Pinchuck angteknikal na wika ay isang
varayti ng pangkalahatang lengguwahe na
nagtataglay ng tiyak at particular na mga katangian
ng bokabularyo at sa higit na limitadong saklaw ng
gramatika.
• Sub-varieties ng wika
• 1. Wikang pangsiyentipiko ( laboratory)
• 2. Wikang pangkasanayan (workshop)
• 3. Wikang Pangnegosyo ( Sales)
• Kung minsan, inilalarawan ang teknikal na wika
bilang dayalektong panghanapbuhay. ( wika ng
mangingisda, magsasaka, karpentero at iba pa.)
• Hindi ginagamit ang teknikal na wika sa karaniwang
usapan.
• Ginagamit ang wikang pangsiyentipiko sa mga
pananaliksik at paglalahad ng mga teorya at
haypotesis. Pormal ang estilo, nasa anyong pasibo,
at lubhang istandarisado ang bokabularyo.
• Hindi matatagpuan sa pang-araw-araw na usapan.
• Ang wikang pangnegosyo ay may pagka-kolokyal.
• Ang wikang pangkasanayan ay tigib ng metapora at
ispontanyong katawagan.
• Ang iba pang uri ng akda na gumagamit ng teknikal
na wika gaya ng instruction sheets, manwal,
adbertisment o patents ay di gaanong istrikto sa mga
depisyon at nangingibaw ang anyong imperatibo.
• Ang wikang pangnegosyo ay naglalayong
makahikayat ng mambabasa upang bilhin ang
produkto o serbisyo.
• MGA URI NG DOKUMENTONG SIYENTIKO-TEKNIKAL
• Ayon kay Pinchuck, maauuri sa 3 pangunahing tipo
ang mga dokumentong kaugnay sa pagsasaling
Siyentiko-Teknikal (S-T)
• 1. Resulta ng purong agham ( Pure science)
naglalayong magbahagi ng kaalaman na hindi
nagsasaalang-alang sa posibleng praktikal na
aplikasyon
• 2. Resulta ng aplikasyon ng siyentipikong
pananaliksik (applied Scientific reseach) na
isinagawa upang makatuklas sa mga partikular na
problema.
• 3. Gawain ng teknolohista na may intensyong
magresulta sa paglikha ng produkto o prosesong
industriyal na maibebenta sa pamilihan.
• Ayon kay Pinchuck posibleng purong agham
ngayon ay maging teknolohiya sa malapit na
hinaharap.
• Hal. Ano ang mangyayari sa astronomiya kung
walang telskopyo. Maging biyolohiya kung walang
mikroskopyo na parehong produkto ng aplikasyon
ng Siyentipikong pananaliksik.
Mga Suliranin ng Pagsasaling Siyentipiko at
Teknikal
• 1. Paparaming bilang ng mga dayuhang publikasyon
na kailangang maisalin sa lalong madaling panahon.
• 2. Lumalaki rin ang bilang ng mga wikang ginagamit
para sa mga teknikal na pagpapahayag.
• 3. kakaunti ri ang bilang ng mga tagasaling may
sapat na kadalubhasaan para sa ganitong Gawain.
• Mungkahing solusyon
• 1. isang komon na internasyonal na wika mula sa
umiiral na wika sa daigdig sa kasalukuyan.
• 2. paglikha ng isang artipisyal na wika- Esperanto
• 3. pagpapaunlad ng machine translation, electronic
computer para sa processing.
• Noong 1964 inilabas ng UNESCO at National Science
Development Board (NSDB) ang proyektong
Maugnaying Talasalitang Pang-agham: Ingles-Pilipino.
Naglalaman ito ng mga batayng terminong pang-
agham at teknikal sa matematika, kemistri, pisika,
biyolohiya at agham panlipunan.
• Sa Unibersidad ng Pilipinas kapuri-puri ang UP Sentro
ng Wikang Filipino sa paglilimbag ng mga teksbuk sa
kimika, pisika, biyolohiya, matematika at iba pa.
• Mga katawa-tawang salin:
• Chemistry-kapnayan
• Biology- haynayan
• Acceleration-arangkada
- Akselerasyon bilang siyentipiko at
teknikal na salin.
• PAGTATAYA SA NATUTUHAN (ASSESSTMENT)
• (RESPOND)
• PANUTO: Ipaliwanag ang mga sumusunod na paksa.
• 1. gramatikal
• 2.Morpolohikal
• 3. Kultural
• Magsaliksik ng mga terminong teknikal at siyentipikong
nakasalin sa Filipino. Magbigay ng 5.
• PAGBUBUOD
Hindi madaling Gawain nag pagsasaling Teknikal
at siyentipiko. Naibabatay ito sa disiplinang unibersal na
wika. Ayon kay Isadore Pinchuck may 7
panglinguwistika-leksikal –sitwasyonal an lebel ang
wika. Ito ay ang gramatika, morpolohiya, sintaktikal,
leksikal, denotatibo, konotatibo, kultural. Uri ng
dkumentong Siyentiko-teknikal at mga suliranin ng
pagsasaling Siyentipiko at teknikal.
• REPERENSYA
• Almario, Virgilio S. 2015. Introduksyon sa
Pagsasalin. Komisyon sa Wikang Filipino. Metro
Manila
• Antonio, Lilia F. at Florentino A. Iniego Jr.
• Quijano, Ma. Lourdes R, et.al. 2018. DalumatFil.