Kaunting Kaalaman

Ang KONTEKSTWALISADO ay nangangahulugang mahirap

maunawaan ang nilalaman o konteksto kung hindi ito nauunawaan o
naiintindihan ang kahulugan.

KOMUNIKASYON ang tawag sa Isang proseso ng pagpapadala at

pagtanggap ng mensahe. Ito ay mula sa salitang latin na “ Communis” na
nangangahulugang panlahat

.
Kahulugan ng Komunikasyon

Ito ay pagpapahayag, paghahatid o pagbibigay ng impormasyon sa

mabisang paraan, isang pakikipagugnayan o
pakikipag-unawaan.Ang komunikasyon ay paghahatid ng
mahahalagang impormasyon sa isang paraang masining upang
maging mabisa at mahusay na mipapahayag ng tao ang kanyang
palagay o saloobin sa kanyang kapwa, anuman ang paksang
inaakala niyang mahalagang mapag-usapan (verdeber,1987).
Kahulugan ng Komunikasyon

Ito ay isang paraan upang tayo ay magkaunawaan, isa ito sa

pinakamahalagang sangkap sa pagkakaintindihan sa isang lipunan,
Dito naipapahayag natin ang ating saloobin ukol sa nakikita at
nararamdaman. Ang komunikasyon ay nagpapanatili ng
kapayapaang ng isang lipunan. ang lipunang kulang sa
komunikasyon ay kadalasang nagkakagulo at hindi
nagkakaintindihan.
Ang KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON ay
isang paraan sa paggamit ng wikang Filipino sa pagsasalita sa
kapwa tao at pagsusulat gamit ang wikang Filipino. Nakatuon dito
ang pakikinig sa tao gamit ang wika natin at pagsusulat gamit ang
wikang Filipino.

KONKOMFIL ay isang praktikal na kursong nagpapalawak at

nagpapalalim sa kontekstwalisadong komunikasyon sa wikang
Filipino ng mga mamamayang Pilipino sa kanikanilang mga
komunidad sa partikular at sa buong lipunang Pilipino sa
pangkalahatan.
Ang WIKA ay inilarawan bilang identidad ng isang bayan o bansa, ang
kaluluwa o sumasalaminsa ating kultura at ang nag-uugnay sa isa’t isa.
Ang WIKA ay mahalaga sa sarili, kapwa at lipunan.

FILIPINO- Ito ay ang WIKANG ginagamit ng mga naninirahan sa

Pilipinas,ang pambansangwika ng mga Pilipino.

PILIPINO- ang tawag sa mga TAONG naninirahan sa Pilipinas

 Nakasaad sa Saligang Batas 1987, Artikulo XIV, Seksyon 6
na FILIPINO ang opisyal natawag sa Pambansang Wika ng Pilipinas.
Isinasaad sa mga sumusunod na seksyon ang hinggil dito.

SEKSYON 6 “Ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino,

Samantalang nalilinang, ito’y dapat payabungin at pagyamanin sa salig
sa umiiral na mga wika ng Pilipinas at sa iba pang mga wika”.
Kahalagahan ng Wika
Mahalaga ang wika dahil ito ang batay ng pakikipagugnayan at
pakikipagtalastasan tungko sa pagkakaunawaan at
pgkakaintindihan sa sangkatauhan. mawawalan ng saysay ang
gawain ng sangkatauhan kung wala ang wika. Dahil ang wika
bilang pakikipagugnayan ay ginagamit sa pakikipagkalakalan,
dimplomatikong pamamaraan ng bawat pamahalaan at
pakikipagpalitan ng kaalaman sa agham, industriya at teknolohiya.
ang wika bilang pakikipagtalastasan ay ginagamit sa pagtungo,
paghahanapbuhay at panirahan sa ibang bansa.
Papel ng Wikang Filipino sa Lipunan
Samantalang dito sa atin pinagtatalanunan pa rin kung karapat-dapat bang
gamitin sa lahat ng disiplina ang wikang Filipino, lalo na sa pagtuturong ng
Agham at Matematika. Sa katunayan, ayon kay Ma. Nympha Beltran ng UP
Integrated School, magpasahanggang ngayon hindi pa rin natin matukoy kung
ano ba ang dapat nating itwag sa dalwang asignaturang ito: Sayans, Siyensiya o
Agham? Matematiks, Matematika o Sipnayan?

Ayon naman kay Virgilio S. Almari, naniniwala siya sa halip na Tagalog lamang
ang pagmulan ng panumbas bakit hindi na lang tayo mimbento ng mga bagong
salaita gamit ang iba pang wika sa Pilipinas. Sa ganitong mapagyayaman natin
ang Filipino gamit ang ating mga katutubong wika bago tayo ay humiram ng
mga salita sa mga banyaga.
Papel ng Wikang Filipino sa Lipunan

Ganito rin ang pananaw ni Propesor Jayson Petras ng UP Diliman, para sa

kanya nagkamali tayo kung Ingles lang ang tanging wika ng Agham at
teknolohiya. Ayon sa kanyang artikulong, kabuuang Talakay sa Wika, “Sa
katunayan, sa wika ng Hanunuo ng Mangyan ng Mindoro, matatagpuan
ang 1500 specie ng halaman, 450 specie ng hayop at 30 uri ng lupa- higit
sa kayang ibigay ng taksonomiya ng kanluran. Ngunit napag-aaralan ba
natin ito sa paaralan? Hindi ba't mas mainam na matutuhan natin ang mga
ito kasabay ng mga kaalamang makuha sa wikang Ingles? May bentahe sa
atin it kung nagkataon.
 YUNIT I

ANG PAGTATAGUYOD NG WIKANG

PAMBANSA
SA MATAAS NA ANTAS NG
EDUKASYON AT LAGPAS PA
Bagaman maraming positibong implikasyon ang K to 12, mayroon din itong
mga naginghamon. Tulad na lamang ng tangkang pagaalis sa mga
asignaturang may kaugnayan sa Panitikan at Filipino. Taong 2011 pa
lamang nang magsimula ang usap-usapan ukol dito. Dahil sa ilan ngasa
pokus nito ay mas mapadulas ang pagkakaroon ng trabaho dito at higit sa
ibang bansa at angpagsunod sa yapak ng mga mauunlad na bansa,
nabigyang diin ang pagpapaunlad ng kasanayansa pag gamit ng wikang
Ingles sa K to 12. Ito ay tumataliwas sa mga nauna nang mgahakbanginpara
sa pagpapayabong ng wikang pambansa, ang Filipino. Mula rito ay
umusbong na ang mgadamdaming handang ipahayag ang kanilang pagtutol
ang pasasawalang bahala sa Filipino.
 Nabuo ang Tanggol Wika sa isang konsultatibong forum noong Hunyo 21, 2014
sa De La Salle University-Manila (DLSU). Halos 500 delegado mula sa 40
paaralan, kolehiyo, unibersidad, organisasyong pangwika at pangkulturaang
lumahok sa nasabing konsultatibong forum. Kasama sa mga tagapagsalita sa
forum na iyon si Dr. Bienvenido Lumbera, Pambansang Alagad ng Sining.
 Ang forum na iyon ay kulminasyon ng mga nauna pang kolektibong
inisyatiba mula pa noong 2012. Noong 2015, pinangunahan ng Tanggol
Wika ang pagsasampa ng kaso laban sa anti-Filipinong CHED
Memorandum Order (CMO) No. 20, Series of 2013, sa Korte Suprema.
Agad na naglabas ng Temporary Restraining Order (TRO) ang Korte
Suprema para ipahinto ang pagpaslang sa Filipino at Panitikan sa kolehiyo,
bunsod ng kasong isinampa ng Tanggol Wika. Bagamat tuluyang binawi ng
Korte Suprema ang TRO noong 2019, tuloy ang pakikipaglaban ng Tanggol
Wika sa iba pang arena. Marami-ramipang kolehiyo at unibersidad ang
mayroon pa ring Filipino at Panitikan, at nakahain na sa Kongreso ang
House Bill 223 upang muling ibalik ang Filipino at Panitikan bilang mga
mandatoring asignatura sa kolehiyo
“Pagtatanggol sa wikang Filipino, tungkulin ng bawat Lasalyano.” -
Departamento ng Filipino ng La Salle: Agosto 2014

Mababatid sa posisyong papel na ang responsibilidad ng paaralan na hubugin ang

pagkakakilanlan ng bawat indibidwal. Isa sa mga inaasahan ay ang mapanatili ang
ugnayan ng paaralan at ng komunidad lalo at higit yaong mga nabibilang sa lalylayan.
Higit kanino man ay sila ang mas nangangailangang marinig at mabigyang atensyon. Sa
pamamagitan ng wikang Filipino ay magiging mabisa ang pagpapahayag ng mga saloobin
at pangangailangan ng mga mamamayan. Ito ang nagbibigay boses sa mg ordinaryong tao
at kung mawawala ito ay tuluyan nang hindi malilinang ang ugat na sanay magdudugtong
sa malayong agwat ng karaniwan at mga edukadong tao. Mas magiging malabo na na
maging pantay ang mga mamayan mula sa iba’t ibang estado sa buhay at manantiling
pinid ang mga labi kung dayuhang wika ang kailangan upang makapagpahayag ng
saloobin at pangangailangan
 “Ang Paninindigan ng Kagawaran ng Filipino ng Panantasang Ateneo de Manila
sa Suliraning Pangwikang Umuuugat sa CHED Memorandum Order No. 20 Series
of 2013” - Departamento ng Filipino ng Ateneo De Manila

Bilang mga Pilipino tungkulin nating pagyabungin ang bawat butil ng ating
pagkakakilanlan. Kaakibat ito ng ating pagiging malaya at ng lahat ng sakripisyo ng ating
mga ninuno. Kaya naman ang tahasang pagtatanggal sa asignaturang Filipino at Panitikan
sa kurikulum ay isang paraan ng pagkitil sa ating identidad at pagsasawalang bahala ng
lahat ng buhay na binuwis para makamit ito. Malinaw sa posisyong papel ng Ateneo de
Manila ang pangangailangang mapagtibay ang Filipino bilang isang disiplina nang sa
gayon ay mapataas din ang kalagayan ng mga pangrehiyong wika. Ang pagyakap sa ibang
wika habang pinababayaan at 4 Kontekstwalisadong Komunikasyon sa Filipino iniisang
tabi ang sariling wika ay nagtutulak sa atin palayo sa sariling bayan at nagpipiring sa
atinsa mga totoong intensyon ng nagpapalawig nito.
 Unibersidsad ng Pilipinas, Diliman Departamento ng Filipino at Panitikan sa
ilalim ng Kolehiyo ng Arte at Literatura.

Ang pinakamainam na porma na pagkatuto ay ang pagpapatuto din sa iba. Ang pagbibigay
serbisyo sa kapwa gamit ang kaalamang natutunan ay higit pa sa salaping maaring
matanggap ng isang propesyunal. Kaya gaano man kahusay ang magiging produkto ng
bagong kurikulum kung hindi naman ito magagamit sa pagtulong sa kapwa ay hindi din
makapagbibigay ng pagunlad. Binibigyang diin sa posisyong papel ng UP Diliman na
dapat kaagapay ng intelektwalisasyon ay ang pag gamit nito sa makataong paraan. Hindi
dapat natatapos ang paglago sa pagkakamit ng degri kundi sa pagbabalik nito sa iba sa
pamamagitan ng serbisyo at ang mainam na serbisyo ay nagsisimula sa pagkakaunawaan.
Wala nang hihigit pa sa unawaang dulot ng parehas na wika.
 “Paninindigan ng Kagawaran ng Filipinolohiya
ng Politeknikong Universidad ng Pilipinas (PUP), Samahan ng mga Dalubguro
atFilipino (SADAFIL), Samahan ng mga Batang Edukador ng Wikang Filipino atmga
Sining ng Plipinas, PUP Ugnayan ng Talino at Kagalingan”

Kalakip ng pagka Pilipino ang wikang Filipino at ang paglinang nito ay paglinang din ng
sariling identidad. Ito ay nagbibigay diin sa lalong pangangailangan ng mga mamayan
lalo’t higit ng mga mag-aaral na linangin ang kani-kanilang identidad. Malinanw ang
pahayag sa posisyong papel na ang pagtatanggal ng pag-aaral ng Filipino sa kolehiyo ay
pagtatanggal din ng pagkakakilanlan ng mga Pilipino. Ang pag-aaral ng wika at panitikan
sa kolehiyo ay higit na mainam na panahon para mas mapalalim ang pagmamahal sa
sariling identidad at mapataas ang antas kasabay ang paglinang din ng kani-kaniyang
propesyon at larangan. Upang kasabay ng mga lumalagong Pilipino ay ang pagyabong din
ng wikang Filipino.
Philippine Normal University

Ang paaralan ang nagiging kanugnog ng tahanan kung saan lalong pinapanday ang
pagkatao ng bawat indibidwal. Ito ang siyang nagbibigay katuturan sa mga karaniwang
karanasan at nagpapaliwanag ng mga bagay sa mas malalim na perspektibo. Binigyang
pansin sa posisyong papel ang malaking gampanin ng paaralan sa pagbuo ng tulay na
magdudgutong sa kung ano man ang mga napagaralan sa silid ay syang magamit at
madala sa paglabas dito. Ito ang nagpapaigting ng pagnanais na malinang sa paaralan ang
sariling wika at panitikan at nang sa gayon ay masiguradong bahagi ng paglago ng mga
mag-aaral ang midyum na batid ng bawat Pilipino. Ito ay magbibigay daan din sa
kapakinapakinabang na talastasan at talaban ng ideya.
Samakatuwid, ang bawat posisyong papel na nailathala sa paksang ito ay naging
malaking bahaging sa pagkakaroon sa kasalukuyan ng mga asignaturang umiinog sa
Filipino at Panitikan. Ang hakbang at inisyatiba na isinaalang-alang ng mga
organisyon at pamantasan ay nagbigay ng magandang bunga sa kalagayang
pang-edukasyon ng susunod na henerasyon. Patuloy na magiging mapanghamon ang
pagyakap sa globalisasyon at nawa kaalisabay nito ay mas humigpit ang pagyakap sa
sariling pagkakakilanlan at identidad. Sa kabila ng pagbabago sa napakaraming
aspekto ay manatili sana ang pagmamahal sa Filipino at Panatikan. Inaasahang dadami
ang mga propesyonal na magmamahal at magpapaunlad sa sariling wika matapos ang
pagtatalakay sa mga posisyong papel na ito upang maibalik ang Filipino at Panitikan
sa kolehiyo.
“Pahayag para sa pagpapatibay ng Wikang Filipino bilang sabjek sa kolehiyo”
Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas kolehiyo ng Arte at Literatura
Unibersidad ng Pilipinas, Diliman
Ched Sentro ng kasaysayan sa panitikan Ched sentro ng kahusayan sa Filipino
18 hunyo 2014
“Kaming mga propesor ng Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas ay
matinding tumututol sa pagbabago sa siyam na yunit na kahingian sa wikang Filipino
sa General Education Curriculum ng Commission on Higher Education (CHED) sa
pamamagitan ng ipinalabas na CHED Memorandum Order No. 20, Series of 2013.
Naniniwala kaming ang panukala ng CHED Memorandum Order No. 20, Series of
2013 ay paglapastangan sa pagpapahalaga sa kasaysayan, karunungan, at diwa ng
kasarinlang mahabang panahong ipinaglaban at nilinang ng mga naunang salinlahi ng
mga Filipino.”
Una, tinatanggal nito ang katiyakan na magamit at maituro ang wikang Filipino sa
kolehiyo. Ang pagsasabing ang walong core GE courses ay maaaring ituro sa Ingles o
Filipino ay mapanlinlang. Mula sa umiiral na sitwasyong may tiyak na siyam na yunit
ang wikang Filipino, inilalagay na ngayon ang kapalaran ng wika sa kamay ng mga
unibersidad, kolehiyo, departamento, mga guro’t mag-aaral, gayundin sa iba pang mga
puwersa sa loob at labas ng akademya. Ang kunwa’y paglalatag ng mga kursong GE
na maaaring ituro kapuwa sa Filipino at Ingles ay lilikha lamang ng kompetisyon sa
dalawang wika, bukod pa sa malaking posibilidad ng pagpili sa Ingles dahil ito ang
inimaheng “wika ng edukado” at “wikang susi ng kaunlaran.”
Pangalawa, hindi nito kinikilala ang pag-aaral ng wikang Filipino bilang isang
lehitimong dominyo ng karunungan. Sa bagong GE Curriculum, nababanggit lamang
ang Filipino, kahanay ng Ingles, bilang midyum o daluyan ng pagtuturo. Binabalewala
ng ganitong pagtingin ang integridad ng wikang Filipino bilang ganap na dominyo ng
karunungan at isa ring paraan ng pag-unawa sa lipunan at sa mundo, at kung gayon,
nag-aambag sa pagpanday ng kaisipan at pananagutan sa lipunan.

Pangatlo, ang bagong GE curriculum ay tahasang pagbabalewala sa kasaysayan ng

wikang pambansa, at ang mapagtakdang papel ng wika sa pagpapaunlad ng isang
bayan.
Wikang Filipino ay Kasaysayan ng Pilipinas.

Isa sa mahahalagang trajektori ng pag-unlad ng Filipino ay ang intelektuwalisasyon

nito. Resulta ito ng paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang disiplina na ibinunga
rin naman ng mga ipinunlang kasanayan at oryentasyon sa mga kursong GE sa
Filipino. Kung ibinaba sa senior high school ang pagtuturo ng mga kasanayan,
nararapat kung gayon, na maging lunan pa ang mga kursong GE sa Filipino ng
pagsustine sa pagpapaunlad ng gamit ng Filipino sa mga diskursong panlipunan sa
iba’t ibang disiplina.
Ang Wikang Filipino ay Identidad ng Filipino.

Pananaw at kamalayan ang wikang Filipino. Dahil nasa wika mismo ang kaalaman sa
sariling pisikal at di-pisikal na daigdig, hindi lamang usapin ng wikang panturo ang
Filipino kundi usapin higit ng pagkilala sa pagka- Filipino. Sasaklawin ng sabjek na
Filipino ang iba’t ibang kaalamang may kinalaman sa pagiging Filipino na
magpapatibay sa pagkaugat ng mga estudyante sa sariling identidad. Ito ang magiging
matibay na pundasyon ng mag-aaral upang maging handa sa pagharap sa mabilis na
pagbabago ng kaayusang global ngayon.
Pang-apat, ang pagtatanggal ng siyam na yunit ng Filipino sa kolehiyo ay isang anyo
ng karahasang pangkamalayan.

Nilulusaw nito ang pagpapahalaga sa kasaysayan at kabihasnang tanging wikang

Filipino ang makapagpapaliwanag. Ang pagsisikap ng ating mga ninuno sa pagkilala
sa galing at integridad ng lahing Filipino ay mapapalis kung hindi ito maipakikilala sa
wikang nakauunawa ng pasakit at pakikipagsapalarang ibinuwis nila, makamit lamang
ang kasarinlan.
Napagtagumpayan na ng mga naunang bayani ng bayan ang mga tinatamasa nating
pagkilala sa wikang Filipino bilang isang wikang mayaman at taglay ang karunungang
matalas at nangunguna sa pagtuklas ng mga bagong kaalaman. Nasa wikang Filipino
ang karunungang makapagtutulos ng pagka-Filipino sa mabilis na nagbabagong
daigdig.

Buo ang pagkilala namin na ang layunin ng higher education at ng general education
na pumanday ng mga estudyante na may matatag na pagkilala sa kanilang kasaysayan
at tungkulin bilang Filipino, ay hinding-hindi matatamo kung ang pangunahing
kasangkapan para matamo ito—ang wikang Filipino—ay buburahin ng institusyon na
dapat sana’y nagtataguyod at pumapanday nito.

Kaya kaming mga guro ng wika at manunulat ng saliksik at panitikang Filipino,

kasama na kaming mga kapuwa guro, manunulat, mananaliksik, at artistang
nagmamahal sa wika at kaalamang Filipino ay naninindigang dapat ituro ang Filipino
bilang regular na kurso sa antas tersiyarya.
Nakakahiyang Filipino ang nakalagay sa ating konstitusyon ngunit hindi
naman natin talaga ito nagagamit. Nakaklungkot na ang pananaw ng
karamihan sa atin ay inferior pa rin sa Filipino, kaya ang Ingles ang ating
pilit na niyayakap. walang masama sa pagiging mahusay sa Ingles
sapagkat ito ang wika ng mundo ngunit tandaan natin ang wikang Filipino
ang wika ng ating lahi. Ito ang magsisilbing mukha at kaluluwa sa mundo
Filipino Bilang Wika ng Komunikasyon sa Kolehiyo at
mas Mataas na Antas
Napagiwanan na ang Pilipinas sa mga karatig-bansa nito sa Asya
pagdating sa pagtangkilik sa sariling wika tulad ngapan, malaysia
at Indonesia. ang mga bansang ito ay may pambansang wika at ito
ang ginagamit ng lahat-mula sa mga simpleng mamamayan
hanggang sa namumuno sa pamahalaan. ang pambansang wika
nila ang ginagamit sa lahat ng aspeto ng lipunan: Edukasyon,
komersyo at Pamahalaan.
Artikulo XIV, Seksiyon 6 ng kasalukuyang saligang-batas na “Subject to the
provisions of law and as the Congress may deem appropriate, the Government shall
take steps to initiate and sustain the use of Filipino as a medium of official
communication and as language of instruction in the educational system.”

Malinaw sa probisyong ito ang responsibilidad ng gobyerno na itaguyod ang pagbuo ng mga
hakbnagin upang patuloy na magamit ang wika sa mas malalim pamamaraan
sa pamayanan man o paaralan. Ang mga inisiyatibang nagpapalawak ng saklaw ng gamit sa
Filipino bilang wikang panturo at wika ng komunikasyon ay inaasahang magmumula sa
pamahalaan ayon sa Saligang Batas. Kaya naman ang mga nagdaang pagtatangka na alisin
ang Filipino at Panitikan ay tunay na nagsindi sa mga damdaming makabansa ng mga
Pilipino.
Hindi lamang dito limitado ang mga opisyal na dokumento na sumusuporta
sa paggamit ng Filipino sa mas interaktibo at malalim na paraan. Ang dating
Pangulong Corazon C. Aquino ay nagbigay diin din sa probisyong ito sa
pamamagitan ng Executive Order No. 335 na “Nag-aatas sa Lahat ng mga
Kagawaran/Kawanihan/Opisina/Instrumentaliti ng Pamahalaan na
Magsagawa ng mga Hakbang na Kailangan para sa Layuning Magamit
ang Filipino sa Opisyal na mga Transaksiyon, Komunikasyon, at
Korespondensiya.”
Ayon kay Lumbera et al. (2007) ang Filipino ang wikang gingamit sa
paglinang at pagpapalaganap ng isang edukasyong na nagtataguyod ng
kapakanan ng bansa, nagpapayaman ng diwang mapagtanong at mapanlikha
at umuugat sa buhay at pakikibaka ng nakararami. Mula dito ay mababatid
na ang ugat ng sinasabing wika na likas sa ating mga Pilipino ay Filipino.
Kaya ito ay nararapat lamang gamitin sa ano mang aspekto ng
komunikasyon at pagkatuto.
 “12 Reasons to Save the National Language.”
G. David Michael M. San Juan
Agosto 10,2014

Ang unang dahilan na kaniyang binigay ay ang nasasaad sa Artikulo XIV Seksyon 6 ng
kontistusyon ng bansa. Aniya ay nakaririmarin ang mga ahensya ng gobyerno na
gumgamit ng Ingles bilang opisyal na wika ng komunikasyon at gayundin ay ang mga
institusyong tila sumasalungat sa pagsusulong ng Filipinisasyon. Sunod niyang
binigyang diin ay ideya ng epektibong gamit ng Filipino bilang wikang panturo kung
ito ay ituturo rin bilang isang sabjek o disiplina.
 “12 Reasons to Save the National Language.”
G. David Michael M. San Juan
Agosto 10,2014

Isa rin ay ang globalisasyon at ASEAN integration, kung saan inaasahan ang
pagpapatibay ng sariling wika, panitikan, at kultura upang may maibahagi tayo sa
pandaigdigan at pangrehiyong na palitan sa panlipunan at pangkalingang unawaan. Ito
ay isa ring paraan ng paglinang ng napag-aralan at napagtalakayan sa hayskul tulad ng
kung paano nililinang ang ibang disiplina sa hayskul at kolehiyo. Bukod pa rito, ang
Filipino at Panitikan ay parehas sa College Readiness Standard sa CHED’s Resolution
No. 298-2011. Ang resulta ng National Achievement Test sa Filipino ng sa hayskul ay
mababa pa rin sa itinalagang lebel ng masteri ng Kagawaran ng Edukasyon at dahil
dito ay lalong na ngangailangan ng Filipino sa kolehiyo upang mapunang ang
kulang pang natutuhan ng mga mag-aaral sa hayskul.
Nakalathala sa akda ni G. Virgilio S. Almario (2014) na napakarami pang dapat gawin
upang ganap na magtagumpay ang wikang Filipino. Aniya hindi sapat ang
pagdedeklara ng Buwan ng Wikang Pambansa tuwing Agosto bilang tugon sa
Proklamasyon Blg. 1041 ng Pangulong Fidel V. Ramos noong Hulyo 5, 1997. Dagadag
pa niyang na ang wikang Filipino ay totoong mabubuhay at yayaman sa pamamagitan
ng patuloy na paggamit araw-araw ng mga mamayan. Bagaman kung tutuusin, hindi
sapat kahit ang panyayaring siyento posiyento na ang mga mamayang Pilipino ay
nakapagsasalita at nakuunaw sa wikang Filipino.
Kasama rin sa akdang ito Pambansang Alagad ng Sining ang pag-aasam na sa darating
na panahon, sinumang nais mag-aral pa ay maaaring magbasa sa isang aklatang tigib sa
nga aklat sa mga aklat at sangunian na nakalimbag sa Filipino. Ang lahat ng balikbayan
at bisita ay sinasalubong sa airport ng mga karatula sa wikang Filipino ang banyagang
nais magtagal sa Pilipinas. May tatak at paliwanag sa Filipino ang mga ibinebentang
de-lata at nakapaketeng produkto. Idinadaos ang mga kumperensiya sa wikang
Filipino, at kung kailangan, may mga tagasalin sa Ingles at ibang wikang global.
Nagtutulong-tulong ang mga eksperto at guro sa mga wikang katutubo sa Wikang
Pambansa. Nagsasalita sa Filipino ang mga mambabatas kahit hindi sila nkaharap sa
telebisyon para maintindihan ng bayan. At hindi nag-iisa ang Pangulong Benigno C.
Aquino III sa pagtatalumpati sa wikang Filipino.
 Tunay nga na kapag nangyari ang mga bagay na ito ay maikukunsidera na ang
paggamit sa Filipino bilang wika ng komunikasyon ay nasa
mataas na antas na o higit pa.
 YUNIT II

PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON
PARA SA KOMUNIKASYON
Ang Pananaliksik at ang Komunikasyon sa Ating Buhay
Sa anumang sitwasyong pang komunikasyon, ginagamit sa pakikipag ugnayan,
pakikisalamuha at pakikipag talastasan sa kapuwa ang mga kaalamang natutuhan natin mula
sa pagoobserba at pagsusuri ng lipunan. Ang mga nabatid at napaglimian nating kaalaman
mula sa karanasang panlipunan ang pumapanday sa ating karunungan na siyang gumagabay
sa ating maliliit at maalaking desisyon at hakbang sa buhay. Ang pangunahing salik ng
kaalaman, na ibinabahagi din natin sa kapuwa ay ang mga impormasyong nasasagap natin
mula sa tao, sa ating kapaligiran, at midya. Sa makatuwid, lubhang mahalaga na pagyamanin
ang ating kakayahan na magproseso ng impormasyon – ang bawat butil ng impormasyon na
alam natin at anumang kaugnayan ng mga butil na ito sa isa’t isa – dahil ito ang malaking
bahagi ng kaalaman. Ang ating kapasidad sa paggawa at pagsasabuhay ng desisyon, aksiyon,
at komunikasyon ay nakasalalay sa nabuo nating kaalam at napanday nating karunungan.
Bahagi pa rin ng pang-araw-araw na pamumuhay ang pakikinig ng awitin, panonood ng mga
palabas, o ang pag-alam ng mga makabagong kaganapan. Ang lahat ng ito ay sa maaring
magawa gamit ang telebisyon, radyo, o kaya ay kompyuter. Mass Media o pangmadlang midya
ang ginagamit ng karamihan na mapagkukunang ng impormasyon at balita. Ito ay
nangangahulugang teknolohiya na inilaan upang maabot ang ng impormasyon ang madla. Ito ay
pangunahing paraan ng komunikasyon na gingamit upang maabot ang karamihan sa
pangkalahatang publiko. Ang pinaka-karaniwang pangmadlang midya ay pahayagan,
magasin,radyo, telebisyon, at Internet. Ang pangkalahatang publiko ay karaniwang umaasa sa
pangmadlangmidya upang magbigay ng impormasyon tungkol sa mga isyung pampulitika,
lipunan, libangan, at balita sa kulturang popular.
Sabi nga, ang kaalaman ay kapangyarihan at may kapangyarihang panlipunan. Sa harapang
pakikipag-usap sa kapuwa o sa pagpapahayag gamit ang midya, malakas ang bias at talab ng
mga ibinabahaging kaalam batay sa malalim at malawak na pag susuri at pagtatahi ng
impormasyon. Ang makatotohanan at katiwa tiwalang kaalaman ay makakatulong sa pag
igpaw sa kamangmangan at kahirapan. Gayundin ito ay isa sa mga malakas ba panlaban sa
panlilinlang, pangaapi, at pang aabuso lalo pang ang mali at binaluktot na impormasyon ay
ginagamit sa kasamaan ng mga ganid at sira sa lipunan. Sa kasalukuyang panahon kung
kailan laganap ang kultura ng pang madlang midya at virtual na komunikasyon, mas madali
ng magpakalat ng tinatawag na disinformation sa paraang ng fakenews sa mga midya
gingamit sa information and communication technology (ICT). Sa kabila nito lalong
pinaiigting ang pagmagmamatyag sa mga impormasyong nagmumula rito upang makabubuo
tayo ng makabuluhan at makatuturang kaalaman na magagamit sa pagpapaunlad ngating
buhay at lipunang Pilipino.
Ang fake news ay tumutukoy sa mga sadyang hindi totoo, o mga kwento na naglalaman ng ilang katotohanan ngunit
hindi ganap na tumpak, sa pamamagitan ng aksidente o disenyo. Sinasbi rin ng ilang tao na ang mga totoong kwento
ay “fake news", dahil lamang sa hindi sila sangayon sa kanila. Maaari itong humantong sa mapanganib na
pagwawalang bahala na mahahalagang payo. Ang mga fake news ay maaaring magkaroon ng negatibong epekto sa
pag-uugali sa lugar ng trabaho. Halimbawa, sa pamamagitan ng pagsira sa kultura ng pag-aaral, at naging sanhi ng
pagkalat ng tsismis at kawalan ng katiyakan. Kaya mahalaga na malaman kung paano ihiwalay ang tunay mula sa
mga pekeng impormasyon.
Ayon sa website na MindTools May ilang hakbang upang malaman kung ang impormasyon ay lehitimo o hindi.

1. Una ay ang pagbuo ng kritikal na pagtingin sa mga impormasyon.

2. Kailangan din na maging mapanuri sa pinamulan ng impormasyon.
3. Mahalaga rin na kilalanin kung sino ang pinagmulan ng impormasyon at suriin ang mga katibayan.
4. Huwag magpadala sa tinatawag na “face value” ng mga impormasyon. Hiindi kasiguraduhan ang magandang
presenstasyon ng tama at lehitimong batis ng impormasyon.
5. Higit sa lahat suriin kung “tunog tama” ba ang pahayag o impormasyon.
Ang ano mang napapanood, naririnig, at maging nababasa natin sa tradisyonal o modernong
midya man ay may kani-kaniyang layunin na bunsod ng tao o organisasyong nasa likod nito.
Sa kasalukuyan, hindi na maaaring iilang pandama ang ating gingamit sa paghalaw ng
meesahe mula sa mga nasasaksihan natin. Lalong nangangailngan na na magkaagapay ang
ating mga pandama at ang ating matalas na isip sa pagbibigay katuturan sa mga midyang
abeylabol. Ito ay para makasiguradong lubos at tama ang mga impormasyong makakarating
sa atin at ang maibabahagi natin sa iba. Kailngan na nating tanggapin na binubuo ng
tinatawag na binary opposition ang mundo sa kadahilanang walang neutral at ang mga bagay
ay nasa pagitan lamang ng positibo at negatibo, masama o mabuti, sang-ayon o hindi.
Ayon kina Maxwell McComb at Donald Shaw, ang pangmadlang midya ang
nagtatakda kung ano ang pag uusapan ng publiko kung si George Gerbner, ang
midya, lalo na ang telebisyon, ang tagapagsalsay ng lipunan na lumilinang sa
kaisipan ng mga madalas manood na ang mudoy magulo at nakakatakot kung si
Marshall McLuhan, binabago ng midya ang simbolikong kapaligiran ng mga tao
at naiimpluwensiyahn nito ang kanilang pananaw, karanasan, ugali, at kilos kung
kaya’t masasabng “ang midyum ay ang mensahe”; at kung si Stuart Hall ang
midya ang nagpapanatili sa ideolohiya ng mga may hawak ng kapangyarihan sa
lipunan (Griffin, 2012). Sa makatuwid, kailangang maging mapanuri at kritikal sa
mga impormasyong nakukuha sa midya upang magamit ang mga ito sa
kapakinabangan, sa halip na kapahamakan.
Bukod sa batis ng impormasyon, dapat ding isaalang alang ang pamamaraan ng
pagkuha ng impormasyon, ang konteksto ng impormasyon, at ang konteksto ng
pinagkunan o pingmulang impormasyon. Ang maling pamamaraan ay
humahantong sa palso at di angkop na datos. Ang konteksto ang nagbibigay ng
linaw sa tukoy na kahulugan ng impormasyon at nagsisilbing gabay sa
interpretasyon nito. Dagdag pa, konsiderasyon din kung anong pamamaraan ang
gagmitin sa pagsusuri ng impormasyon para makabuo ng sariling pahayag na
magagamit sa isang tukoy na sitwasyong pangkomunikasyon. Ang maling
pamamaraan ng pagsusuri ay nagreresulta sa kaalamang hindi maaasahan at kahina
hinala ang katampukan.
Higit sa lahat sa bawat hakbang na gagawin natin sa pagpoproseso ng
impormasyon, kailangang magtiwala tayo sa kakayahan ng Filipino bilang
mabisang wikang pag unawa at pagpapaunawa; gayundin, magtiwala tayo sa
kaangkupan ng mga katutubong metodo sa pagkalap at pagsusuri ng
impormasyon. Sa paggamit ng wikang Filipino at katutubong pamamaraan, mas
magiging maigting at malaman ang komunikasyon sapagkat nagkakaintindihan
ang mga kalahok at mas nakakaugnay sila sa paksa dahil paksa dahil an gating
wika ay “hindi lamang daluyan kundi tapagpahiwatig at imbakan-kuhanan ng
kultura” natin bilang mga Pilipino.
 Mga Panimulang Konsiderasyon:
Paglilinaw ng Paksa, mga Layon, at Sitwasyong Pangkomunikasyon
Ang pananaliksik ay isang maingat at detalyadong pag-aaral sa isang tiyak na problema,
pag-aalala, o isyu gamit ang pamamaraang pang-agham. Ito ay nagbibigay pagkakataon sa atin
upang mapataas ang antas ng kaalaman sa pamamakitan ng eksperimento. Ito ang pinakamhusay
na nagawa sa pamamagitan ng paggawa ng isyu sa isang katanungan, na may hangarin ng
pananaliksik upang sagutin ang tanong. Ito ay maaring tungkol sa anumang bagay, at maraming
halimbawa ng pananaliksik ang abeylabol sa iba’t ibang midya.

Marami sa malalaking katanungan ng mundo ay nabibigyang linaw ng pananaliksik. Kaya

naman mainam na ang lahat lalo’t higit ang mga ag-aaral ay nagiging kasangkot sa mga ganitong
akademikong gawain. Dahil hindi nagmamaliw at patuloy pa rin ang pagkokonsidera sa mga
kabataan bilang pag-asa ng bayan, sila ang inaasahang magbibigay solusyon sa problema ng
bansa. Isa sa pinkamainam na paghanap ng ksagutan ay sa pamamagitan ng pananaliksik. Kaya
naman may ilang bagay na dapat isaalang alang ang isang mananaliksik bago pumili ng batis ng
impormasyon para sa pagbuo ng kaalamang ipapahayag sa isang sitwasyong
pangkomunikasyon.
 Ano ang layunin ng pananaliksik

1. Upang makadiskubre ng mga bagong kaalaman hinggil sa mga batid nang penomena.
2. Upang makakita ng mga sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na nalulutas ng mga umiiral
na metodo at impormasyon.
3. Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at makadebelop ng mga bagong instrumento o
produkto.
4. Makatuklas ng hindi pa nakikilalang substances at elements.
5.Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga dati nang kilalang substances at elements.
6. Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya sa kalakalan, industriya,edukasyon pamahalaan at
iba pang larangan.
7. Ma-satisfy ang kuryusidad ng mananaliksik.
8. Mapalawak o ma verify ang mga umiiral na kaalaman.
Mga Katangian ng Pananaliksik
 Mga Tip sa Pananaliksik

1. Interesado ka o gusto mo ang paksang pipiliin

2. Bago! Naiiba sa mga paksang napili na ng mga kaklase mo
3. may mapagkukunan ng sapat at malawak na impormasyon
4. Ang paksa ay matatapos sa takdang panahong nakalaan
Mapapansin sa talakayan na nauna ang paglilinaw sa paksa, uri, at kalakaran ng sitwasyong
pangkomunikasyon bago ang pakay sa paglahok dito ang pagtukoy sa tiyak na paksa at tiyak na
layon ng pananaliksik. Maaari ring kabaligtaran ang mangyari, na mauna ang pagsasaliksik
hinggil sa isang napapanahon at mahalagang paksa bago magdesisyon ang mananaliksik kung
saang sitwasyong pangkomunikasyon niya ibabahagi ang kaalamang nahalaw at kung ano ang
pakay niya sa pagbabahgi nito. Anuman ang proseso, ang pag alam sa uri ng sitwasyong
pangkomunikasyon ay makatutulong din upang makilala ang kapwa kalahok. (katalastasan) o
audience (tagapakinig, mambabasa, o tagapanood) mapaghandaan ang posibleng estraktura at
daloy ng sitwasyon at makagawa ng estratihiya kung paano pupukawinang interes ng mga
kapuwa kalahok o audience
Si San Juan (2017) ay nagbigay ng limang hakbangin na dapat isakatuparan sa ikauulad ng
pananaliksik mula sa at para sa mga Pilipino bukod sa pagsipat sa iba’t ibang realidad at/o
suliraning panlipunan na maaaring pagmulan ng makbuluhang adyendang pananaliksik.
1. Una, “magpansinan muna tayo bago magpapansin sa iba. I-cite ang pananaliksik ng kapwa
Pilipino paano babasahin ng ibang bansa ang gawang Pilipino kung hindi rin ito binabasa ng
mga Pilipino mismo.
2. Ikalawa, “magbuo ng pambansang arkibo ng mga pananaliksik gaya ng narcis.nl ng
Netherlands at diva-portal.org ng Sweden.
3. Ikatlo, “magdevelop ng katiwa-tiwalang translation software na libreng magagamit para sa
mga mass translation projects.
4. Ikaapat, “bigyang prayoridad ang Filipinisasyon ng lalong maitaas ang edukasyon at ang
mga programamng grdwado.
5. Ikalima, “atasan ang lahat ng mga unibersidad na magtayo ng Departamento ng Filipino at/o
Araling Pilipinas.”
Mainam din na ikonsidera ng mananaliksik ang ilan sa mga mungkahi nina
Santiago at Enriquez (1982) para sa maka-Pilipinong pananaliksik.
Una, iugnay sa interes at buhay ng mga kalahok ang pagpili ng tukoy na paksa.
Pangalwa, gumamit ng mga pamamaraan ng pagsisiyasat na nakagawian ng mga
Pilipino, angkop sa kultura, at katanggap tanggap sa ating mga kababayan.
Pangatlo, humango ng mga konsepto at paliwanag mula sa mga kalahok, lalo na
iyong makabuluhan sa kanila.
 Mulaan ng Impormasyon:
Mapanuring Pagpili mula sa Samo’t Saring Batis
Ang batis ng impormasyon ay ang pinanggagalingan ng mga katunayan
(halimbawa. Facts, and figures at datos (halimbawa. Obserbasyon ,
berbal, at biswal na teksto, artifact fossil) na kailangan para makagawa
ng mga pahayag ng kaalaman hinggil sa isang isyu, penomeno, o
panlipunang realidad. Ang mga ito ay maikakategorya sa dalwang
pangunahing uri: primera at sekundarya.
 Ang primaryang batis ay mga orihinal na pahayag, obserbasyon at teksto na
direktang nagmula sa isang indibidwal, grupo o institusyon nanakaranas,
nakaobserba, o nakapagsiyasat ng isang paksa o phenomena. Halimbawa ng mga
primaryang batis ng mga sumusunod:
Mula sa harapang ugnayan sa kapuwa tao:
1.pagtatanong tanong
2.pakikipagkuwentuhan
3.panayam o interbyu
4.pormal, inpormal, estrukturado, o semi estrukturado talakayan;
5.umpukan
6.pagbabahay bahay
Mula sa mga material na nakaimprenta sa papel, na madalas ay may kopyang electroniko:
1.awtobiyograpiya
2.talaarawan
3.sulat sa koreo at email
4.tesis at diertasyon
5.sarbey
6.artikulo sa journal
7.balita sa diyaryo, radio, at telebisyon;
8.mga rekord ng mga tanggapan ng gobyerno kagaya ng konstitusyon, katitikan ng pulong kopya
ng batas at kasunduan, taunang ulat, at pahayagang pang-organisasyon.
9.orihinal na dokumento kagaya ng sertipiko ng kasal at testament;
10.talumpati at pananalita; at
11.larawan at iba pang biswal grapika
Mula sa iba pang batis
1.harapan o online na survey.
2.artifact ng bakas o labi ng dating buhay na bagay, specimen pera, kagamitan, at damit;
3.nakarecord na audio at video,
4.mga blog sa internet na maglalahad ng sariling karanasan o obserbasyon.
5.website ng mga pampubliko at pribadong ahensya sa internet at
6.mga likhang sining tulad ng pelikula, musika, painting, at music video
Sa pangkalahatan, sa dalwang uri ng batis, binibigyang prayoridad ng isang mananaliksik ang
primary kes sekondaryang batis sapagkat ang una ay nanggaing sa aktuwal na karanasan,
obserbasyon o pagsisisyasat kaya itinuturing na mas katiwa tiwala kaysa pangalawa. Ngunit
hindi dapat ipagbalewalang bahala ang alinmang sekondaryang batis dahil maaaring maghain ito
ng kaugnay o alternatibong perspektiba at kabatiran na magpapapatatag sa kaaalamang binubuo
ng manananaliksik lalo na kung ang mga ito ay mula sa kinikilalang eksperto. Dagdag pa, daan
ito tungo sa pagtukoy ng iba pang mahahalagang batis ng impormasyon na posibleng magamit
ng manananaliksik; gayunman, dapat na balikan, suriin, at gamitin ng manananaliksik ang
primaryang batis kung saan kinuha ang mga imporamsyong nagamit sa sekondaryang batis
(Hinampas 2016).
Kapuwa Tao bilang Batis ng Impormasyon. Sa pagpili ng mga kapuwa tao bilang batis
impormasyon, kailangan timbangin ang kalakasan, kahinaan kaangkupan ng harapan at
mediadong pakikipag ugnayan. Ang mga kapwa-tao ay karaniwang itinuturing na primaryang
batis, maliban kung ang nsagap sa kanila ay nakuha lang din sa sinasabi ng iba pang tao.
Sa harapang ugnayan ng kapwa tao, sinasadya, tinatanong at kinakausap ng mananaliksik ang
indibiwal o grupo na direktang nakakaranas ng penomenong sinasaliksik, ang mga apektado
nito, nakaobserba rito, dalubhasa rito o nakaugnay, nito sa ibat-ibang dahilan (halimbawa.lider
ng komunidad kung saan nagaganap ang penomeno, mananaliksik at nagsisisyasat din sa paksa).
Sa mediadong ugnayan naman, maaari tayong makakalap ng impormasyon mula sa kapwa-tao sa
pamamagitang ng ICT (halimbawa. Telepono, email, pribadong mensahe sa social media), lalo
na kung may limitasyon sa panahon at distansya sa pagitan ng mananaliksik at ng natukoy ng
mga indibidwal.
Ilan sa mga kalakasan ng harapang ugnayan ang mga sumusunod:
1.maaring makakuha ng agarang sagot at paliwanag mula sa tagapagbatid;
2.makapagbigay ng angkop na angkop na kasunod na tanong ( follow-up question) sa kaniya;
3.malinaw niya agad ang sagot; at
4.maoobserbahan ang kanyang berbal at di-berbal na ekspresion.
Subalit nangangailangan ito ng mas malaking badyet at mas malaking oras para sa fieldwork lalo
na kung malalayo at magkakalayo ang kinaroroonan ng mga tagapagbatid. Bentahe naman sa
mediadong ugnayan ang:
1.pagkakataong makapagbatid ang mga nasa malalayong lugar sa anumang oras at pagkakataon
kung kalian nila maiisisingit ang pag responde
2.ang makatipid sa pamasahe at panahon dahil hindi na kailangang puntahan nang personal ng
manananaliksik ang mga tagapagbatid; at
3.ang mas medaling pag oorganisa ng mga datos lalo na kung may elektonikong sistema na
ginagamit ang manananaliksik sa pagkalap ng datos (halimbawa. Mga online survey tools,
digital transcriber, vedio analysis, software, computer, assisted qualitive data analysis. )
Midya bilang batis ng impormasyon. Kung pipiliin ang midya bilang batis ng impormasyon,
kelangan ding pag isipang mabuti ang kalakasan, kahinaan, at kaangkupan nito para sa
binubuong pahayag ng kaalaman. Dapat unahin sa prayoritisasyon ang mga primaryang batis,
angkop na uri ng midya, at kredibilidad ng tukoy na midya.
 Paglubog sa mga Impormasyon:
Mga Pamamaraan ng Paghahagilap at Pagbabasa
Iba't-ibang uri ng Batis ng
Impormasyon
Kung nakapili na ng mayaman at angkop na batis ng imporamsyon, kailangang
paghandaan ng mananaliksik ang pangangalap at pagbabasa ng mga katunayan at
datos. Ang pamamaraan ng pagkalap ng datos ay bahagi ng disenyo ng saliksik
kung kaya inaasahang natukoy na uito ng mananaliksik bago pa man siya pumili
ng batis ng impormasyon. Kwantitatibong disenyo, palasak ang pamamaraang
survey na ginagamitan ng talatanungan at eksperimento na may pretest at post test.
Sa kwalitatibong disenyo, malawak ang pagkakaiba iba ng mga pamamaraan pero
mas palasak ang panayam at pangkatang talakayan.
Tambalan ng pangangalap at pagbabasa ng impormasyon. Maraming disenyo
ng pagsasaliksik (halimbawa. Sarbey, eksperimento, sosyomatrikong analisis)
kung saan kailangan munang malikom ang bago ang pagbabasa at pagsusuri nito.
Subalit mayroon ding mga disenyo kung saan pinagtatambal ang dalawang
magkahiwalay na mga gawaing ito. Halimbawa sa kaso ng mga midya bilang batis
ng impormasyon( halimbawa mga publikasyon, tesis, disertasyn, aklat, ulat ),
kailanagn ng panimulang pagbabasa habang nangangalap ng impormasyon kung
hindi pa natutukoy ang espesipikong sanggunian mula sa isang uri ng batis na
napili ( halimbawa. Aling partikular na artikulo sa anong journal). Maaaring
tingnan muna ang abstrak (artikulo sa journal), ang pamatnubay (balita sa
diyaryo), at buod (aklat, ulat) para malaman kung mahalaga o kaugnay ba ito ng
paksa.
Pangangalap ng impormasyon mula sa kapuwa tao. Ang ating mga kapuwa tao
ay mayamang batis ng impormasyon dahil marami silang maaaring masabi batay
sa kanilang karanasan; maari nilang linawin agad o dagdagan pa ang kanilang mga
sinasabi sa manananaliksik at may kapasidad din silang mag imbak at magproseso
ng impormasyon. Sa panahon nagayon na palasak at kalat na ang teknolohiyang
pangkomunikasyon, maaari silang makausap ng online bukod pa sa posibilidad na
silay makasama sa isang harapang interaksyon. Importanteng ipaalam agad sa
tagapagbatid na sila ay napili para sa isang pananaliksik, hingin ang kanilang
permiso na lumahok , at isangguni sa kanila ang takdang lugar, araw at oras ng
harapan o mediadong interaksyon para sa pangangalap ng datos.
1.Eksperimento
Sa teksto ng agham panglipuanan, ang eksperemto ay isang kuwantitatibong
disenyo ng pananaliksik kung saan sinusukat ang epekto ng dependent variable, na
tinatalaban ng interbensiyon. Halimbawa, ano ang epekto ng paggamit ng
bernakular sa pagtuturo sa klase (independent variable) sa antas ng kaaalaman ng
mag aaaral hinggil sa isang paksa sa agham ( dependent variable). Madaas na
gumagamit ng kontrol at eksperimental na mga pangkat ng kalahok para
mapagkumpara ang resulta sa pagitan ng pangkat na hindi finagamitanng
interbensiyon (kontrol) at sa pangkat na gimagamitan ng ( eksperimental).
Limitado ang gamit ng eksperomento sa agham panlipuanan at nahaharap ito sa
maraming banta sa katumpakan ( baxter & babbie 2004).
2.Interbyu
Ang interbyu o panayam ay isang interaksyon sa pagian ng mananaliksik bilang tagapagtanong,
at tagapoakinig, at ng tagapagbatid na siyang tagapagbahagi ng impormasyon (baxter & babbie
2004). Sa estrukturadong interbyu, gumagamit ang mananaliksik ng gabayna tanong, na ang
pgkakasuynod ay mahalaga upang matiyak ang konsistensi sa lahat ng tragapagbatid. Sa
semi-estrukturadong interbyu, mayroon ding gabay na mga tanong ang mananaliksik, subalit
maari niyang baguhin ang pagkakaayos nito depende sa takbo ng interbyu at maaari din niyang
dagdagan kung mayroon siyang followup na tanong. Sa di estrukturadong interbyu ay hindi
kahingian ang mga gabay na tanong upang mas maging natural ang daloy ng usapan, subalit
makabubuti na kahit paanoy lagging tinatandaan ang manananaliksik sa layon at paksa na
kaniyang sinisiyasat habangnagiinterbyu para magabayan siya ng dapat itanong at malaman.
Mainam ang interbyu sa pagkalap ng mga datos na hini direktang naoobserbahan, sa pagunawa
sa ibat ibang kahulugan sa karanasan o penomeno batay sap unto de bista ng tagapagbatid, sa
pag aaral ng wika ng tagapagbatid, at sa malalimang paggalugad sa ibat ibang aspekto ng isang
paksa ( baxter & babbie 2004).
3.Focus group Discussion
Ang Focus group Discussion (FGD) naman ay semi estrukturadong talakayan na binubuo ng
tagapagpadaloy na kadalasay ginagampanan ng manananaliksik na , at anim hanggang sampung
kalahok. Gamit ang mga gabay na mga tanong ang tagapagpadaloy ay nagbabato ng mga tanong
at nangangasiwa sa usapan ng mga kalahok. Sinisiguro niyang lahat ng mga kalahok ay may
pagkakataong makapag bahagi ng ideya o impormasyon. Ilan sa mga bentahe ng FGD ang mga
sumusunod:
1.naitatama,napapasubalian, o nabeberi[ika ng mga kalahok ang impormasyong ibinabahagi;
2.may naiisip,nababanggit,at napagtatanto angmga kalahok kapag silay magkakasamang
nag uusap ( na maaaring di lumabas sa indibidwal na interbyu); at
3.maraming aspekto at anggulo ng isang paksa ang lumalabas at napapag usapa sa isang
pagtitipon.
Kahinaan naman ng FGD kapag:
1.may dimonante sa grupo
2.may nag aagam –agam na sumalungat sa kasama o itama ang impormasyong ibinibigay ng iba;
3.may lihim o hayag na hidwaan ang mga kalahok; at
4.may ayaw magbahagi ng saloobin dahil nahihiyang magkamali, mapuna, o matsismis. Sa mga
ganitong pagkakataon, kailangang magaling at maparaan ang tagapagpadaloyt upang maging
organisado, mahinahon, masigla, at kawili-wili ang talakayan.
4.Pakikisangkot habang pakapa-kapa
Sa hanay ng mga pamamaraan maka Pilipino, maraming mapagpipilian ang isang mananaliksik,
depende sa ng mananaliksik, depende sa layon ng pananaliksik, at dulog ng pangangalap ng
datos. Sa kanyang panananaliksik hinggil sa pagkalalake, halimbawa, ginamit ni Santiago (1977)
ang pakikisangkot sa buhay ng tagapagbatid sa pamamagitan ng pagtira sa kanilang komunidad
sa loob ng maraming araw sa tatlong buwan. Nakilahok siya sa pang araw araw na Gawain
habang isinisingit ang pakikipanayam. Dahil pakapa kappa ang dulog ng pangangalap ng datos,
hindi siya agbasa ng mga sanggunian hinggil sa paksa bago ang fieldwork para hindi makulayan
ang kaniyang pananaw. Bilang dulog, ang pakapa kappa ay isang eksplorasyon hingil sa isang
paksa sa konteksto ng pamumuhay ng mga tao sa isang komunidad gamit ang mga katutubong
pamamaraan ng pagkuha ng datos kagay ng “pagmamasid, pagtatanong tanong, pagsubok,
pagdalaw, pakikilahok, at pakikisangkot( Tores. 1982, p. 171).
5.Pagtatanong-tanong

Marami ng mga mananaliksik ang gumagamit ng pagtatanong tanong sa pagkalap ng katunayan

at datos. Ang pagtatanong tanong ay mainam sa sumusunod na pagkakataon :
1.kung ang impormasyong sinisiyasat ay makukuha sa higit sa isang tagapag batid:
2.kung hindi tuwirang matanong ang mga taong may direkstang karanasan sa paksang
sinisiyasat;
3.kung di pa tiyak kung sino ang may kaalaman o karanasan hinggil sa paksa : at
4.kung nais marepika ang mga impormasyong nakuha mula sa ibang tagapagbatid ( Gonzales,
1982 ). Nagtatanong tanong din ang mananaliksik kung hindi nya masyadong gamay o wala
siyang gaanong alam pa sa paksang sinisiyasat. Impormal at bernakular na wika ang ginagamit
para medaling magkaintindihan ang nagtatanong at ang tinatanong ( gonzale, 1982). Sa ganitong
pamamaraan, may mga dapat isa alang alang ang mga mananaliksik hingil sa katangian ng
tagapag siyasat, pook nbg pagtatanong tanong, at panahon ng pagsasagawa nito (Gonzales,
1982).
6.Pakikipag kwentuhan
Pakikipag kwuwentuhan naman ang ginagamitr ni de vera na (1982 ) upang pag aralan ang
pakiki apid sa isang baryo sa camarines norte . itoay isang di-estrukturadong at impormal na
usapan ng mananaliksik at mga tagapagbatid na hingil sa isa o higit pang mga paksa kung saan
ang mananliksik ay walang ginagami na tiyak na mga tanong at hindiniya pinipilit at igiya ang
daloy sa isang direksyon. Walang mahigpit na kalakaran sa ganitong pamamaraan , kundi ang
pagiging “Malaya” ng mga kalahok na “magapahayg ng anumang opinion o karanasan” at
magbigay ng verbal at di verbal na ekspresyon ng “walang takot” o pag aalinlangan na ang
binitiwan nyang salita aymagagamit laban sa kanya sa pag hihirap (de vera 1982, p. 189). Wala
rin sa kahingian ng pakikipagkwentuhan na ganapain ito sa isang tiyak na lufgar at oras. Madalas
na nangyayari na lamang ito ng walang ka aabog abog habang ang mananaliksik ay nasa
fieldwork.
7.Pagdalaw-dalaw

Sa pag aaral ng kaiharapan ng mga namumulot ng basura sa isang tambakan sa malabon, rizal
ang isa sa mga metodo ng pangangalap ng datos na ginagamit nina Gepigon at Francisco (1982)
ay pagdalaw dalaw ayon sa kanya ang pagdalaw dalaw ay ang pagpunta punta at pakikipag usap
ng mananaliksik sa tagapagbatid upang sila ay makakilala; matapos magpakilala at makuha ang
loob ng iat isa,mas maluag na sa kalooban ng tagapagbatid a ilbas sa usapan “ang mga nais
niyang sabihin bagamt maaring may ilan pang pagpilpigil (1982, p. 194).ito ay maaroing
kaakibat din ng ibang mga pamamaraan ng pagkuha ng datos kagaya ng pakikipag kuwentuhan
at pakikilao. Maaaring magsilbing panimulang hakbang bago itopalalamin at palawigin ang mga
imporamsyon kinakalap mula sa mga tagapagbatid.
8.Pakikipanuluyan
Ginagamit naman ni nickdao Henson (1982) ang panuluyan sa pag aaral ng konsepto ng panahon
ngf mga tsiaong, guiguinto bulacan. Para makakuha ng datos sa pamamaraang ito dumadalaw
muna sila nbsa barangay habng sa naninirahan na siya ng talong buwan ditto para sa kanyang
pagaaral. Sa pkikipanuluyan siya ay nakisalamuha sa mga tao at nakisangkot sa ilan sa kanyang
mga aktibidad kagaya ng pag kukwenuhan sa umpukan, pangangapitbahay, at pagdalo sa ibat
ibang pagtritipon; pagmamasid sa mga nagaganapsa kapaligiran : at pagtatanong tanong hingil sa
paksang sinasaliksik. Sa gayon, nasasabing ang pakikipanuluyan ay pang pang matagalan at
masaklaw na pamamaraan dahil ginawa ito sa loob ng maraming araw sa kaakibat ng iba pang
mga espesipikng amamaraan ng pagkuha ng datos. Ang mananaliksik ay hindi lamg nakikitira sa
isang bahay at nakikisangkotsa buhay ng isang pamayanan , kundi siyarin ay nag mamasid nag
tatanong tanon, nakikipag kwuntuhan, at nakikilahok sa mga Gawain. Pakikipanuluyan
inaasahaang mas malalim at komprehensibo ang mga impormasyong malilikom ngmananaliksik.
Hindi to kataka taka dahil ang pakikipanuluyan “ ay isa sa pinakamabisang pamamaraan upanfg
mapaunlad ang pakikipag kapuwang isang tao” (san juan & soriaga, 1985,p.433).
9.Pagbabahay bahay

May pagka masaklaw rin ang pagbahay bahay sapagkat hindi lamang pumupunta sa bahay ng
taga pagbatid ang mananaliksik, nag mamasid, nagtatanong tanong, at nakikipag kuwentuhan at
nakikipag panayam din siya ginagamit ang pamamaraang ito sa pagsasasaggawa ng survey, pero
ituturing ding etnograpikong pamamaraan kung saan inaasahang nakakakuha ng hitik, kompleks,
at malallalim na impormasyon mula sa maraming tagapagbatid.
10.Pagmamasid
Ang pagmamasid naman ay maaaring gamitin hindi lamang sa paglikom ng datos mula kapuwa
tao kundi pati narin sa mga bagay, lugar, pangyayari, at iba pang penomeno. Sa medaling salita,
ito ay pag oobserba gamit ang mata, tainga, at pandama sa tao, lipunan, at kapaligiran. Kung
kaakibat ng pakikiramdam ang pagmamasid ay maaaring matantiya ng mananaliksik kung
“maari siyang magpatuloy o hindi sa mga susunod hakbangin” sa pananaliksik ( Gonzales 1982
p.175) Ang pagmamasid ay kaakibat dinng iba pag may pamamaraan ng pagkuha ng datos
kagaya ng pakikilahok, pakikisangkot, pagbabahay bahay, at pakikipanulyan.
Instrumento sa pagkalap ng datos mula sa kapuwa tao. Kaparehoong
harapan at mediado na nangangalap ng impormasyon mula sa kapuwa
tao, dapat ihanda ng mananaliksik ang angkop na instrument. Ang ilan
sa mga instrument na karaniwang ginagamit ay ang sumusunod:
1.Talatanungan at gabay na katanungan
2.Pagsusulit o eksaminasyon
3.Talaan sa fieldwork
4.Rekorder
Pangangalap ng impormasyon mula sa mga aklatan.

May mga katunayan at datos na hindi sa kapwa-tao direkta at tahasang maapuhap,

kundi mula sa mga midya at iba pang mga materyal na maaaring matagpuan sa
mga aklatan. Magandang linawin na midya ay kahit anong teknolohiya – pisikal o
birtuwal, na gingamit sa pagbabahagi ng impormasyon mula sa tagapagbatid o sa
prodyuser tungo sa mambabasa, tagapakini, o manonood.
 Pagsusuri ng Datos:
Mula sa Kaugnayan at Buod ng mga Impormasyon
Hanggang sa Pagbuo ng Pahayag ng Kaalaman
Pag-uugnay-ugnay ng Impormasyon. May iba’t ibang dulog sa pag-uugnay-ugnay ng
impormasyon.
1. Maaring palitawin ang iba’t ibang aspekto ng ugnayan ng mga impormasyon kagaya ng pagkakatulad at pagkakaiba, bentahe
at disbentahe, ibat ibang anggulo at anyo/mukha, pgatatguyod o pagsalungat/pagttol, pagbatikos, paglilinaw, pagpapalalim, mga
hakbang sa isang proseso, at elborasyon.
2. Paggamit ng semantikong relasyon sa pagitan ng mga impormasyon ni Spradley (1979)
o Istriktong paglalakip (strict inclusion)
o Espasyal (spatial)
o Pagbibigay-katuwiran (rationale)
o Sanhi – bunga/kinalabasan (cause – effect)
o Lugar ng isang kilos (place of action)
o Gamit (function)
o Paraan – kinayarian (means – end)
o Pagkakasunod – sunod (sequence)
o Atribusyon (attribution)
3. Maaaring gumamit ng pamamaraan ng coding na angkop sa disenyo ng pananaliksik.
Pagbubuod ng Impormasyon. May ilang gabay na dapat antabayanan sa pagbubuod ng impormasyon.

1. Sa paggawa ng buod sa pangkalahatan, basahin nang mabuti ang teksto bago tukuyin ang mga suisng salita, ang
paksang pangungusap, at ang pinakatema. Bago sulatin ang buod, palitawin muna ang koneksiyon ng mga susing
salita, ang paksang pangungusap, at/o ang mga tema upang malaman ang sintesis o pinakapunto ng teksto.
(Constantino et al., 2016)
2. Kahingian sa ilang uri ng materyal ang ankop na elemento at estruktura ng buod.
3. Sa pagbubuod ng teksto mula sa panayam, talakayan, at iba pang etnograpikong pamamaraan ng pangangalap ng
datos, ang coding ay isang mabisang paraan dahil ang hinahantungan ng huling sikulo nito ay ang buod o ubod ng
teksto.
4. Iwasan ang mapanlahat na pahayag kung kakaunti lang ang bilang ng kalahok o tinanong.
(Jimenez, 1982, p.27)
Pagbuo ng Pahayag ng Kaalaman. Ikonsidera ang mga sumusunod:
1. Pumili ng mga angkop na salita nasumasalamin sa mga katunayan at datos ng
ginawangpananaliksik, naiintindihan ng mga kalahok o audience ng sitwasyong
komunikasyon, atmakabuluhansa kultura at lipunang Pilipino.
2. Gumamit ng epektibo at wastong komposisyon
3. Isaayos ang estruktura at daloy ng kaalamang ipinapahayag upang hindi
magdulot ng
kalituhan
4. Pukawin ang interes, damdamin, at kamalayan ng mga kalahok o audience.
5. Gumamit ng angkop na panauhang pananaw: una(ako, ko akin, tayo, natin, kami ); pangalwa (ikaw, kayo, ka, mo,
inyo, ninyo,); at pangatlo (siya, sila, niya, kaniya, nila, kanila,). Mas pormal at neutral ang pangatlong panauhan
dahil “inilalayo nito ang manunulat sa tuksong makialam “ at “pinababayaang ang mga datos at impormasyon ang
kumubinsi sa mambabasa” (Alamario 2016b, p. 32). Subalit hindi naman ito nanfgangahulugan na hindi
makatothanan ang anumang pahayag na ginagamitang una at pangalwang panauhan, lalo na kung kailangan, kung
mas inilalapit sa karanasan ng audience at nagtatangka ng mas malikhaing estilo ng pagsulat. Ang paggamit ng
pantayong pananaw o “pag uulat sa sarili” (Navaro et al. 1997, p.2 ) sa komunikasyon sa pangkalahatan ay
mahalaga rin para bigyang diin na ang mga kababayang Pilipino ankinakausap at ang kapakinabangan ng lipunang
Pilipino ang minimithi ng pahayag ng kaalaman.
6. Iwasan ang paglalahad ng impormasyon makapapahamak sa mga tagapagbatid (Creswell 2014 p. 99-100).
Kailngang respetuhin ang kanilang karapatan sa privacy. Gumamit ng alyas sa pangalan at lugar kung nararapat
(Creswell 2014).
7. Gumamit ng mga sipi mula sa mga tagapagbatid at eksperto para patotohanan at palakasin
ang mga punto, argument, o pahayag.
Gumamit ng isang estilong pansanggunian, lalo na kung kahingian (halimbawa sa journal
article). May tatlong kilalang estilong pangsanggunian na ginagamit sa mga journal, term paper,
aklat, manwal at iba pang publikasyon: modern languages association (MLA) American
psychological association (APA), at Chicago manual of styles (CMS). Ang pahayagan naman
tulad ng Philippine Daily Inquirer ay naglabas ng sarli nitong stylebook. Sa telibisyon at bidyo,
ang mga batis ng impormasyon ay maaaring banggitin sa iskrip o ipakita sa screen.
Pinakaimportante sa lahat ng konsiderasyon sa pagsususlat ang mga katunayan at datos na
magpapatibay sa pahayag at kaalaman. Higit sa gramatika, dulog at estilo, mas importante ang
kapanssi paniwalang paglalahad . ang kapani paniwaola ay “nakasalig sa mga katayuan”
(Almario,2016, p.27)
Bigyang-pansin ang ilang paalala sa paghahanap ng batis ng impormasyonsa aklatan.

1.Alamin kung saang aklatan matatagpuan ang mga batis ng impormasyon na natukoy para sa isang pananaliksik.
2.Gumawa ng sulat sa kinauukulan at magtanong din hinggil sa protokol at patakaran na pinaiiral sa aklatang
natukoy.
3.Kung hindi kinakailangan ang sulat, alamin ang mga kahingian bago makapasok at makagamit ng mga pasilidad.
(http://web.nlp.gov.ph/nlp/?q=node/1444).
4. Rebyuhin ang Dewey Decimal System at Library Congress dahil alin man sa dalawang ito ang madalas na
batayan ng klasipikasyon ng aklat ng pangkalahatang karunungan. (Hinampas, 2016, pp.51-54)
5.Tandaan na ipinagbabawal ang pagpapa-photocopy ng buong aklat, tesis, disertasyon, at ilan pang mga printed na
materyal kaya kailangan ang matiyaga at mabilis na pagbabsa kung maraming sangunian ang bubulatlatin.
6.Gamitin ang online public access catalog (OPAC) para makahanap na ng mga sangunian bago pa man pumunta sa
aklatan o bago puntahan ang seksiyon o dibisiyon ng aklatan.
7.Huwag kalilimutang halughugin ang pinagkunanna online ng aklatan gaya ng subkripsiyon sa journal, e-books,
e-databases, at iba pang batis ng impormasyonsa Internet.
Pangangalap ng impormasyon mula sa mga online na materyal. Sa kaslukuyang panahon ng Internet at digital
na teknolohiya, maaakses ang maraming primaryang batis ng impormasyon hindi lamang sa mga kompyuter na
laptop at desktop kundi pati sa mas maliit na gadyet na cell phone at tablet na kompyuter. Pangunahin sa mga batis
na ito ang mga artikulos sa journal, balita sa online news site, at account ng karanasan sa blog.

Sa pagpili ng batis ng impormasyon para sa pananaliksik, bigyang prayoridad ang online news sites na:
1.walang hayag na kinikilingang tao, grupo, o institusyon dahil naglalathala ng mga artikulong may iba’t ibang
panig;
2.pumupuna sa sarili o umaamin ng pagkakamali sa pamamagitan ng komento at errata; at
3.hindi naglalabas ng mga propagandang nagpapabango sa ngalan ng isang tao, grupo, o institusyon habang
tahasang bumabatikos sa mga kalaban nito.

Mainam ding bisitahin ang mga sumusnod kung ang pananaliksik ay may kaugnayan sa isyung pambansa.
Website ng pamahalaan
Website ng ahensiya ng pamahalaan
Website ng mga samahang mapanuri at may adbokasiyang panlipunan
Website na gumagawa ng fact check
 YUNIT III

MGA GAWING
PANGKOMUNIKASYON NG MGA
PILIPINO
 TSISMISAN

Istoryahan ng Buhay-Buhay ng mga

Kababayan
Sa mga bansang English ang bernakular na wika tulad ng United States at Australia,
ito ay madalas na katumbas ng gossip, rumor, at iba pang kaugnay na salita kagaya
ng hearsay, SCUTTLEBUTT, o chatty talk na dumadaloy sa pamamagitan ng
grapevine. May negatibong pakahulugan ang gossip sa ibang bansa, at gayundin
naman and kadalasang pananaw sa tsismis sa Pilipinas. Maging sa Bibliya, may mga
taludtod na nagbabala laban sa tsismis (Tan, 2016, pp. 8-9; Montelibanon, 2017).
Gayunpaman, ang tsismis ay may kaibahan sa katumbas nitong phenomenon sa
ibang bansa sapagkat hinuhubog ito ng kulturang Pilipino at katutubong wika, lalo
ng angking sigla at kulay ng bernakular na ginagamit sa pagtsismis. Bagama’t halaw
sa salitang ESPANOL na chimes, ang tsismis ay isang uri ng usapan o huntahan na
posibleng nangyayari na bago pa man dumating ang mga mananakop sa bansa (Tan,
2016).
ang Tsimisan ay itinuturing na isang pagbabahaginan ng impormasyong ang katotohanan
ay di-tiyak. Ito ay isang uri ng pag-uusap sa pagitan ng dalawa o higit pang magkakakilala
o magkapalagayang-loob. Subalit ang tsismis, na siyang laman ng tsismisan, ay
nanggagaling din minsan sa hindi kakilala, lalo na kung ito’y naulinagan lang sa mga
nagtsitsismisan. Ang haba ng oras ng tsismisan ay di rin tiyak- maaaring ito ay saglit
lamang o tumagal ng isa o higit pang oras, depende kung may mailalaang panahon ang mga
nag-uusap at kung kailangan ng mahabang panahon sa pag-uusap. Ang tsismis ay maaaring
totoo, bahagyang totoo, binaluktot na katotohanan, dinagdagan o binawasang kato-tohanan,
sariling interpretasyon sa nakita o narinig, pawing haka-haka, sadyang di-totoo, o
inimbentong kwento.
Ito ay may pinagmulan o pinanggalingan, mauuri sa tatlo:

(1)Obserbasyon ng unang tao o grupong nakakita o nakarinig sa

itsitsismis;
(2)Imbentong pahayag ng isang naglalayong makapanirang-uri sa
kapuwa; o
(3)Pabrikadong teksto ng nagmamanipula o nanlilinlang sa isang grupo o
sa madla.
Sa kabila ng negatibong konotasyon, ang tsismisan ay bahagi pa rin ng daynamiks
ng interaksyon ng mga Pilipino sa kapuwa at maaaring nakapagbibigay sa mga
magkakausap ng sikolohikal na koneksiyon at kultural na ugnayan sa lipunang
ginagalawan. Minsan, ang tsismis ay maaari ding makapagbigay ng mga
panimulang ideya hinggil sa mga isyung binibigyang-pansin ng mga mamamayan,
ng mga palatandaan na makapaglalantad sa malalaking isyung panlipunan na dapat
bulatlatin ng masinsinan, at ng palaisipan hinggil sa mga motibo ng isang tao o
grupo na nagpapakalat ng tsismis. Kawala-walaan, ang tsismisay maituturing na
isang hamon sa pag-alam o paglalantad sa katotohanan, lalo na kung may katuturang
panlipunan ang paksa.
• Sa mga mapaglaro ang isipan na sangkot sa social marketing, puwede ring
magamit ang tsismis para takamin ang mga tao hinggil sa isang bagong
teknolohiyang panlipunang maaaring ilako para mapakinabangan ng marami.
Madaling maintriga ang maraming Pinoy at mabilis kumalat ang tsismis.

• Sa politikal na pananaw, sinasabing ginagamit ng mga naghaharing uri ang

tsismis bilang “instrumento ng kapangyarihan” para linlangin ang taumbayan

• Sa kabilang dako, nagbibigay ng panandaliang katuwaan at kaluwagan sa

damdamin ng mga mahirap na manggagawa ang tsismisan dahil dito nila
naibubuhos ang sama ng loob nila sa kanilang mahirap na kalagayang
panlipunan.
Karaniwang nilalayuan o iniiwasan ang mga tsismosa, pero marami rin ang mahilig
makipagkwentuhan sa kanila. Natural lamang na maintriga ang mga tao sa sikreto at
baho ng iba. Ang mali sa pagiging tsismosa ng mga Pinoy ay ang pangtsitsismis
hango sa inggit, na maaaring nagmumula sa kakitidan ng utak natin. Ang
pangtsitsismis ay nagiging simpleng paraan upang makapanakit sa kapwa at mga
kaaway.
Ang tsismis ay karaniwang ginagamit para makasakit at makapanira ng reputasyon
ng ibang tao, o kaya naman o kaya naman ay husgahan ang kanilang katauhan,
kamalian at kasalanan. Ang madals na pinag-uusapan ng tsismis sa kumonidad ay
mga sensitibong bagay tulad ng sex, pagbubuntis ng mga hindi kasal o disgrasyada,
pagiging homosexual at pambababae, ngunit pinagtsitsismisan din ang iba’t-ibang
bagay tulad ng estado sa buhay o kaya naman ay pag-aaral.
 Legal na Aksyon at mga Patakaran na Kaugnay ng Tsismis
Mukha mang simpleng bagay ang pangtsitsismis, ito ay maaaring makasama kung
sumobra. Maaari itong makasira ng reputasyon ng isang tao at lubhang makaapekto
sa kalagayan ng pinag-uusapan. Ang mga tsismis na naglalayong makasakit ng tao
at nakahahamak ng dignidad ay itinuturing na paninirang puri at may mga legal na
aksyon na maaaring gawin upang labanan ito at ipagtanggol ang sarili gaya ng
pagsampa ng kasong libel o slander.
 Legal na Aksyon at mga Patakaran na Kaugnay ng Tsismis

Kinilala ng ating Kodigo Sibil ang karapatan ng bawat isa na maproteksyunan ang kanyang
dignidad, personalidad, pribadong pamumuhay, at kapayapaan ng isip. Sinasabi sa Artikulo
26 na ang mga sumusunod na magkakatulad na akto, bagamat hindi maituturing na krimen ay
maaaring makabuo ng isang dahilan ng aksyon (cause of action) para sa mga danyos, pagtutol
at iba pang kaluwagan:
1.Panunubok sa pribadong buhay ng iba;
2.Panghihimasok o pang-iistorbo sa pribadong buhay o ugnayang pampamilya ng iba;
3.Pang-iintriga na dahilan kung bakit ang isang indibidwal ay iiwasan ng kanyang kaibigan;
4.Pang-aasar o pamaahiya sa iba dahil sa kanyang paniniwalang pangrelihiyon, mababang
antas ng pamumuhay, lugar ng kapanganakan, pisikal na depekto, at iba pangpersonal na
kondisyon.
 Legal na Aksyon at mga Patakaran na Kaugnay ng Tsismis

Ayon sa Artikulo 353, ang libelo ay isang pampubliko at malisyosong mga

paratang sa isang krimen o isang bisyo o depekto na maaaring makatotohanan o
kaya ay haka-haka o anumang kilos, pagkukulang, kondisyon, katayuan, o
kalagayan na naging dahilan ng kasiraang-puri, pangalan o pagpapasala sa isang
likas o huridikal na tao, o upang masira ang alaala ng isang namayapa na (salin mula
sa Artikulo 353, RPC). Itinuturing na libelo ang isang akto kung ang mga paninira
ay pinaraan sa pasulat o broadcast na midyum, samantalang oral defamation naman
kung ang gagamitin na midyum ay pasalita.
 Umpukan

Usapan, Katuwaan at Iba pa sa

Malapitang Salamuhaan
Ang umpukan ay impormal paglalapit ng tatlo o higit pang tao na magkakakilala
para mag- usap na magkakaharap. Sa pangkalahatan, ay hindi planado o nagaganap
na lang sa bugso ng pagkakataon. Ang mga nagiging kalahok sa umpukan ay iyong
mga kusang lumapit para makiumpok, mga di-sadyang nagkalapit-lapit, o mga
biyayang lumapit. Sa pagkakataong hindi kakilala ang lumapit, siya ay masasabing
isang usisero na ang tanging magagawa’y amnood at making sa mga
nag-uumpukan; kung siya ay sasabat, posibleng magtaas ng kilay ang mga nag-
uumpukan at isiping siya ay intrimitida, atribida o pabida.
Naniniwala si Enriquez (1976) na taal na sa maraming Pilipino ang pagkapikon
dahil sa “isang kulturang buhay na buhay at masigla dahil sa pagbibiruan”(p. 13).
Ang paksa ng usapan sa umpukan ay hindi rin planado o pinag-isipang mabuti
maaaring tungkol sa buhay-buhay ng mga tao sa komunidad, magkakaparehong
interes ng mga nag-uumpukan, o mga bagong mukha at pangyayari sa paligid.
Minsan, kung sino ang dumaan malapit sa umpukan ay siyang napag-uusapan.
Nangyayari ang umpukan hindi lamang sa kalye dahil madalas sa paaralan (mga
mag-aaral at guro), opisina (mga empleyado), korte (hurado at mga manananggol),
at botante (mga kongresista o senador).
Sa isang komunidad at maging sa iba’t ibang lugar sa loob nito kagaya ng paaralan
at tambayan sa kanto, ang umpukan ay isang masasabing isang ritwal ng mga
Pilipino para mapanatili at mapalakas ang ugnayan sa kapuwa. Dito umuusbong at
napapayabong ang diwa ng ating paki sa kapuwa.
Kumbaga, ang magkakaumpukan ay sinusubukang umugnay sa isa’t isa, may
pakialam sa isa’t isa, at nagbabahagi at sumasagap ng mga impormasyon mula sa
usapan ng mga magkakaumpukan bilang tanda ng kanyang pagiging kasapi ng
pamayanang kinabibilangan at kaniyang pakialam dito. Dito rin naisasalin at
napapalaganap ang mga kuwento ng bayan, ang mga lokal na pananaw, ang
pagkaunawa sa mga katutubong kaugalian, at iba pang salik na panlipunan at
kultural na reyalidad.
Ang salamyaan ay isang halimbawa ng tradisyon kung saan tampok ang umpukan.
Pinag-aralan ni Petras (2010) ang salamyaan sa Marikina bilang pagpopook sa
siyudad sa kamalayang- bayan ng mga mamamayan nito. Bukod sa kainan,
kantahan at paglalaro ng Bingo, isa rin sa itinatampok sa salamyaan ang umpukan
na may kalahok na ring tsismisin, talakayan, balitaktakan, biruan at iba pa na
nagaganap sa isang silungan o tambayan (Petras, 2010, p. 95-96). Binigyang pansin
ni Petras (2010) ang kahalagahan ng salamyaan bilang talastasang bayan kung saan
nabubuo at napapalaganap ang mga salaysay mula sa loob, namamayani ang diwa
ng pagkakapantay-pantay sa mga kalahok, at napapasigla at napapatibay ang
ugnayan at samahan ng mga Marikenyong magakakatulad ang “interes at
hanapbuhay” (p. 102).
Marami pang ibang katuturan ang umpukan. Sa karanasan ng mga boluntir sa
Ugnayan ng Pahinungod/Oblation Corps (UP/OC), ang programang
pamboluntaryong serbisyo ng Unibersidad ng Pilipinas Los Banos (UPLB),
mahalagang paraan ng pakikibagay sa mga tao sa isang komunidad ang
pakikiumpok. Sa umpukan, nakikilala at nakakapalagayang-loob ng mga boluntir
ang mga taong katuwang nila sa mga gawaing pangkaunlaran sa pamamagitan ng
pakikinig at pakikipagkwentuhan sa kanila. Nagkaroon din minsan ng kantahan,
talakayan, at tawanan habang nag-uumpukan
 Isa pang halimbwa ng komunikasyong pangkumunidad kung saan tampok din ang
umpukan at iba pang kagawiang pangkomunikasyon ay ang ub-ufon ng mga tubong
Kadaclan sa Barlig, Bontoc, Mt. Province na naninirahan sa Siyudad ng Baguio sa dahilang
pang-ekonomik.

Sa paglipas ng panahon, tumaas ang bilang ng mga taga-Kadaclan na lumipat sa siyudad at

karamiha’y ilang komunidad na room (Potectan, 2012 p. 29). Madalas na ginagawa ang ub-
ufon sa isang itinakdang ator o dap-ayan (lugar), ng pagsasama-sama ng mga umuli
(magkabahayan) para magpakilala, mag-usap hinggil sa iba’t ibang isyu, magbigayan ng
payo, magresolba ng mga alitan, magturo ng tugtukon (customs/traditions) sa nakababata,
mag-imbita sa mga okasyon, at magtulungan sa mga problema kagaya ng pinansiyal na
pangangailangan (Protectan, 2012, pp. 31-36). Subalit maari din itong maganap sa kahit
anong lugar at oras sa pagitan ng mga kailian (kapwa katutubo) basta’t sila’y nagkita-kita o
nagsama-sama (Protectan, 2012 p. 30).
Ginagamit din ang “umpukan” para ilarawan ang kakapalan o karamihan ng
tao sa isang grupo o pangkat. May mga umpukan na impormal ang talakayan
kung saan ang mga tao ay napapalitan ng kuro-kuro o opinion tungkol sa
isang bagay o paksa. Isa pang halimbawa ng umpukan ay ang pakikipagtalo o
debate, na maaaring kaswal na usapan lamang o maaari rin namang pormal na
pakikipagtalo.
 Talakayan

Masisinang Palitan at Talaban ng

Kaalaman
Ang talakayan ay pagpapalitan ng ideya sa pagitan ng dalawa o higit pang
kalahok na nakatuon sa tukoy na paksa. Ito ay maaring pormal o impormal at
puwedeng harapan o mediated o ginamitan ng anumang medya. Ang pormal
na talakayan ay karaniwang nagaganap sa mga itinakdang pagpupulong at sa
mga palabas sa telebisyon at programa sa radio kung saan pinipili ang mga
kalahok. Sa kabilang banda, ang impormal na talakayan ay madalas
nangyayari sa umpukan, at minsan sa tsismisan o di sinasadyang pagkikita
kay may posibilidad na hindi lahat ng kalahok ay mapipili.
Ang karaniwang layon ng talakayan ay pagbusisi sa isyu o mga isyung
kinakaharap ng isang tao, isang grupo, buong pamayanan, o buong bansa para
makahalaw ng aral, magkaroon ng linaw at pagkakaunawaan, maresolba ang
isa o makakakawing na mga problema at makagawa o makapagmungkahi ng
deesisyon at aksiyon. Para maabot ang layon, kahingian ang bukal sa loob na
pagpapalitan, masinsinang pagsusuri at pagtatasa, at pagtatahi ng mga
opinion, kaalaman at proposisyon. Malabong may maabot ang isang talakayan
kung walanag mangyayaring bahagina at deliberasyon sa pagitan ng mga
kalahok.
Sa lipunang Pilipino, mas madalas mangyari ang harapan kaysa mediated na
talakayan, na maaaring iangkla ang pagiging makalipunan nating mga Pilipino
at sa “personal” na pakikipag- ugnyan natin sa kapuwa ( San Juan & Soriaga,
1985, p. 435). Halimbawa, sa pag-aaral ni Bawas (2008). Ang pangkatang
talakayan ay isa sa mga pamamaraan ng harapang komunikasyon na madalas
gamitin ng mga barangay health worker sa Bakun, Benguet dahil mas
personal ang dulog at mas nagkakaroon ng pagkakaunawaan ang mga
magkakausap.
 Subalit may mga bentahe ang mediated na talakayan na wala sa harapang
porma nito.
Una, naiigpawan nito ang hadlang sa distansiya kung ang mga kalahok ay
magkakalayo.
Pangalawa, maraming tagapakinig o manonood ang naaabot ng talakayang
isinasahimpapawid sa pangmadlang midya kagaya ng radio o telebisyon.
Pangatlo, ang midyang pangkomunidad ay mainam gamitin sa mga talakayan
hinggil sa mga gawaing pangkaunlaran na nakatuon sa mga tukoy na
pamayanan at may dulog na partisipatori
Sa kabilang dako, ang tagumpay sa talakayan katulad ng anumang sining ay mahirap biyan
ng tiyak na pagkakahulugan, bagama’t may mga mangilan-ngilang katangian ng mabuing
pagtalakay:

1.Aksesibilidad. Pagiging komportable ng mga mag-aaral sa kanilang partisipasyon sa

talkayan sap unto ng walng pangamba na nagingibabaw sa kanilang pagpapahayag.
2.Hindi palaban. May mga pagkakataong nagiging mainit ang talakayan subalit hindi
dapat dumating sa punto na nawawalan ng magalang na tono, paraan ng pagpapahayag ng
bawat kasali sa talakayan; mainit ang pagtalakay subalit nananatili ang paggalang.
3.Baryasyon ng ideya. Mahalaga ang baryasyon o ang pagkakaiba-iba ng pananaw ng mga
pahayag upang matamo ang higit na malalim na pagtalakay.
4. Kaisahan at pokus. Mahalaga ang pael ng dalubguro o ng tagapamagitan upang hindi
mawala sa punto ng usapin sa kabilang mga mga baryasyon ng ideyang ipinapahayag sa
malayong pagtalakay.
Ang hindi pagkakaunawaan ng mga tao sa kanilang pananampalataya,
teyoriya, salita at gawa aysadyang di na maiwasan sa buhay ng tao simula pa
sa unang panahon hanggang sa katapusan ng mundo, kaya kinakailangan ang
patnubay at gabay upang maiwasan ang di pagka- kaunawaan kadalasan ay
nagiging sanhi ng pagkakaroon ng hidwaan sa isa’t-isa. Samakatuwid ang
talakayan ay isang paraan upang ang katotohanan ay mapatunayan at
mapanatili sa pamamagitan ng mga katanggap-tanggap na basehan at
katibayan kung saan ito ay nararapat na ibahagi ng buong katapatan at
katapangan ng bawat panig at katunggali.
Ang hindi pagkakaunawaan ng mga tao sa kanilang pananampalataya,
teyoriya, salita at gawa aysadyang di na maiwasan sa buhay ng tao simula pa
sa unang panahon hanggang sa katapusan ng mundo, kaya kinakailangan ang
patnubay at gabay upang maiwasan ang di pagka- kaunawaan kadalasan ay
nagiging sanhi ng pagkakaroon ng hidwaan sa isa’t-isa. Samakatuwid ang
talakayan ay isang paraan upang ang katotohanan ay mapatunayan at
mapanatili sa pamamagitan ng mga katanggap-tanggap na basehan at
katibayan kung saan ito ay nararapat na ibahagi ng buong katapatan at
katapangan ng bawat panig at katunggali.
 Pagbabahay-bahay

Pakikipag-kapuwa sa Kanyang
Tahana’t Kaligiran
Ang pagbabahay-bahay ay ang pagdalaw o pagpunta ng isang tao o grupo sa
mga bahay sa isang pamayanan para maghatid ng mahalagang impormasyon,
magturo ng isang teknolohiya, kumonsulta sa mga miyembro ng pamilya
hinggil sa isyu o programa, mangungumbinsi sa pagsali sa isang paligsahan o
samahan, o manghimok na tumangkilik sa isang produkto, kaisipan, gawain o
adbokasiya. Mainam din itong pamamaraan para pag-usapan ang mga
sensitibong isy sa isang pamayanan.
Kung tutuusin, ang pagbabahay-bahay ay hindi nalalayo sa kaugalian ng
pangangapitbahay na matagal nang ginagawa ng mga Pilipino, lalo na sa mga
lugar na rural. Sa mga pamilyang magkakalapit ang bahay, ang
pangangapitbahay ay nakapagpapatatag ng samahan sa mga mamamayan ng
isang komunidad. Dito nagaganap ang kamustahan o usisaan sa buhay ng
bawat isa, bahagian ng iniisip at saloobin, hingian p palitan ng mga material
na bagay, lalo nang mga sangkap sa pagluluto at iba pang gawain sa bahay, at
maging tsismisan at umpukan. Ang laman at layon ng interaksyon ay madalas
na hinggil sa karaniwang intindihin at gawain sa araw-araw.
Minsan, ang pangangapitbahay ay nauuwi rin sa pakikikain,
pakikipag-inuman, at pakikitulog. Sa kabilang banda, ang pagbabahay-bahay
ay madalas isinasagawa ng mga kinatawan ng ahensiya ng pamahalaan,
pribadong institusyon, o nongovernment organization na may tiyak na layong
panlipunan na nangangailangan ng kontribsyon, pakikiisa, at
pakikipagtulungan ng mga residente ng isang komunidad.
Ang Pasko ay nagpapakita ng pagpapahalaga ng mga Kristiyano sa pagsilang
kay Hesukristo. Karaniwan na nagbabahay-bahay ang bawat pamilya upang
magmano at magbigay ng pagpapahalaga sa mga nakatatanda at mga
kamag-anak sa kahit na naumang paraan. Mayroon ding nagaganap na
pamamahagi at pagtanggap ng munting aginaldo para sa mga bata. Ito ay
kaugaliang kinagisnan minana natin sa ating mga ninuno at patuloy na
nagpasalin-salin sa mga susunod na henerasyon bagama’t may mga
modipikasyon sa paraan ng selebrasyon batay sa pagbabago at
pangangailangan ng panahon.
Isa pang halimbawa ng pagbabahay-bahay ay ang pangangaluluwa na
ginagawa sa bisperas ng Araw ng mga Patay. Itoy isinasagawa sa
pamamagitan ng pag-awit ng mga awiting bayan kapalit ang konting
donasyon at dasal para sa mga namayapa. Pero halos tuluyan na at nagbago
ang konseptong ito sapagkat ngayon ay hindi na umaawit sa tapat ng bahay sa
halip sila ay nakasuot ngayon ng kasuotang pang trick or treat ang naumang
kapalit na kahit na naong bagay o halaga na manggagaling sa mga may-ari ng
bahay.
Isa pang halimbawa ng pagbabahay-bahay ay ang pangangaluluwa na
ginagawa sa bisperas ng Araw ng mga Patay. Itoy isinasagawa sa
pamamagitan ng pag-awit ng mga awiting bayan kapalit ang konting
donasyon at dasal para sa mga namayapa. Pero halos tuluyan na at nagbago
ang konseptong ito sapagkat ngayon ay hindi na umaawit sa tapat ng bahay sa
halip sila ay nakasuot ngayon ng kasuotang pang trick or treat ang naumang
kapalit na kahit na naong bagay o halaga na manggagaling sa mga may-ari ng
bahay.
Karaniwang mabilis ang daloy ng komunikasyon sa pagbabahay-bahay dahil
na rin sa layunin ng makarami ng bahay na mapupuntahan sa araw na iyon,
subalit ang prinsipyong ito ay hindi totoo sa iba na higit na pinahahalagahan
ang kalidad ng pakikipag-usap sa mga taong kanilang pinupuntahan.
Karaniwang mabilis ang daloy ng komunikasyon sa pagbabahay-bahay dahil
na rin sa layunin ng makarami ng bahay na mapupuntahan sa araw na iyon,
subalit ang prinsipyong ito ay hindi totoo sa iba na higit na pinahahalagahan
ang kalidad ng pakikipag-usap sa mga taong kanilang pinupuntahan.
 PULONG-BAYAN

Marubdod na Usapang
Pampamayanan
Ang isa pang mahalagang gawaing pangkomunikasyon ng mga Pilipino ay
ang Pulong bayan. Karaniwan itong isinasagawa bilang isang anyo ng
konsultasyon sa mga mamayan o particular na pangkat upang tugunan o
paghandaan ang isang napakahalagang usapin. Pinangungunahan ng lider ang
pagtalkay sa isang usapin na may kaakibat ng pagpapahalaga sa opinion at
mga mungkahi ng mga taong kabahagi sap ag-uusap. May pahkapormal ang
mga pagtalakay na nakapokus lamang sa paksa na inihanda para sa
espisipikong gawain na ito- ang pulong bayan.
Ang pulong bayan ay pagtitipon ng isang grupo ng mga mamayan sa
itinakdang oras at lunan upang pag-usapan nang masinsinan, kabahalaan,
problema, programa at iba pang usaping pangpamayanan. Madalas itong
isinasagawa kapag may programang pinaplano o isasakatuparan, may mga
problemang kailangang lutasin at may mga batas na ipatutupad sa isang
komunidad. Depende sa layon, maaring ang mga kalahok sa pulong-bayan ay
mga kinatawan ng iba’t-ibang sector sa isang pamayanan, mga ulo o
kinatawan ng mga pamilya o sinomang residenteng apektado ng paksang
pag-uusapan o interesadong makisangkot sa usapin.
Ito ay pagpupulong ng mga taong naninirahan sa isang bayan upang
pag-usapan ang mga suliranin, hakbang at maging ang mga inaasahang
pagbabago. Ito ay pamamaraan ng mga Pilipino upang mapag-usapan nang
maayos ang mga bagay-bagay. Dito maaaring sabihin ng mga kalahok ang
kanilang saloobin. Lahat ay binibigyan ng pagkakataon na makapagsalita. Ito
ay pangkomunikasyon na pamamaraan ng mga Pilipino.
Sa isla ng Calauit sa Busuanga, Palawan ang tradisyunal na “saragpunan” o
tipunan ng mga tagbanua ay nagaganap sa isang malilim na lugar kung saan
may malalaking batong nakaayos nang pabilog na nagsisilbing upuan ng mga
kalahok sa pulong.
 KOMUNIKASYONG DI- BERBAL

Pagpapahiwatigan sa Mayamang
Kalinangan
Ayon kay Mehrabian, ang kabuuang epekto ng komunikasyon ay maaaring
ipahayag sa pamamagitan ng pormulang ito:
Kabuuang Epekto = .07 Berbal + .38 Tinig + .55 Mukha

Marahil ay sasabihin nating labis naman ang pagpapahalagang ibinibigay ng

pormulang ito sa mga senyas na di-berbal tulad ng tinig at mukha. Marahil
nga, ngunit kung iisipin natin kung gaano kalimit nating ginagamit ang ating
mga mata kaysa ating mga tainga, mauunawaan natin kung bakit ganito na
lamang ang pagpapahalaga ni Mehrabian sa mga senyas na di-berbal.

Sa katotohanan, malaki ang pagkakaugnay ng mga senyas na di-berbal at ng

sagisag na berbal. Ang pagkakaugnay na ito ay nakikita sa paraan ng
paggamit natin ng mga senyas na di-berbal.
 Mga Paraan ng Paggamit ng mga Senyas na Di-Berbal

1.Ang mga senyas na di-berbal ay kapupunan ng komunikasyong berbal. Kalimitan, inuulit

ng mga kumpas o ng mga aksiyon ang mga ideyang ipinahahayag sa pamamagitan ng
wika. Halimbawa maaari nating sabayan ng kumpas na naglalarawan ang pangungusap na,
“Ganito nang kataas ang aking bunsong kapatid.” O kaya naman ay maaaring sabayan ng
ngiti ang pangungusap na, “Nasisiyahan ako sa nakuha kong marka sa pagsusulit.” Kung
kumplementaryo ang gamit ng mga senyas na di-berbal at ng wika, nagsisilbing patibay
ang una sa isinasaad ng wika.
 Mga Paraan ng Paggamit ng mga Senyas na Di-Berbal

2.Ang mga senyas na di-berbal ay maaaring gamitin sa halip na wika. Sa ating kultura, ang
pagtango ng ulo ay ginagamit na panghalili sa salitang “oo”, ang pag-iling ng ulo ay
ginagamit na panghalili sa salitang “hindi”. Matapos ang isang laro ng basketball,
halimbawa, hindi na kailangang gumamit ng wika ang mga manlalaro upang ipahayag
kung nanalo sila o natalo. Naipapahiwatig ang kanilang kasiyahan sa pagkapanalo o kaya
nama'y kalungkutan sa pagkatalo sa pamamagitan ng galaw ng kanilang katawan.
 Mga Paraan ng Paggamit ng mga Senyas na Di-Berbal

3.Maaaring pabulaanan ng mga senyas na di-berbal ang isinasad ng wika. Alam na nating
higit na ginagamit ng tao ang kanyang paningin kaysa pandinig. Sa mga senyas na
di-berbal at ng wika, higit na pinaniniwalaan ng tagapakinig ang ipinahihiwatig ng una.
Halimbawa, kung ang kasabay ng pangungusap na “Masaya naman ako” ay malamlam na
mga mata at pilit na ngiti, dalwang mensaheng magkasalungat ang ikinukumunika.
Nagiging suliranin ng tagapakinig kung alin sa dalawang mensahe ang dapat bigyan ng
reaksiyon.

4.Upang ayusin ang daloy ng komunikasyon. Halimbawa nito ay ang paghipo sa braso
upang itulak ang isang kalahok sa talakayan na magsalita. Ayon sa pananaliksik ni Patricio,
nakatutulong ang ganitong senyas sa daloy ng talakayan.
Maraming kahulugan ang maaaring ibigay sa mga senyas na di-berbal. Upang maging higit
na mabisang kaugnay ang mga senyas na ito ng mensaheng berbal, kailangang palagi
nating isa-isip ang ilang katangian nito.

1.Ang kahulugang ibinibigay natin sa mga senyas na di-berbal ay kailangang nababatay sa

kabuuan ng kontekstong pinangyayarihan nito.
2.Ang mga senyas na di-berbal ay maaaring sinasadyang gamitin o hindi sinasadya.
3.Ang mga kahulugang iniuugnay sa mga senyas na di-berbal ay kalimitang ayon sa
pinagkaisahan ngmga taong kabilang sa isang lipunan o kaya'y kultura.
 Mga Uri ng Komunikasyong Di-Berbal

1.Komunikasyon sa pamamagitan ng paghipo – Ito ay may tanging kahalagahan sa atin

sapagkat ito ang unag paraan ng komunikasyong naranasan natin bilang sanggol. Ang
pagkalong, pagyapos, o pagtapik sa atin ay nakatutulong sa pagpapatibay ng tiwala sa
sarili. Habang tayo ay lumalaki, natututuhan nating gamitin ang paghipo upang ipahayag
ang ating mga damdamin.
 Mga Uri ng Komunikasyong Di-Berbal

2. Komunikasyon sa pamamagitan ng espasyo – Ayon kay Edward Hall, ang uri ng

ugnayang namamagitan sa mga tao ay maaaring ipahiwatig sa pamamagitan ng apat na uri
ng distansiya: a) sa distansyang pampubliko, ang mga kalahok ay magkakalayo ng mga
labindalawang talampakan o higit pa.
 Mga Uri ng Komunikasyong Di-Berbal

3.Komunikasyon sa pamamagitan ng oras – Karaniwan nang may iniuugnay tayong

mensahe sa paraan ng paggamit ng oras. Pamilyar tayo sa tinatawag na “Filipino Time.”
Ang mga Pilipino ay karaniwang sadyang nagpapahuli sa mga pagtitipon upang hindi
masabing sabik sa pagdalo. Kaya't kapag nagkataong dumating sa takdang oras, hindi agad
tumutuloy sa pagdarausang ng pagtitipon. Nagpapabalik-balik muna sa kalye upang
magpalipas ng ilang sandali. Ang mga Kanluranin naman, tulad ng mga Amerikano, ay
sadyang maagap at nasa oras. Marami pang halimbawa ang maibibigay natin: Ano ang
mensaheng iniuugnay natin sa pagtunog ng telepono sa hatinggabi? Ano ang mensaheng
iniuugnay natin sa matagal na pagsagot sa ating liham ng isang kaibigan? Ano ang
mensaheng iniuugnay natin sa paanyayang ipinadala sa atin sa araw mismo ng pagtititpon?
 Mga Uri ng Komunikasyong Di-Berbal

4.Komunikasyon sa pamamagitan ng katahimikan – Ang katahimikan ay may

ikinukumunika rin. Sa pamamagitan ng hindi pagkibo ay maaaring ipahiwatig ang ating
pagdaramdam, pagkagalit, o ang kawalan ng hangaring makipag-uganayan.
 Ang mga nabanggit ay halimbawa ng komunikasyong di-berbal. Ngunit higit na
malinaw at tiyak ang kaugnayan sa komunikasyon ng mga halimbawang ibinigay
nina Reusch at Kees na:

1.Komunikasyon sa pamamagitan ng senyas – Kabilang sa kategoryang ito ang lahat ng

kumpas na ginagamit sa halip ng salita, bilang at pagbabantas. Mga halimbawa ay ang
simpleng iisahing pantig na kumpas na ginagamit sa telebisyon upang sabihing oras na para
sa patalastas o kaya'y ang higit na kumplikadong sistema ng kumpas na ginagamit ng mga
bingi at pipi.
 Ang mga nabanggit ay halimbawa ng komunikasyong di-berbal. Ngunit higit na
malinaw at tiyak ang kaugnayan sa komunikasyon ng mga halimbawang ibinigay
nina Reusch at Kees na:

2.Komunikasyon sa pamamagitan ng aksiyon – Kabilang dito ang lahat ng uri ng paggalaw

tulad ng paglakad o kaya'y pagkain. Ang paraan ng paggalaw ay maaaring bigyan ng
kahulugan ng mga nakakakita. Halimbawa, mayroon tayong tinatawag na mahinhing lakad
o nagmamadaling lakad o tamad na lakd. Ganoon din, ang pagmamadali sa pagkain ay
maaaring iugnay sa laki ng gutom o sa paraan ng paggalaw sa hapag-kainan na itinuro sa
atin.
 Ang mga nabanggit ay halimbawa ng komunikasyong di-berbal. Ngunit higit na
malinaw at tiyak ang kaugnayan sa komunikasyon ng mga halimbawang ibinigay
nina Reusch at Kees na:

3.Komunikasyon sa pamamagitan ng mga obheto – Kabilang dito ang lahat ng sadya at

hindi sadyang pagpapakita ng mga obheto tulad ng mga alahas, damit, aklat, disenyo ng
bahay, atbp. Halimbawa, ang singsing sa palasingsingan ng kaliwang kamay ay
nagpapahiwatig na ang may suot ay may nobyo na; ang salamin sa mata ay nagbibigay daw
ng impresyong matalino ang gumagamit nito bagama't a
MGA EKSPRESYONG LOKAL

Tanda ng Matingkad, Masigla at

Makulay
na Ugnaya’t Kuwentuhan
Ang ekspresyong lokal ay ang likas at ordinaryong wika na naiiba sa anyo at gamit sa
lohikal at iba pang uri ng pilosopiya. Ito ay mga parirala at pangungusap na ginagamit ng
mga tao sa pagpapahayag ng damdamin o pakikipag-usap na ang kahulugan ay hindi literal
na kahulugan ng bawat salita at hindi maiintindihan ng mga ibang taong hindi bihasa sa
lenggwahe. Ito rin ang nagbibigay ng kaibahan sa ibang wika.
Halimbawa:
Manigas ka!
Bahala na si Batman. (Bahala na.) Malay ko.
Ano ga! Sayang. Hay naku.
Susmaryosep Anak ng ! Naku po!
Dyusko!
Anla naman.
“Ala eh! ano ga naman yaan.”
Ang Ala eh ay nagaling sa salitang tagalog na “wala eh” ibig sabihin ay ” wala pong
problema , easy easy lang ” Ito ay isa sa mga dialekto na ginagamit mas lalo na sa
lalawigan ng Batangas at sa mga bahagi ng Quezon, at lalawigan ng Laguna at isla ng
Mindoro. Ito ay nailalarawan sa pamamagitan ng isang malakas accent at isang
bokabularyo at grammar malapit na nauugnay sa mga sinaunang Tagalog . Ito ay hindi
kaugalian ng ibang batangeño , kadalasan mga taga taal ang gumagamit nito.
Kadlo: \kahd-loh\
Ibig sabihin: Upang kumuha ng tubig.
Ibang tawag :igib.
Halimbawa: “Utoy , wala na tayong tubig pwede gang magkadlo ka ng tubig sa timba.”
Kagaykay: \kah-gai-kai\
Ibig sabihin: Isang insekto na maingay tuwing gabi.
Ibang tawag : kuliglig.
Halimbawa: “Ang ingay ng mga kagaykay sa gabi.”
Kalamunding: \kah-lah-moon-ding\
Ibig sabihin: Isang maliit na kulay berde na prutas at asa pamilya ng sitrus.
Ibang tawag :kalamansî.
Halimbawa: “Naku isda ang ulam , masarap ito sa isawsaw sa toyo at kalamunding.”
Kalasti: \kah-lahs-tih\
Ibig sabihin: Isang mayabang na tao at kasuklam suklam.
Ibang tawag: mayabang.
Halimbawa: “Alam mo ba si ganun nakupo ay sobrang kalasti ng tao yun , ngalingali
kong sumbiin.”

Pagaw: \pah-gao\

Ibig sabihin: Tungkol sa ang kawalan ng kakayahan upang makipag-usap sa isa sa natural
na boses dahil sa isang sigaw o dahil sa pagkakroon ng sakit.
Ibang tawag: paos.
Halimbawa: “Yan kasi, sabinang wag mag kokonsert sa banyo kya ka napagaw eh.”
Palakat: \pah-lah-kaht\
Ibig sabihin: Pag tawag sa isang tao na ginagamit ay isang malakas na bosses.
Ibang tawag: sigaw.
Halimbawa: “Ano ganaman yaan palakatan kyo diyan eh magkatabi naman kayong
dalawa.”
Sagimis: \sah-gih-mihs\
Ibig sabihin: Ito ay isa sa mga paburitong merenda ng pilipino, gawa sa rapper na may
banana slice sa poob at asukal , at ito ay piniritos hangang mag brown ang kulay.
Ibang tawag: Turon.
Halimbawa: “Hala favorite ko ga yang sagimis , kahit yan lang kainin ko sa buong araw
, masaya na ako .”
Sakol: \sah-kol\
Ibig sabihin: Kakain na ang gamit ay ang kanyang kamay.
Ibang tawag: kamay o magkakamay.
Halimbawa: “Masarap ang ulam ngayon nilabong itlog tapos may toyo , maslalo nang
sasarap pag magsasakol.”

Tabig: \tah-big\
Ibig sabihin : Hinding sinasadyang masangi ang isang tao.
Ibang tawag: sagî, tama, dali(e).
Halimbawa : “Hala , pasensya na po di ko po nakita yung vase ninyo , sorry po talaga di
ko sinasadyang matabig ung vase.”
Sakol: \sah-kol\
Ibig sabihin: Kakain na ang gamit ay ang kanyang kamay.
Ibang tawag: kamay o magkakamay.
Halimbawa: “Masarap ang ulam ngayon nilabong itlog tapos may toyo , maslalo nang
sasarap pag magsasakol.”

Tabig: \tah-big\
Ibig sabihin : Hinding sinasadyang masangi ang isang tao.
Ibang tawag: sagî, tama, dali(e).
Halimbawa : “Hala , pasensya na po di ko po nakita yung vase ninyo , sorry po talaga di
ko sinasadyang matabig ung vase.”
Tagaktak: \tah-gahk-tahk\
Ibig sahihin : Tuloy tuloy na pagpatak, katulad ng pawis pag sobrang init.
Ibang tawag: daloy.
Halimbawa : “Kainit naman dito sa pinas , tuwing lumalabas ako ng bahay eh tagaktak
na pawis ko eh.”
 Balisong
Balisong ang isang uri ng patalim na naititiklop ang puluhan na nagsisilbi ring kaluban ng
talim. Malimit gamitin ito ng mga Batangueño na nagpatanyag din dito. Ipinangalan ito sa
Baryo Balisong na isang nayon sa bayan ng Taal sa Batangas dahil doon ginagawa at
ibinebenta ang sari- saring uri ng balisong. Sinasabing ito ang bersiyon ng Swiss knife ng
Pilipinas, dahil sa dami nang maaaring gamit dito—panghiwa, pantilad, pambukas ng
de-lata, pantanggal ng tansan sa bote, pangkayas ng kawayan, pang-ahit, at iba pa. Kahit
maraming gamit o silbi ang balisong, ipinagbabawal pa rin ng awtoridad ang pagdadala
nito dahil maaari itong makapanakit o makamatay, gaya ng ginagawa ng masasamang loob.
Ngunit sa kamay ng matwid na tao, ang balisong ay nagiging sining kapag ginamit nang
kapaki-pakinabang sa anumang bagay.
 Kapeng Barako
Ang kapeng barako o barako ay isang uri ng kape na tumutubo sa Pilipinas, lalu na sa mga
lalawigan ng Batangas at Cavite. Mula ito sa uring Coffea liberica, subalit ginagamit din
ang pangalang ito sa lahat ng kapeng galing sa mga lalawigang nabanggit. Nagmula ang
salitang “barako” mula sa salitang ginagamit para sa lalaking hayop.