Bài 1.

DỤNG CỤ VÀ ĐỘNG TÁC ĐỊNH LƯỢNG THỂ TÍCH

* Mục tiêu
- Biết được độ chính xác của 3 loại dụng cụ đo thể tích chính xác hay dùng: buret, pipet,
bình định mức.
- Chuẩn bị và thao tác sử dụng được 3 loại dụng cụ trên.
- Hiệu chỉnh được thể tích 3 dụng cụ trên trước khi định lượng.

I. Cơ sở lý thuyết
1. Các dụng cụ đo thể tích chính xác
1.1. Buret
uret d c t dù để đo t ể tích
chính xác khác nhau của chất lỏng - dù để c uẩ độ
du dịc . uret ố t ủy t ì tr đều, d ,
c a độ t eo t ể t c chính xác tới 0,1 – 0,01 ml.
Hi n nay có những mẫu buret thong d ư:
buret thủy t , buret đ n tử, buret khóa nhựa, buret 5
mL, 10 mL, 25 mL, 50 mL. Hình 1. Buret
Yêu cầu về buret:

- Buret phải có thể tích chính xác: hi u chỉnh thể tích buret.
- Buret phải sạch và khô. Dù ước cất hoặc du dịc phù hợp để sạc buret. Sau
đ , mở khóa, dốc ược cho khô.
- Khóa buret cầ k , trơ . K ểm tra khóa buret: nếu khóa hở và xít, phải bôi một lớp rất
mỏ vazơ (đối với khóa thủy tinh).
- Trước k đị ượng, dung dịch trong buret (từ vạc 0 đến cuối) không có bọt khí. Nếu
có bọt khí ở phầ dưới buret gần khóa: mở khóa tố đa c o c ất lỏng chảy mạnh qua buret,
hoặc tă tốc độ dòng chảy bằng bóp cao su, hoặc ú đầu nhỏ của buret vào dung dịch, mở
k a, út ược dung dịch lên; nếu vẫn còn, v sinh lại buret.
Các bước tiến hành chuẩ độ thể tích với buret:
- Kiểm tra buret (nội dung yêu cầu về buret).
 - Trá buret: đổ du dịc (được cho vào buret để chuẩ độ) khoảng ¼ - ½ buret,
ê buret để dung dịch có thể trá đều, xả hết, lặp lại 2 - 3 lần.
- Đổ dung dịch lên quá vạch số 0 của buret, mở khóa cho dung dịch chảy từ từ tới khi
phầ dưới (dung dịch không màu) hay phần trên (dung dịch có màu) của mặt khum tiếp xúc
với vạch 0, k đọc phả để mắt cùng chiều cao với mặt k u v để buret thật thẳng.
- Sau k đã c uẩn bị dung dịch và chỉ thị ở bình nón, thực hi n chuẩ độ bằng cách nhỏ
từ từ dung dịch từ buret xuống bình nón, vừa nhỏ vừa lắc. Chú ý: cho dung dịch chảy từ buret
xuố k ô được quá nhanh, vì khi chảy nhanh dung dịch không chảy xuống hết sẽ dính lại ở
thành buret. Kết quả không chính xác. Ở gầ đ ểm cuối chuẩ độ, tốc độ chảy rất từ từ, có thể
đ ều chỉ để lấy được 1 giọt hay nửa giọt từ buret.
- Xác đị đ ểm cuối của phép chuẩ độ dựa vào sự thay đổi màu của chỉ thị. Đây
bước quan trọng, ả ưởng nhiều đến kết quả phân tích.
- Đọc kết quả của thí nghi m. Để mắt cùng chiều cao với mặt khum của dung dịch trong
buret.

2.2. Pipet
Dù để ấy ột t ể t c c xác o đ của du
dịc .
Có nhiều oạ p pet c xác, c oạ ố t ủy t
c bầu 1 vạc ay 2 vạc oặc oạ p pet t ẳ c a
ều vạc 1/10; 1/20; 1/50; 1/100… sa số tuy t đố của
p pet t ườ ± (0,01→0,05 mL).
K sử d , trước t ê p ả rửa p pet sạc ết các c ấ
bẩ , dầu, ỡ… bằ ước rửa t c ợp, sau đ bằ ước
cất. Trước k ấy du dịc , cầ trá trước 2 ầ bằ
c du dịc đ , sau đ cầ p ầ trê của p pet bằ
tay cá v tay trỏ, cắ sâu đầu dướ của p pet
du dịc k oả 2 c (để ô quá, c ất ỏ c t ể sộc
ê ), út từ từ c o đế k ặt du dịc ê quá vạc
trê ầ 2c , bịt a p pet bằ tay trỏ k ô
và ấ ực ả dầ để du dịc c ảy c ậ đế k p ầ
dướ của ặt k u đế a vớ vạc (vạc trê ếu
pipet 2 vạc ); k ấy đưa a p pet v o bình nón đã chuẩ
bị sẵ , tựa đầu pipet vào thành bình, cầ t ẳ đứ p pet Hinh 2. Pipet
rồ c o c ất ỏ c ảy ra từ từu tớ vạc dướ (vớ p pet 2 oặc ều vạch) thì dừ ạ . Vớ
p pet 1 vạch thì cho đế ết ( ư k ô t ổ ọt cuối cùng còn đọ ạ ở đầu p pet).
 Để tránh làm hỏng dung dịch, không nên nhúng thẳng pipet vào chai hoặc lọ đựng
dung dịch mà thường rót một phần ra cốc có mỏ khô và sạch rồi mới hút bằng pipet.
Tuy t đố k ô dù p pet để hút những dung dịc ax d đặc, kiề đặc, chất độc, chất
bay ơ ... Tro trường hợp này phải dùng quả bóp cao su nối vớ p pet để hút dung dịch, hoặc
dù buret để lấy thể t c c xác tươ ứng với pipet.

2.3. Bình định mức

Dù để pha chế các dung dịch với một thể tích chính
xác o đ . Đ ững bình cầu cổ dài, hẹp, có vạch ngấn
với các thể tích chính xác khác nhau: 10 mL, 25 mL, 50
mL, 100 mL, 1 lit, 2 lit... (xem hình 3). Sai số tuy t đối của
các bì y đạt từ ± (0,01 – 1,00 mL) tùy theo các loại
khác au. ì định mức phả được rửa sạc trước khi
dùng bằ ước cất, k ô được rửa, tráng bằng dung dịch
đị ượ ư trường hợp buret và pipet.
Hì 3. ì định
Khi gặp một chất dễ tan, cho chất này vào bình qua
mức
một cái phễu nhỏ, thêm một t ước, lắc cho tan, thêm ước đến vạch ngấn, lắc đều. Nếu là
chất khó tan phả òa ta trước ở một cốc có mỏ, rồi mớ r t sa bì định mức (nhớ tráng
sạch cốc bằ ước cất v đổ sang bình). Chú ý không rót thẳng dung dịch nóng hoặc lạnh
v o bì định mức.
Đối với các chất khi pha phát nhi t hoặc thu nhi t ta phả p a trước ở cốc có mỏ, đợi cho
nhi t độ trở về nhi t độ phòng rồi mớ r t v o bì định mức. K ô dù bì định mức để
đựng lâu các dung dịch thử nhất là với các dung dịch kiềm.
2. Các dụng cụ đo thể tích không chính xác
Trong thực đo t ể tích, ngoài các d ng c đo c xác, cò sử d ng một số d ng
c k ô c xác ư: cốc có mỏ, bình nón, ố đo ... Các d ng c y để đựng hoặc lấy
các thể tích dung dịch không cần chính xác lắm. Những d ng c y cũ cần được rửa sạch
trước khi sử d ng. Tùy m c đ c sử có thể chỉ rửa bằ ước cất hoặc tráng rửa bằng các dung
dịch. Cầ bì đị ượng bằng 3 ngón tay: ngón cái, ngón giữa và ngón trỏ.
II. Dụng cụ chuẩn bị
Các d c t H a P â t c 1: buret, pipet, bóp cao su, bình đị ức, bình
nón, cốc c ỏ, ố đo .
III. Quy trình thực hành
- Qua sát, ậ b ết các oạ d c : buret, pipet, bình đị ức, bình nón, cốc c ỏ,
ố đo .
 - Rửa buret, k ể tra bô trơ ở ổ k a buret. Đổ du dịc v o buret (dù ước cắt),
đ ều c ỉ du dịc đế vạc 0, c o du dịc c ảy xuố từng dòng, từ ọt, ửa ọt.
- Tập ấy p pet (dù ước cất).
- Tập ắc bình nón (dùng nước cất).
- Tập độ tác đị ượ : p ố ợp ắc bình nón và cho dung dịc từ buret xuố (yêu
cầu ắc bình xoay tròn , nghiêng 10-15, không có tiế kêu r c rác , đ ều c ỉ ấy được từng
dòng, từ ọt, ửa ọt du dịc từ buret xuố .
Làm mẫu các thao tác cho cán bộ phòng kiểm tra trước khi ra về.

IV. Câu hỏi lượng giá

1. Yêu cầu d c p â t c trước k t .
2. Tro trườ ợp d c k ô k ô, cầ p ả t ế o?
3. Các ấy kết quả trê d c p â t c t ủy t ?
4. Buret:
- Các sử d .
- K k a buret bị ở oặc x t, ta p ải làm gì? Làm thế o để k ô bị tắc k a? Nếu
bị tắc hãy nêu cách xử lý khắc p c.
- Cách tráng buret.
- Tốc độ du dịc ưt ế o vừa.
- Các ấy từ ọt, các ấy ửa ọt.
- Cần chú ý gì khi sử d ng buret.
5. Pipet:
- Các oạ p pet? Ý ĩa của ỗ oạ .
- Các sử d .
- Cần chú ý gì khi sử d ng pipet.
6. ì đị ức:
-P â oạ sử d bì đị ức v các d ng c đo t ể tích không chính xác.
- Các sử d .
- Cần chú ý gì khi sử d ng bình đị ức.