NÜFUS POLİTİKALARI Said Hulusi Mirze / 2020

 Bir ülkenin, nüfus artış hızını artırmak, azaltmak, nüfusunu nitelik yönünden (eğitim, sağlık, beslenme, barınma, istihdam vb.) iyileştirmek, ülkede nüfusun dağılışını düzenlemek, kısaca gelecekte
ulaşmak istediği ideal nüfus kitlesine dair yapılan bütün plan ve eylemlerin hepsine birden nüfus politikası denir.

 Ülkelerin nüfus politikası uygulamalarının temelinde sürdürülebilir kalkınma amacı vardır. Bununla birlikte askeri gücünü ve nüfus dinamizmini korumak gibi amaçları da unutmamak gerekir.
 Bir ülkenin nüfus artışı o ülkenin ekonomik büyüme oranı ile doğal kaynak üretim oranından fazla olmamalıdır.
 Nüfus artış hızı ve nüfus artış miktarı farklı kavramlardır. Artış hızı bir oran olup % veya ‰ işaretiyle gösterilir.

Dünya genelinde ülkelerin uyguladıkları nüfus politikalarını şöyle sınıflandırabiliriz:

3. Nüfusun Nitelik ve Niceliklerini İyileştirmeye Yönelik Nüfus

1. Nüfus Artış Hızını Azaltmaya Yönelik Nüfus Politikası
Genellikle geri kalmış veya gelişmekte olan, kalkınma hızı nüfus
artış oranının gerisinde kalan ülkeler tarafından uygulanır.
Uygulandığı Ülkeler
Hindistan, Çin, Endonezya, Nijerya, Bangladeş, Etiyopya, Filipinler,
Vietnam, Tayland, Sudan, Libya, Afganistan, Senegal, Somali vb
Yapılan Uygulamalar
2. Nüfus Artış Hızını Artırmaya Yönelik Nüfus Politikası
Politikası
Gelişmiş veya gelişmekte bazı ülkelerde ideal nüfus artış oranını
Genellikle gelişmiş, sanayileşmiş, kadının yoğun olarak iş
korumaya ve mevcut nüfusun eğitim, sağlık, beslenme, barınma
hayatında yer aldığı kalkınma hızı yüksek olan ülkeler tarafından
imkanlarının iyileştirilmesi, mesleki gelişimlerini sağlamalarına
uygulanır.
katkı sağlanması gibi uygulamaları kapsar.
Uygulandığı Ülkeler Uygulandığı Ülkeler
Almanya, Yunanistan, Japonya, Ukrayna, Fransa, Rusya, Hollanda,
Türkiye, Meksika, ABD gibi ülkeler
Belçika, Polonya, İspanya, Macaristan, Avusturya, Finlandiya vb.
Yapılan Uygulamalar Yapılan Uygulamalar

 Evlilik yaşının aşağı çekilmesi  Koruyucu ve önleyici sağlık hizmetleri verilmesi

 Çok çocuklu ailelere vergi muafiyeti getirilmesi - Aile hekimliği uygulamaları
 Doğan her çocuk için aileye maddi destek sağlanması - Çocuklara okul sütü dağıtımı
 Evlilik yaşının yukarı çekilmesi (Çin-25 yaş) - Evde bakım hizmetleri verilmesi
 Dinamik nüfus – Güçlü devlet propagandası yapılması
 Çok çocuklu ailelerden fazladan vergi alınması  Okuma-yazma ve meslek edindirme eğitimleri verilmesi
 Gebelik sonlandırmanın (Kürtaj) yasaklanması
 Çocuk sayısının sınırlandırılması (Çin-2 çocuk)  Çocukları okula giden ailelere maddi destek sağlanması
 Doğum kontrolü ilaçlarının yasaklanması
 Çok çocuklu ailelere para cezası veya başka yaptırımlar  Parasız, taşımalı ve yatılı eğitim hizmetleri verilmesi
 Çalışan annelere ücretli doğum izni verilmesi
uygulanması  Çeşitli hibe ve yatırım desteklerinin sağlanması
 Çalışan anneye günlük süt izni verilmesi
 Az çocuk-sağlıklı ve mutlu aile propagandaları yapılması  Toplu konut projelerinin yapılması
 Çocuklu anneye esnek çalışma imkanı sağlanması
 Gebelik sonlandırmanın (Kürtaj) serbest hale getirilmesi  Vatandaşların tamamının sosyal güvenlik kapsamına
 Babaya doğum izni verilmesi
 Ücretsiz doğum kontrol ilaçları dağıtılması alınması
 Doğan her çocuk için doğum ikramiyesi ödenmesi
 Az çocuklu ailelere emeklilik ikramiyesi ödenmesi
 Maaşlara aile yardımı katkısı yapılması
 Gençlere çeyiz yardımı yapılması Not: Yukarıda sıralanan uygulamaların büyük bölümü gelişmiş
 Kreş veya bakıcı ücretlerine devlet katkısı yapılması ülkelerde nüfus artış hızını artırma programları içerisinde de yer
 Çok çocuklu annelerin ödüllendirilmesi almaktadır.
TÜRKİYE’NİN NÜFUS POLİTİKALARI
Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca dönemin ve ülkenin koşullarına, ülkeyi yöneten siyasi parti ve yöneticilerin düşünce yapısına göre farklı nüfus politikaları izlenmiştir.
Nüfus Artış Hızını Artırmaya
Yönelik Nüfus Politikası
1923-1965 Dönemi
 Kuruluş Savaşı sürecinde yaşanan insan kaybı
 Hastalıklar sebebiyle ölüm oranın yüksek olması
 Nüfusun askeri güç olarak görülmesi
 Kalkınma için ihtiyaç duyulan iş gücü ihtiyacı
 6 çocuğu olan annelere madalya verilmesi
 Ücretsiz doğumevleri kurulması
 Kürtajın yasaklanması
 Doğum kontrol ilaçlarının yasaklanması
 Doğum kontrol ve kısırlaştırmaya dönük
bilgilerinin yayılmasının suç sayılması
 Yoksul ailelere ücretsiz ilaç yardımı yapılması
 Evlilik yaşının aşağı çekilmesi
 Salgın hastalıklarla mücadele edilmesi
Bu uygulamalar sonucunda nüfus hızla artmış ve
1950 yılında nüfus 21 milyona çıkmıştır. 1950’li
yıllardan itibaren başlayan tarımda makineleşme
beraberinde önce işsizliği sonra da kırdan kente
göçü getirmiştir.
Doğum kontrolüne bağlı anne ölümlerinin artması,
işsizliğin artması ve kalkınma hızının azalmasına
bağlı olarak 1963 yılında bu politikadan
vazgeçilmiştir.
Not: 1939-1945 yıllarında yaşanan II. Dünya
Savaşı sırasında ülkemiz savaşa girmemiş ancak
savaş tehlikesine karşı ülkemizde seferberlik ilan
edilmiş ve erkek nüfusun önemli bir kısmı askere
alınmıştır. Bu dönemde nüfus artış hızında ciddi bir
düşüş yaşanmıştır. Savaş sonrası nüfus hızla
artmaya başlamıştır.
Said Hulusi MİRZE - 2020
TÜRKİYE CUMHURİYET TARİHİ NÜFUS POLİTİKALARI VE UYGULAMALARI
Nüfus Artış Hızını Azaltmaya
Yönelik Nüfus Politikası
1965-1980 Dönemi
 Tarımda makineleşme sonucu artan işsizlik
 Aşırı artan nüfusa bağlı istihdam problemi
 Planlı kalkınma döneminin başlaması ile oluşan
farklı bakış açısı
 Ölüm oranının düşüşüne de bağlı aşırı nüfus
artışı
 Ülke savunmasında insan sayısından ziyade
teknolojinin ön plana çıkması
 Doğum kontrolü ve bu amaçla kullanılan
ilaçların yasaklanması ve bu konuda bilgilerin
yayılmasına dönük yasakların kaldırılması
 Sağlık çalışanlarının aile planlaması eğitimden
geçirilmesi ve bu eğitimleri halka vermelerinin
sağlanması
 Okullarda aile planlaması derslerinin verilmesi
 Ücretsiz aile planlaması eğitimi ve doğum
kontrol ilaçlarının verilmesi
 Doğum kontrol ilaçlarının ithalatının
kolaylaştırılması ve üretiminin yapılması
Yukarıda bahsedilen tedbirlerin alınmasına bağlı
olarak kısa süre içerisinde doğum hızı düşmüştür.
1980 öncesi ülkemizde yaşanan siyasi olaylar ve
ekonomik sıkıntıların nüfus artış hızında azalmaya
sebep olduğu görülmektedir.
5. Beş yıllık kalkınma planıyla (1985-1989) birlikte
nüfusun niteliklerinin ve niceliklerinin iyileştirilmesi
fikri ön plana çıkmıştır.
KAYNAK: NÜFUS POLİTİKALARI VE ÇİN, FRANSA VE TÜRKİYE ÖRNEKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ, Oral Demir, 2016, Social Sciences, ISSN: 1308 7444 (NWSASOS)
Nüfusun Niteliklerinin
İyileştirilmesine Yönelik Politikası
1980-2005 Dönemi
Bu süreçte sanayide meydana gelen gelişim,
değişen ekonomik koşullar, artan eğitim seviyesine
bağlı bilinçlenme, kadının iş hayatında daha fazla
yer alması gibi koşullar doğum oranının giderek
azalmasına neden olmuştur. Türk aile yapısı
küçülmüş ve gelişmiş ülkelere benzeyen bir nüfus
yapısı ortaya çıkmıştır.
 Bu dönemde ülkenin kalkınmasında insan
faktörünün rolü ön plana çıkmıştır.
 Yüksek bebek ölüm oranının düşürülmeye
çalışılması
 İnsan kaynağının geliştirilmesi, nüfus artış
hızının yavaşlatılması ve sürdürülebilir
kalkınma hedefi oluşturulması
 Veri toplama sisteminin geliştirilmesi
 Anne ve çocuk sağlığı hizmetlerinde
dezavantajlı bölgelere öncelik verilmesi
 MERNİS ‘in (Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi)
kurulması ve daha sağlıklı nüfus bilgilerinin
oluşması
Dönemin sonunda nüfus artış hızının tehlikeli
şekilde azalmaya başladığı düşüncesi ortaya
çıkmış ve gelecek dönemde nüfusun dinamik
yapısını kaybedeceği ve yaşlanacağı
öngörülmüştür.
Nüfus Artış Hızını Artırmaya
Yönelik Politikası
2005 Sonrası Dönem
İçinde bulunduğumuz bu son dönemde
nüfusumuzun giderek yaşlandığı ve kalkınmanın
temelini oluşturan genç nüfus oranının giderek
azaldığı öngörüsüne bağlı olarak özellikle 2008
yılından itibaren ülke yöneticileri 1965 öncesi
dönemdeki gibi nüfus artış hızını artırmaya dönük
bir söylem geliştirmiştir. Bu düşünce çeşitli yasal
adımlarla eyleme dönüşmüştür.
 Çalışan anneye ücretli doğum izni verilmesi
 Çocuk yardımı
 Çalışan anneye süt izni verilmesi
 Eğitim ve sağlık harcamalarının devlet
tarafından karşılanması
 Riskli doğum koşullarının ortadan
kaldırılmasına yönelik tedbirler alınması
 Önleyici ve koruyucu hekimlik hizmetlerinin
verilmesi
 Aile hekimliği hizmetlerinin yaygınlaştırılması
Not: Nüfus bilimcilerin yaptıkları projeksiyonlara
(tahminlere) göre ülkemizin nüfusu 2070 yılından
sonra azalmaya başlayacaktır. Bu süreçte genç
nüfus oranı azalırken yaşlı nüfus oranında ciddi bir
artış olacaktır.