3.

Ba chàng dũng sĩ
Ở làng kia, có mộ t ngườ i đàn bà rấ t chă m làm. Từ mờ sáng, khi chim Mơ lang vừ a cấ t
tiếng hót thì đã thấ y bà rờ i làng lên nương rồ i. Bà cặ m cụ i làm việc cho đến khi ngôi sao
Bắ c đẩ u lấ p lánh trên trờ i cao mớ i lạ i trở về làng.
Mộ t hôm, đang làm rẫ y, bà bỗ ng thấ y trong ngườ i choáng váng, khó chịu, cổ họ ng khô
cháy như lử a đố t. Bà vộ i tìm đến chiếc chòi giữ a rẫ y, nhấ c ố ng nướ c định uố ng thì thấ y
trong ố ng chẳ ng còn giọ t nướ c nào. Cơn khát ngày càng hành hạ bà. Bà đả o mắ t nhìn
quanh để tìm nướ c uố ng, chợ t thấ y xa xa từ khe núi có mộ t khe nướ c đang rỏ giọ t. Bà
mừ ng rỡ vộ i vã rả o cẳ ng chạ y tớ i. Đó là mộ t quả núi giố ng hình mộ t ngườ i đành ông to
lớ n, đang cầ m chà gạ c  ngó trờ i. Từ trên đỉnh đầ u hình ngườ i chả y ra nhữ ng giọ t nướ c
trong vắ t, mát lạ nh. Bà ngử a cổ vừ a uố ng ba ngụ m đã thấ y cơn khát dịu ngay, cổ họ ng
còn đọ ng mãi vị thơm ngọ t củ a dòng nướ c lạ .

Từ hôm đó, bà thấ y trong ngườ i khang khác và bụ ng ngày mộ t to dầ n. Bà đã thụ thai.
Nhưng đã chín tháng mườ i ngày rồ i mà bà vẫ n chưa đẻ. Mộ t nă m, rồ i hai nă m, ngày sinh
vẫ n chưa tớ i. Một năm, rồi hai năm, ngày sinh vẫn chưa tới. Cho mãi đến nă m thứ ba,
vào mộ t ngày mặ t tră ng và mặ t trờ i gặ p nhau (nhậ t thự c) tỏ a ánh sáng vàng dìu dịu, bà
mẹ mớ i trở dạ . Bà sinh đượ c ba đứ a con trai bụ bẫ m, kháu khỉnh và giố ng nhau như lộ t.
Ngày tháng trôi qua, ba đứ a trẻ lớ n dầ n lên. Từ đấ y, núi rừ ng có thêm ba chàng trai khỏ e
mạ nh. Cánh tay họ cứ ng như sắ t có thể bẻ gãy cây to như ngắ t ngọ n cỏ . Cặ p chân họ
chạ y nhanh như gió, mộ t bướ c nhả y vượ t bă ng mộ t cánh rừ ng. Mắ t họ sáng, nhìn xa hơn
mắ t chim ưng.
Thấ y các con đã khôn lớ n, mộ t hôm bà mẹ bả o họ :
– Đấ t trờ i mình còn rộ ng lắ m. Các con hãy chia nhau đi các ngả mà làm ă n. Lâu lâu, các
con hãy về thă m mẹ nhé!
Ba chàng trai vâng lờ i, từ biệt mẹ lên đườ ng.
Ngườ i em út theo hướ ng mặ t trờ i mọ c mà đi. Đườ ng đi mỗ i ngày mộ t xuố ng thấ p và
chẳ ng bao lâu đồ ng bằ ng bát ngát, biển khơi mênh mông sóng nướ c hiện ra. Ngườ i em
út ưng miền đấ t đẹp này lắ m và chọ n nơi ấ y làm chố n ở củ a mình. Từ đó, ngày tắ m nướ c
bể trong xanh, đêm nằ m dài trên cát mịn, da dẻ chàng thay đổ i dầ n, trắ ng trẻo như cụ c
bộ t. Ngườ i ta gọ i chàng là Ngọ c.
Ngườ i em thứ hai cứ theo hướ ng mặ t trờ i lặ n mà đi. Đấ t dướ i chân chàng ngày mộ t cao
dầ n lên, rừ ng rậ m trùng điệp hiện ra và núi non hùng vĩ nhô lên như chào đón chàng. Gặ p
mộ t khe suố i nướ c chả y óng ánh như màu đồ ng hun, chàng cở i áo lộ i qua bờ bên kia.
Dòng nướ c kì lạ ấ y đã làm cho ngườ i em thứ hai khi từ khe nướ c bướ c lên đổ i hẳ n màu
da, trở thành ngă m ngă m đen hệt như màu nướ c. Thấ y đấ t màu mỡ , chàng bèn dừ ng lạ i
và dự ng trạ i làm ă n. Từ đó ngườ i ta gọ i chàng là chàng Lèo.
Còn ngườ i anh cả ở giữ quê hương. Chàng dự ng lên mộ t chiếc nhà rông cao nhấ t trờ i,
mái nhà cong vút chấ m tớ i mây, cộ t nhà dự ng san sát như cây rừ ng. Chàng số ng ở đó,
trông núi rừ ng cho suố i đánh đàn, cho hoa nhả y múa, cho muôn thú và gió lộ ng hát ca…
Nhưng bỗ ng mộ t hôm, mộ t con Xà tinh không biết từ đâu hiện ra, mình nó lớ n bằ ng cả
mộ t dãy núi. Nó có cánh để bay vút lên trờ i, lạ i có vây để lặ n sâu xuố ng nướ c. Nhưng lợ i
hạ i nhấ t là ba viên ngọ c ướ c củ a họ nhà trờ i mà Xà tinh đã ă n cắ p đượ c, đem về cấ t giấ u
trong chiếc túi tròn, đeo ở nách bên phả i củ a nó. Hòn ngọ c thứ nhấ t màu xanh biếc, khi
giơ ra thì lậ p tứ c giông bão nổ i lên, gió gào thét điên cuồ ng, thổ i bậ t đi cả từ ng khu rừ ng
mộ t. Hòn ngọ c thứ hai màu trắ ng nhạ t, cầ m đến nó thì lậ p tứ c sóng nướ c cuồ n cuộ n trào
dâng, cuố n trôi bă ng cả hàng chụ c làng. Hòn ngọ c thứ ba màu đỏ chói, khi tung lên thì
khói lử a rừ ng rự c bố c lên, thiêu rụ i hết mọ i vậ t. Xà tinh dùng ba viên ngọ c ướ c này để tàn
phá tấ t cả nhữ ng miền mà nó đi qua.
Mộ t hôm, Xà tinh mò đến quê hương củ a ba chàng trai. Nó đi đến đâu, cây rừ ng nghiêng
ngả , gió rú ào ào, khói mây bay mù mịt đến đấ y. Ngườ i anh cả thấ y có chuyện lạ , vộ i từ
trong nhà rông bướ c ra, mộ t tay cầ m chiếc khiên đính lụ c lạ c đồ ng, mộ t tay cầ m con dao
nhọ n, sắ c như nướ c.
Trông thấ y vẻ hùng dũ ng củ a ngườ i anh cả , Xà tinh cũ ng có ý chờ n. Nó thò tay vào túi,
bố c viên ngọ c xanh biếc ra, tứ c thì dông bão ầ m ầ m nổ i lên, cây bậ t rễ, đá núi bay rào
rào. Thấ y Xà tinh bỗ ng dưng tác oai, tác quái, tàn phá buôn làng quê hương mình, ngườ i
anh cả nổ i giậ n lao ngườ i tớ i trướ c mặ t nó, vung mạ nh tay khiên. Chiếc khiên quay vun
vút làm thành mộ t trậ n gió mạ nh, xô bạ t cơn dông củ a Xà tinh đi. Sau nử a ngày đánh
nhau kịch liệt, Xà tinh đuố i sứ c phả i thu ngay viên ngọ c xanh lạ i. Nó tứ c giậ n gầ m lên mộ t
tiếng vang trờ i rồ i nhấ c viên ngọ c màu trắ ng nhạ t ra. Lậ p tứ c cả mộ t bể nướ c ậ o tớ i, phủ
kín núi rừ ng. Lợ n lòi, chồ n, rắ n nổ i lềnh bềnh trên mặ t nướ c. Trướ c sứ c mạ nh ghê gớ m
củ a nướ c lụ t, ngườ i anh cả thấ y hết phương chố ng cự . Chàng chạ y vộ i lên ngọ n núi cao
nhấ t, quờ cây khô, dồ n lá héo, chấ t thành đố ng lớ n, châm lử a đố t lên. Ngày trướ c, lúc
chia tay lên đườ ng, ba anh em đã hẹn ướ c vớ i nhau rằ ng bao giờ có giặ c hay gặ p nguy
nan, ngườ i anh cả sẽ dùng ánh lử a đố t trên núi cao để báo hiệu gọ i các em về, mộ t ngọ n
là hiệu gọ i em út, hai ngọ n là gọ i em thứ hai.
Thấ y mộ t ngọ n lử a nơi quê mẹ bùng cháy, chàng Ngọ c lúc đầ u ngỡ là ánh sáng mặ t trờ i
rọ i lên, chẳ ng để ý tớ i. Nhưng ánh lử a mỗ i lúc mộ t cháy to, ngọ n lử a lắ c lư như vẫ y gọ i.
Biết là lử a củ a anh cả gọ i mình, chàng Ngọ c bèn chạ y mộ t mạ ch như bay về quê hương.
Tớ i làng cũ , nhìn thấ y núi rừ ng tiêu điều, xơ xác, chàng Ngọ c vô cùng că m giậ n, ngồ i bên
suố i ngày đêm nghĩ cách trừ Xà tinh.
Mộ t buổ i sáng, chàng Ngọ c từ biệt anh cả đi thẳ ng vào sào huyệt củ a yêu quái. Thấ y
chàng trai trắ ng trẻo, Xà tinh gầ m gừ rồ i quát lớ n:
– Hỡ i con thỏ trắ ng kia! Mày mang da đến đây cho tao lộ t phả i không?
Chàng Ngọ c dũ ng cả m thét vào mặ t nó:
– Ta đến tìm mày để hỏ i tộ i đây. Thầ n nướ c ở quê ta, ta còn trị đượ c nữ a là vũ ng nướ c
chân trâu hôi thố i củ a mày!
Xà tinh giậ n lắ m. Hắ n bố c ngay viên ngọ c trắ ng nhạ t ra. Lậ p tứ c sóng ngàn, nướ c cả hiện
ra trắ ng xóa mộ t vùng. Nhanh như chớ p, chàng Ngọ c co mạ nh tay, dẫ m mạ nh chân
xuố ng đấ t. Tứ c thì, từ trong lòng đấ t nổ i lên mộ t bứ c thành dài dằ ng dặ c. Lớ p thành đấ t
vữ ng chắ c như thép nhô cao lên mãi, vây chặ t lấ y bể nướ c rồ i khép dầ n lạ i. Dòng nướ c
hung dữ cố sứ c phá vỡ bứ c thành để tràn ra ngoài nhưng không nổ i. Nướ c ngày mộ t cạ n
dầ n đi. Xà tinh yếu thế vộ i thu viên ngọ c trắ ng lạ i và giở viên ngọ c đỏ chói ra. Lậ p tứ c khói
bố c lên mù trờ i, lử a cháy rừ ng rự c, cây xanh cháy thành than. Nướ c suố i sôi lên ùng ụ c.
Ngườ i em út không trị đượ c nạ n lử a ghê gớ m ấ y, đành phả i chạ y về vùng biển.
Thấ y nguy khố n, ngườ i anh cả lạ i lên núi cao, chấ t hai đố ng lử a lớ n, gọ i ngườ i em thứ hai
về cứ u. Trông thấ y hiệu lử a, chàng Lèo liền nhắ m hướ ng lử a mà chạ y như gió, chẳ ng
quả n ngày đêm. Đến quê mẹ, chàng chạ y thẳ ng đến hang Xà tinh và gặ p nó đang mài
vuố t trướ c cử a hang. Chẳ ng nói, chằ ng rằ ng, chàng Lèo nhằ m giữ a mặ t nó phóng mộ t
ngọ n lao mạ nh như sấ m sét. Biết dòng họ dũ ng sĩ đã lạ i đến, Xà tinh liền tìm cách thử tài.
Lùi lạ i tránh mũ i lao, nó bố c mộ t nắ m lá, niệm thầ n chú rồ i tung lên trờ i. Lậ p tứ c mộ t bầ y
ong vò vẽ hiện ra vù vù xông tớ i. Chàng Lèo bình tĩnh tháo bông hoa cài trên đầ u cắ m
nhẹ trên đấ t. Tứ c thì khắ p mộ t cánh rừ ng, nhữ ng bông hoa muôn sắ c tỏ a ra rồ i dệt lạ i
thành mộ t tấ m thả m đẹp tuyệt vờ i. Đàn ong bén mùi mậ t hoa, sà cả xuố ng bám đen
nghịt. Chúng chui vào bông hoa để hút mậ t. Bỗ ng nhiên bông hoa rùng mình khép luôn
cánh lạ i, nhố t chặ t đàn ong ma quái ở bên trong.
Thấ y phép thuậ t củ a mình đã bị hạ i, Xà tinh gầ m lên, bố c viên ngọ c đỏ chói ra, thét lớ n
– Đến ngọ c này thì mày cũ ng sẽ phả i chạ y như hai tên nhãi trướ c thôi!
Thấ y ngọ n lử a ngùn ngụ t bố c cao, cháy rừ ng rự c, dữ tợ n, chàng Lèo liền cở i ố ng nướ c
phép đeo trên lưng, trút xuố ng đấ t. Nhữ ng tia nướ c mát rượ i bắ n tung ra rồ i bỗ ng dâng
cao thành nhữ ng suố i nướ c khổ ng lồ bao lấ y lử a. Chẳ ng bao lâu, lử a củ a Xà tinh đã bị
các suố i nướ c làm tắ t ngấ m hết. Bị thua, Xà tinh càng điên cuồ ng gầ m thét. Hắ n thu viên
ngọ c đỏ lạ i rồ i vung viên ngọ c trắ ng nhạ t ra. Lậ p tứ c sóng nướ c dâng lên cuồ ng cuộ n,
mưa xố i ào ào như nướ c chả y trong ố ng. Nướ c dâng lên rấ t nhanh khiến ngườ i em thứ
hai không tài nào chố ng nổ i, đành phả i theo hướ ng mặ t trờ i lặ n mà chạ y về núi.
Ngườ i anh cả thấ y các em mình không trị đượ c Xà tinh thì vô cùng lo lắ ng. Dâng làng
thấ y vậ y cũ ng rấ t lo. Họ liền hợ p sứ c nhau lạ i, góp công đóng mộ t chiếc thang thậ t dài,
bắ c qua sông, bả o ngườ i anh cả leo lên hỏ i Trờ i xem có phép gì giúp cho dân làng giết
đượ c Xà tinh không. Ngườ i anh cả leo thang lên Trờ i ngay.
Sáng hôm ấ y, Trờ i ngủ dậ y muộ n, vừ a mở mắ t Trờ i đã thấ y ngườ i anh cả quỳ trướ c mặ t,
thưa rõ đầ u đuôi câu chuyện và xin Trờ i giúp cho cách đánh Xà tinh. Suy nghĩ mộ t lát,
trờ i gậ t gù bả o:
– Con Xà tinh này quả là có lắ m phép. Nhưng tài trí củ a các cháu cũ ng không kém gì nó
lắ m đâu. Chỉ vì các cháu chưa biết hợ p sứ c lạ i mà đánh nên mớ i trị đượ c phép này, nó lạ i
giở phép khác. Thôi, bây giờ hãy trở về núi cao, đố t lử a gọ i hai em cháu về. Rồ i cả ba anh
em cùng hợ p sứ c đánh thử xem. Nếu vẫ n thua, ta sẽ bày cách khác.
Ngườ i anh cả vâng lờ i, trở về núi cao đố t lử a gọ i hai em lầ n nữ a. Ba anh em hợ p nhau lạ i
cùng vớ i dân làng, chia thành ba ngả kéo thẳ ng đến sào huyệt Xà tinh.
Đang gụ c đầ u ă n gan trâu trắ ng, uố ng rượ u đen, chợ t thấ y ba chàng dũ ng sĩ đứ ng chặ n
ngay trướ c cử a hang, Xà tinh liền gầ m gừ :
– Kìa, ba con thỏ non lạ i kéo đến nộ p mạ ng rồ i. Hãy đợ i đấ y, ă n uố ng xong, ta sẽ hỏ i tộ i
chúng mày.
Ngườ i anh cả đáp lạ i, giọ ng to như tiếng cồ ng vang:
– Yêu quái, hôm nay mày sẽ phả i đền tộ i. Mày đã tàn phá núi rừ ng này, giết hạ i dân làng
này, giờ đây anh em ta sẽ hợ p sứ c nhau lạ i trị tộ i mày.
Xà tinh giậ n lắ m. Nó nhả y ra khỏ i hang, giơ viên ngọ c xanh ra. Dông bão nổ i lên. Nhanh
như chớ p, ngườ i anh cả vung chiếc khiên, giơ đằ ng đông, núi đằ ng đông sạ t; giơ đằ ng
tây, núi đằ ng tây đổ . Chiếc khiên quay tròn, cuố n gió thổ i bạ t cả dông bão củ a Xà tinh đi.
Xà tinh thua trậ n đầ u, vộ i giở tiếp ngay viên ngọ c trắ ng ra. Nướ c lũ ào ào tràn tớ i. Ngườ i
em út lao ngay ra giữ a dòng nướ c, giơ cao kiếm dẫ m chân mạ nh xuố ng đấ t. Tứ c thì lớ p
lớ p thành lũ y nổ i lên, bủ a vây và nhố t chặ t dòng nướ c lạ i. Thấ y phép màu bị hạ i, Xà tinh
hấ p tấ p bố c vộ i viên ngọ c đỏ ra. Khói lử a cuộ n đến, cháy ngút trờ i. Nhanh như cắ t, ngườ i
em thứ hai trút ngay ố ng nướ c phép xuố ng đấ t. Nhữ ng dòng nướ c nhỏ , trong chố c lát
biến ngay thành tră m ngàn con rồ ng bằ ng nướ c lạ nh, uố n khúc, lấ p loáng bám lấ y bể lử a.
Lử a lụ i dầ n rồ i tắ t ngấ m.
Thấ y mấ t trọ n cả ba phép lạ , Xà tinh cuố ng cuồ ng toan chạ y trố n ra bể. Nhưng chàng
Ngọ c đã lă m lă m thanh kiếm chặ n mắ t đườ ng. Xà tinh hoả ng sợ vộ i quay đầ u chạ y lên
núi. Nhưng chàng Lèo đã chố ng ngọ n lao đợ i sẵ n ở đấ y. Bí thế, Xà tinh toan chạ y trố n lên
trờ i, nhưng ngườ i anh cả đã nhả y vọ t tớ i, vung con dao sắ c như nướ c xả tớ i tấ p vào mình
nó. Xà tinh gào thét giãy giụ a chuyển cả rừ ng, rung cả đấ t. Cuố i cùng kiệt sứ c, nó lă n ra
chết, hóa thành dãy núi Róc Ron lở m chở m, nứ t nẻ, lồ i lõm, cằ n cỗ i màu chết chóc.
Từ đó, núi rừ ng Tây Nguyên trở lạ i cả nh thanh bình ngày trướ c. Nương đầ y lúa, rẫ y đầ y
khoai, sông đầ y cá, bờ suố i khoe sắ c hoa vàng hoa đỏ . Ba chàng dũ ng sĩ lạ i chia tay
nhau, kẻ xuố ng hướ ng đông, kẻ lên phía tây làm ă n. Ngườ i anh cả ở lạ i rừ ng, dự ng nhà
rông cao to hơn xưa để giữ gìn quê mẹ. Hàng nă m, ngườ i em út dướ i biển gánh muố i lên
cho hai anh em, ngườ i em thứ hai cõng chiêng, mền lên cho anh cả . Còn anh cả thì chia
cho các em gỗ quý, mậ t ong, thịt rừ ng, nếp thơm.
Cho đến nay, đồ ng bào Tây Nguyên còn truyền tụ ng rằ ng: ngườ i anh cả có tài múa khiên
bạ t gió, đó là ngườ i Tây Nguyên. Chàng Ngọ c, ngườ i em út ở gầ n sông gầ n bể nên thạ o
nghề đắ p đê ngă n nướ c, là ngườ i Việt. Còn ngườ i em thứ hai – chàng Lèo ở xứ nóng bứ c,
có gió Lào, hay bị hỏ a hoạ n nên có tài chố ng lử a, đó là ngườ i Lào. Ba anh em xưa là con
mộ t mẹ.
Câu chuyện kể về nhữ ng vị anh hùng đã dũ ng cả m bả o vệ quê hương, thể hiện lòng biết
ơn củ a nhữ ng dân tộ c nơi đây đố i vớ i nhữ ng ngườ i đã có công dự ng và mở mang bờ cõi.
Hành trình xây dự ng vô cùng gian nan khó nhọ c, tác giả còn muố n ră n dạ y thế hệ sau về
lòng biết ơn, sự dũ ng cả m, sự đoàn kết bả o vệ mả nh đấ t quê hương củ a mình.