KHOA KỸ THUẬT GIAO THÔNG

BỘ MÔN ÔTÔ – MÁY ĐỘNG LỰC

THỰC TẬP KỸ THUẬT Ô TÔ

BÀI 02: HỘP SỐ

Tài liệu lưu hành nội bộ -2021-HK211

1
 MỤC LỤC
1. MỤC ĐÍCH VÀ YÊU CẦU BÀI THỰC TẬP HỘP SỐ .......................................................................... 3
1.1. Mục đích ............................................................................................................................................ 3
1.2. Yêu cầu: ............................................................................................................................................. 3
2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ................................................................................................................................ 4
2.1. Hộp số sàn / số tay (Manual Tranmission) ........................................................................................ 4
2.1.1. Giới thiệu chung ........................................................................................................................ 4
2.1.2. Cấu tạo chung về hộp số 2 trục và 3 trục ................................................................................... 4
2.2. Các cơ cấu bố trí trên hộp số cơ khí .................................................................................................. 7
2.2.1. Cơ cấu vận hành ........................................................................................................................ 7
2.2.2. Cơ cấu định vị (cơ cấu khóa chuyển số) .................................................................................... 8
2.2.3. Cơ cấu chống gài 2 số ................................................................................................................ 9
2.2.4. Cơ cấu chuyển số ....................................................................................................................... 9
2.3. Đường truyền công suất của hộp số................................................................................................. 10
2.3.1. Ở vị trí tay số trung gian (số 0) - hộp số 2 trục ........................................................................ 10
2.3.2. Ở vị trí tay số tiến (số 1) - hộp số 2 trục .................................................................................. 11
2.3.3. Ở vị trí tay số lùi - hộp số 2 trục .............................................................................................. 11
2.4. Thông số kỹ thuật hộp số thực tập ................................................................................................... 12
3. THIẾT BỊ THỰC TẬP ............................................................................................................................ 13
3.1. Mô hình hộp số ................................................................................................................................ 13
3.2 Dụng cụ thực tập.............................................................................................................................. 13
3.2.1. Dụng cụ tháo lắp ...................................................................................................................... 13
3.2.2. Dụng cụ chuyên dùng .............................................................................................................. 14
3.2.3. Dụng cụ đo............................................................................................................................... 14
3.2.4. Dụng cụ, thiết bị hỗ trợ thực tập .............................................................................................. 15
4. QUY TRÌNH THÁO HỘP SỐ ................................................................................................................ 16
4.1. Các lưu ý cần thiết trước khi tiến hành tháo .................................................................................... 16
4.2. Quy trình tháo – đo đạc và cân chỉnh hộp số................................................................................... 16
4.2.1. Quy trình tháo hộp số 3 trục .................................................................................................... 16
4.2.2. Quy trình tháo hộp số 2 trục .................................................................................................... 20
4.2.3. Kiểm tra, đo đạc các thông số cơ bản của hộp số thực tập ...................................................... 27
5. QUY TRÌNH LẮP HỘP SỐ .................................................................................................................... 30
5.1. Các lưu ý trước khi lắp hộp số ......................................................................................................... 30
5.2. Quy trình lắp hộp số ........................................................................................................................ 30
5.2.1. Quy trình lắp hộp số 3 trục ...................................................................................................... 30
5.2.2. Quy trình lắp hộp số 2 trục ...................................................................................................... 31
6. BÁO CÁO THỰC TẬP ........................................................................................................................... 32

2
1. MỤC ĐÍCH VÀ YÊU CẦU BÀI THỰC TẬP HỘP SỐ
1.1. Mục đích
Giúp cho sinh viên xác định và nắm rõ:
- Kết cấu hộp số
- Nguyên lý hoạt động của hộp số
- Thông số chi tiết hộp số
- Thông số làm việc của hộp số
- Quy trình tháo lắp và cân chỉnh hộp số
1.2. Yêu cầu:
Có đầy đủ kiến thức của các môn học:
- Kết cấu Ô tô.
- Lý thuyết Ô tô.
- Dung sai và đo lường.
Sinh viên tham khảo bộ câu hỏi đầu vào ở phụ lục.

3
2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
2.1. Hộp số sàn / số tay (Manual Tranmission)
2.1.1. Giới thiệu chung

- Ô tô sử dụng động cơ đốt trong hiện nay có kiểu loại 4 hộp số đó là hộp số tự động,
hộp số ly hợp kép, hộp số vô cấp và hộp số sàn.
- Hộp số sàn là loại hộp số có tuổi đời lớn nhất, kết cấu đơn giản, giá thành rẻ và độ
tin cậy cao.
- Hộp số sàn có 2 loại đó chính hộp số 2 trục (hộp số ngang) và hộp số 3 trục (hộp số
dọc)

Hình 3.1: Sơ đồ cấu tạo 2 loại hộp số sàn

2.1.2. Cấu tạo chung về hộp số 2 trục và 3 trục
 Bản vẽ nguyên lý cấu tạo hộp số 2 trục:

Hình 3.2: Sơ đồ nguyên lý và cấu tạo hộp số 2 trục xe Toyota

4
 Bản vẽ nguyên lý cấu tạo hộp số 3 trục:

1. Trục sơ cấp – 2. Trục trung gian – 3. Trục thứ cấp – 4. Vỏ hộp số - 5. Bộ đồng tốc
Hình 3.3: Sơ đồ cấu tạo hộp số xe SYM T880
 Bản vẽ 3D chi tiết bóc tách chi tiết hộp số 3 trục

Hình 3.4: Bản vẽ chi tiết trên trục hộp số 3 trục

5
 Bảng 3.1: Bảng kê các chi tiết trên hình 3.4

Số Số
Stt Tên chi tiết Stt Tên chi tiết
lượng lượng

1 Trục sơ cấp 1 22 Ổ bi trước trục trung gian 1

2 Phốt trục sơ cấp 1 23 Bánh răng số 1 1

3 Phe 7 24 Vòng đồng tốc số 1 1

4 Ổ bi trước trục sơ cấp 1 25 Vòng răng bộ đồng tốc số thấp 1

5 Phe 3 26 Vòng đồng tốc số 2 1

6 Ổ bi kim 5 27 Ống trượt bộ đồng tốc số thấp 1

7 Bánh răng số 3 1 28 Bánh răng số 2 1

8 Ống trượt bộ đồng tốc số cao 1 29 Ổ bi sau trục trung gian 1

Bánh răng truyền động trục

9 Vòng đồng tốc số 3 1 30 1
trung gian

10 Lò xo hãm 6 31 Ống lót sau trục trung gian 1

11 Vòng răng bộ đồng tốc số cao 1 32 Đai ốc trục trung gian 1

12 Vấu 9 33 Trục thứ cấp 1

13 Vòng đồng tốc số 4 1 34 Tấm che Ổ bi trước trục thứ cấp 1

14 Bánh răng số 4 1 35 Ổ bi trước trục thứ cấp 1

Bánh răng xoắn cảm biến tốc độ

15 Ổ bi sau trục sơ cấp 3 36 1
xe

16 Vòng mở số lùi 1 37 Ổ bi sau trục sơ cấp 1

17 Vòng đồng tốc số lùi 1 38 Bi thép 2

18 Vòng răng bộ đồng tốc số 5 1 39 Bánh răng đảo chiều số lùi 2

19 Vòng đồng tốc số 5 1 40 Phốt 2

20 Ống trượt bộ đồng tốc số 5 1 41 Trục bánh răng đảo chiều số lùi 2

21 Trục trung gian 1 42 Phốt chữ O 2

43 Bộ bánh răng cảm biến tốc độ 1

6
 Mô hình thực tế:

Hình 3.5: Mô hình hộp số 3 trục T880

Hình 3.6: Mô hình hộp số 2 trục Toyota

2.2. Các cơ cấu bố trí trên hộp số cơ khí
2.2.1. Cơ cấu vận hành
2.2.1.1 Loại điều khiển từ xa
Loại điều khiển từ xa này có đặc điểm là liên kết cần chuyển số với hộp số bằng cáp
hoặc các thanh nối…

7
 Hình 3.7: Điều khiển hộp số bằng dây cáp
2.2.1.2 Loại điều khiển trực tiếp
Loại điều khiển trực tiếp này sẽ lắp cần chuyển số trực tiếp trên hộp số

Hình 3.8: Điều khiển hộp số trực tiếp

2.2.2. Cơ cấu định vị (cơ cấu khóa chuyển số)

8
 Hình 3.9: Cơ cấu định vị

Trên trục gài số có 3 rãnh, rãnh ở giữa tương ứng với vị trí trung gian chưa gài số, 2
rãnh 2 bên tương ứng với 2 vị trí gài số. Lò xo ép chặc viên bi vào 1 trong 3 rãnh của trục gài
số để ngăn chặn việc trả số trong quá trình hoạt động.
2.2.3. Cơ cấu chống gài 2 số (khóa hãm)

Cơ cấu này có nhiệm vụ ngăn không cho 2 trục gài số hoạt động cùng 1 lúc, tránh việc gài số
đồng thời.
2.2.4. Cơ cấu chuyển số
Trục cần chuyển và chọn số được đặt ở các góc bên phải của trục càng gạt số và phía trên vỏ hộp số

9
 Hình 3.10: Cơ cấu chuyển số

2.3. Đường truyền công suất của hộp số

2.3.1. Ở vị trí tay số trung gian (số 0) - hộp số 2 trục
Khi tay số ở vị trí này, công suất từ động cơ không được truyền từ trục sơ cấp qua trục thứ cấp
nên cũng không truyền ra bên ngoài tới bánh xe chủ động

Hình 3.11: Số trung gian không truyền công suất

10
 2.3.2. Ở vị trí tay số tiến (số 1) - hộp số 2 trục
Khi cài số vào số 1, bánh răng của trục thứ cấp ăn khớp với bánh răng số 1 của trục sơ cấp và
công suất được truyền ra bộ vi sai tới bánh xe chủ động

Hình 3.12: Tay số 1 khi truyền công suất

2.3.3. Ở vị trí tay số lùi - hộp số 2 trục

Hình 3.13: Tay số lùi khi truyền công suất

Ghi chú: Đường truyền momen tương tự cho các tay số tiến còn lại

11
2.4. Thông số kỹ thuật hộp số thực tập
Bảng 3.2: Thông số kỹ thuật hộp số 3 trục

Stt Thông số Giá trị Ghi chú

1 Nhà sản xuất SYM Đài Loan

2 Kiểu loại --- SV tự xác định

3 Model ---

4 Cấp số --- SV tự xác định

5 Tỷ số truyền các tay số --- SV tự xác định

6 Loại dầu bôi trơn 80W90 Có thể dùng loại tương tự

7 Thể tích dầu bôi trơn ---

Bảng 3.3: Thông số kỹ thuật hộp số 2 trục

Stt Thông số Giá trị Ghi chú

1 Nhà sản xuất Toyota Nhật

2 Kiểu loại --- SV tự xác định

3 Model ---

4 Cấp số --- SV tự xác định

5 Tỷ số truyền các tay số --- SV tự xác định

6 Loại dầu bôi trơn 80W90 Có thể dùng loại tương tự

7 Thể tích dầu bôi trơn ---

12
3. THIẾT BỊ THỰC TẬP
3.1. Mô hình hộp số

Hộp số 3 trục – MS 01 Hộp số 3 trục – MS 02

Hộp số 2 trục – MS 01 Hộp số 2 trục – MS 02

Hình 3.14: Mô hình các hộp số thực tập

3.2 Dụng cụ thực tập
3.2.1. Dụng cụ tháo lắp
Dụng cụ tháo lắp thực tập là bộ dụng cụ JTC 165 hoặc Total

Hình 3.15: Dụng cụ tháo lắp thực tập hộp số

13
 3.2.2. Dụng cụ chuyên dùng
Stt Tên gọi Số Hình 3. ảnh minh họa
lượng/
nhóm
1 Cảo đa năng 01

2 Cảo 2 chấu 01

3 Cảo 3 chấu 01

3.2.3. Dụng cụ đo

Stt Tên gọi Số Hình ảnh minh họa

lượng/
nhóm
Thước kẹp dài 300mm 01
1

Thước dây 01
2

Thước kẹp dài 500mm 01

3

14
3.2.4. Dụng cụ, thiết bị hỗ trợ thực tập

Stt Tên gọi Số lượng

1 Khay hoặc thau đựng chi tiết thực tập 2 cái / nhóm
2 Khăn lau 0,2 kg / nhóm
3 Bình nhớt 1 chai / nhóm
4 Cọ, bàn chải 1 bộ / nhóm
5 Gỗ kê 2 bộ / nhóm
6 Ê tô kẹp 1 bộ / nhóm
7 Bút xóa (làm dấu) 1 cây / nhóm
8 Xăng/dầu/nhớt 02/03/01 (lít) / nhóm
9 Keo dán ron 2 tuýp / nhóm
10 Kiềm mở phe 2 cái / nhóm
11 Gỗ đóng 1 cây / nhóm
12 Hộp đựng chi tiết 3 hộp / nhóm
13 Bình xịt RP7 1 chai / nhóm
14 Giấy nhám 5 tờ / nhóm
15 Mỡ bò 100gram / nhóm
16 Phễu châm nhớt bôi trơn 1 cái / nhóm
17 Nhớt bôi trơn hộp số Bình / nhóm
18 Bộ lục giác 6 cạnh (sử dụng trong trường hợp 1 bộ / 2 nhóm
không xài bộ total)
19 Thanh nam châm 1 cây / nhóm
20 Vít dẹt (hỗ trợ tháo phe) 1 cây / nhóm
21 Mỏ lết 1 cây / 3 nhóm
22 Thanh đóng chốt lỗ 1 cây / nhóm
23 Ống đóng ổ bi 1 bộ / 2 nhóm

15
4. QUY TRÌNH THÁO HỘP SỐ
4.1. Các lưu ý cần thiết trước khi tiến hành tháo
 Kiểm tra dụng cụ thực tập
 Vệ sinh khu vực chuẩn bị thực tập
 Kiểm tra bên ngoài tình trạng hộp số (Visual check), ghi nhận hiện trạng
 Khảo sát các bộ phận cơ cấu vận hành, khảo sát vị trí châm nhớt và xả nhớt
 Quay trục sơ cấp và kiểm tra hoạt động của các tay số để dẫn động trục thứ cấp
4.2. Quy trình tháo – đo đạc và cân chỉnh hộp số
4.2.1. Quy trình tháo hộp số 3 trục

Hình 3.16: Quy trình tháo hộp số 3 trục

Lưu ý khi tháo:

- Hướng của chi tiết khi tháo (càng gài số, may ơ đồng tốc, hướng ổ bi, hướng phớt ổ
bi..)
- Tránh làm mất các chi tiết hoặc gãy các phe gài, mẻ răng bánh răng số khi tháo và cảo
- Ghi nhận hiện trạng hoạt động hộp số ban đầu và các bước trước khi tháo, sắp xếp thứ
tự chi tiết sau khi tháo và đánh dấu ghi nhớ vị trí của các chi tiết tháo

16
 Trình tự tháo lắp hộp số 3 trục:
 Bước 1: Tháo dầu bôi trơn
 Nhìn và tìm vị trí hộp số lắp đúng vị trí
trên xe để mở ốc xả và xả sạch nhớt
trong hộp số

 Tháo cụm trục điều khiển hộp số (cụm

chuyển số)

 Bước 2: Tháo nắp sau hộp số (nắp vỏ

hộp số)
 Dùng đầu khẩu tuýp 12 tháo bulông phần
cuối hộp số theo nguyên tắc đường chéo

 Bước 4: Tháo càng gạt và bộ đồng tốc số 5

 Dùng búa gõ đều và nhẹ vào vị trí gân  Dùng đầu khẩu tuýp 12 tháo bulông càng
để tháo cụm đuôi hộp số (nắp vỏ hộp gạt số 5
số)

 Tháo càng gạt và trục càng gạt, bộ đồng tốc

số 5

 Bước 3: Tháo công tắc báo lùi và

cụm sang số
 Tháo công tắc đèn báo lùi

17
  Bước 6: Tháo phần giữa (vỏ hộp số) :
Dùng tuýp 12
 Tháo bulông hãm bánh răng số lùi

Chú ý xem có gì đặc biệt về hướng càng gạt

và hướng vòng trượt đồng tốc
 Dùng kiềm tháo phe đồng tốc số 5

Lưu ý khi lắp lại cần chú ý ở thao tác này

 Tháo 5 bulông số giữa phần vỏ hộp số và
đầu hộp số theo nguyên tắc đường chéo

Lưu ý:
Vị trí tháo phe và tránh làm mất hoặc gãy
phe hãm
Hướng may ơ đồng tốc và khóa đồng tốc
 Bước 5: Tháo phe đầu trục và phe gài ổ bi
 Tháo 3 bulông giữa phần đầu và phần vỏ
trục trung gian.
hộp số
 Tháo tấm che đầu trục: dùng tuýp 12

 Dùng búa nhựa gõ đều và nhẹ để mở vỏ

hộp số, tương tự giống như mở nắp vỏ hộp
 Tháo phe chặn ổ bi trục trung gian
số
Bước 7: Tháo bulông cơ cấu tự khóa (cơ cấu
định vị) hộp số và cơ cấu sang số lùi

18
  Tháo 3 bulông cơ cấu bi định vị  Dùng tay tháo nhấc cụm trục ra ngoài

 Dùng tuýp tháo bulông và cụm gạt số lùi, Chú ý: cẩn thận làm rơi trục hộp số, sau
tháo trục và bánh răng đảo chiều khi lấy ra phải để trên mặt phẳng tránh
làm hư hỏng chi tiết, bộ phận
 Bước 9: Tháo rời và sắp xếp theo thứ tự
 Tháo rời trục sơ cấp dùng cảo 3 chấu

 Bước 8: Tháo cụm trục sơ cấp, trục

trung gian, trục gạt số
 Dùng kiềm tháo phe ổ bi trước trục sơ cấp
 Tháo rời trục trung gian: dùng kiềm tháo
khóa hãm ở đầu trục, rồi tháo rời trục

 Tháo cụm càng gạt và trục gạt số trục sơ

cấp và trục trung gian
 Tháo rời các chi tiết phần cuối: tháo trục
thứ cấp

19
 4.2.2. Quy trình tháo hộp số 2 trục
`
B Bước 1 : B Bước 2 : B Bước 3:
Xả dầu Tháo càng cắt Tháo công tắc
ly hợp và đèn số lùi và
bôi trơn
vòng bi cắt ly cụm chuyển số
hộp số hợp

B Bước 6 : Bước 5 : B Bước 4 :

Tháo vỏ hộp Tháo cụm cơ Tháo nắp vỏ
số cấu bánh răng hộp số
số 5

B Bước 7 : B Bước 8 :
B Bước 9 :
Tháo ống trượt Tháo cụm cơ Tháo trục sơ
ly hợp mặt cấu điều cấp và thứ cấp
trước hộp số
khiển số lùi

Bước 11 : B Bước 10 :
Tháo rời chi Tháo bánh
tiết của các răng TLC và
cụm bộ vi sai

Hình 3.17: Quy trình tháo hộp số 2 trục

Lưu ý khi tháo:

- Hướng của chi tiết khi tháo (càng gài số, may ơ đồng tốc, hướng ổ bi, hướng phớt ổ bi..)
- Tránh làm mất các chi tiết hoặc gãy các phe gài, mẻ răng bánh răng số khi tháo và cảo
- Ghi nhận hiện trạng hoạt động hộp số ban đầu và các bước trước khi tháo, sắp xếp thứ
tự chi tiết sau khi tháo và đánh dấu ghi nhớ vị trí của các chi tiết tháo

20
 Trình tự tháo lắp hộp số 2 trục:
 Bước 1: Tháo dầu bôi trơn  Giữ cần chuyển số ở vị trí trung gian
(số 0), dùng mỏ lết loại lớn mở trục cần
 Nhìn và tìm vị trí hộp số lắp đúng vị trí
chọn và chuyển số
trên xe để mở ốc xả và xả sạch nhớt
trong hộp số

 Bước 2: Tháo càng cắt ly hợp và  Sau khi mở ren nắp cần chuyển số, kéo
vòng bi cắt ly hợp cả cụm chuyển số ra ngoài

 Thực hiện bước thao tác này nếu trên hộp

số có bố trí cơ cấu này

 Bước 4: Tháo nắp vỏ hộp số (nắp phía sau)

 Đặt hộp số ở vị trí bằng phẳng trên gỗ kê
 Bước 3: Tháo công tắc đèn báo lùi và
cụm chuyển (sang) số
 Tháo công tắc đèn báo lùi

 Dùng đầu khẩu 14 (tuýp 14) để tháo bu lông

nắp vỏ hộp số
 Tháo cụm chuyển số
 Sử dụng kháo 19 mở bu lông hãm cài số
trong

21
  Cần chú ý nới lỏng các bu lông nắp vỏ hộp
số theo hướng chéo nhau, sau đó nới lỏng
vỏ hộp số bằng cách gõ búa nhựa vào gân
và sau đó tháo nắp vỏ hộp số

 Dùng tô vít để gạt cả hai trục

gài số về cùng 1 phía (vào 2 số
 Kiểm tra ghi nhận hiện trạng và nguyên cùng lúc) để cố định trục không
lý, cấu tạo các cơ cấu làm việc để chuẩn quay và sau đó tháo bu lông
bị bước tiếp theo bằng tuýp 27.

 Bước 5: Tháo cụm cơ cấu bánh răng số 5

 Tháo bu lông hãm trục thứ cấp (lưu ý)

 Tháo phe hãm chặn đầu trục sơ cấp

 Nhả phần hãm của đai ốc trục

thứ cấp bằng búa và đục
22
 Ghi nhớ: Chú ý thứ tự, hướng, đặc điểm
cụm của chi tiết này khi tháo

Gợi ý cách tháo phe hãm:  Tháo phe hãm ổ bi đũa kim bánh răng số
trục sơ cấp và lấy cặp bánh răng số 5 ra
- Sử dụng búa và 2 tô vít dẹt có chiều bằng khỏi trục
nhau đóng nhẹ và đều vào 2 cạnh đầu phe hãm

- Cẩn thận tránh làm mất phe hãm hoặc quên

gắn khi thực hiện quy trình lắp
 Tháo bu lông giữ càng gài số và trục gài số
Chú ý: các ống lót và đệm cách nếu có cần
tránh làm mất để khi lắp lại hộp số vẫn hoạt
động bình thường.
 Tháo mặt bích và các vòng phe hãm chặn
vòng bi
 Tháo mặt bích

 Tháo cả cụm càng gạt, ống trượt và bộ

đồng tốc ra khỏi trục sơ cấp

23
  Tháo phe hãm trên trục sơ cấp  Tháo mặt bích bắt vi sai

 Tháo 2 phe hãm trên ổ bi sơ cấp và thứ

cấp

 Chú ý cần tháo thêm 3 bulông bắt giữa

phần vỏ hộp số và phần đầu (nếu có trên
hộp số có bố trí)

 Tháo bu lông nắp vỏ hộp số theo thứ tự

đường chéo, sau đó dùng búa nhựa gõ nhẹ
vào các gân của vỏ hộp số và tháo vỏ hộp
số
 Tháo bu lông vỏ hộp số
 Bước 6: Tháo vỏ hộp số
 Tháo bulông giữ trục trung gian số lùi

24
  Gõ nhẹ đều vào các gân và tháo nắp hộp
số

Bước 7: Tháo ống trượt vòng bi cắt ly hợp  Tháo trục trung gian số lùi

 Chú ý khi tháo, xoay và kê hộp số ở vị trí

dễ tháo và tránh làm hư hỏng chi tiết, cơ
cấu trên hộp số

 Tháo 3 bu lông mặt bích ống trượt vòng bi

cắt ly hợp
Chú ý: tránh làm mất viên bi trong cơ
cấu điều khiển, chú ý lỗ trên trục trung
gian số lùi khi lắp với bu lông tháo ở
bước số 6.
 Bước 9: Tháo cụm trục sơ cấp, trục
trung gian, trục gạt số
 Kiểm tra các liên kết trục càng gài số, càng
gài số trên trục sơ cấp và thứ cấp xem coi
 Bước 8: Tháo cơ cấu số lùi có bi định vị và phe hãm cần tháo hay
không
 Tháo trục trung gian số lùi và cơ cấu điều
khiển số lùi
 Tháo bu lông cơ cấu điền khiển

25
  Bước 11: Tháo rời chi tiết cụm
 Tìm hiểu nguyên lý, kết cấu, đường truyền
momen, tỷ số truyền từng cặp số và sau đó
tháo rời cụm trục sơ cấp thứ cấp

 Dịch chuyển càng gạt số về trung gian sau  Tìm hiểu nguyên lý, kết cấu, và sau đó tháo
đó dùng tay nhấc tháo cả cụm trục sơ cấp rời cụm TLC và bộ vi sai
và thứ cấp ra khỏi vòng bi trục thứ cấp và
lỗ trục sơ cấp

 Vệ sinh sạch sẽ cụm chi tiết, chi tiết và sắp

xếp thứ tự sau khi tháo

Chú ý: cẩn thận làm rơi trục hộp số, sau

khi lấy ra phải để trên mặt phẳng tránh
làm hư hỏng chi tiết, bộ phận
 Bước 10: Tháo bánh răng truyền lực
chính (TLC) và bộ vi sai
 Dùng tô vít bẩy để nâng và lấy bánh răng
truyền lực chính (TLC) và bộ vi sai ra khỏi
hôp số

26
4.2.3. Kiểm tra, đo đạc các thông số cơ bản của hộp số thực tập
4.2.3.1. Xác định sơ đồ cấu tạo và đường truyền mô men
 Vẽ sơ đồ cấu tạo và đường truyền mô men. Ví dụ:

 Vẽ sơ đồ gài số

4.2.3.2. Xác định các thông số đặc trưng

 Cặp bánh răng luôn ăn khớp và tỷ số truyền
- Cặp bánh răng luôn ăn khớp

27
 - Công thức tính tỷ số truyền:
4.2.3.3. Xác định các thông số chi tiết hộp số
 Bánh răng

Hình 3. 9: thông số bánh răng

Đường kính vòng chia:
d  m.z.cos  ; (với m là mo đun răng, z là số răng)
Đường kính vòng đỉnh:
dd  d  2m

Khoảng cách trục

m( z1  z2 )
a
2.cos 
Bảng 3. 4: Đường kính các cặp bánh răng ăn khớp

Đường kính vòng đỉnh (dd); mm

Tay số
Bánh chủ động Bánh bị động

Số 1

Số 2

Số 3

Số 4

Số 5 (nếu có)

 Trục hộp số:

- Đường kính các trục đo tại vị trí lắp ổ bi
- Chiều dài được xác định là toàn bộ trục

28
 Bảng 3. 5: Thông số đo trục hộp số

Stt Trục Đường kính trục (mm) Chiều dài trục (mm)

1 Sơ cấp

2 Thứ cấp

3 Trung gian
(nếu có)

 Ổ bi:
- Xác định kiểu loại các ổ bi lắp trên trục
Bảng 3. 6: Thông số ổ bi

Ổ bi
Stt Trục
Kiểu loại Kích thước (đường kính trong/ngoài)

1 Sơ cấp

2 Thứ cấp

3 Trung gian
(nếu có)

 Khoảng cách trục: a =

29
5. QUY TRÌNH LẮP HỘP SỐ
5.1. Các lưu ý trước khi lắp hộp số
 Kiểm tra trục sơ cấp: xem có bị nứt gãy hay bị mòn hư hỏng gì không
 Kiểm tra trục trung gian
 Kiểm tra trục thứ cấp
 Kiểm tra vòng đồng tốc
 Làm sạch các linh kiện
 Bôi nhớt vào bề mặt các bánh răng
 Khi lắp các ổ bi vào trục phải lưu ý tránh làm hỏng các bề mặt ổ bi.
 Sử dụng đúng dụng cụ chuyên dùng để tránh làm hư hỏng các chi tiết.
5.2. Quy trình lắp hộp số
5.2.1. Quy trình lắp hộp số 3 trục

Bước 2: Bước 3:
Bước 1:
Lắp cụm sơ cấp, trục Lắp cơ cấu tự khóa, số
Lắp các chi tiết tháo rời
trung gian, trục gạt số lùi

Bước 8: Bước 9: Bước 4:

Lắp nắp hộp sau Kiểm tra, châm dầu Lắp phần giữa

Bước 7:
Bước 6: Bước 5:
Lắp cụm báo lùi, sang
Lắp cần gạt số 5 Lắp phe đầu trục, ổ bi
số

Quá trình lắp hộp số được thực hiện theo nguyên tắc “tháo sau, lắp trước”, tình tự thực hiện cẩn thận
từng phần từ bước 9 tới bước 1.

30
 5.2.2. Quy trình lắp hộp số 2 trục

B Bước 1 : B Bước 2 : B Bước 3:

Lắp các chi Lắp bánh răng Lắp trục sơ cấp
tiết của các TLC và bộ vi và thứ cấp
cụm sai

Bước 5 : B Bước 4 :
B Bước 6 :
Lắp ống trượt Lắp cụm cơ
Lắp vỏ hộp số
ly hợp mặt cấu điều
trước hộp số khiển số lùi

B Bước 7 : B Bước 8 : B Bước 9 :

Lắp cụm cơ Lắp nắp vỏ Lắp công tắc
cấu bánh răng hộp số đèn số lùi và
số 5 cụm chuyển
số

Bước 11 : B Bước 10 :
Châm dầu bôi Lắp càng cắt
trơn hộp số ly hợp và
vòng bi cắt ly
hợp

Quá trình lắp hộp số được thực hiện theo nguyên tắc “tháo sau, lắp trước”, tình tự thực hiện cẩn thận
từng phần từ bước 11 tới bước 1.

31
6. BÁO CÁO THỰC TẬP
- Mỗi nhóm sinh viên nộp 1 tập báo cáo thực tập (file cứng và file mềm) theo hướng
dẫn dưới
- Mỗi nhóm sinh viên cần có tối thiểu 1 clip minh họa quá trình tháo lắp mô hình
hộp số, mô hình thứ 1 và mô hình thứ 2 thì nộp hình minh họa quá trình thực
hiện tháo lắp theo file báo cáo.
- Báo cáo nhanh trong từng buổi thực tập theo hướng dẫn trong lúc thực tập

32
 Trường Đại học Bách Khoa Tp.HCM
Khoa kỹ thuật giao thông
Bộ môn Ôtô – Máy động lực

BÁO CÁO THỰC TẬP KỸ THUẬT Ô TÔ

BÀI 02: HỘP SỐ

Nhóm lớp
Lớp:
Ngày:
Thầy hướng dẫn:

Ngày tháng năm 2021

33
 PHÂN CÔNG NHIỆM VỤ CÁC THÀNH VIÊN

Stt Tên Mssv Nhiệm vụ Mục Điểm số

34
 NỘI DUNG BÁO CÁO PHẦN HỘP SỐ
1. Kiểm tra đo đạc các thông số cơ bản của hộp số
1.1. Khảo sát nguyên lý và đường truyền mô men
 Vẽ sơ đồ nguyên lý và đường truyền mô men cho từng tay số

 Vẽ sơ đồ gài số

35
1.2. Xác định các thông số đặc trưng
 Kiểu loại hộp số thực tập
Bảng 3. 1: Thông số chung của hộp số

Stt Thông số Giá trị Ghi chú

1 Kiểu loại hộp số

2 Số cấp số

3 Số trục

4 Kiểu loại bộ đồng tốc

 Cặp bánh răng luôn ăn khớp và tỷ số truyền

- Cặp bánh răng luôn ăn khớp:
- Số răng của các cặp bánh răng
Bảng 3. 2: Số răng của các cặp bánh răng ăn khớp

Stt Cặp bánh Số răng bánh chủ động Số răng bánh bị động
răng

1 Số 1

2 Số 2

3 Số 3

4 Số 4

5 Số 5

6 Số lùi

- Tỷ số truyền các tay số:

Bảng 3. 3: Tỉ số truyền hộp số

Tay số Số 1 Số 2 Số 3 Số 4 Số 5 Số lùi

Tỷ số truyền

1.3. Xác định các thông số chi tiết hộp số

 Bánh răng
Cho góc nghiêng răng là α = 30 độ, tính mô đun của các cặp bánh răng:
Bảng 3. 4: Mođun bánh răng

36
 Tay số Số 1 Số 2 Số 3 Số 4 Số 5

Modun răng

 Trục hộp số:

- Đường kính các trục đo tại vị trí lắp ổ bi
- Chiều dài được xác định là toàn bộ trục
Bảng 3. 5: Kích thước trục hộp số

Stt Trục Đường kính trục (mm) Chiều dài trục (mm)

1 Sơ cấp

2 Thứ cấp

3 Trung gian
(nếu có)

 Ô bi:
- Xác định kiểu loại các ổ bi lắp trên trục
Bảng 3. 6: Kiểu loại ổ bi

Ổ bi
Stt Trục
Kiểu loại Kích thước (đường kính trong/ngoài)

1 Sơ cấp

2 Thứ cấp

3 Trung gian
(nếu có)

 Khoảng cách trục: a =

2. Thống kê các chi tiết tháo rã hộp số

Số Số
Stt Tên chi tiết Stt Tên chi tiết
lượng lượng

1 Trục sơ cấp 1 23 Trục thứ cấp 1

2 24

3 25

4 26

37
5 27

6 28

7 29

8 30

9 31

10 32

11 33

12 34

13 35

14 36

15 37

16 38

17 39

18 40

19 41

20 42

21 43

22 44

3. Quy trình tháo - lắp hộp số

Nhóm sinh viên trình bày quy trình tháo lắp hộp số theo từng bước cụ thể, triển khai từ sơ
đồ tổng quát.
 Ghi chú: Sơ đồ tháo lắp ở mục 4.2.1 và 4.2.2 của tài liệu có tính tham khảo, sinh viên có
thể thực hiện bổ sung thêm cho rõ hơn và đúng các bước, quy trình theo mô hình thực tập.
 Yêu cầu:
- Cụ thể hóa các bước thực hiện bằng chữ viết và hình ảnh.
- Hình ảnh phải rõ ràng, ghi chú, chú thích rõ ràng.
- Khuyến khích các nhóm tạo các clip khi tháo lắp cho sinh động và dễ hiểu
QUY TRÌNH THÁO – LẮP HỘP SỐ:

38

Kiến thức/Kỹ năng: HỘP SỐ
BIẾT VÀ NHỚ (không biết là KHÔNG đạt)
định nghĩa, xác định, trình bày, mô tả…
1. Trình bày nhiệm vụ của HỘP SỐ
2. Trình bày yêu cầu làm việc của HỘP SỐ
3. Trình bày cấu tạo của hộp số cơ khí 3 trục.
4. Vẽ sơ đồ cấu tạo và trình bày nguyên lý hoạt 4. Trình bày cấu tạo của cơ cấu an toàn hộp số
động của hộp số.
5. Tỷ số truyền là gì? Số tay số trong hộp số
phụ thuộc vào yếu tố gì?
6.
Phụ lục 1
Câu hỏi CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI ĐẾN LỚP
CÂU HỎI VÀ CÁC MỨC NHẬN THỨC
ỨNG DỤNG (mức đạt: GIỎI)
HIỂU (mức đạt: KHÁ, GIỎI)
vận dụng, chứng minh, phân tích, tính
giải thích, phân biệt, so sánh, tóm tắt…
toán…
1. Phân biệt hộp số 2 trục, 3 trục? 1. Không có bộ đồng tốc, hộp số cơ khí có
hoạt động được không?
2. Phân biệt hộp số cơ khí và hộp số tự động?
2. Cách tính tỷ số truyền hộp số?
3. Nguyên lý hoạt động Bộ đồng tốc?
3. Độ nhớt là gì? Yêu cầu nhớt bôi trơn hộp
số như thế nào? Có giống nhớt động cơ
(có cấu chống trượt số, chống gài 2 số cùng
hay cầu chủ động không?
lúc).
5. Nhận dạng và trình bày các kiểu loại ổ bi trong 4. Nguyên nhân hư hỏng bánh răng ở hộp số
cơ khí (gãy răng)?
quá trình tháo lắp hộp số?
5. Các hư hỏng thường gặp của hộp số?
6. Tại số cặp bánh răng số 1 và số lùi thường là
bánh răng thẳng?
39
 Phụ lục 2
Câu hỏi ĐẦU RA

Kiến thức/Kỹ năng: HỘP SỐ

CÂU HỎI VÀ CÁC MỨC NHẬN THỨC

ỨNG DỤNG (mức đạt: GIỎI)

BIẾT VÀ NHỚ (không biết là KHÔNG đạt) HIỂU (mức đạt: KHÁ, GIỎI)
vận dụng, chứng minh, phân tích, tính
định nghĩa, xác định, trình bày, mô tả… giải thích, phân biệt, so sánh, tóm tắt…
toán…

1. Kiểu loại hộp số thực tập là gì? 1. Trình bày chức năng của bộ đồng tốc trong hộp 1. Trình bày các lưu ý quan trọng trong quá
số? trình tháo – lắp hộp số?
2. Trình bày chức năng của Hộp số?
3. Trình bày cấu tạo, vẽ sơ đồ cấu tạo hộp số 2. Trình bày cấu tạo và chức năng của cơ cấu định 2. Nhận dạng và trình bày các kiểu loại ổ bi
vị trong hộp số? trong quá trình tháo lắp hộp số?
thực tập?
4. Vẽ sơ đồ nguyên lý hoạt động của hộp số 3. Trình bày cấu tạo và chức năng của cơ cấu 3. Phân tích sự khác nhau về kết cấu và ưu,
chống gài 2 số cùng lúc? nhược điểm của các phương 2 loại hộp số
thực tập?
4. Nguyên nhân hư hỏng bánh răng ở hộp số
5. Lập công thức và tính tỷ số truyền hộp số
cơ khí (gãy răng)?
thực tập?

40