Универзитет „Св.

Кирил и Методиј“ – Скопје

Природно – математички факултет – Скопје
Молекуларна биологија со генетика

Предмет: Типологија на животни 1

Тема: Нематоди [Nematodes]

Ментор: Изработил:
Проф. Д-р Стое Смиљков Филиповска Маја
 Скопје, 2022
Содржина:

1. ВОВЕД...............................................................................................................................3
2. КЛАСИФИКАЦИЈА НА НЕМАТОДИТЕ.....................................................................4
3. ИСТОРИЈАТА НА НЕМАТОДИ....................................................................................5
4. СТРУКТУРА.....................................................................................................................5
4.1. Слободно живи нематоди.........................................................................................7
4.2. Паразитски нематоди................................................................................................7
4.3. Аскарис нематода......................................................................................................7
4.4. Enterobius Нематода..................................................................................................7
4.5. Whipworm нематода..................................................................................................8
4.6. Нематоди од циста од компир..................................................................................9
5. РЕПРОДУКЦИЈА НА НЕМАТОДИ...............................................................................9
5.1. Што јадат нематодите?......................................................................................10
5.2. Може ли нематодите да бидат корисни за градината?...................................10
6. ЗАКЛУЧОК.....................................................................................................................12
7. КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА.......................................................................................13

2
 1. ВОВЕД
Светот гледан од микроскоп открива средина исполнета со огромен број на
микроорганизми. Многу од овие микроорганизми датираат од почетокот на животот на
земјата и се основни во светот каков што го гледаме денес. Меѓу овој антички свет има
кружни црви познати како нематоди
Нематодите се разновидна група на црви кои ја сочинуваат родот Нематода.
Инаку, познати како тркалезни црви, нематодите живеат или како слободно живи
организми кај копнените и водните организми или како паразити кај растенијата и
животните. Дефинитивните карактеристики вклучуваат тркалезно, издолжено,
безрбетно тело и се мери некаде од 0,1 милиметри до над 3 стапки кај некои
паразитски нематоди.
Вистина е дека има многу различни видови нематоди. Тие се речиси
најзастапениот организам на планетата Земја. Со тоа што е кажано, нивната анатомија
е неверојатно слична од вид до вид, што го прави тешко да се идентификуваат
поединечно.
Најмалите нематоди се со дебелина од 5 микрометри до 100 микрометри. Тие
можат да пораснат од 0,1 милиметри до 2,5 милиметри. Најмалите видови се
микроскопски, додека поголемите видови кои слободно живеат можат да достигнат
должина до 3 стапки.

Слика 1. Нематоди

3
 2. КЛАСИФИКАЦИЈА НА НЕМАТОДИТЕ
Кралството и филумот нематоди се детално опишани подолу:

 Кралство: Animalia – Animalia се состои од повеќеклеточни еукариотски

организми. Повеќето користат органска материја како извор на енергија, дишат
кислород, се мобилни и се размножуваат сексуално
 Филум: Нематода - Како и многу други животни, Нематодите се триплобластни
и имаат ембрионски мезодерм кој е стиснат помеѓу ектодермот и ендодермот.
Тие поседуваат празнина исполнета со течност која се наоѓа во надворешниот
ѕид на телото што ги опкружува внатрешните органи наречени псевдоцелом.
Подолу се опишани и пет клади од родот Нематода. Клод, во овој случај, е
монофилетска група на потомци од заеднички предок Нематода:
 Клејд: ParaHoxozoa - ги содржи скоро сите главни групи на животни,
вклучувајќи ги и Плакозоата и Книдаријата.
 Клејд: Билатерија - Животни со билатерална симетрија, што значи дека левата и
десната страна се идентични една со друга.
 Клејд: Нефрозои - Содржејќи над милион изумрени видови, нефрозоите
вклучуваат протостоми и деутеростоми.
 Клејд: протозом - Овој клад се карактеризира со животни кои се формираат во
устата на организмот пред неговиот анус за време на ембрионалниот развој.
 Клејд: Нематодија - Оваа групација вклучува кружни црви и црви од коњско
влакно.
Некои други добро познати класификации на Нематода се наведени подолу:
 Ред: Monhysterida - Овој базален ред се состои од морски црв кој е или спирален
или кружен. Тие се во облик на инка и лесно кутикуларизирани; често, имајќи
испакнати заби.
 Ред: Dorylaimida – Најразновидниот ред на нематоди со мазна кутикула Овој
ред може да се најде главно во морските и копнените почвени средини.
 Ред: Rhabditida - Ред на слободно живи, зоопаразитски и фитопаразитски
микројади нематоди кои живеат строго во почвата.
o Ред: Trichocephalida – строго паразитски нематоди кои направија хаос на
живината во Јапонија и Индонезија.
 Ред: Мермитида – црви кои се претежно ендопаразити и членконоги познати по
својата теснотија.
 Класа: Еноплеа – дивергенција на предците со многу фосилни остатоци од
нематодите кои се разликуваат по нивниот хранопровод во облик на шише,
џебни водоземци и едноставен екскреторен систем.
 Класа: Secernentea - Колку е помодерна дивергенција со помалку фосилни
остатоци од нематодата, тоа се исклучиво копнени нематоди кои генерално се
паразитски и за растенијата и за животните.
Со оглед на нивната возраст и изобилство, не треба да изненадува што нематодите се
предци на толку многу живи суштества. Нивната способност да толерираат многу
различни средини резултираше со многу различни еволуции на нематодата.

4
 3. ИСТОРИЈАТА НА НЕМАТОДИ
Се смета дека нематодите се еден од најстарите форми на живот на земјата. Се
верува дека еволуирале од исконско истекување, се смета дека нематодите датираат од
пред околу една милијарда години. Најстарите познати нематоди се откриени зачувани
во речиси совршена состојба во килибар кој датира од пред околу 400 милиони години.
Ова значи дека нематодите се една од најстарите форми на живот на планетата, кои
доаѓаат дури и пред бактериите, протозоите и габите. Оттогаш, различни видови
нематоди се откриени во фосили, замрзнати во арктичкиот мраз и во телата на
египетските мумии.
Со текот на годините, нематодите еволуирале во преку 14.000 познати видови.
Се верува дека има милиони видови кои сè уште не се идентификувани. Видовите
нематоди е исклучително тешко да се разликуваат едни од други, но како што
технологијата напредува се повеќе и повеќе видови се откриваат.
Древните египетски записи прикажуваат луѓе како се борат против паразитските
нематоди со голтање козји измет или дури и хируршки отстранување. Стариот завет од
Библијата зборува за „огнени змии меѓу луѓето“ кои предизвикаа смрт кај Израелците.
Шекспир ги опишал жолчките во пченични растенија предизвикани од нематоди во
1549 година.
Дури во 1758 година, Карл Линеус, шведскиот ботаничар кој е заслужен за
формализирање на биномната номенклатура, прв ги опишал родовите нематоди и ги
вовел во научната заедница. Групата Нематода ја воведе германскиот научник Карл
Рудолфи во публикација од 1808 година која ги проучува паразитските црви.
Од студијата на Рудолфи, паразитските нематоди се чини дека привлекуваат
најголемо внимание од научната заедница, иако повеќето нематоди се непаразитски.
Толку многу што постои цела научна дисциплина наречена нематологија која е
посветена на проучување на нематоди. Д-р Јоханес Говертус де Ман, биолог од Зеланд
е познат како татко на нематологијата. Студијата се фокусира главно на земјоделски
практики за контрола на паразитски нематоди. Како што напредуваше нематологијата,
истражувачите почнаа да разбираат дека нематодите се важен секундарен разградувач,
а многу од нив се корисни за почвата.

4. СТРУКТУРА

Вистина е дека има многу различни видови нематоди. Тие се речиси

најзастапениот организам на планетата Земја. Според тоа, нивната анатомија е
неверојатно слична од вид до вид, што го прави тешко да се идентификуваат
поединечно.
Најмалите нематоди се со дебелина од 5 микрометри до 100 микрометри. Тие
можат да пораснат од 0,1 милиметри до 2,5 милиметри. Најмалите видови се
микроскопски, додека поголемите слободно живи видови можат да достигнат должина
до 3 стапки.
Телото е често набраздено со прстени и други клучни карактеристики. Главата
честопати е уникатно разгорена. Телото на нематодата е билатерално симетрично со
сетилните влакна. Устата на кружниот црв има или три или шест усни со редови заби
по должината на рабовите. Епидермисот е покриен со густа колагенска повеќеслојна
кутикула.
Веднаш под епидермисот е мускулот. Кутикулата работи заедно со мускулите за
да создаде хидроскелет. Невообичаено за другите животни, проекциите минуваат низ

5
мускулот до нервните жици, што е ненормално бидејќи нервните клетки ги
прошируваат влакната до мускулите наместо обратно.
Устата на нематодата може да има и стил, што е остар проектил вообичаен кај
безрбетниците за фаќање плен. Дигестивните жлезди започнуваат во фаринксот, кој
произведува дигестивни ензими кои помагаат во разградувањето на хранливите
материи. Нематодите немаат стомак, туку само црево кое поминува низ должината на
телото.
Ова црево без мускули помага да се апсорбираат хранливите материи бидејќи
тие се разградуваат од ензими. Бидејќи во цревата нема мускули, варењето целосно
зависи од движењето на нематодата. Сфинктерот на нематодата помага да се регулира
движењето на храната низ телото.
Отпадот се излачува како амонијак преку порите на нематодата. Солта исто така
се излачува од телото на нематодата за да помогне во осморегулацијата. Нервниот
систем на нематодата има сензорни цилии. Телата на нематодите се обложени со мали
влакна кои личат на влакна кои обезбедуваат чувство за допир. Вкупно има четири
нерви кои се движат по должината на телото. Грбниот нерв го контролира движењето.
Латералниот нерв е строго сетилен. Вентралниот нерв е најголем и ги прави и двете.

Слика 2. Структура на нематоди

6
 4.1. Слободно живи нематоди
Слободните нематоди сочинуваат приближно половина од сите живи видови
нематоди. Тие консумираат алги, бактерии, габи и мртви организми
Caenorhabditis elegans се најпроучени копнени нематоди. Тие се едни од
најпроучените организми што се однесува до учењето и однесувањето благодарение на
релативната едноставност на организмот. Целиот нивен нервен систем од преку 302
неврони е сложено мапиран и целиот негов геном е секвенциониран.
Слободно живи морски нематоди може да се најдат на алги или во почвите. Се
проценува дека 90% од морските почви содржат нематоди. Тие се наоѓаат на дното на
океанот, како и на континенталните полици. Некои видови можат да издржат дури и
термални води. Морските видови на сличен начин се хранат со материите што се
распаѓаат во почвите, а понекогаш и едни со други.

4.2. Паразитски нематоди

Паразитизмот е форма на симбиотска врска во која паразитот го напаѓа
домаќинот за да се одржи, што на крајот предизвикува штета на домаќинот. Постојат
многу познати и добро проучени видови паразитски нематоди.

4.3. Аскарис нематода

Аскаридите се пренесуваат на луѓето преку почвата и живеат во цревата. Се
проценува дека над 1,2 милијарди луѓе во светот се заразени со аскарис, многумина
дури и не го знаат тоа. Повеќето домаќини не доживуваат никакви симптоми, иако
симптомите може да вклучуваат непријатност или болка во стомакот.
Овој паразит е одговорен за поголемиот дел од цревните паразитски инфекции
во светот, иако современите санитарни практики значат дека овој паразит речиси и да
не постои во Соединетите држави. Вообичаено е кога санитарните канализациски
системи се недостапни или кога човечкиот измет се користи како ѓубриво.
Јајцата од аскари се пренесуваат преку измет во почвата од заразено лице. Ако
некој друг контактира со погодената почва, јајцата може да се пренесат. Ова може да
се случи кога рацете или прстите ја допираат устата по одгледувањето, јадењето
оплодено овошје или зеленчук итн.
Тешките инфекции на аскарис може да доведат до блокада на цревата. Други
тешки симптоми вклучуваат кашлица додека аскарите поминуваат низ телото. Во
ретки случаи, може да го запре растот на децата. Лесно се лекува со лекови и ретко е
фатално.

4.4. Enterobius Нематода

Овој паразит вообичаено се нарекува човечки црви, благодарение на долгата и
шилеста опашка на женката. Тоа е исто така вообичаено означено како седечки црв или
црв. Инфекцијата од ентеробиус е позната како ентеробијаза, позната и како инфекција
со глисти.
Слично на аскарисот, ентеробиус влегува во својот домаќин како јајце, најчесто
преку измет. Ова може да биде преку почвата, лошите хигиенски практики и многу
повеќе. Јајцата можат да преживеат во цревата до три недели пред конечно да се
изведат. Ова е најчестиот тип на паразитска инфекција во развиениот свет.
Оние кои се изложени на ризик вклучуваат училишни деца со лоша хигиенска
рутина, здравствени институции како што се домови за стари лица и затвори. Децата на
училишна возраст се најчести домаќини на ентеробиус. Се проценува дека до 20% од
децата на училишна возраст во одреден момент ќе развијат ентеробијаза.

7
 Симптомите вклучуваат чешање на анусот, на кој најчесто се шират јајцата.
Кога домаќинот го чеша анусот, тие често допираат други предмети и ги пренесуваат
јајцата на паразитот. Прекумерното чешање, исто така, може да го отежне спиењето на
домаќинот. Многу заразени лица воопшто нема да покажат симптоми.
Чешањето, особено ноќе, го предизвикува женскиот ентеробиус кога влегува во
анусот за да ги положи јајцата. И женката што мигрира, како и самите јајца може да
предизвикаат непријатност. Чувствата може да се движат од класично чешање до
чувство на скокоткање или лазење, а ретко и акутна болка.
Црвите не предизвикуваат никаква штета на човечкото ткиво и исто така не
мигрираат низ кое било ткиво. Кај женките, црвите може да мигрираат во
надворешниот отвор на матката и до фалопиевите туби, предизвикувајќи воспаление и
иритација на вагината. Ова може да доведе до вагинален исцедок и чешање на вулвата.
Црвите исто така можат да мигрираат во уретрата додека носат измет. Изметот
и другите бактерии можат да предизвикаат инфекција што доведува до инфекција на
уринарниот тракт. Една студија покажа дека до 36% од младите девојки кои имале
уринарна инфекција, исто така, имале ентеробијаза. Ова може да доведе до болно
мокрење.
Можен е третман на инфекција. Лековите често се земаат во две дози, со
разлика од две недели една од друга. Секој кој живее со или е во чест контакт со
заразено лице, исто така, треба да се лекува во исто време. Се препорачува миење на
рацете, облеката и често менување на долната облека. Постои истражување кое
покажува дека ентеробијазата може да доведе до воспаление на слепото црево, иако
постои целокупен недостаток на докази за да се докаже ова и е контроверзно во
медицинската заедница. Овој паразит е документиран во поголемиот дел од човечката
историја. Не е познато дека животните го шират паразитот.

4.5. Whipworm нематода

Trichuris trichiura се препознава по неговата форма на камшик. Како и другите
паразитски нематоди, животниот циклус на камшикот започнува кога неговите јајца се
пренесуваат преку измет во почвата или други предмети. Потребни се приближно три
недели за камшикот да стане заразен. Кога ќе стигне до дебелото црево, предизвикува
болест наречена трихуријаза.
Трихуријаза, или инфекција со камшик, најчесто се наоѓа во потоплите клими.
Тоа е претежно тропска болест во Азија, Африка и Јужна Америка. Инфекцијата во
САД е ретка. Јајцата се инкубираат две до три недели во идеално топли и влажни
услови, поради што се смета за тропски паразит.
Инфекцијата е поврзана со лоша хигиена, контаминирана храна и засенчени
почви. Тоа може да се случи кога прстите или храната имаат контаминирана
нечистотија на нив и не се правилно измиени, а потоа изедени. Овошјето и зеленчукот
во тропските области треба добро да се измијат, излупат и варат за да се спречи
инфекција.
Јајцата започнуваат во тенкото црево. Откако ќе се изведат, ларвата го пробива патот
до дебелото црево. Дебелото црево е местото каде што возрасен камшик прави хаос.
Симптомите може да варираат од ништо до смрт.
Ако само неколку јајца се проголтаат и на крајот се изведат, тогаш може да
нема никакви симптоми за домаќинот. Поединците заразени со многу црви честопати
доживуваат абдоминална болка, летаргија и дијареа. Дијареата може да содржи крв.
Инфекцијата кај децата може да го запре растот и да го запре интелектуалниот развој.
Бројот на црвени крвни зрнца исто така може да опадне.

8
 Се покажа дека паразитската коинфекција пренесува ХИВ/СИДА, туберкулоза и
маларија. Субсахарска Африка е особено загрозена. Екстремните случаи може да
доведат до гастроинтестинално крварење што може да доведе до смрт. Третманот е
лесно достапен. Се состои од тридневен лек. Реинфекцијата е честа појава и мора
повторно да се земаат лекови. Постојат студии за развој на вакцина, иако таква сè уште
не постои.

4.6. Нематоди од циста од компир

Овие нематоди се уникатно паразитски за растенијата, особено во корените на
компирите и доматите. Тие го спречуваат растот на растенијата од компири и домати
што доведува до помали приноси. Високите популации на нематоди од циста од
компир може да резултираат со губење на приносот до 60%.
Овие нематоди можат да создадат опустошување од големи размери ако не се
контролираат. Одгледувањето компир е индустрија вредна милијарди долари и
намалувањето на приносот од 60% може да биде штетно економски. Земјите кои се
големи производители на компири кои се изложени на ризик се Австралија, САД, Кина
и Индија.
Нематодите од циста од компир се особено досадни бидејќи опстојуваат од
година во година. За да се спречи ширењето на нематоди од циста од компир,
земјоделците се охрабруваат често да ја чистат опремата пред да ја променат
локацијата. Некои обработливи површини мора да бидат сертифицирани како цисти од
компир без нематоди пред да можат да го продадат своето семе. Може да се користат
пестициди, но не се ефикасни за елиминирање на нематодите, само за намалување на
нивната популација. Најдобар начин да се спречи инфекцијата е да се користат
делумно отпорни сорти на компири. Студиите исто така покажуваат дека плодоредот
на секои шест години може да го држи населението под контрола.

5. РЕПРОДУКЦИЈА НА НЕМАТОДИ
Огромната разновидност на нематоди води до разновидни различни методи на
репродукција. За среќа, има многу карактеристики кои се распространети кај сите
видови. Сите нематоди се размножуваат сексуално.
Машките нематоди се типично помали по големина од женките. Нивните
репродуктивни структури вклучуваат еден тестис, иако два се наоѓаат кај некои
видови. Спермата се произведува во тестисот и се чува до употреба. Копулаторните
спикули помагаат во проширувањето на вулвата на женскиот нематод и ја доставуваат
спермата. Спикулите се составени од стврднати кутикули.
Женските нематоди вклучуваат еден или два јајници, садови, матки, ovijector и
вулва. Јајниците произведува ооцити. Садовите ги чуваат сперматозоидите додека не
се подготвени да се оплодат. Откако ооцитот е оплоден, тој се складира во матката.
Мускулниот ovijector го користи движењето на телото на нематодата за да го исфрли
јајцето низ вагината.
Сите видови нематоди несат јајца. Вкрстеното оплодување е најчеста кај
нематодите. Јајцата може да бидат или ембрионирани или не кога се минуваат низ
вагината. Тоа значи дека е можно оплодената јајце клетка уште да не е развиена.
Јајцата се заштитени со надворешна обвивка. Јајцата се изведуваат во ларви кои се
речиси идентични со возрасни нематоди.
Хермафродитизам може да се појави и во ретки околности кај одредени видови.
Во оваа ситуација, гонадите прво произведуваат и складираат сперма додека не се
произведат јајце клетките. Хермафродитизмот е најчест во средини со мала количина

9
на храна. Партеногенезата е исто така можна во ретки случаи. Партеногенезата се
јавува кога мажјакот се копулира со женката, но спермата не се спојува со јајце
клетката. Контактот е доволен за да се подели јајце клетката. Бидејќи не се случува
фузија, мажјакот не
придонесува никаков
генетски материјал и
потомството се идентични
клонови на мајката.

Слика 3. Репродукција на нематоди

5.1. Што јадат нематодите?

Нематодите јадат различни микроорганизми кои се состојат од бактерии,
протозои и габи. Поголемите нематоди се хранат со над 100 семејства на инспектори,
растенија, па дури и други нематоди.
За поголем плен, нематодите ќе јадат со извлекување на внатрешните делови од
телото. Тие го прават тоа со гребење на надворешноста на организмот додека не ја
пробие структурата. За помалите организми како бактериите или протозоите,
нематодот едноставно го голта својот плен во целост.

5.2. Може ли нематодите да бидат корисни за градината?

10
 Да, нематодите се од витално значење за здравјето на почвата како секундарни
разградувачи. Кога јадат, тие излачуваат хранливи материи кои се клучни за здравјето
на растенијата, структурата на почвата и капацитетот за задржување вода. Копнените
нематоди се користат од страна на фармерите како показател за здравјето на почвата
бидејќи тие живеат само во аеробни услови и не живеат во екстремни почви. Овие
нематоди играат неверојатно важна улога во процесот на распаѓање. Тие можат да се
најдат најмногу во калта и транспортот во водени филмови помеѓу честичките од
почвата.
Некои паразитски нематоди се сметаат за област на интерес поради нивната
способност за контрола на штетници за одредени обични градинарски инсекти.
Групите нематоди Steinernema и Heterorhabditis се најефективни против гасеници, веб-
црви, исечени црви и други дупчиња. Ефективноста на овие паразитски нематоди
зависи многу од факторите на животната средина. Тие бараат влажна влажна средина и
се подложни на сушење што ќе резултира со смрт. Исто така, температурата е важен
фактор. Во средини со висока топлина (од 90 до 95 степени F) може да резултира со
смрт за повеќето паразитски нематоди. На другиот крај од спектарот, пониските
температури (под 55 степени F) може да предизвикаат нематодата да стане неактивна.

11
 6. ЗАКЛУЧОК
Нематодите се најбројните повеќеклеточни животни на земјата. Грст земја ќе
содржи илјадници микроскопски црви, многу од нив паразити на инсекти, растенија
или животни. Слободно живите видови се во изобилство, вклучувајќи нематоди кои се
хранат со бактерии, габи и други нематоди, но сепак огромното мнозинство од
видовите што се среќаваат се слабо разбрани биолошки. Постојат речиси 20.000
опишани видови класифицирани во родот Немата.
Нематодите се структурно едноставни организми. Возрасните нематоди се
состојат од приближно 1.000 соматски клетки и потенцијално стотици клетки поврзани
со репродуктивниот систем. Нематодите се карактеризираат како цевка во цевка; се
однесува на дигестивниот канал кој се протега од устата на предниот крај, до анусот
сместен во близина на опашката. Нематодите поседуваат дигестивен, нервен,
екскреторен и репродуктивен систем, но немаат дискретен циркулаторен или
респираторен систем. Во големина тие се движат од 0,3 mm до над 8 метри.

12
 7. КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

1. https://nematology.ucr.edu/about/what-are-nematodes
2. https://www.sunburstabs.com/the-history-of-nematodes-and-their-impact-on-agriculture/
3. https://today.oregonstate.edu/archives/2011/apr/research-outlines-mysterious-evolution-
nematodes-%E2%80%93-one-earth%E2%80%99s-first-animals#:~:text=%22The
%20oldest%20known%20nematodes%20are,after%20bacteria%2C%20protozoa%20and
%20fungi.
4. https://ucmp.berkeley.edu/history/linnaeus.html
5. https://courses.lumenlearning.com/wm-biology2/chapter/phylum-nematoda/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31811424/
7. http://nemaplex.ucdavis.edu/Taxadata/Mermiida.htm
8. https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-
maps/secernentea-secernenteans
9. https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/
caenorhabditis-elegans
10. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780123948076000617
11. https://www.cdc.gov/parasites/ascariasis/index.html
12. https://www.wur.nl/en/Research-Results/Chair-groups/Plant-Sciences/Laboratory-of-
Nematology/About-us/History-of-Nematology.htm#:~:text=Parasitic%20nematodes
%20were%20already%20known,to%20live%20under%20human%20skin.&text=A
%20handful%20of%20dirt%20contains%20at%20least%2050%20different%20species
%20of%20nematodes.
13. https://nematode.unl.edu/reproduc.htm#:~:text=All%20nematodes%20lay%20eggs.,of
%20reproduction%20in%20some%20nematodes.

13