‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﻨﻮ‬

‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﮐﺪ ﻣﻄﻠﺐ ‪17714 :‬‬ ‫ﺷﺮح ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ ۲۰ ‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‪۱۳۹۶ ,‬‬

‫ﺷﺮح درس ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ‬

‫ﺑﺎب ‪ ۱۸‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ‪ :‬ﻣﻨﺰل ﺗﺒﺘﻞ‬

‫ﺗﻀﺮ ع ﺑﻪ درﮔﺎه اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا‪ ،‬اﻧﻘﻄﺎع از ﻋﻼﯾﻖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺗﺎمّ ﺑﻪ ﻣﺒﺪأ و ﻣﺤﻀﺮ‬
‫ﱡ‬ ‫‪َ ‬‬
‫»ﺗ َﺒ ﱡﺘﻞ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺑُﺮﯾﺪن از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬‬

‫ﺑﺎزدﯾﺪﻫﺎ‪383 :‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ اﻟﺤﻤﺪاﷲ اﻟﺮب اﻟﻌﺎﻟﻤﯿﻦ وﺻﻠﯽ اﷲ ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪوآﻟﻪ اﻟﻄﺎﻫﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ‪ :‬ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎری‬
‫ﻣﻨﺰل ‪ ۱۸ :‬ﻣﻨﺰل ﺗﺒﺘﻞ‬

‫ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﯽ ‪:‬‬

‫ّ‬
‫اﻟﺘﺒﺘﻞ‬ ‫‪ ۱۸٫‬ﺑﺎب‬
‫ﻞ إﻟَ ْﯿ ِﻪ َﺗ ْﺒﺘ ً‬ ‫ﻞ‪َ َ :‬‬
‫ِﯿﻼ«]‪.[۱‬‬ ‫»و ﺗ َﺒ ﱠﺘ ْ ِ‬ ‫ﻗﺎل اﷲ ﻋ ّﺰ و ﺟ ّ‬

‫ﺑﺎﻟﮑﻠ ّﯿﻪ؛ و ﻗﻮﻟﻪ »إﻟﯿﻪ« دﻋﻮه إﻟﻰ اﻟﺘﺠﺮﯾﺪ اﻟﻤﺤﺾ؛ و ﻫﻮ ﻋﻠﻰ ﺛﻼث درﺟﺎت‪ :‬اﻟﺪرﺟﻪ اﻷوﻟﻰ ﺗﺠﺮﯾﺪ اﻻﻧﻘﻄﺎع ﻋﻦ اﻟﺤﻈﻮظ و‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫اﻟﺘﺒﺘﻞ اﻻﻧﻘﻄﺎع‬
‫اﻟﻠﺤﻮظ إﻟﻰ اﻟﻌﺎﻟﻢ ﺧﻮﻓﺎ‪ ،‬أو رﺟﺎء‪ ،‬أو ﻣﺒﺎﻻه ﺑﺤﺎل‪ ،‬ﺑﺤﺴﻢ اﻟﺮﺟﺎء ﺑﺎﻟﺮﺿﻰ و ﻗﻄﻊ اﻟﺨﻮف ﺑﺎﻟﺘﺴﻠﯿﻢ و رﻓﺾ اﻟﻤﺒﺎﻻه ﺑﺸﻬﻮد اﻟﺤﻘﯿﻘﻪ‪.‬و اﻟﺪرﺟﻪ‬
‫ﺗﻨﺴﻢ روح اﻷﻧﺲ و ﺷﯿﻢ ﺑﺮق اﻟﮑﺸﻒ‪.‬و اﻟﺪرﺟﻪ اﻟﺜﺎﻟﺜﻪ ﺗﺠﺮﯾﺪ اﻻﻧﻘﻄﺎع‬
‫ّ‬ ‫اﻟﺜﺎﻧﯿﻪ ﺗﺠﺮﯾﺪ اﻻﻧﻘﻄﺎع ﻋﻦ اﻟﺘﻌﺮﯾﺞ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬ﺑﻤﺠﺎﻧﺒﻪ اﻟﻬﻮى و‬
‫إﻟﻰ اﻟﺴﺒﻖ‪ ،‬ﺑﺘﺼﺤﯿﺢ اﻻﺳﺘﻘﺎﻣﻪ و اﻻﺳﺘﻐﺮاق ﻓﯽ ﻗﺼﺪ اﻟﻮﺻﻮل و اﻟﻨﻈﺮ إﻟﻰ أواﺋﻞ اﻟﺠﻤﻊ‪[۲].‬‬

‫ﺷﺮح‪:‬‬
‫ﺗﻀﺮ ع ﺑﻪ درﮔﺎه اﻟﻬﯽ‬
‫ﱡ‬ ‫اﻟﺘ َﺒ ﱡﺘﻞ اﺳﺖ‪َ .‬‬
‫»ﺗ َﺒ ﱡﺘﻞ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻣﻨﺰل ﻫﺠﺪﻫﻢ از ﺻﺪ ﻣﻨﺰل ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎری‪ ،‬ﺑﺎب َ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا‪ ،‬اﻧﻘﻄﺎع از ﻋﻼﯾﻖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺗﺎمّ ﺑﻪ ﻣﺒﺪأ و ﻣﺤﻀﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر و ﺑُﺮﯾﺪن از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﻞ إﻟَ ْﯿ ِﻪ َﺗ ْﺒ ً‬ ‫ﻞ‪َ َ :‬‬
‫ﺘِﯿﻼ«]‪ ،[۳‬ﺑﺎزﮔﺮد ﺑﻪﺳﻮی اﷲ‪،‬‬ ‫»و ﺗ َﺒ ﱠﺘ ْ ِ‬ ‫ﺑﺮای ﺗﺒﺘﻞ ﺑﻪ آﯾﻪای از ﻗﺮآن از ﺳﻮره ﻣﺰﻣّ ﻞ آﯾﻪ ﻫﺸﺖ اﺳﺘﺸﻬﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ :‬ﻗﺎل اﷲ ﻋ ّﺰ و ﺟ ّ‬
‫ﺑﺎﻟﮑﻠ ّﯿﻪ‪ ،‬ﺗﺒﺘﻞ ﻗﺮآﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻘﻄﺎع اﺳﺖ‪ ،‬آن ﻫﻢ اﻧﻘﻄﺎع‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫اﻟﺘﺒﺘﻞ اﻻﻧﻘﻄﺎع‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﻗﻄﻌﯽ و ﻣﻔﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫ﮐﻠﯽ و ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا‪.‬‬
‫و ﻗﻮﻟﻪ »إﻟﯿﻪ« دﻋﻮه إﻟﻰ اﻟﺘﺠﺮﯾﺪ اﻟﻤﺤﺾ‬
‫ﻞ ِإﻟَ ْﯿ ِﻪ« ﺑﻪ ﺳﻮی او ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر از »إﻟﯿﻪ« و ﺿﻤﯿﺮ »او« ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا ﻣﻨﻘﻄﻊ‬
‫»و َﺗ َﺒ ﱠﺘ ْ‬
‫اﯾﻨﮑﻪ در آﯾﻪ ﻗﺮآن آﻣﺪه َ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ »إﻟﯿﻪ« ﻓﺮﻣﻮده ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را دﻋﻮت ﮐﺮده ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و َﺗ َ‬
‫ﺠ ﱡﺮد ﻣﺤﺾ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪﺳﻮی او‪ .‬ﺗﺠﺮد‬
‫ﻣﺤﺾ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ از ﻫﻤﻪﭼﯿﺰ ﺑُﺮﯾﺪن‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ ﺑُﺮﯾﺪن‪ ،‬ﺑُﺮﯾﺪن دل از ﻋﻼﯾﻖ اﺳﺖ و ّاﻻ در ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺎ ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ و ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ از‬
‫اﺑﺰار و وﺳﺎﯾﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺎز ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮐﻠﯽ ﺟﺪا ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬زن ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ از ﺷﻮﻫﺮش ﺟﺪا ﺷﻮد‪ ،‬از ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺶ ﺟﺪا‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬از ارﺣﺎﻣﺶ‪ ،‬از دوﺳﺘﺎﻧﺶ‪ ،‬از زﻧﺪﮔﯽ و وﺳﺎﯾﻞ و اﺑﺰاری ﮐﻪ ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ ﻧﯿﺎز ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺪا ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻨﻬﺎ دل‬
‫ﺑﺒﻨﺪد‪ .‬دل او ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺎی دﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫»اﻟﺪرﺟﻪ اﻷوﻟﻰ ﺗﺠﺮﯾﺪ اﻻﻧﻘﻄﺎع ﻋﻦ اﻟﺤﻈﻮظ؛ و اﻟﺪرﺟﻪ اﻟﺜﺎﻧﯿﻪ ﺗﺠﺮﯾﺪ اﻻﻧﻘﻄﺎع ﻋﻦ اﻟﺘﻌﺮﯾﺞ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﻔﺲ؛ و اﻟﺪرﺟﻪ اﻟﺜﺎﻟﺜﻪ ﺗﺠﺮﯾﺪ اﻻﻧﻘﻄﺎع‬
‫إﻟﻰ اﻟﺴﺒﻖ‪«.‬‬
‫»ﺣﻈﯽ« اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻮع اﻧﻘﻄﺎع َ‬
‫»ﻧﻔﺴﯽ«‪ ،‬و ﯾﮏ‬ ‫ّ‬ ‫اﯾﺸﺎن ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ در ﺗﺒﺘﻞ و اﻧﻘﻄﺎع‪ ،‬ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻮع اﻧﻘﻄﺎع دارﯾﻢ‪ :‬ﯾﮏ ﻧﻮع اﻧﻘﻄﺎع‬
‫ﺣﻆ و ّ‬
‫ﻟﺬت ﻏﯿﺮ اﻟﻬﯽ ﺟﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮع ﻫﻢ اﻧﻘﻄﺎع »ﺳﺒﻘﯽ« اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻘﻄﺎع َﺣ ﱢﻈﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮏ دل ﺧﻮد را از ﻫﺮ ّ‬
‫ّ‬
‫ﺣﻈﻬﺎ و ﻟﺬﺗﻬﺎی اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ‬ ‫اﻻﻧﻘﻄﺎع ﻋﻦ اﻟﺤﻈﻮظ و اﻟﻠﺤﻮظ إﻟﻰ اﻟﻌﺎﻟﻢ‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﺮوه اول از ﺳﺎﻟﮑﺎن‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن را از‬
‫دور ﻣﯿﺪارﻧﺪ و ﻫﯿﭻ اﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ و اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ً‬
‫ﺧﻮﻓﺎ‪ ،‬ﯾﮑﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﭼﯿﺰی در اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮف و ﺧﺸﯿﺖ و ﺗﺮس از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا‪.‬‬
‫رﺟﺎء‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﭼﯿﺰی در اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ اﻣﯿﺪ و رﺟﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ً‬ ‫أو‬
‫ﺑﺤﺎل‪ ،‬ﺻﻮرت ﺳﻮم اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺣﺎل ﻣﻌﻨﻮی و ﺑﺎﻃﻨﯽ و اﻟﻬﯽ ﺑﺮای او ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ٍ‬ ‫أو ﻣﺒﺎﻻه‬
‫اﯾﻦ ﻫﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺳﺎﻟﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را از ﻫﻤﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﺗﺠﺮﯾﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﺳﺆال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را از ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ ﺗﺠﺮﯾﺪ ﮐﻨﺪ و از ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮد؟‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﺤﺴﻢ اﻟﺮﺟﺎء ﺑﺎﻟﺮﺿﻰ و ﻗﻄﻊ اﻟﺨﻮف ﺑﺎﻟﺘﺴﻠﯿﻢ و رﻓﺾ اﻟﻤﺒﺎﻻه ﺑﺸﻬﻮد اﻟﺤﻘﯿﻘﻪ«‪.‬‬
‫ﺑﺤﺴﻢ اﻟﺮﺟﺎء ﺑﺎﻟﺮﺿﻰ ‪ ،‬در اﯾﻨﮑﻪ از ﻟﺤﺎظ اﻣﯿﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪﮐﻠﯽ اﻣﯿﺪﻣﺎن را از ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻣﻨﻘﻄﻊ ﮐﻨﯿﻢ؟ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ اﻣﺮ از راه رﺿﺎ و‬
‫ﺧﺸﻨﻮدی ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ دارد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﺸﻮد و دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺸﻨﻮدی ﻇﻮاﻫﺮ و ﻟﺬﺗﻬﺎی دﻧﯿﻮی و ﺧﻮﺷﻨﻮدیﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫و ﻗﻄﻊ اﻟﺨﻮف ﺑﺎﻟﺘﺴﻠﯿﻢ‪ ،‬راه اﻧﻘﻄﺎع از ﺧﻮف اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻗﻠﺒﯽ ﺑﺮای او ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺗﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﻣﯿﮕﺬارد‪ ،‬از ﻫﻤﻪ ﺧﻮﻓﻬﺎ رﻫﺎ ﻣﯿﺸﻮد؛ ﭼﻮن ﺧﻮد را در ﻗﺒﻀﻪ اراده و ﻗﺪرت ﺧﺪا ﻣﯿﺒﯿﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﻋﺎﻣﻠﯽ را ﺑﻪ ﺟﺰ او در ﺧﻮد ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎز ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻬﺘﺮی اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت‪ ،‬اﻧﻘﻄﺎع ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬رﻓﺾ اﻟﻤﺒﺎﻻه ﺑﺸﻬﻮد اﻟﺤﻘﯿﻘﻪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻻت‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدن و اﺳﯿﺮ ﺣﺎل ﺷﺪن‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﺳﯿﺮ ﺣﺎﻻت دروﻧﯽ ﺷﻮد‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در راه ﺳﯿﺮ و ﺳﻠﻮک اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ‬
‫ﺣﺎل ﺧﻮدش را ﺑﺒﯿﻨﺪ و اﺳﯿﺮ ﺣﺎل ﺧﻮدش ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ؟ ﺣﺎل ﺑﺎﯾﺪ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮏ ﭼﻪ وﻗﺖ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ اﺳﯿﺮ‬
‫ﺣﺎﻟﺶ ﻧﺸﻮد و ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا ﺗﺒﺘﻞ و ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫ّ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ و آﺷﮑﺎر ﺷﻮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺷﻬﻮد ﮐﻨﺪ‪ ،‬آنوﻗﺖ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺣﺎﻻت ﺷﺨﺼﯽ‬ ‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺑﺸﻬﻮد اﻟﺤﻘﯿﻘﻪ؛ وﻗﺘﯽﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ رﻧﮓ ﻣﯿﺒﺎزد‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻤﻪ درﺟﻪ اول از ﺗﺒﺘﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻨﺴﻢ روح اﻷﻧﺲ و ﺷﯿﻢ ﺑﺮق اﻟﮑﺸﻒ«‬
‫»و اﻟﺪرﺟﻪ اﻟﺜﺎﻧﯿﻪ ﺗﺠﺮﯾﺪ اﻻﻧﻘﻄﺎع ﻋﻦ اﻟﺘﻌﺮﯾﺞ ﻋﻠﻰ اﻟﻨﻔﺲ‪ ،‬ﺑﻤﺠﺎﻧﺒﻪ اﻟﻬﻮى و ّ‬
‫درﺟﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮏ َﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺗﺨﻠﯿﻪ و ﻣﻨﻘﻄﻊ ﮐﺮده و ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﯿﺎﯾﺪ و از ﻫﻮاﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی َﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ﻣﺠ ّﺮد‬
‫و ﭘﺎک ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﻋﺮوجﻫﺎی َﻧﻔﺴﺎﻧﯽ را از ﺧﻮد دور ﮐﻨﺪ و ﺑﻪﺟﺎی اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺮواز و ﻋﺮوﺟﺶ در داﺧﻞ َﻧﻔﺲ ﺑﺎ اﻧّ ّﯿﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻮاﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻨ ّﯿﺘﻬﺎی َﻧﻔﺴﺎﻧﯽ و داﺧﻠﯽ ﺧﻮدش ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺮوﺟﺶ را ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺮای ﺣﺼﻮل اﯾﻦ درﺟﻪ ﺳﻪ راﻫﮑﺎر اراﺋﻪ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻨﺴﻢ َروْح اﻷﻧﺲ و ﺳﻮم‪ :‬ﺷﯿﻢ ﺑﺮق اﻟﮑﺸﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ آنﻫﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﻪ اول‪ :‬ﻣﺠﺎﻧﺒﻪ اﻟﻬﻮی‪ ،‬دوم‪ّ :‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ اول‪ :‬ﻣﺠﺎﻧﺒﻪ اﻟﻬﻮی‪ ،‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺎﻟﮏ از ﻧﻔﺴﺶ رﻫﺎﯾﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻮاﻫﺎی ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪﮐﻠﯽ ﮐﻨﺎر‬
‫ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺳﺎﻟﮏ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪای ﮐﻪ اﻵن ﺑﺮای او ﭘﯿﺶ آﻣﺪه‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﻪای ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﺪاﯾﯽ؟ وﻗﺘﯽ‬
‫ّ‬
‫ﻣﻘﺪم ﺑﺪارد‪.‬‬ ‫ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو را ﺗﺸﺨﯿﺺ داد ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺧﺪا را ﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺧﻮدش‬
‫»ﺗﻨﺴﻢ« از ﻧﺴﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﺴﯿﻢ ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻧﺴﯿﻢ ﺻﺒﺢ؛ ﭼﻮن ﻧﺴﯿﻢ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﻧﺴﯿﻢ ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ّ‬ ‫ﺗﻨﺴﻢ َروْح اﻷﻧﺲ‪،‬‬
‫ّ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ دوم‪:‬‬
‫وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺳﺤﺮ از ﺧﻮاب ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و ﺑﯿﻦ اﻟﻄﻠﻮﻋﯿﻦ از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬آن ﻟﻄﺎﻓﺖ و ﭘﺎﮐﯽ و ﺗﻤﯿﺰی ﻫﻮا را اﺣﺴﺎس ﻣﯿﮑﻨﺪ و‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻔﺎوت ﺑﺎ زﻣﺎﻧﻬﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺧﻮاﺟﻪ از ﻟﻔﻆ ﻧﺴﯿﻢ ﺑﺮای َروح و روﺣﺎﻧﯿﺖ اُﻧﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮏ ﺑﺎ ﺧﺪا و ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮدش ﭘﯿﺪا ﻣﯽ‪-‬‬
‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬در ﻋﺸﻖ ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﺎدی ﻣﯿﻮزد و ﻧﺴﯿﻤﯽ از اُﻧﺲ و اُﻟﻔﺖ و ﻋﺸﻖ ﺑﺎ ﺧﺪا در دل ﺳﺎﻟﮏ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬آﻧﻮﻗﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺴﯿﻢ اﻟﻔﺖ‬
‫ّ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﮑﻨﺪ و ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻪ ﻣﻌﺸﻮق و ﻣﺤﺒﻮﺑﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯿﺎت ﺧﻮدش‬
‫ّ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮏ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﺷﯿﻢ ﺑﺮق اﻟﮑﺸﻒ‪ ،‬ﺑﺮق ﯾﻌﻨﯽ ﭼﺮاغ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻗﺘﯽﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﺪ ﺑﺮق را ﻣﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﮐﻨﺎر ﻣﯿﺮود و اﺗﺎق‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯿﺎﺗﺶ ﺑﺮدارد ﺑﺎﯾﺪ ﭼﺮاغ و ﻧﻮر ﻣﮑﺎﺷﻔﻪ در‬
‫ّ‬ ‫روﺷﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬ﺳﺎﻟﮏ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ دﺳﺖ از‬
‫دﻟﺶ ﭘﯿﺪا ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ راه ﺑﯿﻨﺶ و ﺑﺼﯿﺮت ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﭼﺮاغ ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮد ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﺶ در اﯾﻦ راه‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ ﮔﺮوه ﺳﻮم )ﮔﺮوه ﺑﺎﻻﺗﺮ( در ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ َﺗ َﺒ ﱡﺘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪:‬‬
‫و اﻟﺪرﺟﻪ اﻟﺜﺎﻟﺜﻪ ﺗﺠﺮﯾﺪ اﻻﻧﻘﻄﺎع إﻟﻰ اﻟﺴﺒﻖ‪ ،‬ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺠ ّﺮد و اﻧﻘﻄﺎع ﻣﺤﺾ ﺑﺮای ﺳﺎﻟﮏ ﺑﻪﺳﻮی َﺳ ْﺒﻖ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد‪َ .‬ﺳ ْﺒﻖ دو ﻣﻌﻨﺎ‬
‫دارد‪ :‬ﯾﺎ ﻣﻨﻈﻮر از َﺳ ْﺒﻖ‪ ،‬ﺳﺎﺑﻖ و ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﺗﺎمّ دل ﺑﻪ ﺧﺪای ﺳﺎﺑﻖ و ﻗﺪﯾﻢ و ﺟﺪا ﮐﺮدن ﺧﻮد از‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﺣﺎدث و ﻣﺎﺳﻮی اﷲ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺧﺪای ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎدث را ﺧﻠﻖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬از ﻫﻤﻪ ﺣﺎدﺛﺎت ﺑﻪﺳﻮی ﯾﮏ ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻪ ذات‬
‫ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺒﺘﻞ ﻋﺒﺪ ﺑﻪﺳﻮی ذات ﯾﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﯾﺎ ﻣﻨﻈﻮر از َﺳ ْﺒﻖ‪ ،‬ﺳﺒﻘﺖ ﺧﻮد ﺳﺎﻟﮏ ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﯿﺮ و ﺻﺎﻟﺢ و‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﺳﺖ‪َ .‬ﺳﺒﻖ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ روز ﺑﻪ روزی ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖﺑﻪﺳﺎﻋﺖ در اﯾﻦ راه اﻓﺰوﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل راﮐﺪ و رﮐﻮد و‬
‫ُ‬
‫ﺗﻨﺒﻠﯽ و ﮐﺴﺎﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﻮره واﻗﻌﻪ آﻣﺪه ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬واﻟﺴﺎﺑﻘﻮن اﻟﺴﺎﺑﻘﻮن أوﻟﺌِﮏ‬
‫اﻟْﻤُ َﻘ ﱠﺮﺑ َ‬
‫ُﻮن«]‪ . [۴‬ﺳﻮره واﻗﻌﻪ ﺑﺸﺮ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ :‬ﮔﺮوه اﺻﺤﺎب اﻟﯿﻤﯿﻦ‪ ،‬ﮔﺮوه اﺻﺤﺎب اﻟﺸﻤﺎل و ﮔﺮوه ﺳﺎﺑﻘﯿﻦ‪[۵].‬‬
‫اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺎﺑﻘﯿﻦ ﺑﺎ آن ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻮد ﻓﺮق ﻣﯿﮑﻨﺪ؛ ﺳﺎﺑﻘﯿﻦ اﯾﻨﺠﺎ ﯾﻌﻨﯽ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﯿﺮ‬
‫ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﯿﺮ از دﯾﮕﺮان ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯿﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﯿﺮ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ و در ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﻌﺮﻓﺘﯽ و‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺣﺎل ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺒﻘﺖ از ﻧﻮع ﻫﻤﺎن ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت در ورزش‪ ،‬در ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن و اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﻧﻤﺮه ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﻠﻮﺗﺮ اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﺳﺒﻘﺖ ﺧﻮد ﺷﻤﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﺒﻘﺖ ﺧﺪا‪.‬‬
‫ﭘﺲ در ﮐﻞ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎی ﺳﺒﻖ دو ﺟﻮر اﺳﺖ‪ :‬ﺳﺒﻘﺖ اول ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺳﺒﻘﺖ ﭘﺮوردﮔﺎری و ﺧﺪاﯾﯽ اﺳﺖ؛ ﺳﺒﻘﺖ دوم ﺳﺒﻘﺖ آدﻣﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺒﻘﺖ‬
‫ﺷﺨﺺ ﺳﺎﻟﮏ اﻟﯽ اﷲ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﻨﺎی اول ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻮدن ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺎل را از ﭼﻪ راﻫﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد؟ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﺼﻮل اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ دارد‪:‬‬
‫ّ‬
‫ﻣﺘﻠﻮن ﻧﺸﻮی‪ .‬اﯾﻨﻄﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﺘﺼﺤﯿﺢ اﻻﺳﺘﻘﺎﻣﻪ‪ ،‬راه اول اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در اﯾﻦ راه ﭘﺎﯾﺪار ﺑﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣُ ﺪام رﻧﮓﺑﻪرﻧﮓ و‬
‫ﺗﮑﺎﺳﻞ ﮐﺮده و ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺟﺪ ّﯾﺖ ﭘﯿﺶ ﺑﺮود‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺎﻻﺗﺶ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا ﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺧﻮدش ﯾﮏ ﻣﻨﺰل‬
‫ُ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻨﺒﻠﯽ و‬
‫ﺧﺎﺻﯽ دارد و در اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا در اﯾﻦ راه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﭘﯿﺶ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار ﭘﯿﺶ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨﻄﻮر ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺎﺳﺘﻘِ ﻢ َﮐﻤﺎأُ ِﻣ َ‬
‫ﺮت«]‪ ،[۷‬ای‬ ‫»ﻓ َ‬ ‫اﻟﻠ ُﻪ ُﺛﻢﱠ ْ‬
‫اﺳ َﺘ َﻘﺎﻣُ ﻮا«]‪ ، [۶‬ﯾﺎ در آﯾﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ :‬‬ ‫ﯾﻦ َﻗﺎﻟُﻮا َرﺑﱡ َﻨﺎ ﱠ‬
‫ن اﻟﱠ ِﺬ َ‬
‫»إ ﱠ‬
‫ﯾﮏ ﭘﺎ ﺟﻠﻮ‪ ،‬ﯾﮏ ﭘﺎ ﻋﻘﺐ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ِ .‬‬
‫ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺷﺪی ﺑﺮای دﻋﻮت ﻣﺮدم ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺎﯾﺪار و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎﺷﯽ و ﻗﺪﻣﻬﺎی اﺳﺘﻮار ﺑﺮداری‪.‬‬
‫و اﻻﺳﺘﻐﺮاق ﻓﯽ ﻗﺼﺪ اﻟﻮﺻﻮل‪ ،‬راﻫﮑﺎر دوم‪ ،‬اﺳﺘﻐﺮاق ﯾﻌﻨﯽ ﻏﺮق ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن در ﻏﯿﺮ ﺧﺪا‪ ،‬در ﻧﻔﺴﺎﻧﯿﺎت و ﻟﺬﺗﻬﺎی‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﻏﺮق ﺷﻮد ﺧﻮدش را در ﻗﺼﺪ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮای وﺻﻮل اﻟﯽ اﷲ ﻏﺮق ﮐﻨﺪ‪ .‬وﺻﻮل در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر وﺻﻮل اﻟﯽ اﷲ اﺳﺖ ﮐﻪ واﺻﻞ‬
‫ﺷﻮد و اﯾﻦ اﺣﺘﯿﺎج دارد ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪﮐﻠﯽ ﻏﻔﻠﺖ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻣﺴﺘﻐﺮق در ﯾﺎد ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و اﻟﻨﻈﺮ إﻟﻰ أواﺋﻞ اﻟﺠﻤﻊ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺳﻮم‪ ،‬اﻧﻘﻄﺎع ﺑﻪﺳﻮی ﺳﺒﻖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮش ﺑﻪ أواﺋﻞ اﻟﺠﻤﻊ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻈﺮ و اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺗﻔﮑﺮ و‬
‫ً‬
‫ﺑﻌﺪا ﻣﯿﺨﻮاﻧﯿﻢ و در ﻧﻬﺎﯾﺎت اﯾﻦ راه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺰل ﺟﻤﻊ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ و‬ ‫ﺗﻮﺟﻬﺶ ﺑﻪ ﻗﺪﻣﻬﺎی اول از ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﻣﻨﺰﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﻣﻨﺎزل ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺳﺎﻟﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎﻟﮏ ﮐﻼً ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟﻬﺎت ﺧﻮد را در ﺧﺪا ﺟﻤﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ و‬
‫ﻓﮑﺮش اﯾﻨﺠﺎ و آﻧﺠﺎ ﻧﺮود‪ .‬ﻓﮑﺮش ﺛﺎﺑﺖ و ﻓﻘﻂ در راه ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺧﯿﻠﯽ دﺷﻮار و ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ آدم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬وﻟﯽ‬
‫اﯾﺸﺎن ﻧﻤﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدت را از اﻵن ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺳﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬أواﺋﻞ اﻟﺠﻤﻊ؛ اواﯾﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎت و ﻗﺪﻣﻬﺎی اول از ﺟﻤﻊ‪ .‬ﺳﺎﻟﮏ‬
‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ در آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﺒﺘﻞ‪ ،‬ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورد‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﻧﻘﻄﺎع ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻖ و ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻫﻤﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﺸﺎﻧﯽ دارد‪ :‬اول اﯾﻨﮑﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺘﺶ اﺳﺘﻮار ﺷﻮد و دﯾﮕﺮ از راه ﻣﻨﺤﺮف‬
‫ﻧﮕﺮدد‪ .‬دوم اﯾﻨﮑﻪ دل را در ﻧ ّﯿﺖ و ﻗﺼﺪ وﺻﻮل اﻟﯽ اﷲ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻈﺮ ﻗﻠﺒﯽاش ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی اول و ﻗﺪﻣﻬﺎی‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﺎز ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺘﻞ – ﮐﺸﻒاﻻﺳﺮار‪:‬‬
‫ﮐﺸﻒاﻻﺳﺮار‪ ،‬در ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺗﺒﺘﻞ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪ‪َ :‬‬
‫»ﺗ َﺒ ﱡﺘﻞ )از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑُﺮﯾﺪن( ﻣﻘﺎﻣﯽ از ﻣﻘﺎﻣﺎت روﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﮑﺎﺷﻔﺎت ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫آن ﻣﻘﺎم رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻬﺮﻫﺎ و ﺟﻮﯾﻬﺎ و آﺑﻬﺎ و درﺧﺘﻬﺎ‪ ،‬در ﺟﻤﺎل ﺧﯿﺎل آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ .‬دوزخ ﺑﺎ آن ﻫﻤﻪ ُﻏﻠﻬﺎ و زﻧﺠﯿﺮﻫﺎ‪،‬‬
‫از ﻧﻬﯿﺐ ﺳﻮز ﺳﯿﻨﻪﻫﺎی آﻧﺎن ﺑﻠﺮزد و اﻓﻌﯽ ﺣﺮص دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ زﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺧﻮش آﻧﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﺧﺎری از ﺑﯿﺸﻪ ﺣﺴﺪ و ﮐﺒﺮ‪ ،‬داﻣﻦ‬
‫آﻧﺎن را ﻧﮕﯿﺮد‪َ ،‬ﮔﺮدی از ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻧﻔﺲ اﻣّ ﺎره‪ ،‬در ﮔﻮﺷﻪ ردای آﻧﺎن ﻧﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬دودی از ﻫﺎوﯾﻪ ﻫﻮا‪ ،‬ﺑﻪ دﯾﺪه اﯾﺸﺎن ﻧﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻋﺒﺮت ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺷﻔﻘﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دل اُ َ‬
‫ﻟﻔﺖ رﺣﻤﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪ«‪.‬‬
‫ﺒﺘﻞ را ﺧﯿﻠﯽ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮده و ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ َﺗﺒ ُﺘﻞ ﯾﮏ ﻣﻘﺎﻣﯽ از ﻣﻘﺎﻣﺎت روﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪﺳﻮی‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب ﮐﺸﻒاﻻﺳﺮار‪َ ،‬ﺗ ُ‬
‫ﻔﺲ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﺮدم‪ .‬ﺳﭙﺲ اﯾﻦ‪-‬‬ ‫ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﻧﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯿﻔﻬﻤﻨﺪ و ﻧﻪ ﺟﻬﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯿﻔﻬﻤﻨﺪ و ﻧﻪ آﺧﺮت‪ .‬ﻧﻪ َﻧ ِ‬
‫ﻫﺎ را ﯾﮏﺑﻪﯾﮏ اﯾﻦﻃﻮر ﺷﺮح داده ﮐﻪ‪ :‬ﺑﻬﺸﺘﯽ را ﮐﻪ در ﻗﺮآن و رواﯾﺎت آﻣﺪه و ﭼﻘﺪر ﺷﺮح و ﺗﻮﺻﯿﻒ از آن ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻮراﻟﻌﯿﻦ‪ ،‬ﻧﻬﺮ‪،‬‬
‫ﺟﻮی‪ ،‬آب‪ ،‬درﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺎغ‪ ،‬ﻗﺼﺮ و … دارد؛ اﻣﺎ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻫﯿﭻ وﻗﺖ اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻟﻬﺎی ﺻﻮری و‬
‫ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﺷﺎن ﻧﻤﯽآﯾﺪ‪ ،‬در ﺧﯿﺎل آﻧﻬﺎ اﺻﻼً وارد ﻧﻤﯿﺸﻮد‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن ﺑﺎﻻﺑﺎﻻﻫﺎ رﻓﺘﻪ و در ﺟﻤﺎل ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﻮ ﺷﺪه دﯾﮕﺮ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ‪-‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻤﺎل ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﺒﯿﻨﺪ؟ ﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﻮز و ﮔﺪاز ﺷﺪه و آﺗﺶ ﻋﺸﻖ اﻟﻬﯽ در دﻟﺶ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬اﯾﻦ دﯾﮕﺮ ﮐﺠﺎ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ؟ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎت و ﺳﺎﻋﺎﺗﺶ ﻏﺮق در آﺗﺶ و ﻋﺸﻖ ﺧﺪا اﺳﺖ‪ ،‬آﯾﺎ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺟﻬﻨﻢ را در ﻧﻈﺮ ﺑﯿﺎورد؟ ُﻏﻞ‪-‬‬
‫ﻫﺎی ﺟﻬﻨﻢ‪ ،‬زﻧﺠﯿﺮﻫﺎ و ﻧﻬﯿﺐ ﺟﻬﻨﻢ را در ﻧﻈﺮ ﺑﯿﺎورد؟ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮز و ﺳﯿﻨﻪ اش از ﺧﻮف ﺧﺪا ﻣﯿﻠﺮزد و دﻟﺶ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﯽﻟﺮزد‪ ،‬ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ‬
‫از ﺟﻬﻨﻢ دﻟﺶ ﺑﻠﺮزد؟ ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬آﺗﺶ ﻋﺸﻖ ﺧﺪا ﺧﯿﻠﯽ آﺗﺸﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬آﺗﺶ ﻋﺸﻖ ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ از آﺗﺶ ﻏﻀﺐ و آﺗﺶ ﺟﻬﻨﻢ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا آن اﺻﻼً ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل را درک ﻧﮑﺮدهاﯾﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً درﺑﺎره اﺳﺘﺎدﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻦ دﯾﺪه ﺑﻮدم ﺳﯿﻨﻪ‬
‫اﯾﺸﺎن ﮐﺎﻣﻼً ﺳﺮخ ﺑﻮد‪ .‬در زﻣﺴﺘﺎن ﻫﻢ آب ﯾﺦ ﻣﯿﺨﻮرد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻊ ﺟﺎن دادن‪ ،‬روی ﺳﯿﻨﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﺦ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫اﯾﻦ آﺗﺶ ﻏﻠﯿﺎن دارد‪ ،‬دﻟﺶ ﺑﻪ آﺗﺶ ﻋﺸﻖ ﺧﺪا َﻏ َﻠﯿﺎن ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ اﯾﻨﻬﺎ را ﻧﺪارﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯿﺪاﻧﯿﻢ و ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﺑﺘﺪای راه‬
‫ﻻزم ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ آﯾﺎت ﻋﺬاب را ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﺎ آﯾﺎت ﻋﺬاب ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ ﻗﺪم ﺑﻪ وادی ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺸﻖ ﺧﺪا ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﯿﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد آﯾﺎت ﻋﺬاب ﯾﺎ آﯾﺎت ﺟﻨّﺖ اﻟﻬﯽ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺎ اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ آﯾﺎت و ﮐﻠﻤﺎت ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻪ ﺟﻮری ﻣﯿﺸﻮد ﻣﺎ از اﯾﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ آدم وﻗﺘﯽ وارد ﻋﺸﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﺸﻮد ﯾﮏ ﺣﺎل دﯾﮕﺮی ﭘﯿﺪا ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺧﺎری‬
‫از ﺑﯿﺸﻪ ﺣﺴﺪ و ﮐﺒﺮ‪ ،‬داﻣﻦ آﻧﻬﺎ را ﻧﮕﯿﺮد ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ اﻫﻞ اﷲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اوﻟﯿﺎءاﷲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ ﯾﮏداﻧﻪ ﺧﺎر ﻫﻢ از ﺣﺴﺪ و َﺗ َﮑ ﱡﺒﺮ و‬
‫ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻧﻔﺲ َاﻣّ ﺎره‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﻮﺷﻪای از ردای آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﺪ‪ِ ،‬ردا ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ِ‬ ‫ﺧﻮدﺑﯿﻨﯽ و ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﯽ در دﻟﺸﺎن ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪َ :‬ﮔﺮدی از‬
‫ﭼﺎدر ﯾﺎ َﻋﺒﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ دوش اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و وﻗﺘﯽ در ﯾﮏ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺧﺎﮐﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯿﺪ راه ﺑﺮوﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﮕﺬارﯾﺪ‪ ،‬اﯾﻦ َﮔﺮدﻫﺎ ﺑﺎﻻ ﻣﯿﺂﯾﺪ‬
‫و روی ﭼﺎدر ﯾﺎ ﻋﺒﺎی ﺷﻤﺎ ﻣﯿﻨﺸﯿﻨﺪ وﻟﯽ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭼﺴﺒﯿﺪه‪ ،‬اﯾﻦ دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ از ﻧﻔﺲ َاﻣّ ﺎره‪َ ،‬ﮔﺮدی ﺑﻪ آن ﺑﭽﺴﺒﺪ‪ .‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﭼﺴﺒﯿﺪه دﯾﮕﺮ از ﻧﻔﺲ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده‪ ،‬از ﻧﻔﺲ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮری اﯾﻦ َﮔﺮدﻫﺎی َﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ روی ردای ﻋﺸﻖ ﺧﺪاﯾﯽ‬
‫ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ؟ ﻧﻤﯿﺸﻮد دﯾﮕﺮ‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬دودی از ﻫﺎوﯾﻪ ﻫﻮا ﺑﻪ دﯾﺪه اﯾﺸﺎن ﻧﺮﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﺎوﯾﻪ در ﻗﺮآن]‪ [۸‬ﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ‬
‫»ﻫﺎوﯾﻪ« اﺷﺎره ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﯾﮏ ﻣَ َ‬
‫ﻨﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﭘُﺮ از آﺗﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از آن دود ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬اﯾﻦ دود وﻗﺘﯽ در ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ آدم ﻣﯿﺮود‪ ،‬ﺷﻤﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻨﺎر ﻣَ َ‬
‫ﻨﻘﻞ ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﺪ ﺑﻌﺪ زﻏﺎل ﺑﺮﯾﺰﯾﻢ و اﯾﻦ زﻏﺎل را روﺷﻦ ﮐﻨﯿﻢ و دودش ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬دود اﯾﻦ زﻏﺎل ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﯿﺮود‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺳﺆال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻫﻮاﻫﺎی َﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﺸﻖ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬آﯾﺎ از آن دودﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از‬
‫ﻫﻮای َﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ دﯾﺪه ﻣﯿﺨﻮرد‪ ،‬آﯾﺎ ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺎﻟﮑﯽ ﻫﻢ اﯾﻦﻃﻮر اﺳﺖ؟! ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺒﺘﻞ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ دودی از ﻫﻮاﻫﺎی دروﻧﯽ ﺧﻮدش ﺑﻪ دﯾﺪهاش ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ وﺻﻒ از ﮐﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﺳﺎﻟﮑﯽ ﮐﻪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان َﺗ ﱡ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﻞ ﺗﺒﺘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﺻﻒ دﯾﮕﺮ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻋﺒﺮت ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺷﻔﻘﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دل اُﻟﻔﺖ رﺣﻤﺖ‬
‫ﮔﯿﺮد«‪ .‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬وﻗﺘﯽ ﻣﯿﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﻋﺒﺮت ﻧﮕﺎه ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ﭼﺸﻢ ﻋﺒﺮت‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮدش را ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﻣﺮدم‬
‫ﻧﻤﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ راﺿﯽ ﻧﻤﯿﺸﻮد ﮐﻪ َﺗ َﻨ ﱡﺰ ل ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ زﺣﻤﺖ ﮐﺸﯿﺪه و ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﺎﯾﯽ از ﺧﻠﻮت ﺧﺪا رﺳﺎﻧﺪه‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ دﻧﯿﺎ و اﻫﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻨﻬﺎ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﺨﻮاﻫﺪ از اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺎﻃﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه دﺳﺖ ﺑﮑﺸﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از ﻣﺮدم ﻋﺒﺮت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ؟! ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم اﻫﻞ ﻏﻔﻠﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻫﻞ ﺗﺠﻤﻼت و زﯾﻨﺘﻬﺎی دﻧﯿﻮی ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﯿﺂﯾﺪ ﻋﺒﺮت ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ ،‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ اﯾﻨﻬﺎ ﭼﻘﺪر ﻓﮑﺮﺷﺎن را ﭘﺎ ﻦ آورده اﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر‬
‫ً‬
‫داﺋﻤﺎ در ﻋﺒﺮت و ﭘﻨﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪای ﺑﯿﻦ ﺧﻮد و‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ارزﺷﯽ ﻧﺪارد ﺧﻮدﺷﺎن را ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮدﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺮدم ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ دﻧﯿﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺧﺪا را ﺷﮑﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ اﻟﺤﻤﺪﷲ ﮐﻪ ﻣﺎ اﯾﻨﻄﻮری ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫دوم اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺷﻔﻘﺖ ﺣﺮف ﻣﯿﺰﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﯾﮑﯽ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬از روی ﺷﻔﻘﺖ و ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺷﻔﻘﺖ و ﻧﺼﯿﺤﺖ و ﻣﺤﺒﺖ دارد ﮐﻪ ﺣﺮف ﻣﯿﺰﻧﺪ؛‬
‫ّ‬ ‫و دﻟﺴﻮزی اﺳﺖ ﻧﻪ از روی ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و آﻣﺮﯾﺖ و‬
‫و دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ دل اﻟﻔﺖ‪ ،‬رﺣﻤﺖ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ اُﻟﻔﺖ و رﺣﻤﺖ و ﻣﺤﺒﺘﺶ در دل اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ ﺧﺎﺻﯿﺘﻬﺎ و ﺧﻮاص ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻫﻞ ﺗﺒ ّﺘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﺸﻒاﻻﺳﺮار آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻣﺎ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ دادﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺗﺒﺘﻞ – ﺻﺪ ﻣﯿﺪان‪:‬‬
‫ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﺻﺪ ﻣﯿﺪان ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ﻫﻢ ﺗﺄﻟﯿﻒ اﯾﺸﺎن ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﯽ دارد و ﺻﺪ ﻣﯿﺪان ﻣﺘﻦ ﻓﺎرﺳﯽ دارد‪ .‬ﺣﺎل اﯾﻦ ﻓﺎرﺳﯽ اش ﻫﻢ ﻓﺎرﺳﯽ ﻗﺪﯾﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺪان ﺑﯿﺴﺖ و ﺷﺸﻢ َﺗﺒ ﱡﺘﻞ اﺳﺖ‪ :‬از‬
‫ﻞ إﻟَ ْﯿ ِﻪ َﺗ ْﺒ ً‬ ‫ﺒﺘﻞ زاﯾﺪ‪ .‬ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ َ :‬‬
‫ﻣﯿﺪان اﺧﻼص ﻣﯿﺪان َﺗ ﱡ‬
‫ﺘِﯿﻼ«]‪ .[۹‬ﺗﺒﺘﻞ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ اﺳﺖ و آن ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ‪ :‬از دوزخ ﺑﺎ‬ ‫»و ﺗ َﺒ ﱠﺘ ْ ِ‬
‫ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬از دﻧﯿﺎ ﺑﻪ آﺧﺮت‪ ،‬از ﺧﻮد ﺑﺎ ﺣﻖ‪.‬‬
‫از دوزخ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ رﺳﯿﺪن ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ :‬از ﺣﺮام ﺑﻪ ﺣﻼل ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ‪ ،‬از ﮐﯿﻨﻪ و ﻋﺪاوت ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ‪ ،‬از دﻟﯿﺮی ﺑﻪ ﺗﺮﺳﮑﺎری‬
‫ﮔﺸﺘﻦ‪.‬‬
‫و از دﻧﯿﺎ ﺑﻪ آﺧﺮت آﻣﺪن ﺳﻪ ﭼﯿﺰاﺳﺖ‪ :‬از ﺣﺮص ﺑﻪ ﻗﻨﺎﻋﺖ آﻣﺪن‪ ،‬از ﻋﻼﯾﻖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻏﺖ آﻣﺪن و از اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ اﻧﺎﺑﺖ آﻣﺪن‪.‬‬
‫و از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻖ ﮔﺸﺘﻦ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ :‬از دﻋﻮی ﺑﻪ ﻧﯿﺎز آﻣﺪن و از ﻟﺠﺎج ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ آﻣﺪن و از اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻪ ﺗﻔﻮﯾﺾ آﻣﺪن‪.‬‬
‫اﯾﺸﺎن ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬اول ﺑﺎﯾﺪ اﺧﻼص داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺧﻠﻮص داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ َﺗﺒ ﱡﺘﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬از ﻣﯿﺪان اﺧﻼص‪ ،‬ﻣﯿﺪان َﺗ ﱡ‬
‫ﺒﺘﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬از ﺧﻠﻮص‪ ،‬ﺣﺎل ﺗﺒﺘﻞ ﺑﺮای ﺳﺎﻟﮏ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آﯾﻪ ای از ﻗﺮآن ﻣﯿﺂورد ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل ﻫﻢ آورده و ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺒﺘﻞ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮرش ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪﺳﻮی ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ َﺗ ﱡ‬
‫ﺒﺘﻞ را از‬ ‫ﺘِﯿﻼ«]‪ ،[۱۰‬ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪َ :‬ﺗ ﱡ‬
‫ﻞ إﻟَ ْﯿ ِﻪ َﺗ ْﺒ ً‬ ‫ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‪َ َ :‬‬
‫»و ﺗ َﺒ ﱠﺘ ْ ِ‬
‫ﺳﻪ راه ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ :‬ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑﻪ دوزخ را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬دوم اﯾﻨﮑﻪ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ آﺧﺮت ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدت‬
‫را ﺑﻪ ﺣﻖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺧﻮدی ﺧﻮدت ﺑﮕﺬری و ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺣﻖ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮی‪ .‬ﺳﺆال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻗﺎی ﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ دوزخ را‬
‫ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ؟! ﻣﯿﮕﻮﯾﺪ‪ :‬از ﺳﻪ راه‪ :‬از ﺣﺮام ﺑﻪ ﺣﻼل‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺮام ﻫﻤﺎن دوزخ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎﻟﮏ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺮام‬
‫ﻣﺮﺿﯽ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮاﻣﻬﺎ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﻢ و ﺑﻪ ﺣﻼل‪-‬‬
‫ّ‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮام‪ ،‬ﻣﺒﻐﻮض ﺧﺪاﺳﺖ و ﺣﻼل‪ ،‬ﺑﻬﺸﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻼل‪،‬‬
‫ﻫﺎی ﺧﺪا ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮای ﻣﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬از ﮐﯿﻨﻪ و ﻋﺪاوت ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ؛ ﯾﮏ وﻗﺖ ﮐﯿﻨﻪ ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ دل ﻧﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫وﻗﺖ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ دﺷﻤﻨﯽ ﻧﮑﻨﯿﻢ و اﯾﻦ ﮐﯿﻨﻪ و ﻋﺪاوت را ﮐﻪ از ﺻﻔﺎت اﻫﻞ دوزخ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ را ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺤﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫از ﺻﻔﺎت اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ؛ از دﻟﯿﺮی ﺑﻪ ﺗﺮﺳﮑﺎری ﮔﺸﺘﻦ؛ دﻟﯿﺮی‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯽﺑﺎک ﺑﻮدن‪ ،‬دﯾﺪهاﯾﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯽﺑﺎک ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺣﺮﻓﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﺷﺪ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻏﯿﺒﺘﯽ را ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﭘﺎ ﻣﯿﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮﮐﺲ ﺣﺮف ﻣﯿﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬اﺳﻤﺸﺎن ﻫﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻼً اﻫﻞ‬
‫ﺳﻠﻮﮐﯿﻢ‪ ،‬ﯾﺎ اﻫﻞ ﺧﺪا ﻢ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯿﻢ ﯾﺎ ﺷﯿﻌﻪ اﺛﻨﯽ ﻋﺸﺮی ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺟﻮری ﻣﯿﺸﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ اﯾﻦﺟﻮر ﺑﺎﺷﯿﻢ؟ ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﮐﺮده‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ آﯾﺎ ﻣﯿﺸﻮد ﻫﻤﯿﻦﺟﻮر‪ ،‬ﻫﺮ ﻃﻮر ﺷﺪ دﻟﯿﺮی ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﯽﺑﺎﮐﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻻاﺑﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﯿﻢ؟ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﯿﺸﻮد؛ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﻻاﺑﺎﻟﯽﮔﺮی از ﺻﻔﺎت اﻫﻞ دوزخ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ را ﮐﻨﺎر ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮس و ﺧﻮف ﺧﺪا در ﺑﯿﺎﯾﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺧﻮﻓﻤﺎن را ﺑﺮ‬
‫دﻟﯿﺮی ﻏﺎﻟﺐ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬آﻧﻮﻗﺖ اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯿﺸﻮﯾﻢ‪ .‬اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﯽ ﮐﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺼﺪی ﮐﻪ دارﻧﺪ ﺑﯽﺑﺎک ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻔﺎت اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ از دوزخ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﭘﺮواز ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ از دﻧﯿﺎ ﺑﻪ آﺧﺮت ﭘﺮواز ﮐﻨﯿﻢ؟! ﺳﻪ راﻫﮑﺎر دارد‪:‬‬
‫راﻫﮑﺎر اول‪ :‬اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺮص را ﮐﻼً ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺮص‪ ،‬آز و ﻃﻤﻊ و رﻗﺎﺑﺖ و ﭼﺸﻢ و ﻫﻢ ﭼﺸﻤﯽ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارﯾﻢ‪ .‬ﺳﺎﻟﮏ اﻟﯽ اﷲ‬
‫ﻔﺴﺶ را از ﺣﺮص ﭘﺎک‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﺶ رﺟﻮع ﮐﻨﺪ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺣﺮص او را ﻣﯿﮕﯿﺮد ﯾﺎ ﻧﻤﯿﮕﯿﺮد؟! اﮔﺮ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﺮص را ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد و َﻧ َ‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺎزﮔﺎری و ﻗﻨﺎﻋﺖ در ﺧﻮدش اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ در واﻗﻊ از دﻧﯿﺎی ﺣﺮص ﺑﻪ آﺧﺮت ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮده؛ ﭼﻮن ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺻﻔﺖ اﻫﻞ‬
‫آﺧﺮت ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﻔﺖ اﻫﻞ دﻧﯿﺎ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻠﻘﺎت‪ ،‬ﻓﺮاﻏﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺎرغ ﺷﺪن از ﱡ‬
‫ﺗﻌﻠﻘﺎت‪ .‬اﮔﺮ آدم ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را از ﺗﻌﻠﻘﺎت ﻓﺎرغ‬ ‫راﻫﮑﺎر دوم‪ :‬از ﻋﻼﯾﻖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻏﺖ آﻣﺪن؛ ﻋﻼﯾﻖ ﯾﻌﻨﯽ ّ‬
‫ﮐﻨﺪ اﯾﻨﺠﺎ اﻫﻞ آﺧﺮت ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ً‬
‫داﺋﻤﺎ اﻧﺎﺑﺖ‬ ‫ً‬
‫داﺋﻤﺎ ﺧﻮد را ﻣﺸﻐﻮل ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫راﻫﮑﺎر ﺳﻮم‪ :‬از اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ اﻧﺎﺑﺖ آﻣﺪن؛ اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻨﮑﻪ آدم‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺎﺑﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﺑﻪ و ﺗﻀ ّﺮ ع و اﻧﺎﺑﻪ ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺎل را ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺧﻮدش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺣﺎل از دﺳﺘﺶ‬
‫ﺑﺮود آﻧﺠﺎ دﻧﺒﺎل ﻫﻤﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪن ﻣﯽرود‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدش را ﻣﺸﻐﻮل ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ داﺋﻤﯽ اﻧﺎﺑﺖ را در ﺧﻮدش اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ راﺟﻊ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ از دﻧﯿﺎ ﺑﻪ آﺧﺮت ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ از دوزخ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﺘﻌﺎﻟﯽ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﻨﯿﻢ؟!‬
‫ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻫﻢ ﺳﻪ راﻫﮑﺎر دارد‪ :‬از دﻋﻮی ﺑﻪ ﻧﯿﺎز آﻣﺪن‪ ،‬از ﻟﺠﺎج ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ آﻣﺪن‪ ،‬از اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻪ ﺗﻔﻮﯾﺾ آﻣﺪن‪.‬‬
‫ادﻋﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در َﻧ ْﻔﺲ ﭘﯿﺪا ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺎز در آورد‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ادﻋﺎ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﺎ در اﯾﻦ‬
‫راﻫﮑﺎر اول‪ :‬از دﻋﻮی ﺑﻪ ﻧﯿﺎز آﻣﺪن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ّ‬
‫ادﻋﺎﻫﺎﯾﯽ در َﻧﻔﺲ ﯾﺎ در ﺧﯿﺎل ﯾﺎ ﺣﺘﯽ در وﻫﻢ آﯾﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻫﻢ ﺑﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫راه رﺳﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎ دﯾﮕﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺑﯿﻢ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ّ‬
‫وﻫﻢ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﻧﻔﺲ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ در ذﻫﻦ ﺧﻄﻮر ﻫﻢ ﮐﻨﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﻮر اﯾﻨﮑﻪ در ذﻫﻦ‪ ،‬ﺧﻮدش را از دﯾﮕﺮان ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ادﻋﺎﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺎﻟﮏ ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺎز در ﺑﯿﺎورد‪ .‬ﻧﯿﺎز‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﻓﺘﻘﺎر و اﻟﺘﺠﺎء ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ‬
‫ﻣﻦ ﮐﻢ دارم‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻤﺒﻮدﻫﺎﯾﻢ را ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫راﻫﮑﺎر دوم‪ :‬ﺑﺮای ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از ﺧﻮدی ﺧﻮد و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺣﻘﺘﻌﺎﻟﯽ‪ ،‬از ﻟﺠﺎج ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ آﻣﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻟﺠﺒﺎزی ﻧﮑﻨﯿﻢ ـﺼﻔﺘﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ زﻧﻬﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬داﺋﻢ ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮش ﻟﺠﺒﺎزی ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ب اﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺶ ﻟﺠﺒﺎزی ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪ -.‬ﺑﺮای ﺳﺎﻟﮏ اﯾﻦ ﺻﻔﺖ ﻟﺠﺒﺎزی در اﯾﻦ‬
‫ﺧﻮدی َﻧﻔﺲ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﯾﺪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﻢ ﯾﻌﻨﯽ رﺿﺎ و ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﻪﺳﻮی‬
‫ِ‬ ‫راه ﺧﯿﻠﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻟﺠﺒﺎزﯾﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻤﻪ از‬
‫ﺧﺪا؛ ﻟﺠﺒﺎزﯾﻬﺎ را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫راﻫﮑﺎر ﺳﻮم‪ :‬از اﺧﺘﯿﺎر ﺑﻪ ﺗﻔﻮﯾﺾ آﻣﺪن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯽ ﺑﺎ اراده و اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮدت‪ ،‬راه را ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮی‪ ،‬ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﯽ؛ ﭼﻮن اﯾﻦ اﺧﺘﯿﺎر و‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﯿﺎت اﺳﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺗﻔﻮﯾﺾ ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ارادهﻫﺎی ﺷﺨﺼﯽ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮدت ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه‬ ‫ّ‬ ‫اراده‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺒﺮی‪ ،‬ﺗﻔﻮﯾﺾ ﮐﺮده و ﮐﺎرﻫﺎﯾﺖ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺴﭙﺎری‪ ،‬در واﻗﻊ ﺷﻤﺎ از آن ﻫﻮاﻫﺎ و ارادهﻫﺎی َﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ﺑﯿﺮون آﻣﺪی‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر را ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺧﺪا ﺳﭙﺮدی و از ﺧﻮد ﺑﯿﺨﻮد ﺷﺪی و ﺧﻮاﺳﺘﯽ از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮوی ﺑﺎﯾﺪ اول ﻟﺠﺒﺎزی را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬاری‪ ،‬دوم ا ّدﻋﺎﻫﺎی َﻧﻔﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻨﺎر‬
‫ﺑﮕﺬاری و ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ از اراده و اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮدت ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﻨﯽ و ﻫﻤﯿﺸﻪ اراده و اﺧﺘﯿﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ را در ﺧﻮدت ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮐﻪ در دﻋﺎ ﻋﺮﻓﻪ ﻫﻢ‬
‫ک َﻋﻦ ْ‬ ‫ﯿﺮی َو ِﺑ ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﺎری«]‪.[۱۱‬‬
‫ِ‬ ‫ﺘِﯿ‬
‫َ‬ ‫اﺧ‬ ‫ِ‬
‫َ‬ ‫ﺎر‬
‫ِ‬ ‫ﺘِﯿ‬
‫َ‬ ‫ﺎﺧ‬ ‫ﺑ‬
‫ِ ِ‬ ‫ْ‬
‫ﺪ‬ ‫ﺗ‬ ‫ﻦ‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﻋ‬ ‫ِﯽ‬ ‫ﻟ‬ ‫َ‬
‫ک‬ ‫ﯿﺮ‬‫ﺑ‬‫ﺪ‬‫ْ‬
‫ِ ِ ِ‬ ‫َ‬
‫ﺘ‬ ‫ﺑ‬ ‫ِﯽ‬
‫ﻨ‬ ‫ﻨ‬
‫ِ‬ ‫ﻏ‬ ‫»إﻟَ ِﻬﯽ أ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ِ ،‬‬

‫]‪ .[۱‬ﻣﺰﻣّ ﻞ‪۸ ،‬‬

‫]‪ .[۲‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎرى‪ ،‬ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺻﺺ ‪ ۵۵‬و ‪ ،۵۶‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻋﻠﯽ ﺷﯿﺮواﻧﯽ‪ ،‬دار اﻟﻌﻠﻢ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ‪ :‬اول‪ ۱۴۱۷ ،‬ق‪.‬‬
‫]‪ .[۳‬ﻣﺰﻣّ ﻞ‪۸ ،‬‬
‫]‪ .[۴‬واﻗﻌﻪ‪ ۱۰ ،‬و ‪۱۱٫‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اﻟﺴﺎ ِﺑ ُﻘ َ‬
‫ﻮن‬ ‫ﻮن ﱠ‬‫اﻟﺴﺎ ِﺑ ُﻘ َ‬ ‫ﺤﺎب اﻟْﻤَ ْ‬
‫ﺸ َﺌﻤَ ِﻪ )‪َ (۹‬و ﱠ‬ ‫ُ‬ ‫ﺻ‬ ‫ﺤﺎب اﻟْﻤَ ْ‬
‫ﺸ َﺌﻤَ ِﻪ ﻣﺎ أ ْ‬ ‫ﺻ ُ‬ ‫ﺤﺎب اﻟْﻤَ ْﯿﻤَ َﻨ ِﻪ )‪َ (۸‬و أ ْ‬
‫ﺻ ُ‬ ‫ﺤﺎب اﻟْﻤَ ْﯿﻤَ َﻨ ِﻪ ﻣﺎ أ ْ‬
‫ﺻ ُ‬ ‫ﻼﺛ ًﻪ )‪َ (۷‬ﻓﺄَ ْ‬
‫واﺟﺎ َﺛ َ‬
‫ً‬ ‫]‪َ .[۵‬و ُﮐ ْﻨ ُﺘﻢْ أ ْز‬
‫)‪.(۱۰‬‬
‫ﻓﺼﻠﺖ‪۳۰٫ ،‬‬
‫]‪ّ .[۶‬‬
‫]‪ .[۷‬ﻫﻮد‪۱۱۲٫ ،‬‬
‫ﺣﺎﻣ َﯿ ٌﻪ( واﻗﻌﻪ‪ ۹ ،‬ﺗﺎ ‪۱۱٫‬‬
‫ِ‬ ‫ﻫﺎوﯾ ٌَﻪ َو ﻣﺎ أَ ْد َ‬
‫راک ﻣﺎ ِﻫ َﯿ ْﻪ ﻧﺎ ٌر‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬
‫ﻪ‬ ‫ﻣﱡ‬
‫ﺖ ﻣَ ﻮازﯾ ُﻨ ُﻪ َﻓﺄُ‬
‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫ﺧﱠ‬
‫ﻔ‬ ‫ﻦ َ‬
‫ْ‬ ‫ﻣَ‬ ‫ﺎ‬ ‫ﻣﱠ‬
‫َ َ‬
‫]‪) .[۸‬و أ‬
‫]‪ .[۹‬ﻣﺰﻣّ ﻞ‪۸ ،‬‬
‫]‪ .[۱۰‬ﻣﺰﻣّ ﻞ‪۸ ،‬‬

‫اﻻﺳﻼﻣﯿﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ‪ :‬دوم‪ ۱۴۰۹ ،‬ق‪.‬‬

‫ّ‬ ‫]‪ .[۱۱‬اﺑﻦ ﻃﺎووس‪ ،‬ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻰ‪ ،‬إﻗﺒﺎل اﻷﻋﻤﺎل )ط – اﻟﻘﺪﯾﻤﻪ(‪ ،‬ج ‪ ،۱‬ص ‪ ،۳۴۹‬داراﻟﮑﺘﺐ‬

‫‪0:00 / 0:00‬‬

‫ﻟﯿﻨﮏ ﮐﻮﺗﺎه ‪https://www.komeily.com/?p=17714 :‬‬

‫‪‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬

‫‪ ‬ﺻﻮت ﺷﺮح ﻣﻨﺰل ﺧﺸﻮع از ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ +‬روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﯽ آﯾﺖ اﷲ ﮐﻤﯿﻠﯽ ﺑﺮای ﺣﻀﺮت زﻫﺮا )س(‬

‫‪ ‬ﺻﻮت ﺷﺮح ﻣﻨﺰل اﺷﻔﺎق از ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ +‬روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﯽ آﯾﺖ اﷲ ﮐﻤﯿﻠﯽ ﺑﺮای ﺣﻀﺮت زﻫﺮا )س(‬

‫‪ ‬ﺑﺎب ‪ ۱۳‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ :‬ﻣﻨﺰل اﺷﻔﺎق‬

‫‪ ‬ﺑﺎب ‪ ۵‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ :‬ﻣﻨﺰل ﺗﻔﮑﺮ‬

‫‪ ‬ﺑﺎب ‪ ۸‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ‪ :‬ﻣﻨﺰل ﻓﺮار‬

‫‪ ‬ﺑﺎب ‪ ۸۴‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ :‬ﻣﻨﺰل ﺣﯿﺎت‬

‫‪ ‬ﺑﺎب ‪ ۱۷‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ :‬ﻣﻨﺰل ورع‬

‫‪ ‬ﺑﺎب ‪ ۴‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ :‬ﻣﻨﺰل اﻧﺎﺑﻪ‬

‫‪ ‬ﺑﺎب ‪ ۲۷‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ :‬ﻣﻨﺰل ﺗﻮﮐﻞ‬

‫‪ ‬ﺑﺎب ‪ ۱۴‬ﮐﺘﺎب ﻣﻨﺎزل اﻟﺴﺎﺋﺮﯾﻦ ‪ :‬ﻣﻨﺰل ﺧﺸﻮع‬

‫‪ ‬ﻧﻈﺮات‬

‫ﻧﺎم ﺧﻮد را وارد ﮐﻨﯿﺪ‪...‬‬ ‫‪ ‬ﻧﺎم * ‪:‬‬

‫اﯾﻤﯿﻞ ﺧﻮد را وارد ﮐﻨﯿﺪ‪...‬‬ ‫‪ ‬اﻳﻤﻴﻞ * ‪:‬‬

‫وﺑﺴﺎﯾﺖ ﺧﻮد را وارد ﮐﻨﯿﺪ‪...‬‬ ‫‪ ‬ﺳﺎﻳﺖ ‪:‬‬

‫اﻧﺘﺸﺎر دﯾﺪﮔﺎه‬

‫‪ ‬ﮐﻼم اﺳﺘﺎد‬

‫‪ ‬ﮐﻠﯿﭗ ﺻﻮﺗﯽ‬

‫ﺳﺎﻟﻚ ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ آزار دﻳﮕﺮان ﺻﺒﻮر ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪0:00 / 1:30‬‬

‫‪ ‬وﯾﮋه ﻧﺎﻣﻪ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ »ﻋﻠﯿﻪاﻟﺴﻼم« ﺑﻪ دو ﭘﺮﺳﺶ راﻫﺐ ﻣﺴﯿﺤﯽ‬

‫‪ ‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﺳﺘﺎد‬

‫ارﺳﺎل ﺳﻮال‬
‫اطﻼﻋﯿﻪ ﻋﺪم ﭘﺬﯾﺮش ﺷﺎﮔﺮد ﺳﻠﻮﮐﯽ‬
‫آرﺷﯿﻮ ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ‬

‫دﯾﺪار ﺑﺎ اﺳﺘﺎد‬
‫راھﻨﻤﺎﯾﯽ ﺳﻠﻮﮐﯽ‬

‫‪ ‬ﺗﻘﻮﻳﻢ اﻋﻤﺎل ﺳﻠﻮﻛﯽ‬

‫ﻓﻀﺎﯾﻞ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻬﺎ‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻣﺎه ذی اﻟﺤﺠﻪ اﻟﺤﺮام‬

‫وب ﺳﺎﻳﺖ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻋﺮﻓﺎن ﻋﻤﻠﻲ ﺷﻴﻌﻲ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬

‫وﯾﮋه ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﺳﺎﻟﮑﺎن ﻣﺒﺘﺪی‬ ‫ﮐﺸﮑﻮل اﻟﻤﻄﺎﻟﺐ‬ ‫اﺧﺒﺎر و اﻃﻼﻋﯿﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﺎت ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ آﻳﺖ اﷲ ﻛﻤﻴﻠﻲ‬
‫ﺗﺮﻧﻢ ﺣﺪاد‬

‫ﺗﻤﺎم ﺣﻘﻮق اﻳﻦ وب ﺳﺎﻳﺖ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ آﯾﺖ اﷲ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﮐﻤﯿﻠﯽ ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬