MODULE 10

Don Carlos Polytechnic College

Purok 2, Poblacion Norte, Don Carlos, Bukidnon
Facebook messenger: Cleandy Jane Obquia

College of Education/Teacher Education Department

FIL 2: PANIMULANG LINGGWISTIKA
2nd Semester of A.Y. 2021-2022

Introduction

Ang palabaybayang Filipino ay itinuturing na konsistent sapagkat halos may isa-sa-isang

pagtutumbasan ang ponema at ang letra. Sa ibang salita, isang letra lamang ang kumakatawan o
nagrerepresenta sa alinmang ponema o makabuluhang tunog sa Filipino, maliban sa ponemang glottal na
pasara o impit na tunog. Ito ang dahilan kung bakit sinasabi nating konsistent ang palabaybayang Filipino.
Sa Matandang Balarila ay ganito ang sabi tungkol ditto: “kung ano ang baybay ay siyang bigkas, at kung
ano ang bigkas ay siyang sulat.”
COURSE MODULE

Rationale

Madaling matutuong bumasa sa Filipino sapagkat konsistent ang palabaybayan nito. Hindi ito
katulad ng Ingles na kalimitan ay may mga letrang hindi binibigkas o kung binibigkas man ay malimit
nagkakaiba-iba nang bigkas. Subalit may mga naman sa Filipino na iisa ang baybay ngunit may dalawa, tatlo,
o apat na kahulugan. Ang suliraning ito ay nalulunasan sa pamamagitan ng paggamit ng tuldik. Dahil sa
tuldik ay nabibigkas nang maayos ang isang salita at natitiyak ng bumabasa ang kahulugan nito.

Intended Learning Outcomes

A. Natutukoy ang iba’t ibang uri ng diin at tuldik mayroon ang wikang Filipino.
B. Nagagamit ang wastong diin at tuldik sa mga salita sa wikang Filipino batay sa kahulugang
ipanahihiwatig nito.

Activity

Subuking tuldikang lahat ang mga salitang nangangailangan ng tuldik sa mga sumusunod na talata.

1
Inihanda ni Cleandy Jane R. Obquia
 MODULE 10
COURSE MODULE

2
Inihanda ni Cleandy Jane R. Obquia
 MODULE 10

Discussion
COURSE MODULE

Mga uri ng Diin at Tuldik

May apat na prinsipalna pangkat ng salita sa Filipino ayon sa diin. Ang pangalang ibinigay sa
Matandang Balarila sa bawat pangkat ay magandang modelo o halimbawa sa pagbigkas ng mga salitang
kasama sa bawat pangkat – malumay, malumì, mabilís, at maragsâ.

1. Malumay – binibigkas ito nang may diin sa pantig na penultima o ikalawang pantig mula sa huli.
Ang mga salitang malumay ay hindi tinutuldikan at maaaring magtapos sa patinig o sa katinig.

Halimbawa:

Nagtatapos sa Patinig Nagtatapos sa Katinig

dalaga nanay
babae silangan

2. Malumì – tulad ng malumay, binibigkas ito nang diin sa pantig na penultima. Ito ay palaging
nagtatapos sa glottal na pasara o impit na tunog.

Halimbawa:

batà dalamhatì
talumpatì dambuhalà

3. Mabilís – binibigkas ito nang tuluy-tuloy na ang diin ay nasa huling pantig. Tulad ng mga salitang
malumay, ang mga salitang mabilis ay maaaring magtapos sa patinig o katinig. Ang mga salitang
mabilis ay ginagamitan ng tuldik na pahilis (′) na itinatapat sa huling pantig.

3
Inihanda ni Cleandy Jane R. Obquia
 MODULE 10
Halimbawa:

Nagtatapos sa Patinig Nagtatapos sa Katinig

takbó bulaklák
isá katawán

4. Maragsâ – tulad ng mabilis, binibigkas ang mga ito nang tuluy-tuloy na ang diin ay nasa huling
pantig. Ngunit tulad ng mga salitang malumi, ang mga salitang maragsa ay laging nagtatapos sa
patinig. Ang mga salitang maragsa ay laging nagtatapos sa glottal na pasara. Ang tuldik na ginagamit
sa mga salitang maragsa ay pakupya (ˆ) na itinatapat sa huling patinig ng salita.

Halimbawa:

kaliwâ salitâ
dukhâ butikî
COURSE MODULE

Exercise

Bilugan ang letra ng salitang sa palagay mo ay siyang may tamang tuldik ayon sa isinasaad sa bilang.

1. newspaper or reading material

a. babasahín
b. bábasahin
c. babásahín

2. I will go fishing
a. mangíngisdâ
b. mángingisdâ
c. mangíngisdà

3. tell (somebody) to run

a. pátakbuhin
b. patakbuhín
c. patákbuhin

4. student
a. mag-áaral
b. mag-aarál
c. mág-aaral

5. doctor
a. manggágamót
b. manggagamot
c. mánggagamót
4
Inihanda ni Cleandy Jane R. Obquia
 MODULE 10

Assessment

Magbigay ng tig-dadalawang (2) halimbawa ng mga salita ayon sa uri ng diin.

Reflection

Bakit mahalaga ang paggamit ng diin sa mga salita sa Filipino?

Resources and Additional Resources

 Santiago, A. (1999). PANIMULANG LINGGWISTIKA SA PILIPINO. Manila, Philippines: Rex

Book Store.
COURSE MODULE

Additional Resources:

 Sandoval, M., Pantorilla, C., at Semorlan, T. BATAYAN AT SANAYANG-AKLAT SA

GRAMATIKA AT ISTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO.

5
Inihanda ni Cleandy Jane R. Obquia