Đánh giá phơi nhiễm thủy ngân do tiêu thụ các

loài cá lớn ở Nha Trang

Nội dung trong đánh giá nguy cơ: gồm 4 bước
1) Nhận diện mối nguy
2) Xác định đặc tính của mối nguy
3) Đánh giá phơi nhiễm
4) Mô tả đặc điểm nguy cơ
1.Nhận diện mối nguy:
a. Đặc tính:
- Thủy ngân là một nguyên tố có tính tích lũy cao.
- Theo phương pháp phân loại hóa học thì có ba dạng thủy ngân: dạng
nguyên tố, các hợp chất vô cơ ( đặc biệt là muối thủy ngân: HgCl2) và hữu
cơ ( đặc biệt là metyl thủy ngân. CTHH: Hg(CH3)2).
- Thủy ngân có trong cá ở dạng metyl thủy ngân, đây là hợp chất rất độc.
- Chất này được hấp thụ trong cơ thể người có thể đạt tới 80-100%. Các loại
cá ăn thịt hay loài có vú( đặc biệt là cá voi) chứa có hàm lượng melyt thủy
ngân rất cao.
b. Độc tính
- Metyl thủy ngân chủ yếu tác dụng độc đến hệ thần kinh ở người lớn.
- Ngoài ra, metyl thủy ngân còn có khả năng gây quái thai hoặc gây ra những
dị tật ở trẻ sơ sinh.
- Nếu bị nhiễm metyl với liều lượng cao sẽ gây tử vong.
c. Nguồn ô nhiễm thủy ngân trong tự nhiên :
- Thủy ngân bị rửa trôi từ các vùng đất, các lò luyện kim, chất thải từ các
ngành công nghiệp…bị nhiễm vào nguồn nước tạo thành metyl thủy ngân,
nó được tích lũy trong chuỗi thực phẩm và bị nhiễm vào cá.
d. Cơ sở nghiên cứu:

1
 - Thủy ngân có khả năng tích lũy trong cá theo thời gian sống của chúng và
hàm lượng của nó cao ở những loại cá sống lâu năm và những con cá lớn.
- Các cư dân ven biển được coi là đối tượng tiêu thụ các loại cá lớn là nhiều
nhất và Nha Trang được chọn làm đại diện của khu vực ven biển Việt Nam
trong việc tiêu thụ cá lớn.
=> Nghiên cứu này được thực hiện để đánh giá phơi nhiễm thủy ngân do ăn cá
lớn ở thành phố Nha Trang.
2. Xác định đặc tính của mối nguy:
PTWI (Provisional Tolerable Weekly Intakes) của metyl thủy ngân: 1.6
g/Kg thể trọng/tuần (0.0016mg/kg thể trọng/tuần) (WHO, 2003)
3. Đánh giá phơi nhiễm
- Đối tượng: Người dân Nha Trang.
- Mối nguy: Thủy ngân
- Mặt hàng: Cá lớn
- Chọn phương pháp đánh giá phơi nhiễm: phương pháp nghiên cứu chọn
lọc. Lý do:
+ Đây là những thực phẩm có hàm lượng chất gây hại cao.
+ Đối tượng thực phẩm đã được chọn lọc.
+ Mối nguy đã được chọn lọc.
a. Khảo sát tiêu thụ
- Chọn phương pháp FFQ. Lý do:
+ Được thực hiện trên quần thể lớn .
+ Kinh phí vừa phải.
+ Phương pháp cho sai số thừa nên đảm bảo an toàn.
- Sử dụng phương pháp 24h để xác nhận giá trị sử dụng.
- Phương pháp lấy mẫu
+ Chọn phương pháp lấy mẫu: lấy mẫu theo phương pháp phân tầng vì phương
pháp này có hiệu quả tối đa và cho sai số nhỏ nhất.

2
+ Cách lấy mẫu: Chia Thành phố Nha Trang ra thành 27 xã phường, mỗi xã
phường lấy mẫu đại diện và ngẫu nhiên.
- Hạn chế sai lỗi:
+ Người điều tra phải có kỹ năng phỏng vấn và một số kỹ năng khác.

+ Có hình ảnh minh họa của các loài cá.

+ Danh sách cá đầy đủ.
- Xử lý số liệu:

Trung bình Trung vị Khoảng nhảy

Cá nhám 12.79579 10.07655 11.612944
Cá cờ 1.52855 .00000 2.529586
Cá ngừ 3.56138 .11820 5.810716
Cá hồi 4.58701 2.06850 4.953640
Cá kình 1.69974 .00000 3.831837
Cá kiếm 4.34376 .00000 5.315551
Cá thu 4.91815 1.71390 5.649357

+ Bảng chia theo giới tính

3
 Nữ
Nam(N=216) (N=224)
Trung bình Trung vị Khoảng 95th Trung Trung Khoảng Percentlle
  nhảy bình vị nhảy 95th
Cá
11.29444778 9.60375 10.01532563 28.69896 14.24352 10.5198 12.82539433 39.8334
nhám
Cá
1.6243635 0 2.73549566 9.0423 1.436156 0 2.316201762 6.7965
cờ
Cá
3.503261944 0 5.901660665 18.4392 3.617421 0.26595 5.734320334 17.7891
ngừ
Cá
4.530616944 1.62525 4.967527057 12.6474 4.641382 2.3049 4.950728617 12.4701
hồi
Cá
1.90868375 0 3.93783381 12.411 1.498264 0 3.724478531 11.834775
kình
Cá
4.692977778 1.68435 5.295657192 12.4701 4.007006 0 5.324779723 12.5883
kiếm
Cá
3.768555278 0.4137 5.320002997 15.1887 6.026696 5.2599 5.746918913 14.7159
thu

+ Bảng chia theo độ tuổi

18- 29 (N=159) 30 - 54 (N=171) >=55 (N=110)
Trung Trung Khoảng Percentlle Trung Trung Khoảng Percentlle Trung Trung Khoảng Percen
  bình vị nhảy 95th bình vị nhảy 95th bình vị nhảy 95th
Cá
11.3907 8.6877 11.4868 34.9872 14.4767 13.6521 11.4903 38.2377 12.2137 9.3083 11.7612 39.80
nhám
Cá
1.6677 0.1773 2.5825 8.7468 1.5223 0.0000 2.5124 8.6641 1.3371 0.0000 2.4889 8.75
cờ
Cá
2.9428 0.0591 5.2047 17.0799 4.7582 0.4137 6.4149 18.4392 2.5949 0.0000 5.3658 18.43
ngừ
Cá
4.9435 3.2505 5.1135 12.5883 4.2042 1.5957 4.8471 12.6119 4.6668 2.3049 4.8850 12.35
hồi
Cá
1.4290 0.0000 3.5288 11.2290 2.5739 0.0000 4.6142 12.9074 0.7322 0.0000 2.3724 6.58
kình
Cá
4.8053 0.0000 5.4499 12.7065 4.2750 0.0000 5.3486 12.4701 3.7835 0.0000 5.0489 12.41
kiếm
Cá
4.9911 1.8912 5.7125 15.1887 5.0586 2.3049 5.5105 14.7159 4.5944 0.4137 5.8081 14.58
thu

4
b. Đánh giá hàm lượng Metyl thủy ngân trong cá
- Xác định hàm lượng Metyl thủy ngân trong cá.

+ Lấy mẫu của 7 loài cá.

+ Mẫu được lấy ở chợ, cảng, siêu thị của thành phố Nha Trang.
+ Lấy mẫu tổng hợp tùy theo nơi mua bán.
1 mẫu đơn vị

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
%100
cá được mua ở nơi mua bán

25% siêu thị: (2 mẫu)

15% cảng: (1 mẫu)
55 % chợ: (3 mẫu)
5 % ở nơi khác (0 mẫu)
 1 đơn vị mẫu lấy tối thiểu 1200 (g)
o Từ những mẫu đã thu thập, ta tiến hành đem phân tích. Ta có 6 mẫu cần
phân tích cho 7 loại cá. Ta đồng nhất 6 mẫu cần phân tích. Phân tích từng
loại cá ta thu được kết quả sau:
Xác định hàm lượng thủy ngân trong cá bằng phương pháp ICP-MS

Hàm lượng thủy ngân trong cá

(mg/kg) (CdB)
Trung
Lớn nhất
bình
Thủy ngân 0,06550 0,05607

5
Phơi nhiễm qua đường ăn uống. Mức độ phơi nhiễm (E)
E = (Cc * CH) / P
Trong đó:
Cc: Lượng cá đưa vào cơ thể
CH: Hàm lượng methy thủy ngân đưa vào cơ thể
P: Trọng lượng cơ thể.

Hình 1: Phơi nhiễm Thủy ngân do tiêu thụ cá

6
 Hình 2. Phơi nhiễm thủy ngân của 6 nhóm tiêu thụ cá

4. Mô tả đặc điểm mối nguy

Mức độ phơi nhiễm thủy ngân (E) được so sánh với PTWI

Được trình bày dưới dạng % của PTWI:

Hình 2: So sánh các mức phơi nhiễm metyl thủy ngân do tiêu thụ cá với PTWI
theo nhóm tuổi và giới tính.

7
5. Kết luận và khuyến nghị

Phơi nhiễm metyl thủy ngân do tiêu thụ cá lớn của người dân ở thành phố
Nha Trang ở các nhóm tuổi và giới tính là rất cao so với “liều lượng hàng tuần cơ
thể chịu đựng được” (PTWI) được đề nghị bởi WHO.
Kết quả đạt được cho phép kết luận mức độ phơi nhiễm metyl thủy ngân do
tiêu thụ cá của người dân ở thành phố Nha Trang là một vấn đề đáng báo động.
Tuy nhiên cần có các nghiên cứu bổ sung để đánh giá phơi nhiễm metyl thủy
ngân do tiêu thụ các thực phẩm khác.