ÔN TẬP KINH TẾ CHÍNH TRỊ

1. Hãy phân tích lượng giá trị của hàng hóa và các nhân tố ảnh hưởng đến
lượng giá trị của hàng hóa. Ý nghĩa của việc nghiên cứu lí luận này.
Lượng giá trị của hàng hóa nhiều hay ít là do lượng lao động hao phí để
sản xuất ra hàng hóa đó quy định. Lượng giá trị được xác định bằng thời
gian lao động xã hội cần thiết. Đó là thời gian cần thiết để sản xuất hàng hóa
trong điều kiện sản xuất trung bình của xã hội, tức là với những kinh nghiệm
lao động trung bình, một trình độ khéo léo trung bình và cường độ lao động
ở mức trung bình của xã hội.
Các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị hàng hóa:
- Năng suất lao động: là năng lực sản xuất của người lao động. Nó được
tính bằng số lượng sản phẩm sản xuất ra trong một đơn vị thời gian, hay
là số lượng lao động hao phí để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm. Khi
tăng năng suất lao động sẽ làm giảm lượng thời gian hao phí lao động cần
thiết trong một đơn vị hàng hóa, do đó tăng năng suất lao động sẽ làm
giảm lượng giá trị hàng hóa.
- Tính chất phức tạp hay giản đơn của người lao động:
+ Lao động giản đơn là lao động không đòi hỏi có quá trình đào tạo một
cách hệ thống, chuyên sâu, kĩ năng, nghiệp vụ.
+ Lao động phức tạp là lao động yêu cầu phải trải qua một quá trình đào
tạo về kĩ năng, nghiệp vụ.
* Ý nghĩa của việc nghiên cứu này: bởi vì có hai nhân tố ảnh hưởng đến
lượng giá trị hàng hóa nên cũng có hai ý nghĩa của nó trong thực tiễn.
+ Thứ nhất, khi năng suất lao động tăng thì sẽ thúc đẩy sản xuất phát triển.
Trong thực tiễn kinh doanh, để thu được lợi nhuận tối đa thì phải thúc đẩy
sản xuất phát triển.
+ Thứ hai, là về tính chất lao động là giản đơn hay phức tạp. Thực tế trong
kinh doanh thì ta cần phải đẩy mạnh lao động phức tạp để tạo ra một lượng
giá trị lớn hơn, thông qua đó thu được lợi nhuận cao hơn.
2. Hãy phân tích mâu thuẫn của công thức chung của tư bản? Vì sao hàng
hóa sức lao động là chìa khóa để giải quyết mâu thuẫn này.
Có hai mẫu thuẫn cơ bản là:
- Mâu thuẫn bản chất giá trị
- Mâu thuẫn với bản chất của tiền
 Trong lưu thông, nhà tư bản tìm được một hàng hóa đặc biệt, nhà tư bản
tiêu dùng hàng hóa này, trong quá trình đó nó tạo ra một giá trị hàng hóa
mới lớn hơn giá trị của chính bản chất hàng hóa đó.
Hàng hóa sức lao động được coi là chìa khóa để giải quyết mâu
thuẫn này vì:
- Thứ nhất là mâu thuẫn với bản chất giá trị và bản chất của tiền.
- Thứ hai, do nội dung hàng hóa sức lao động qui định.
+ Sức lao động là toàn bộ những năng lực thể chất và tinh thần tồn tại
trong một cơ thể của con người đang sống và được người đó đem ra vận
dụng trong quá trình lao động
+ Lao động là công dụng của sức lao động vào trong quá trình sản xuất.
+ Hai thuộc tính của hàng hóa:
Thuộc tính giá trị: do thời gian lao động xã hội cần thiết để sản xuất và
tái sản xuất ra sức lao động qui định. Nó được xác định bằng toàn bộ tư
liệu sinh hoạt cần thiết để sản xuất và tái sản xuất sức lao động của người
lao động.
Thuộc tính giá trị sử dụng: thể hiện ra khi tiêu dùng sức lao động để tạo
ra hàng hóa nào đó. Có thể nói giá trị sử dụng hàng hóa sức lao động có
tính chất đặc biệt mà không một hàng hóa thông thường nào có được: đó
là trong khi sử dụng nó, không những giá trị của nó được bảo tồn mà còn
tạo ra lượng giá trị lớn hơn.
 Tóm lại có thể nói hàng hóa sức lao động là chìa khóa để giải quyết
mâu thuẫn này.
3. Tư bản bất biến, tư bản khả biến, tư bản cố định và tư bản lưu động là
gì? Căn cứ và ý nghĩa của việc phân chia tư bản sản xuất thành các loại
tư bản trên?
- Tư bản bất biến là bộ phận tư bản tồn tại dưới hình thức tư liệu sản xuất
mà giá trị được lao động cụ thể của công nhân làm thuê bảo tồn và
chuyển nguyên vẹn vào giá trị sản phẩm, tức là giá trị không biến đổi.
- Tư bản khả biến là bộ phận tư bản tồn tại dưới hình thái sức lao động
không tái hiện ra, nhưng thông qua lao động trừu tượng của công nhân
mà tăng lên, tức là biến đổi về số lượng trong quá trình sản xuất.
 Ý nghiã: sự phân chia này vạch rõ bản chất chiếm đoạt giá trị thặng dư
của tư bản đối với lao động làm thuê, chỉ rõ tư bản khả biến là bộ
phận trực tiếp tạo ra giá trị thặng dư cho nhà tư bản.
- Tư bản cố định là bộ phận của tư bản sản xuất, đó là một phần của tư
bản bất biến tồn tại dưới hình thái tư liệu lao động (máy móc, thiết bị,
 nhà xưởng…) tham gia toàn bộ vào quá trình sản xuất, nhưng giá trị của
nó không chuyển biến hết một lần vào sản phẩm mà chuyển dần từng
phần theo mức độ hao mòn của nó trong quá trình sản xuất.
- Tư bản lưu động là một bộ phận của tư bản sản xuất, gồm một bộ phận
tư bản bất biến (nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu phụ…) và tư bản khả
biến (sức lao động) được tiêu dùng hoàn toàn trong một chu kì sản xuất
và giá trị của nó được chuyển toàn bộ vào sản phẩm trong quá trình sản
xuất.
 Ý nghĩa: Căn cứ vào sự khác nhau trong phương thức chu chuyển về
mặt giá trị của các bộ phận tư bản mà chia tư bản sản xuất thành tư
bản cố định và tư bản lưu động. Sự phân chia này nhằm làm rõ vai trò
của từng bộ phận tư bản trong quá trình chu chuyển tư bản: tư bản cố
định có vai trò quyết định trong việc đẩy nhanh tốc độ chu chuyển của
tư bản.
4. Hãy trình bày nguyên nhân hình thành và những đặc điểm của độc
quyền trong chủ nghĩa tư bản.
Nguyên nhân hình thành:
- Thứ nhất, sự phát triển của lực lượng sản xuất dưới tác động của tiến bộ
khoa học kĩ thuật đòi hỏi các doanh nghiệp phải ứng dụng những tiến bộ
kĩ thuật mới vào sản xuất kinh doanh. Vì vậy, các doanh nghiệp phải đẩy
nhanh quá trình tích tụ và tập trung sản xuất, hình thành các doanh
nghiệp có qui mô lớn.
- Thứ hai, những thành tựu khoa học kĩ thuật, một mặt làm xuất hiện
những ngành sản xuất mới đòi hỏi xí nghiệp phải có qui mô lớn, mặt
khác nó dẫn đến tăng năng suất lao động, tăng khả năng tích lũy tư bản,
thúc đẩy phát triển sản xuất lớn.
- Thứ ba, sự tác động của các qui luật kinh tế thị trường như qui luật giá trị
thặng dư, qui luật tích lũy… ngày càng mạnh mẽ, làm biến đổi cơ cấu
kinh tế của xã hội theo hướng tập trung sản xuất qui mô lớn.
- Thứ tư, cạnh tranh gay gắt làm cho doanh nghiệp vừa và nhỏ bị phá sản,
các doanh nghiệp lớn tồn tại được nhưng cũng bị suy yếu, để tiếp tục
phát triển họ phải tăng cường tích tụ và tập trung sản xuất hình thành các
doanh nghiệp mới với qui mô ngày càng to lớn.
- Thứ năm, cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1973 trong toàn bộ giới tư bản
chủ nghĩa làm phá sản hàng loạt các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thúc đẩy
nhanh chóng quá trình tích tụ và tập trung sản xuất.
 - Thứ sáu, sự phát triển của hệ thống tín dụng trở thành đòn bẩy mạnh mẽ
thúc đẩy tập trung sản xuất, nhất là việc hình thành các công ty cổ phần,
tạo tiền đề cho sự ra đời của các tổ chức độc quyền.
Những đặc điểm của độc quyền trong chủ nghĩa tư bản:
- Tập trung sản xuất và hình thành các tổ chức độc quyền
- Tư bản tài chính và hệ thống tài phiệt chi phối sâu sắc nền kinh tế
- Xuất khẩu tư bản trở nên phổ biến
- Sự phân chia thế giới về kinh tế giữa các tập đoàn tư bản độc quyền
- Sự phân chia thế giới về địa lí giữa các cường quốc tư bản
5. Hãy phân tích đặc trưng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
ở Việt Nam
- Về mục tiêu: kinh tế thị trường định hướng xã hội là phương thức để
phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất- kĩ thuật của chủ
nghĩa xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh
- Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế: kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là nền kinh tế có nhiều hình thức sở
hữu (ba hình thức: nhà nước, tư nhân và hỗn hợp), nhiều thành phần kinh
tế (bốn thành phần: nhà nước, tư nhân, tập thể, vốn đầu tư nước ngoài)
trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tư nhân là một
động lực quan trọng; kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể và kinh tế tư nhân
là nòng cốt để phát triển một nền kinh tế độc lập tự chủ.
- Về quan hệ quản lí nền kinh tế: nhà nước sẽ quản lí và thực hiện cơ chế
quản lí là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân
dân và vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản Việt Nam.
- Về quan hệ phân phối: thực hiện phân phối công bằng, lấy phân phối
theo kết quả lao động là chủ yếu cùng với đó là một số khác như: hiệu
quả kinh tế, theo góp vốn cũng như các nguồn lực khác, thực hiện an sinh
xã hội và phúc lợi xã hội.
- Về tăng trưởng kinh tế gắn với công bằng xã hội: gắn tăng trưởng kinh
tế với công bằng xã hội, phát triển kinh tế đi đôi với phát triển văn hóa xã
hội, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng chính sách,
chiến lược, qui hoạch, kế hoạch và từng giai đoạn phát triển của kinh tế
thị trường.
6. Hãy phân tích nội dung công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam
- Thứ nhất, tạo lập những điều kiện để có thể thực hiện chuyển đổi từ nền
sản xuất xã hội lạc hậu sang sản xuất xã hội tiến bộ.
+ Đẩy mạnh ứng dụng những thành tựu khoa học công nghệ mới hiện đại
+ Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta phải gắn liền với phát triển tri
thức.
- Thứ hai, chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo định hướng hiện đại, hợp lí và
hiệu quả.
+ Khai thác, phân bổ và phát huy hiệu quả các nguồn lực trong nước, thu hút
có hiệu quả các nguồn lực bên ngoài để phát triển kinh tế xã hội
+ Cho phép ứng dụng những thành tựu khoa học công nghệ mới, hiện đại
vào các ngành, các lĩnh vực, các vùng cùa nền kinh tế.
- Thứ ba, từng bước hoàn thiện quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất.
+ Qúa trình thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm thúc đẩy lực
lượng sản xuất phát triển phải coi trọng việc xây dựng và hoàn thiện quan hệ
sản xuất xã hội chủ nghĩa mà nền tảng là chế độ công hữu về những tư liệu
sản xuất chủ yếu.
+ Củng cố và hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, đảm bảo phù
hợp trên cả ba mặt của quan hệ sản xuất: quan hệ sở hữu, quan hệ tổ chức
quản lí và quan hệ trao đổi phân phối.