Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato

Bloque III. O ser humano.

Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

2. SENSACIÓN E PERCEPCIÓN

O ser humano está aberto ao mundo por medio dos seus sentidos. Por
eles chéganlle constantemente mensaxes do mundo exterior (cores, formas,
sons, etc.) e do seu propio organismo (sensacións de movemento, de
equilibrio, de posición, etc.).
Agora ben, o ser humano non percibe esas mensaxes dun xeito
desordenado ou inconexa, senón dun xeito integrado e coherente; non percibe
un mosaico de sensacións, senón un mundo composto de obxectos sólidos,
estables, as percibe cun sentido completo.

2.1. SENTIDOS E SENSACIÓN

Definición SENTIDOS: Os sentidos, mediante os seus órganos receptores,

recollen información tanto do mundo que nos rodea
como do noso propio corpo.
Esta información comeza cun estímulo que recolle o
órgano receptor correspondente, transfórmao nun
impulso nervioso e chega á corteza cerebral que recibe
estes impulsos e intégraos dentro da totalidade da vida
psíquica do individuo.
Estímulo - Órgano receptor - Nervio - Zona da
corteza cerebral  Resposta
Este esquema xeral e común a todos os sentidos.

Definición SENSACIÓN: A sensación sería a resposta autónoma e illada de

cada un dos nosos sentidos á súa estimulación polo
medio, resposta que sería independente de toda
interpretación.

Esquema: Estímulo Órgano sensorial Cerebro  Resposta.

ER

Páxina 1 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

2.2. PERCEPCIÓN

Definición: A percepción é o resultado da interpretación das impresións

sensibles por medio dunha serie de estruturas psíquicas que non
proceden xa da estimulación do medio senón que pertencen ao
suxeito.
Este acto global de captación de sensacións e interpretación.

Diferenza Sensación / Percepción:

 A sensación é pasiva. A percepción é un fenómeno activo.
 Fronte a involuntariedade da primeira, a segunda necesita da
voluntariedade e conciencia da recepción do estímulo (ver/mirar ou
oír/escoitar).
 A sensación recibe indiscriminadamente, mentres que a percepción é
selectiva.
 A percepción é o resultado da síntese dos datos que recibo por parte da
sensación. A estas sensacións, súmase a achega da miña conciencia,
preparada histórica e culturalmente, para construír a partir de eses datos e
a súa interpretación, informacións e conceptos.
 Primeiro prodúcese a sensación e, posteriormente, a percepción. Aínda
que na realidade o proceso é case instantáneo en ambas fases.

Con todo, é preciso ter presente que estas sensacións "puras",

independentes de todo elemento interpretativo, non existen na realidade, polo
menos no individuo xa desenvolvido psiquicamente.

O que existe na realidade, como fenómeno psíquico completo, é a

percepción.

Páxina 2 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

2.2.1. SELECCIÓN ESTÍMULOS / SENSACIÓNS:

1. Limiares

 Os sentidos, como apuntamos, non captan calquera enerxía do mundo

físico, só aquelas que poden estimulalos, é dicir, provocar un tipo de
resposta:
 É máis, nin sequera os estímulos que estamos en condicións de recibir
provocan sempre unha sensación; teñen que alcanzar unha determinada
intensidade para facerse conscientes.
 O ser humano ten uns límites en cada gama de estímulos. Estes límites
denomínanse Limiares Absolutos.
 Limiar Máximo: é a máxima cantidade de estímulo que podemos captar.
 Limiar Mínimo: é a mínima cantidade de estímulo que podemos captar.
 Por exemplo, o oído humano capta entre as 16 vibracións sonoras por
segundo (menos xa non se perciben) e as 20.000 a partir das cales
deixa de oírse.
 Esta selección de estímulos a nivel cuantitativo móstranos o carácter vital
da sensibilidade: os limiares absolutos determinan o que debemos captar
do ambiente.
 Ademais destes limiares absolutos, a sensibilidade ten outro sistema de
regulación selectiva de estímulos: os Limiares Diferenciais. Dentro de
cada gama xenérica de estímulos captamos diferenzas entre o máis ou
menos sonoro, o máis ou menos doce, coloreado, etc. A conciencia capta
estas diferenzas, co que a nosa orientación no mundo é máis completa que
se só captásemos un matiz de cada cor ou un par de sabores.

2. Atención
 Os estímulos que nos chegan do medio son múltiples e non é posible
atender a todos. De todos os estímulos que inciden de continuo sobre os
nosos sentidos, percibimos só algúns; só somos conscientes dun número
moi limitado deles.

Páxina 3 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

 A selección máis importante realízase por medio da atención: a nosa

atención céntrase nun conxunto determinado de estímulos e ven
determinada por:
a. condicionamentos externos que proceden da mesma estrutura dos
estímulos.
b. condicionamentos internos que proceden do propio suxeito

a. Condicionamentos externos ou estrutura dos estímulos:

i. Intensidade do estímulo: As cores brillantes, os obxectos grandes, os
sons fortes, etc., reclaman a nosa atención.
ii. Contraste entre os estímulos tamén constitúe un factor determinante
para a nosa atención. Se entre un grupo de persoas vestidas con
cores tenues aparece alguén cunha vestimenta de cores brillantes, a
nosa atención se polariza. Nun grupo de xente de estatura normal, un
xigante ou un anano reclamarán a nosa atención.
iii. Tamaño dos estímulos: Os obxectos grandes captan a nosa atención
con máis probabilidade que os obxectos pequenos.
iv. Cambio dos estímulos é outro factor que inflúe na nosa atención.
Entre obxectos quedos, un que se mova será máis atendido. Nunha
habitación percibimos mellor calquera pequeno cambio que se
introduza mentres que nos pasa desapercibida a estrutura habitual.
v. Repetición dos estímulos é tamén un factor determinante, algo que
non se percibiu nunha soa presentación pode acabar por ser atendido
se se presenta en veces sucesivas. A publicidade, por exemplo,
segue en xeral este sistema: diversas mensaxes -auditivos, visuais,
etc.- repítense en distintas ocasións, insírense en xornais, TV, radio,
carteis, ata que chegan á conciencia. Unha repetición demasiado
frecuente, provoca a adaptación e a habituación do suxeito e pode
producir o decaemento da atención.

b. Condicionamentos internos como poden ser os intereses, as

necesidades, as expectativas, etc. (condicionamentos da nosa atención que
non dependen dos estímulos).

Páxina 4 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

2.2.2. FACTORES DA PERCEPCIÓN:

 Os datos proporcionados polos sentidos, que constitúen, por así dicir, o
material que ten que ser interpretado. A filosofía e a psicoloxía,
denomínallos "datos sensoriais" ou "sensacións puras".
 As disposicións básicas da nosa mente: que son "elementos
configuradores", que fan que percibamos os datos sensibles segundo
determinadas leis ou pautas, e que contribúen a dar ós datos sensoriais
unha primeira organización.
 Unhas disposicións adquiridas ou esquemas anticipadores, ligados á
adquisición e uso da linguaxe, que introducen unha nova organización e
sentido nas nosas percepcións.
 As resonancias emotivas: que non son propios da natureza nin comúns á
especie humana, senón que teñen que ver coa cultura e coas experiencias
de determinados grupos ou individuos, e que condicionan a percepción dos
obxectos segundo o papel que tiveron ou teñen nas nosa vidas.

2.2.3. LEIS DA PERCEPCIÓN

As Leis da Percepción son a tendencia natural do ser humano a percibir dun

determinado xeito, baixo unhas leis que rexen o modo de percibir.

i. Lei de Proximidade: en igualdade de circunstancias, os estímulos

máis próximos son percibidos como formando figura, isto é, os
estímulos máis próximos tenden a percibirse como formando parte
dun mesmo obxecto. Así, por exemplo, na figura vemos catro grupos
de círculos (catro parellas) no canto de percibir oito círculos.

ii. Lei de Semellanza: de igual modo, os estímulos semellantes

agrúpanse en figuras homoxéneas. No debuxo vemos dous
rectángulos formados por cadrados e outros dous rectángulos

Páxina 5 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

formados por triángulos. Agrupamos as figuras iguais, en lugar de

"velas" horizontalmente; é dicir, cada grupo de obxectos semellantes
(cadrados e triángulos) intégranse nunha figura.

iii. Lei de Continuidade: Baixo iguais condicións, aqueles estímulos que

poden agruparse nunha figura sobresairán do fondo e serán
agrupados xuntos. No debuxo atopámonos cunha serie de pequenos
círculos. De modo espontáneo tendemos a agrupar nunha serie
continua todos aqueles que se poden incluír nunha figura máis simple
(por exemplo, unha liña ondulada). Os que non se poden agrupar ou
se agrupan con máis dificultades quedan marxinados.

iv. Lei de Clausura: Tendemos a completar ou clausurar as figuras

incompletas, buscando así unha maior estabilidade e simplicidade
perceptiva. Así, no debuxo vemos unha serie de liñas trazadas, que
tendemos a "pechar", buscando figuras xeométricas que teñan
significado.

Páxina 6 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Todas estas leis e outras moitas que foron propostas, poden resumirse
nun principio que en certo xeito inclúe a todas. O chamado Principio da Boa
Forma, segundo o cal “a forma percibida é sempre a mellor posible, é dicir, a
máis regular, simple, simétrica e significativa”.
O poder organizar os estímulos en figuras con sentido é algo básico na
percepción humana, posto que dota ao mundo que nos rodea de significado e
faio, en suma, máis manexable. En principio, percíbese a mellor figura, isto é, a
máis simple.

2.2.4. ERROS DA PERCEPCIÓN

Agora ben, esta capacidade organizativa da percepción humana ten as
súas quebras. O organizar os estímulos como un todo pode conducirnos a
xulgar mal das propiedades das partes. Case todas as ilusións perceptivas
baséanse no feito de que a captación global non nos permite xulgar con rigor
sobre os elementos. Por exemplo, na ilusión de Mueller-Lyer, a percepción
global indúcenos a xulgar que a recta de arriba é máis curta, sendo ambas as
iguais. Este carácter contextual das ilusións pode ilustrarse con numerosos
exemplos entre eles destacamos a ilusión de Zöllner, na que unhas liñas
paralelas percíbense coma se non o fosen.

Ilusión de Zöllner

Páxina 7 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Ilusión de Tichener Ilusión de Mueller-Lyer

2.2.5. PERCEPCIÓN SUBLIMINAR

Denominase percepción subliminar (ou mensaxe subliminar) ou

subcepción, e consiste en dar unha resposta a estímulos que o suxeito non
é consciente de ter percibido, ou sexa, á captación dun estímulo auditivo ou
visual que, por diversas circunstancias, como baixa intensidade, falta de
atención ou breve duración do mesmo, non alcanza a representación
consciente e, con todo, determina a conduta da persoa á marxe da súa
vontade consciente.

Malia que a eficacia non está realmente contrastada, as mensaxes

subliminares teñen un gran poder sobre a nosa conduta. O porqué é
simple: as mensaxes que penetran directamente ao noso subconsciente
posúen un efecto máis forte e incomparable ao que produce calquera outro
no noso consciente.

O primeiro estudo e ensaio práctico que se coñece sobre a influencia de

mensaxes subliminares no noso cerebro remóntase a 1957, durante a
proxección da película “Picnic”. Dous anos logo do seu estreo, o publicista
James Vicary asegurou realizar un experimento nun cine de Fort Lee, Nova
Xersei, co que demostraba o poder da publicidade subliminar. Segundo
explicou, fixo aparecer sobre a pantalla, en fraccións de 3 milésimas de
segundo (1/3.000 segundos) e espazadas entre elas 5 segundos, dúas
mensaxes subliminares: «Beba Coca Cola» e «Famento? Tome palomitas
de maíz». Para iso usou un taquistoscopio, unha especie de proxector

Páxina 8 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

especializado en facer presentacións moi breves de obxectos ou

mensaxes. Que fora usado polo exército durante a guerra para adestrar
aos seus pilotos no recoñecemento da silueta de avións inimigos. O
resultado? A venda de palomitas aumentou un 58% e a de Coca-cola un
18%.

Vicary asegurou repetir o experimento ao longo de seis semanas e con

máis de 45.000 espectadores. O resultado foi que o consumo de Coca Cola
aumentou nun 57,8% e o de palomitas nun 18,1%. Parecía que a
percepción subliminar e o seu poderoso efecto sobre a conduta eran un
feito irrefutable.

En canto os científicos investigaron a publicidade subliminar e intentaron

replicar a experiencia de Vicary de forma controlada, atopáronse con que
non obtiñan eses resultados nin ningún outro que se lle achegase. Parecía
que a tan popular e poderosa publicidade subliminar non posuía ningunha
influencia sobre a conduta.

Doutra banda, en 1960, en Harvard, George Sperling levou a cabo

unha serie de experimentos que resultaron ser cruciais dentro do estudo da
percepción. O noso cerebro, a través dos sentidos, recibe miles de
estímulos de todo tipo cada segundo. Procesar todo iso de forma efectiva
sería imposible, polo que a percepción, como xa sabemos, compórtase de
forma activa, agrupando, seleccionando, descartando e potenciando certos
estímulos fronte a outros.

Sperling, a partir dos seus resultados marcou a diferenza conceptual

entre «estímulo» e «percepción», e demostrou que si un estímulo, recibido
en primeira instancia polos nosos órganos sensoriais, non experimentaba
un nivel superior de procesamento máis ou menos consciente, non se
convertería nunha percepción e, polo tanto, non recibía ningún nivel
posterior de procesamento cerebral. Por dicilo de forma máis sinxela, si o
estímulo non se facía máis ou menos consciente, non entraba no cerebro,
co que de ningún xeito poderá influír na nosa conduta..

Páxina 9 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

A percepción subliminar, tal e como se concibiu orixinalmente, non

existe.

En 1962, ante a falta de evidencia experimental e os datos que

comezaban a apuntar que o suposto experimento de Fort Lee xamais tivera
lugar, James Vicary confesou que todo fora unha fraude. Inventouse o
experimento, os seus resultados e a concepción da percepción subliminar.

Na actualidade, utilízase este termo para referirse a outras situacións

que teñen que ver máis cos reflexos condicionados, como asociar o tabaco
cos vaqueiros, ou a unha moza guapa cun coche... e embarazada porque é
un coche familiar. Outras aplicacións son utilizadas na venda de produtos,
por exemplo cando se establece o xeito de colocar os diferentes produtos
nos estantes dos supermercados, porque é clave á hora de que o
consumidor os compre ou non.

“Si non se ve, non ten efecto. Si se ve, xa non é subliminar”.

Páxina 10 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

ANEXOS

Ilusión de Zöllner

Páxina 11 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 12 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 13 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Ilusión de Tichener

Ilusión de Müller-Lyer

Páxina 14 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Ilusión de Ponzo

Páxina 15 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 16 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato
Bloque III. O ser humano.
Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 17 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato

Bloque III. O ser humano.

Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 18 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato

Bloque III. O ser humano.

Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 19 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato

Bloque III. O ser humano.

Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 20 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato

Bloque III. O ser humano.

Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 21 de 21
 Filosofía e Cidadanía 1º Bacharelato

Bloque III. O ser humano.

Tema 8. O estudo psicolóxico do ser humano

Páxina 22 de 21