Professional Documents
Culture Documents
PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG
PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG
CHƯƠNG I:
Câu 1: Chứng minh “Nhà nước là một hiện tượng lịch sử”
Câu2: Phân biệt quyền lực xã hội- quyền lực nhà nước
Hoặc: Phân biệt quyền lực có trong xã hội cộng sản nguyên thủy – quyền lực có
trong nhà nước
1
Hoặc: Phân biệt quyền lực trong xã hội thị tộc – quyền lực trong xã hội có nhà
nước.
Câu3: Trình bày đặc điểm của Nhà nước (phải giải thích từng đặc điểm)
Hoặc: Phân biệt Nhà nước – Thị tộc (hoặc với các tổ chức khác)
Nhà nước , sản phẩm của cuộc đấu tranh giai cấp xuất hiện từ khi xã hội
loài người bị phân chia thành những giai cấp đối kháng, là bộ máy do
giai cấp nắm được quyền thống trị về kinh tế, chính trị, xã hội lập nên để
điều hành toàn bộ hoạt động của xã hội trong một nước với mục đích là
bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị.
Đặc điểm của Nhà nước là: (5 đặc điểm)
Nhà nước có lãnh thổ và thực hiện sự quản lý dân cư theo đơn vị theo đơn
vị hành chính lãnh thổ:
+ Nhà nước là một bộ máy tổ chức quyền lực, thực hiện sự quản lý dân cư theo
lãnh thổ quốc gia và trong phạm vi lãnh thổ quốc gia đó.
+ Nhà nước tổ chức dân cư theo đơn vị hành chính lãnh thổ không phụ thuộc
vào huyết thống, nghề nghiệp, giới tính.
Nhà nước thiết lập quyền lực công đặc biệt:
+ Quyền lực công đặc biệt là quyền lực do giai cấp thống trị thiết lập, phản ánh
ý chí, nguyện vọng của giai cấp đó, được bảo đảm thực hiện bằng cưỡng chế
nhà nước.
+ Duy trì đảm bảo quyền lợi của giai cấp thống trị.
2
Nhà nước có chủ quyền quốc gia:
+ Chủ quyền quốc gia của nhà nước là quyền tối cao của nhà nước trong hoạt
động đối nội và độc lập trong hoạt động đối ngoại. Chủ quyền quốc gia có tính
tối cao thể hiện ở: Quyền lực nhà nước phổ biến trên toàn bộ lãnh thổ
Quyền lực nhà nước áp dụng đối với mọi đối tượng
Nhà nước ban hành pháp luật để quản lí mọi mặt của đời sống xã hội.
Nhà nước quy định và thu các loại thuế:
+ Đảm bảo điều kiện vật chất cho bộ máy nhà nước.
+ Giải quyết các công việc chung của xã hội trong đối nội và đối ngoại.
Nhà nước có lãnh thổ và thực hiện Thị tộc là tập hợp một số người
sự quản lý dân cư theo đơn vị theo cùng chung huyết thống và có
đơn vị hành chính lãnh thổ ràng buộc về kinh tế (quan hệ sản
xuất). Thị tộc có lãnh thổ và quản
lí dân cư trên nguyên tắc nội tộc
hôn, huyết thống
Nhà nước thiết lập quyền lực công Thiết lập quyền lực xã hội
đặc biệt
Nhà nước có chủ quyền quốc gia Không có chủ quyền
Nhà nước ban hành pháp luật để Theo điều lệ, nội dung, tập quán,
quản lí mọi mặt của đời sống xã đạo đức, tôn giáo
hội
Nhà nước quy định và thu các loại Không có thuế
thuế
Bản chất của Nhà nước là những yếu tố đặc trưng cốt lõi của Nhà nước được
thể hiện ở hai khía cạnh:
Tính giai cấp
- Tại sao: + Nhà nước là sản phẩm của xã hội có giai cấp.
+ Nhà nước ra đời nhằm bảo vệ và duy trì quyền lợi của giai cấp
thống trị.
- Sự thể hiện: + Nhà nước là bộ máy cưỡng chế đặc biệt nằm trong tay giai
Cấp thống trị, là công cụ để giai cấp thống trị duy trì sự thống trị của mình với
giai cấp khác trong xã hội.
+ Nhà nước là công cụ để tổ chức thực hiện quyền lực của
giai cấp thống trị.
Tính xã hội
3
- Tại sao: + Nhà nước là sản phẩm của xã hội có giai cấp. Sự tồn tại của
giai cấp này là tiền đề cho sự tồn tại của giai cấp khác và ngược lại.
+ Nhà nước ra đời xuất phát từ nhu cầu quản lí, ổn định trật tự xã
hội, đảm bảo cho xã hội phát triển.
- Sự thể hiện: + Nhà nước không chỉ bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị
mà còn quan tâm tới lợi ích của cộng đồng.
+ Nhà nước phải giải quyết các công việc chung mang tính
xã hội như: xây dựng các công trình phúc lợi xã hội, bảo vệ môi trường, phòng
chống các dịch bệnh,…
Chức năng của Nhà nước là những mặt hoạt động chủ yếu của Nhà nước nhằm
thực hiện những nhiệm vụ đặt ra cho Nhà nước.
Phân loại:
- Dựa vào phạm vi hoạt động:
Chức năng đối nội: là những mặt hoạt động chủ yếu của Nhà nước trong nội
bộ đất nước.
Chức năng đối ngoại: là những mặt hoạt động chủ yếu của Nhà nước thể hiện
mối quan hệ giữa Nhà nước đối với các quốc gia dân tộc khác.
Mối quan hệ giữa hai chức năng trên: Các chức năng đối nội và đối ngoại có
mối quan hệ mật thiết với nhau. Các chức năng đối ngoại xuất phát và phục vụ
cho chức năng đối nội. Thực hiện tốt các chức năng đối nội sẽ tạo thuận lợi cho
việc thực hiện tốt các chức năng đối ngoại và ngược lại. Kết quả của việc thực
hiện các chức năng đối ngoại có tác động mạnh mẽ tới việc thực hiện các chức
năng đối nội.
- Dựa vào nội dung hoạt động: bao gồm: chức năng kinh tế, văn hóa, chức
năng bảo đảm an ninh chính trị trật tự an toàn xã hội, chức năng bảo vệ
Tổ quốc, …
Hình thức và phương pháp thực hiện chức năng Nhà nước:
Hình thức: Lập pháp, Hành pháp, Tư pháp
Phương pháp: thuyết phục, cưỡng chế.
Hình thức Nhà nước là cách thức tổ chức quyền lực Nhà nước.
2 góc độ:
Hình thức chính thể:
- Hình thức chính thể là cách thức tổ chức, trình tự thành lập các cơ quan
cao nhất trong bộ máy Nhà nước và mối quan hệ giữa các cơ quan đó.
- Các loại hình thức chính thể:
4
+ Chính thể quân chủ: là hình thức Nhà nước trong đó quyền lực tối cao của
Nhà nước tập trung toàn bộ hay một phần trong tay một cá nhân theo nguyên
tắc thừa kế.
Chính thể quân chủ tuyệt đối: Nhà vua nắm mọi quyền lực.
Chính thể quân chủ tương đối: Quyền lực tối cao của Nhà nước tập trung một
phần vào tay nhà vua, còn lại trong các cơ quan khác (Nghị viện).
+ Chính thể cộng hòa: là hính thức Nhà nước trong đó quyền lực tối cao của
Nhà nước thuộc về một cơ quan được bầu ra trong một thời gian nhất định.
Chính thể cộng hòa đại nghị: quyền lực tập trung ở Nghị viện.
Chính thể cộng hòa tổng thống: Tổng thống vừa là người đứng đầu vừa là
nguyên thủ quốc gia.
Chính thể cộng hòa lưỡng tính: vừa có đặc điểm của cộng hòa đại nghị, vừa
có đặc điểm của cộng hòa tổng thống.
Hình thức cấu trúc:
- Hình thức cấu trúc là sự tổ chức Nhà nước thành các đơn vị hành chính
lãnh thổ và mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước trung ương với các
cơ quan nhà nước địa phương.
- Các loại hình thức cấu trúc:
+ Nhà nước đơn nhất: là nhà nước có chủ quyền chung, có hệ thống cơ quan
quyền lực và quản lí thống nhất từ trung ương đến địa phương.
Đặc điểm:
Có 1 hệ thống Hiến pháp và pháp luật duy nhất.
Có 1 hệ thống cơ quan quyền lực và quản lí thống nhất từ trung ương đến
địa phương.
Có 1 quốc tịch.
Có 1 hệ thống Tòa án.
Lãnh thổ được phân chia thành các đơn vị hành chính trực thuộc.
+ Nhà nước liên bang: là nhà nước có từ hai hay nhiều nước thành viên có chủ
quyền.
Đặc điểm:
Có 1 hệ thống Hiến pháp và pháp luật chung cho liên bang.
Có 1 hệ thống Hiến pháp và pháp luật riêng cho tiểu bang.
Có 1 hệ thống quốc tịch chung cho liên bang, có 1 hệ thống quốc tịch
riêng cho tiểu bang.
Lãnh thổ được phân chia thành liên bang và tiểu bang.
( Dựa vào đặc điểm để làm câu hỏi: Nêu sự khác nhau giữa nhà nước đơn nhất –
nhà nước liên bang.)
Chế độ chính trị của Nhà nước: là tổng thể các phương pháp, cách thức
mà Nhà nước (thông qua các cơ quan Nhà nước) sử dụng để thực hiện
quyền lực Nhà nước.
5
Các phương pháp cơ bản:
+ Phương pháp dân chủ: là phương pháp được các nước sử dụng chủ yếu như:
tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục, sử dụng các biện pháp kinh tế, tư tưởng để
thực hiện quyền lực Nhà nước. Biện pháp cưỡng chế chỉ thực hiện khi các biện
pháp trên không đạt hiệu quả.
+ Phương pháp phản dân chủ: là phương pháp được thể hiện tính độc tài chuyên
chế trong việc thực hiện quyền lực Nhà nước.
Câu 8: Trình bày bản chất của Nhà nước CHXHCN Việt Nam?
Câu 9: Trình bày chức năng của Nhà nước CHXHCN Việt Nam?
Chức năng của nhà nước CHXHCN Việt Nam là những mặt hoạt động
chủ yếu của nhà nước Việt Nam nhằm thực hiện những nhiệm vụ đặt ra
cho nhà nước Việt Nam.
Phân loại:
Dựa vào phạm vi hoạt động:
+ Chức năng đối nội: là những mặt hoạt động chủ yếu của nhà nước Việt Nam
trong nội bộ đất nước.
Các loại: chức năng kinh tế, chức năng bảo đảm an ninh chính trị trật tự an
toàn xã hội, …
+ Chức năng đối ngoại: là những mặt hoạt động chủ yếu của nhà nước Việt Nam
thể hiện mối quan giữa nhà nước Việt Nam với các quốc gia dân tộc khác.
Các loại: chức năng củng cố và tăng cường tình hữu nghị với các nhà nước
khác.
Dựa vào nội dung hoạt động:
+ Chức năng kinh tế, chức năng bảo đảm an ninh chính trị trật tự an toàn xã hội,
chức năng bảo vệ Tổ quốc XHCN, chức năng củng cố và tăng cường tình hữu
nghị với các nhà nước khác.
Câu 10: Trình bày hình thức nhà nước CHXHCN Việt Nam?
Trình bày hình thức chính thể của nhà nước CHXHCN Việt Nam?
Trình bày hình thức cấu trúc của nhà nước CHXHCN Việt Nam?
Hình thức nhà nước CHXHCN Việt Nam là cách thức tổ chức quyền lực nhà
nước Việt Nam được thể hiện dưới 2 góc độ.
2 góc độ:
Hình thức chính thể:
- Hình thức chính thể là cách tổ chức, trình tự thành lập các cơ quan cao
nhất trong bộ máy nhà nước Việt Nam và mối quan hệ giữa các cơ quan
đó.
- Hình thức chính thể của nhà nước Việt Nam là hính thức cộng hòa dân
chủ, trong đó:
+ Chính thể cộng hòa: là hính thức Nhà nước trong đó quyền lực tối cao của
Nhà nước thuộc về một cơ quan được bầu ra trong một thời gian nhất định. Mà
7
đối với nhà nước Việt Nam, quyền lực tối cao của nhà nước tập trung trong tay
Quốc hội với nhiệm kì kéo dài 5 năm.
+ Dân chủ: Quốc hội do nhân dân cả nước trực tiếp bầu ra.
→ Vậy hình thức chính thể của nhà nước Việt Nam là hình thức chính thể cộng
hòa.
Hình thức cấu trúc:
- Hình thức cấu trúc là sự tổ chức nhà nước Việt Nam thành các đơn vị
hành chính lãnh thổ và mối quan hệ giữa các cơ quan trung ương nhà
nước Việt Nam và các cơ quan nhà nước Việt Nam địa phương.
- Hình thức cấu trúc của nhà nước Việt Nam là nhà nước đơn nhất. Bởi nhà
nước Việt Nam có đầy đủ đặc điểm của một nhà nước đơn nhất:
+ Có 1 hệ thống Hiến pháp duy nhất.
+ Có 1 hệ thống Pháp luật thống nhất.
+ Có 1 hệ thống cơ quan quyền lực và quản lí thống nhất từ trung ương đến địa
phương.
+ Có 1 quốc tịch duy nhất.
+ Có 1 hệ thống Tòa án.
+ Lãnh thổ nhà nước Việt Nam được chia thành các đơn vị hành chính lãnh thổ
trực thuộc.
→ Vậy hình thức cấu trúc của nhà nước Việt Nam là hình thức đơn nhất.
Câu 11: Trình bày các hệ thống chính trị Nhà nước Việt Nam?
Trình bày vai trò của các bộ phận trong hệ thống chính trị nhà nước
Việt Nam?
Hệ thống chính trị là một cơ cấu bao gồm: Nhà nước, các đảng phái, các tổ
chức chính trị xã hội tồn tại và hoạt động trong khuôn khổ của pháp luật hiện
hành, được chế định theo tư tưởng của giai cấp cầm quyền, nhằm tác động vào
các quá trình kinh tế xã hội với mục đích duy trì và phát triển xã hội đó.
Các bộ phận và vai trò:
Nhà nước CHXHCN Việt Nam giữ vị trí trung tâm và đóng vai trò quyết
định, vì:
( Lưu ý: Có thể được tách riêng thành câu hỏi khi thi:
Tại sao nhà nước CHXHCN Việt Nam giữ vị trí trung tâm và đóng vai trò quyết
định?
Phân tích vai trò nhà nước CHXHCN Việt Nam giữ vị trí trung tâm và đóng vai
trò quyết định?)
- Nhà nước Việt Nam có chủ quyền quốc gia, là chủ thể của công pháp
quốc tế.
- Nhà nước CHXHCN Việt Nam là đại diện về pháp lí cho mọi tầng lớp
dân cư và thực hiện sự quản lí đối với toàn thể dân cư trong phạm vi lãnh
thổ và bao trùm mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
- Nhà nước CHXHCN Việt Nam là chủ sở hữu đặc biệt và lớn nhất trong
xã hội.
8
- Nhà nước CHXHCN Việt Nam có hệ thống cơ quan Nhà nước từ trung
ương đến địa phương để thực hiện quyền lực nhà nước.
- Nhà nước CHXHCN Việt Nam có quyền ban hành pháp luật để thực hiện
sự quản lí đối với mọi mặt của đời sống xã hội.
Đảng Cộng sản Việt Nam giữ vai trò lãnh đạo:
- Là một bộ phận cấu thành của hệ thống chính trị nhà nước Việt Nam.
- Là hạt nhân chi phối quan trọng của hệ thống chính trị.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các thành viên, như: Hội nông dân Việt
Nam, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh,… là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân.
Câu 12: Trình bày đặc điểm của cơ quan nhà nước Việt Nam?
Cơ quan nhà nước là bộ phận của bộ máy Nhà nước, có tính độc lập tương đối
về cơ cấu – tổ chức, có thẩm quyền và được thành lập theo quy định của pháp
luật, nhân danh Nhà nước thực hiện những nhiệm vụ và chức năng của Nhà
nước bằng những hình thức và phương pháp do pháp luật quy định.
Đặc điểm của cơ quan nhà nước Việt Nam:
Cơ quan nhà nước Việt Nam được thành lập và hoạt động theo quy định
của pháp luật.
Hoạt động của cơ quan nhà nước mang tính quyền lực Nhà nước. Tính
quyền lực nhà nước thể hiện ở chỗ các cơ quan nhà nước đều có thẩm
quyền được pháp luật quy định chặt chẽ, được quyền ban hành những văn
bản quy phạm pháp luật nhất định có hiệu lực thi hành đối với mọi đối
tượng, trên phạm vi toàn lãnh thổ.
Cơ quan nhà nước không trực tiếp sản xuất ra của cải vật chất trong xã hội
nhưng có tác động quan trọng đối với quá trình đó.
Những cá nhân đảm nhiệm chức trách trong cơ quan Nhà nước phải là
công dân Việt Nam.
Học Viện Tài Chính có phải cơ quan nhà nước không? Vì sao?
KHÔNG.
Giải thích: Nêu khái niệm Cơ quan nhà nước. → HVTC chỉ đảm bảo được 3
điều kiện 1,3,4 (nêu rõ các đặc điểm) nhưng không thỏa mãn được điều kiện 2
(nêu đặc điểm) → Kết luận: HVTC không phải cơ quan nhà nước. HVTC hoạt
động nhân danh chính nó, là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ Tài Chính.
Cho ví dụ về một cơ quan Nhà nước trong bộ máy nhà nước? Giải thích?
( Nêu khái niệm cơ quan nhà nước → Giải thích dựa trên 4 đặc điểm.)
Câu 13: Trình bày nguyên tắc tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước?
Nguyên tắc tổ chức và hoạt động bộ máy Nhà nước là những tư tưởng chỉ đạo,
làm nền tảng cho tổ chức và hoạt động của tất cả các cơ quan nhà nước.
Các nguyên tắc:
9
Nguyên tắc toàn bộ quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân:
- Cơ sở: Hiến pháp 2013: “Nhà nước CHXHCN Việt Nam là nhà nước
pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tấ cả quyền
lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp
công nhân với nông dân và đội ngũ tri thức.”
- Nội dung:
+ Nhân dân tham gia bầu cử, ứng cử vào các cơ quan đại diện của nhà nước.
+ Nhân dân được tham gia thảo luận và đóng góp ý kiến vào các dự án luật.
+ Nhân dân giám sát hoạt động của các cơ quan Nhà nước và nhân viên cơ quan
Nhà nước.
Nguyên tắc bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong tổ
chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước:
- Cơ sở: Hiến pháp 2013: “Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo
Nhà nước và xã hội.”
- Nội dung:
+ Đảng đề ra đường lối, chiến lược, chủ trương, phương hướng lớn trong tổ
chức bộ máy Nhà nước.
+ Giới thiệu những Đảng viên và cán bộ ưu tú để tăng cường cho bộ máy Nhà
nước.
+ Đảng lãnh đạo bằng vai trò tiên phong gương mẫu của mỗi Đảng viên.
Nguyên tắc quyền lực Nhà nước là thống nhất có sự phân công và phối
hợp chặt chẽ giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiền quyền Lập
pháp, Hành pháp, Tư pháp:
- Cơ sở: Hiến pháp 2013: Tất cả quyền lực Nhà nước đều tập trung trong
tay nhân dân, bắt nguồn từ nhân dân, thuộc về nhân dân.
- Nội dung:
+ Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, là cơ quan quyền lực cao
nhất của nhà nước CHXHCN Việt Nam.
+ Quốc hội là cơ quan nắm quyền Lập pháp.
+ Chính phủ nắm quyền Hành pháp.
+ Tòa án nhân dân và Viện kiểm soát nhân dân có chức năng trung tâm của
quyền Tư pháp.
Nguyên tắc tập trung dân chủ:
- Cơ sở: Xuất phát từ yêu cầu của quản lí và từ bản chất của nhà nước ta là
Nhà nước “của dân, do dân, vì dân”.
- Nội dung:
+ Quyền lực Nhà nước tập trung thống nhất ở nhân dân và Quốc hội là cơ quan
đại biểu cao nhất của nhân dân thực hiện quyền lực này.
+ Cơ quan nhà nước trung ương và cấp trên quyết định những vấn đề quan
trọng. Cơ quan quản lí nhà nước phục tùng cơ quan quyền lực nhà nước, cơ
quan địa phương phục tùng cơ quan trung ương, cơ quan nhà nước cấp dưới
phục tùng cơ quan nhà nước cấp trên, nhân viên phục tùng lãnh đạo.
10
Câu 14: Trình bày các cơ quan trong bộ máy Nhà nước Việt Nam?
(Trình tự thành lập → Cơ cấu tổ chức → Hình thức hoạt động → Nhiệm vụ vai
trò)
Quốc hội
Tại sao “Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước CHXHCN
Việt Nam”
Khẳng định: “Quốc hội là cơ quan quản lí cao nhất của nhà nước CHXHCN
Việt Nam”. Đúng hay Sai?
→SAI
Giải thích:
Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước CHXHCN Việt Nam, do
nhân dân cả nước trực tiếp bầu ra theo nguyên tắc “phổ thông, bình đẳng, trực
tiếp và bỏ phiếu kín”.
Cơ cấu tổ chức gồm có:
+ Lãnh đạo quốc hội, bao gồm: Chủ tịch Quốc hội và các Phó Chủ tịch Quốc
hội.
+ Ủy ban thường vụ quốc hội.
+ Hội đồng dân tộc.
+ Các Ủy ban của quốc hội.
+ Đại biểu quốc hội.
+ Đoàn đại biểu quốc hội.
Hình thức hoạt động: Thông qua các kỳ họp của Quốc hội thường lệ mỗi
năm 2 kỳ, có thể họp bất thường theo yêu cầu của Chủ Tịch nước, Thủ
tướng Chính phủ hoặc ít nhất ⅓ tổng số đại biểu Quốc hội hoặc Ủy ban
Thường vụ Quốc hội yêu cầu.
Nhiệm vụ:
+ Lập hiến và lập pháp.
+ Quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước.
+ Giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của bộ máy nhà nước.
Viện kiểm sát nhân dân tối cao (Cơ quan kiểm sát)
- Là cơ quan thực hiện chức năng kiểm sát các hoạt động Tư pháp và thực
hiện các quyền công tố theo quy định của Hiến pháp và Pháp luật.
- Cơ quan kiểm sát gồm:
+ Viện kiểm sát nhân dân tối cao
+ Viện kiểm sát nhân dân địa phương
+ Viện kiểm sát quân sự
- Nhiệm vụ:
+ Viện kiểm sát nhân dân tối cao thực hiện quyền công tố và kiểm sát các hoạt
động Tư pháp trên phạm vi toàn quốc.
12
+ Viện kiểm sát nhân dân địa phương thực hiện quyền công tố và kiểm sát các
hoạt động Tư pháp trong phạm vi địa phương.
+ Viện kiểm sát quân sự thực hiện các quyền công tố và kiểm sát các hoạt động
Tư pháp theo quy định của pháp luật.
CHƯƠNG II:
Câu 1: Chứng minh “Pháp luật là một hiện tượng lịch sử”.
Hoặc: Nêu và chứng minh quan điểm của chủ nghĩa Mac – Lênin về nguồn gốc
của pháp luật.
Nêu: Theo quan điểm của chủ nghĩa Mac – Lênin, pháp luật là một hiện
tượng lịch sử được thể hiện ở hai khía cạnh:
- Pháp luật không phải trong xã hội nào cũng có.
- Pháp luật chỉ ra đời và tồn tại khi xã hội phát triển đến một giai đoạn nhất
định với hai điều kiện:
+ Điều kiện về kinh tế: Có sự xuất hiện chế độ sở hữu tư về tư liệu sản xuất và
sản phẩm lao động.
+ Điều kiện về xã hội: Có giai cấp và tồn tại những mâu thuẫn giai cấp không
thể điều hòa được.
Chứng minh:
13
- Giai đoạn xã hội chưa có nhà nước: Các quan hệ xã hội trong thời kì này
được điều chỉnh bởi các quy phạm xã hội như: tập quán, đạo đức, tôn
giáo.
→ Giai đoạn xã hội chưa có nhà nước, chưa tồn tại những điều kiện để pháp luật
ra đời.
- Giai đoạn xã hội đã có nhà nước:
+ Các quan hệ xã hội trong thời kì này được duy trì bởi các quy phạm xã hội
như: tập quán, tôn giáo, đạo đức trong đó có công cụ đặc biệt quan trọng là pháp
luật.
+ Có 2 con đường hình thành pháp luật:
Con đường thừa nhận: Do nhà nước thừa nhận những quy tắc xử sự sẵn có
(phong tục tập quán, chuẩn mực đạo đức, tín đồ tôn giáo) rồi nâng chúng
lên thành pháp luật.
Con đường đặt ra (ban hành mới): khi nhà nước ra đời một loạt những
hiện tượng mới nảy sinh mà quy tắc xử sự sẵn có chưa điều chỉnh tới, nhà
nước tiến hành xây dựng, ban hành quy tắc xử sự mới điều chỉnh sự mới
mẻ đó, quá trình ban hành phải theo trình tự thủ tục nhất định.
Pháp luật là một hệ thống các quy tắc xử sự do Nhà nước đặt ra, hoặc
thừa nhận thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và được Nhà nước bảo
đảm thực hiện, nhằm thiết lập duy trì một trật tự xã hội nhất định.
Kết luận: Nhà nước và pháp luật có cùng nguồn gốc, những nguyên nhân
khiến Nhà nước ra đời cũng là nguyên nhân làm xuất hiện pháp luật.
Pháp luật là một hệ thống các quy tắc xử sự do Nhà nước đặt ra, hoặc thừa
nhận thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và được Nhà nước bảo đảm thực hiện,
nhằm thiết lập duy trì một trật tự xã hội nhất định.
Đặc điểm:
Tính quy phạm phổ biến
- Sự thể hiện: pháp luật có
+ Tính quy phạm: Pháp luật là quy tắc xử sự mang tính khuôn mẫu, chuẩn mực
được xã hội công nhận và làm theo.
+ Tính quy phạm phổ biến: Pháp luật có tính bao quát rộng khắp hơn so với các
quy phạm khác: pháp luật áp dụng trên phạm vi toàn lãnh thổ, áp dụng với mọi
chủ thể.
Về nguyên tắc: Pháp luật có thể điều chỉnh mọi loại quan hệ xã hội. Tuy nhiên,
pháp luật chỉ lựa chọn điều chỉnh những quan hệ xã hội cơ bản quan trọng đã
phát triển tới mức phổ biến, điển hình.
- Tại sao:
+ Nhà nước thiết lập quyền lực công đặc biệt trên phạm vi toàn lãnh thổ, áp
dụng với mọi đối tượng.
Tính xác định chặt chẽ về mặt hình thức
- Sự thể hiện:
14
+ Pháp luật phải tồn tại dưới hình thức nhất định.
+ Nội dung pháp luật phải được diễn đạt bằng ngôn ngữ pháp lý, cụ thể, rõ ràng,
chính xác, dễ hiểu và một nghĩa.
+ Các văn bản pháp luật phải được ban hành theo đúng trình tự, thủ tục, thẩm
quyền theo quy định của pháp luật.
- Tại sao:
+ Giảm thiểu lỗ hổng trong pháp luật.
+ Giúp cho chủ thể thực hiện pháp luật dễ dàng, hiệu quả hơn.
Pháp luật được đảm bảo bằng nhà nước
- Tại sao: Pháp luật do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, cho nên pháp
luật phải được đảm bảo bằng quyền lực nhà nước.
- Sự thể hiện:
+ Nhà nước đảm bảo cho pháp luật có tính bắt buộc chung. Đây không phải là
sự bắt buộc chung chung trừu tượng mà là sự bắt buộc với mọi chủ thể cùng
tham gia một quan hệ xã hội nhất định do pháp luật điều chỉnh.
+ Nhà nước tổ chức thực hiện pháp luật bằng nhiều biện pháp khác nhau và sử
dụng biện pháp cưỡng chế khi cần thiết.
“Pháp luật điều chỉnh tất cả các quan hệ xã hội.” Đúng hay sai? Giải thích?
→ SAI
Giải thích: Pháp luật là một hệ thống các quy tắc xử sự do Nhà nước đặt ra,
hoặc thừa nhận thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và được Nhà nước bảo đảm
thực hiện, nhằm thiết lập duy trì một trật tự xã hội nhất định.
Về nguyên tắc, pháp luật không điều chỉnh mọi quan hệ xã hội, mà chỉ chọn lựa
điều chỉnh những quan hệ xã hội cơ bản, quan trọng, điển hình và phổ biến.
→Kết luận: Khẳng định “Pháp luật điều chỉnh tất cả các quan hệ xã hội” là SAI.
Bản chất của pháp luật là những thuộc tính bền vững, cốt lõi tạo nên nội dung,
thực chất của pháp luật.
Bản chất:
Tính giai cấp
- Tại sao:
+ Pháp luật là sản phẩm của xã hội có giai cấp.
+ Pháp luật ra đời để bảo vệ và duy trì lợi ích của giai cấp thống trị trong xã hội.
- Sự thể hiện:
+ Pháp luật phản ánh ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội.
+ Mục đích điều chỉnh quan hệ xã hội: pháp luật điều chỉnh quan hệ xã hội
nhằm hướng các quan hệ quan hệ xã hội đó phát triển theo chiều hướng có lợi
cho giai cấp thống trị.
Tính xã hội
- Tại sao:
15
+ Pháp luật là sản phẩm của xã hội có giai cấp. Sự tồn tại của giai cấp này làm
tiền đề cho sự tồn tại của giai cấp khác và ngược lại.
+ Pháp luật ra đời xuất phát từ nhu cầu quản lí và ổn định trật tự xã hội.
- Sự thể hiện:
+ Pháp luật là công cụ giúp Nhà nước quản lí xã hội, bảo vệ quyền lợi và lợi ích
của các thành viên trong xã hội nhằm thiết lập trật tự xã hội.
Tính dân tộc
- Tại sao:
+ Mỗi Nhà nước khác nhau đều phát triển dựa trên những điều kiện kinh tế,
chính trị, yếu tố địa lí, lịch sử, phong tục, tập quán, truyền thống dân tộc khác
nhau. Vì vậy, để điều chỉnh quan hệ xã hội thì pháp luật phải điều hòa được lợi
ích của các dân tộc khác nhau.
- Sự thể hiện:
+ Pháp luật của bất kỳ nhà nước nào cũng được xây dựng trên nền tảng dân tộc,
thấm nhuần bản sắc dân tộc, phán ảnh những phong tục tập quán, đặc điểm lịch
sử, trình độ văn minh, văn hóa của mỗi dân tộc.
Tính mở
- Mở: là khả năng học hỏi lẫn nhau giữa các hệ thống pháp luật và hoàn
thiện hệ thống pháp luật.
- Pháp luật có thể thay đổi trong giới hạn nhất định để có thể đáp ứng điều
kiện hội nhập.
Câu 4: Trình bày mối quan hệ giữa pháp luật với kinh tế, chính trị, Nhà nước?
Chức năng của pháp luật là những phương diện, những mặt hoạt động chủ yếu
của pháp luật thể hiện bản chất và giá trị xã hội của pháp luật.
Các loại chức năng:
Chức năng điều chỉnh các quan hệ xã hội: là sự tác động của pháp luật tới
các quan hệ xã hội thông qua việc tác động tới hành vi của các chủ thể
nhằm đạt được những mục đích xác định.
- Tại sao:
Mỗi người khi tham gia quan hệ xã hội sẽ có cách ứng xử khác nhau trước các
sự kiện, sự vật, sự việc. Để đảm bảo lợi ích của xã hội, của mỗi người cần có các
quy tắc ứng xử phù hợp với quy định của pháp luật để điều chỉnh những hành vi
đó.
- Nội dung:
+ Pháp luật ghi nhận sự vận động và phát triển khách quan của quan hệ xã hội
hướng tới tác động và điều chỉnh các quan hệ xã hội đó.
+ Cách thức điều chỉnh quan hệ xã hội của pháp luật thông qua việc định hướng,
khuyến khích, bắt buộc.
Chức năng giáo dục: là sự tác động có định hướng của pháp luật lên chủ
thể pháp luật để hình thành ở họ ý thức pháp luật đúng đắn và thói quen
hành động phù hợp với yêu cầu của pháp luật.
- Nội dung:
17
Pháp luật tác động lên ý thức của các chủ thể tham gia vào quan hệ xã hội buộc
các chủ thể phải có những cách cư xử nhất định phù hợp với quy định của pháp
luật.
- Các quá trình thực hiện chức năng:
+ Sự tồn tại của hệ thống pháp luật tự bản thân nó đã có ý nghĩa giáo dục, tác
động tới nhận thức và tư tưởng của mỗi thành viên trong xã hội, giáo dục ý thức
của họ.
+ Thể hiện thông qua hoạt động tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật cũng
như thông qua hành vi của chính các chủ thể trong việc thực hiện pháp luật.
+ Pháp luật quy định những hình thức và mức độ khen thưởng, khuyến khích vật
chất và tinh thần đối với những thành viên có nhiều cống hiến cho Nhà nước và
xã hội; xử lý và trừng phạt nghiêm khắc đối với những người vi phạm pháp luật.
+ Pháp luật đưa đến cho con người những lượng thông tin chính xác về các giá
trị và yêu cầu của xã hội.
→Kết luận: Hai chức năng của pháp luật quan trọng ngang nhau.
“Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự do Nhà nước đặt ra.” Đúng hay sai?
Giải thích?
→SAI
Giải thích: Khái niệm pháp luật→ Trình bày hai con đường hình thành pháp
luật→ Kết luận.
Tại sao giai đoạn xã hội chưa có nhà nước lại chưa cần pháp luật? Giải thích?
Phân biệt pháp luật – tập quán, tôn giáo, đạo đức?
CHƯƠNG III:
Câu 1: Trình bày đặc điểm của quy phạm pháp luật?
Quy phạm pháp luật là quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, do Nhà nước đặt
ra hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện, được biểu thị bằng hình thức nhất
định, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội nhất định.
Đặc điểm
Quy phạm pháp luật là quy tắc xử sự chung, là tiêu chuẩn để đánh giá hành vi
của con người, điều chỉnh quan hệ giữa người với người.
Quy phạm pháp luật do Nhà nước đặt ra hoặc thừa nhận và bảo đảm thực
hiện.
Có 2 con đường hình thành quy phạm pháp luật:
- Do Nhà nước thừa nhận các quy tắc xử sự có sẵn rồi lựa chọn các
quy tắc xử sự phù hợp rồi nâng chúng lên thành pháp luật, có thể
sửa đổi, bổ sung nội dung cho phù hợp.
- Nhà nước ban hành các quy tắc xử sự mới và bảo đảm thực hiện, để
đáp ứng được sự thay đổi mới.
18
Nhà nước thừa nhận hoặc đặt ra quy phạm pháp luật nên quy phạm pháp luật
phải được bảo đảm bằng quyền lực Nhà nước.
Quy phạm pháp luật phản ánh ý chí của Nhà nước và được thể hiện dưới hình
thức xác định.
- Quy phạm pháp luật do Nhà nước đặt ra hoặc thừa nhận phụ thuộc
vào mục đích, lợi ích, nhu cầu của Nhà nước.
- Quy phạm pháp luật chứa đựng những tư tưởng, quan điểm chính
trị pháp lý của Nhà nước.
- Nội dung của quy phạm pháp luật được thể hiện dưới những hình
thức nhất định, được biểu đạt rõ ràng, đơn nghĩa, dễ hiểu.
→Bảo đảm các quy phạm pháp luật dễ hiểu, dễ áp dụng trong đời sống thực tế.
Quy phạm pháp luật có tính phổ biến, bắt buộc chung đối với tất cả những
người tham gia quan hệ xã hội mà nó điều chỉnh.
- Quy phạm pháp luật do Nhà nước đặt ra hoặc thừa nhận và quyền
lực của Nhà nước bao trùm lên toàn bộ lãnh thổ quốc gia.
- Mỗi quy phạm pháp luật điều chỉnh những quan hệ xã hội nhất
định, bắt buộc đối với những người tham gia vào quan hệ xã hội mà
quy phạm pháp luật đó điều chỉnh. Tính bắt buộc chung của quy
phạm pháp luật là tính bắt buộc đối với tất cả mọi chủ thể nằm
trong hoàn cảnh, điều kiện mà quy phạm pháp luật đó quy định.
Quy phạm pháp luật được thực hiện lặp đi lặp lại trong đời sống thực tế cho
đến khi nó bị thay đổi hoặc hủy bỏ.
Phân biệt hoặc so sánh Quy phạm pháp luật với Quy phạm tập quán (đạo
đức, tôn giáo).
19
hình thức xác định. tồn tại dưới hình thức truyền
thức tồn miệng, văn bản quy phạm
tại pháp luật thông thường.
Có tính phổ biến, bắt buộc Có thể có tính phổ biến
chung đối với tất cả mọi người nhưng không có tính bắt
tham gia quan hệ xã hội mà nó buộc chung, chỉ áp dụng
điều chỉnh, trên toàn bộ lãnh trên một vùng, một địa
thổ. phương hoặc với một nhóm
người nhất định.
Thực hiện lặp đi lặp lại trong Thực hiện lặp đi lặp lại, tồn
đời sống thực tế cho đến khi nó tại dai dẳng trong đời sống
Thời hạn bị thay đổi hay hủy bỏ để phù xã hội và thường rất khó để
sử dụng hợp với sự phát triển của xã loại bỏ nó cho dù nó không
hội. Sự thay đổi đó sẽ được xã còn phù hợp với thực tế.
hội chấp nhận ngay lập tức.
Đều là quy tắc xử sự chung, là tiêu chuẩn để đánh giá hành vi
Giống của con người, điều chỉnh quan hệ giữa người với người.
nhau
Câu 2: Trình bày cấu trúc của quy phạm pháp luật?
Cấu trúc của quy phạm pháp luật là cơ cấu bên trong, là các bộ phận hợp
thành quy phạm pháp luật có liên quan mật thiết với nhau.
20
Quy định là bộ phận của quy phạm pháp luật, trong đó nêu rõ cách xử sự mà
mọi chủ thể phải xử sự theo khi họ ở vào điều kiện, hoàn cảnh đã nêu lên trong
phần giả định của quy phạm pháp luật.
- Ví dụ: Khoản 1, Điều 43, Luật Thương mại 2005 quy định: “
Trường hợp bên bán giao thừa hàng thì bên mua có quyền từ chối
hoặc chấp nhận số hàng thừa đó.”
→ Bộ phận quy định: “Bên mua có quyền từ chối hoặc chấp nhận số hàng thừa
đó”.
- Các loại quy định:
Quy định mệnh lệnh là quy định nêu lên một cách rõ ràng, dứt khoát hành vi
xử sự của cá nhân, tổ chức như: cấm làm gì, phải làm gì, buộc.. .
Lĩnh vực luật sử dụng chủ yếu: Luật giao thông đường bộ, Luật hình sự
Quy định tùy nghi là quy định không nêu dứt khoát một cách xử sự nhất
định.
Lĩnh vực luật sử dụng chủ yếu: Luật dân sự, Luật kinh tế, Luật kinh doanh
thương mại
Quy định giao quyền là quy định trực tiếp xác định quyền hạn cho một chức
vụ hay một cơ quan nhất định.
Lĩnh vực luật sử dụng chủ yếu: Luật hiến pháp, Luật hành chính
- Ý nghĩa: Là bộ phận trung tâm của quy phạm pháp luật, bởi đây là
bộ phận thể hiện trực tiếp bản chất, chức năng và vai trò của quy
phạm pháp luật. Thể hiện ý chí Nhà nước trong những điều kiện,
hoàn cảnh được nêu trong phần giả định.
Chế tài hành chính là biện pháp mà Nhà nước dự kiến áp dụng đối với cá
nhân, tổ chức vi phạm hành chính.
Các hình thức: Hình thức xử phạt chính
Hình thức xử phạt bổ sung
Biện pháp khắc phục hiệu quả
Các biện pháp xử lý hành chính khác
Chủ thể áp dụng: Cơ quan quản lý hành chính Nhà nước, người có thẩm quyền
hoặc Tòa án hành chính áp dụng.
Chế tài dân sự là biện pháp mà Nhà nước dự kiến áp dụng đối với cá nhân, tổ
chức vi phạm dân sự.
Các hình thức: Bồi thường thiệt hại
Xin lỗi, cải chính công khai
Chủ thế áp dụng: Tòa án hoặc trọng tài áp dụng hoặc do các bên đương sự thỏa
thuận áp dụng.
Chế tài kỉ luật là biện pháp mà Nhà nước dự kiến áp dụng đối với người vi
phạm kỉ luật.
Các hình thức: Phê bình
Cảnh cáo
Hạ bậc lương
Buộc thôi việc
Chủ thể áp dụng: cán bộ, công chức, viên chức, người lao động áp dụng.
- Ý nghĩa: Chế tài là bộ phận của quy phạm pháp luật đưa ra dự kiến
về những hậu quả bất lợi đối với chủ thể phạm vi pháp luật, thể
hiện thái độ của Nhà nước đối với người vi phạm và là điều kiện
bảo đảm cần thiết cho các quy định của Nhà nước được thực hiện
chính xác, triệt để.
Có phải tất cả các quy phạm pháp luật đều được cấu tạo bởi ba bộ phận: Giả
định, quy định, chế tài hay không? Giải thích?
→ Quan điểm trên là SAI.
Quy phạm pháp luật là quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, do Nhà nước đặt
ra hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện, được biểu thị bằng hình thức nhất
định, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội nhất định.
Thông thường một quy phạm pháp luật được cấu tạo bởi ba bộ phận: giả định,
quy định và chế tài có liên quan mật thiết với nhau. Tuy nhiên, không phải tất cả
các quy phạm pháp luật đều được cấu tạo bởi ba bộ phận nêu trên. Tùy vào từng
bộ luật, ngành luật sẽ có những đặc thù và sự điều chỉnh các quan hệ xã hội khác
nhau nên cấu tạo của quy phạm pháp luật sẽ khác nhau và có thể khuyết đi một
trong ba bộ phận đó. Những bộ phận khuyết có thể được quy định tại điều luật
khác trong văn bản quy phạm pháp luật đó hoặc trong văn bản quy phạm pháp
22
luật khác. Có quy phạm pháp luật nội dung chỉ nêu về một định nghĩa, khái niệm
hay một nguyên tắc thì cũng không có ba bộ phận: giả định, quy định, chế tài.
→ Kết luận
Có phải các bộ phận của quy phạm pháp luật đều được sắp xếp theo thứ tự:
Giả định – quy định – chế tài hay không?
→ Quan điểm trên là SAI.
Quy phạm pháp luật là quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, do Nhà nước đặt
ra hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện, được biểu thị bằng hình thức nhất
định, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội nhất định.
Có trường hợp nhiều quy phạm pháp luật được trình bày trong một điều luật
hoặc trật tự trình bày các bộ phận của quy phạm pháp luật trong điều luật đó có
thể thay đổi không nhất thiết theo đúng logic: giả định – quy định – chế tài.
Quan hệ pháp luật là các quan hệ xã hội được các quy phạm pháp luật điều
chỉnh, trong đó các bên tham gia có những quyền và nghĩa vụ pháp lý nhất định
và được Nhà nước bảo đảm thực hiện.
→ Quan hệ pháp luật là hình thức pháp lý của các quan hệ xã hội xuất hiện dưới
sự điều chỉnh của quy phạm pháp luật.
Đặc điểm:
23
Quan hệ pháp luật được quy định bởi cơ sở kinh tế xã hội
- Quan hệ pháp luật phụ thuộc vào cơ sở kinh tế xã hội
→ Kinh tế quyết định sự ra đời, tồn tại, phát triển và nội dung của quan hệ pháp
luật.
Quan hệ pháp luật thể hiện mối quan hệ giữa quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp
lý của các bên tham gia quan hệ đó
- Đây là đặc trưng cơ bản cho phép phân biệt quan hệ pháp luật với
các quan hệ khác không do pháp luật điều chỉnh.
→ Quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý là hai mặt của một thể thống nhất. Quyền
chủ thể bên này là nghĩa vụ pháp lý của bên kia và ngược lại.
Quan hệ pháp luật được bảo đảm thực hiện bằng các biện pháp của Nhà nước
Sự bảo đảm về pháp lý, vật chất, tổ chức, kỹ thuật
Các biện pháp mang tính tác động và tính cưỡng chế khi cho phép
24
+ Công dân Việt Nam: để trở thành chủ thể quan hệ pháp luật, công dân Việt
Nam phải có năng lực chủ thể bao gồm:
Năng lực pháp luật của công dân xuất hiện khi công dân đó sinh ra và chấm
dứt khi công dân đó chết đi, trừ trường hợp bị pháp luật hạn chế hoặc tòa án
tước đoạt.
Năng lực hành vi của công dân xuất hiện phụ thuộc vào 2 yếu tố: độ tuổi và
tình trạng sức khỏe.
→ Người có năng lực hành vi đầy đủ là người thỏa mãn đủ 3 tiêu chuẩn sau:
- Đủ tuổi theo quy định của pháp luật
- Sức khỏe tốt (Không mắc các bệnh tâm thần hoặc các bệnh khác
làm ảnh hưởng tới khả năng nhận thức, điều chỉnh hành vi của
mình).
- Không bị tòa án hạn chế
CHÚ Ý: Một người có năng lực pháp luật nhưng có 4 khả năng xảy ra với năng
lực hành vi:
- Năng lực hành vi đầy đủ
- Hạn chế năng lực hành vi: người nghiện ma túy hay các chất kích
thích khác dẫn đến phá tài sản của gia đình, bản thân. Theo yêu cầu
của cá nhân, tổ chức liên quan, Tòa án có thể ra quyết định tuyên
bố là người bị hạn chế năng lực hành vi.
- Không có năng lực hành vi: là người chưa đủ tuổi theo quy định
của pháp luật.
- Mất năng lực hành vi: là người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc các
bệnh khác mà không thể nhận thức điều khiển được hành vi của
mình, có thể bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi.
→ Một người có năng lực pháp luật và năng lực hành vi đầy đủ có thể trở thành
chủ thể trực tiếp tham gia vào mọi quan hệ pháp luật.
Một người có năng lực pháp luật nhưng bị hạn chế - không có – mất năng lực
hành vi có thể trở thành chủ thể gián tiếp tham gia vào một số quan hệ pháp luật
thông qua người đại diện/người giám hộ.
Nêu điều kiện để chủ thể trở thành chủ thể trực tiếp?
Chủ thể quan hệ pháp luật là các bên tham gia quan hệ pháp luật được Nhà
nước công nhận có năng lực chủ thể.
Điều kiện để chủ thể trở thành chủ thể trực tiếp phải có năng lực chủ thể bao
gồm:
Năng lực pháp luật của công dân xuất hiện khi công dân đó sinh ra và chấm
dứt khi công dân đó chết đi, trừ trường hợp bị pháp luật hạn chế hoặc tòa án
tước đoạt.
Năng lực hành vi của công dân xuất hiện phụ thuộc vào 2 yếu tố: độ tuổi và
tình trạng sức khỏe.
→ Người có năng lực hành vi đầy đủ là người thỏa mãn đủ 3 tiêu chuẩn sau:
- Đủ tuổi theo quy định của pháp luật
25
- Sức khỏe tốt (Không mắc các bệnh tâm thần hoặc các bệnh khác
làm ảnh hưởng tới khả năng nhận thức, điều chỉnh hành vi của
mình).
- Không bị tòa án hạn chế
Kết luận
+ Người nước ngoài bao gồm: Người có quốc tịch nước ngoài
Người không có quốc tịch
Khi tham gia vào quan hệ pháp luật tại Việt Nam, người nước ngoài có thể trở
thành chủ thể quan hệ pháp luật theo các điều kiện áp dụng cho công dân Việt
Nam là họ có năng lực chủ thể bao gồm năng lực pháp luật và năng lực hành vi.
Tuy nhiên trong một số lĩnh vực, năng lực chủ thể của người nước ngoài có thể
xảy ra 2 trường hợp sau:
Bị hạn chế so với công dân Việt Nam: không có quyền bầu cử, ứng cử;
không có nghĩa vụ tham gia lực lượng vũ trang; không có quyền sử dụng đất;…
Mở rộng hơn so với công dân Việt Nam: đối với nhân viên ngoại giao không
có quyền bắt hay tạm giam họ; đối với vali ngoại giao không có quyền giữ lại
hay mở ra;…
Chủ thể là tổ chức: bao gồm các tổ chức Nhà nước, các tổ chức kinh tế,
các tổ chức xã hội,…
Các tổ chức có thể là chủ thể của nhiều loại quan hệ pháp luật khác nhau.
Tổ chức tham gia quan hệ pháp luật có thể là: Có tư cách pháp nhân
Không có tư cách pháp nhân
Trình bày điều kiện để một tổ chức được công nhận là có tư cách pháp nhân?
Pháp nhân là một chế định quan trọng đối với nhiều ngành luật, đặc biệt là
trong lĩnh vực pháp luật dân sự.
Một tổ chức được công nhận là có tư cách pháp nhân phải thỏa mãn đầy đủ các
điều kiện sau:
- Được thành lập hợp pháp
+ Tổ chức phải được thành lập theo đúng trình tự, thủ tục do pháp luật quy định.
+ Thành lập theo quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
+ Thành lập theo sáng kiến cá nhân, các tổ chức nhưng phải được Nhà nước
công nhận và thành lập phải tuân thủ các quy định của pháp luật đối với loại
hình tổ chức đó.
- Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ
+ Được cấu tạo bởi các phòng, ban, bộ phận nhất định.
+ Có bộ phận lãnh đạo điều hành với bộ phận bị lãnh đạo điều hành.
- Có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và tự chịu trách nhiệm
bằng tài sản đó.
Nghĩa là: phỉa có sự tách bạch rõ ràng giữa tài sản của pháp nhân với
tài sản của cá nhân, tổ chức khác kể cẩ với tài sản của cá nhân, tổ chức
thành lập ra pháp nhân
26
Ví dụ: A và B – AB – pháp nhân
Tài sản AB khác với tài của: khác A, B; ABC; C, D; CD
+ Là điều kiện quan trọng, là cơ sở vật chất để bảo đảm các hoạt động chuyên
môn tổ chức.
+ Tài sản của chúng bao gồm: Tài sản cố định
Tài sản lưu động
+ Một tổ chức có tư cách là pháp nhân, tổ chức đó phải có tài sản độc lập: nghĩa
là phải có sự tách bạch rõ ràng giữa tài sản của pháp nhân với tài sản của cá
nhân, tổ chức khác, kể cả với tài sản của cá nhân, tổ chức thành lập ra pháp
nhân. Và pháp nhân phải chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ về tài
sản bằng chính tài sản độc lập của mình.
- Nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập.
+ Phải hoạt động bằng danh nghĩa riêng và trong quá trình tố tụng, pháp nhân có
thể trở thành nguyên đơn hoặc bị đơn.
Chủ thể là Nhà nước: Nhà nước là chủ thể đặc biệt tham gia vào các quan
hệ pháp luật.
Trình bày sự đặc biệt của chủ thể Nhà nước?
- Tại sao:
+ Nhà nước vừa có quyền lực về kinh tế vừa có quyền lực về chính trị.
+ Nhà nước có quyền ban hành pháp luật để quy định quyền và nghĩa vụ pháp lý
cho các chủ thể khác khi tham gia quan hệ pháp luật.
27
- Sự thể hiện:
+ Nhà nước chỉ tham gia vào một số quan hệ pháp luật nhất định.
+ Nhà nước thường sử dụng những phương pháp đặc biệt hơn so với các chủ thể
khác.
+ Nhà nước tham gia với tư cách chủ thể vào các quan hệ pháp luật quan trọng
như: Quan hệ pháp luật hiến pháp (quan hệ giữa Nhà nước và công dân).
Quan hệ pháp luật quốc tế (quan hệ giữa Việt Nam và các tổ chức trên
thế giới).
Quan hệ pháp luật hình sự (quan hệ giữa Nhà nước và chủ thể phạm tội).
+ Bảo vệ lợi ích cơ bản của xã hội.
Tại sao quyền là khả năng được phép xử sự nhưng nghĩa vụ lại là bắt buộc?
- Quyền pháp lý: là mức độ, khả năng được phép xử sự của các chủ thể
được Nhà nước quy định và bảo vệ
- Nghĩa vụ pháp lý: là cách xử sự mà Nhà nước bắt buộc chủ thể phải tiến
hành nhằm đáp ứng việc thực hiện quyền của chủ thể khác và được bảo
đảm bằng cưỡng chế Nhà nước.
28
Quyền pháp lý là khả năng, là lợi ích mà bản thân các chủ thể trực tiếp được
hưởng nhờ pháp luật.
Nghĩa vụ pháp lý là bắt buộc, thực hiện các nghĩa vụ pháp lý sẽ giúp cho chủ thể
khác được đảm bảo quyền và lợi ích pháp lý.
Sự kiện pháp lý là những sự việc thực tế, cụ thể xảy ra trong đời sống, phù hợp
với những điều kiện, hoàn cảnh đã được dự liệu trong quy phạm pháp luật, từ
đó làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt một quan hệ pháp luật cụ thể.
Nêu các điều kiện để một sự kiện thông thường trở thành sự kiện pháp lý?
Sự kiện pháp lý là những sự việc thực tế, cụ thể xảy ra trong đời sống, phù hợp
với những điều kiện, hoàn cảnh đã được dự liệu trong quy phạm pháp luật, từ
đó làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt một quan hệ pháp luật cụ thể.
Để một sự kiện thông thường trở thành sự kiện pháp lý cần thỏa mãn các điều
kiện sau:
+ Là sự việc thực tế, cụ thể xảy ra trong đời sống phù hợp với điều kiện, hoàn
cảnh, tình huống đã được nêu rõ ở phần giả định của quy phạm pháp luật.
+ Sự tồn tại của nó khiến hậu quả của pháp lý ra đời.
Phân loại
- Căn cứ vào hậu quả:
+ Sự kiện pháp lý làm phát sinh quan hệ pháp luật.
+ Sự kiện pháp lý làm biến đổi quan hệ pháp luật.
+ Sự kiện pháp lý làm chấm dứt quan hệ pháp luật.
- Căn cứ vào số lượng những hoàn cảnh, điều kiện:
+ Sự kiện pháp lý đơn giản.
+ Sự kiện pháp lý phức tạp.
- Căn cứ theo dấu hiệu ý chí:
+ Hành vi pháp lý là những sự kiện pháp lý xảy ra phụ thuộc vào ý chí của con
người và làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt những quan hệ pháp luật nhất định.
Phân loại: Hành vi hợp pháp: là hành vi phù hợp với yêu cầu của pháp luật.
Hành vi bất hợp pháp: là hành vi trái với yêu cầu của pháp luật.
+ Sự biến pháp lý là những sự kiện pháp lý xảy ra không phụ thuộc vào ý chí
chủ quan của con người, nhưng sự hiện diện của chúng đưa đến những hậu quả
pháp lý nhất định, làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật cụ thể.
Ví dụ 1: Ví dụ về sự biến pháp lý làm thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật.
Anh A có đầy đủ năng lực chủ thể, bị sóng thần cuốn trôi khi đang làm việc.
Sự việc anh A bị mất không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của con người:
29
→ Phát sinh quan hệ pháp hệ pháp luật thừa kế giữa anh A và các thành viên
trong gia đình.
→ Phát sinh quan hệ pháp luật bảo hiểm.
→ Chấm dứt quan hệ pháp luật lao động.
→ Chấm dứt quan hệ pháp luật hôn nhân gia đình (nếu anh A đã kết hôn và có
con).
Ví dụ 2: Ví dụ về hành vi pháp lý làm thay đổi hoặc chấm dứt quan hệ pháp luật.
Anh NVA và chị NTB đầy đủ năng lực chủ thể và đủ tuổi kết hôn theo quy định
của pháp luật, đến Ủy ban Nhân dân phường Đức Thắng đăng kí kết hôn.
Sự việc đăng kí kết hôn của anh NVA và chị NTB phụ thuộc vào ý chí của con
người.
→ Phát sinh quan hệ pháp luật hôn nhân gia đình.
→ Chấm dứt quan hệ pháp luật hôn nhân gia đình, nếu anh NVA và chị NTB li
hôn.
Nếu không có năng lực hành vi, cá nhân có thể trở thành chủ thể của quan hệ
pháp luật không? Vì sao?
CÓ. Vì cá nhân có thể trở thành chủ thể gián tiếp của quan hệ pháp luật, chẳng
hạn như: cá nhân chưa đủ tuổi theo quy định của pháp luật nên chưa được Nhà
nước thừa nhận năng lực hành vi, nhưng có thể trở thành chủ thể gián tiếp tham
gia vào một số quan hệ pháp luật thông qua người giám hộ của mình.
“Để trở thành chủ thể của quan hệ pháp luật, công dân cần có năng lực pháp
luật bao gồm năng lực chủ thể và năng lực hành vi.” Khẳng định trên đúng hay
sai?
Khẳng định trên là SAI. (Nêu khái niệm và điều kiện)
CHƯƠNG IV:
Hệ thống là một chỉnh thể bao gồm những ý tưởng, vấn đề hoặc bộ phận có
liên quan mật thiết với nhau, được sắp xếp theo một trật tự logic, khách quan và
khoa học.
Hệ thống pháp luật là tổng thể cái quy phạm pháp luật có mối liên hệ nội tại
thống nhất với nhau, được phân định thành các loại và nhóm quy phạm pháp
luật, được thể hiện dưới các hình thức khác nhau do Nhà nước ban hành hoặc
thừa nhận theo một trình tự, thủ tục nhất định.
Trình bày các căn cứ để phân định hệ thống pháp luật thành ngành luật?
( Để phân biệt các ngành luật với nhau dựa vào căn cứ nào? )
Để phân định hệ thống pháp luật thành ngành luật, căn cứ vào 2 yếu tố:
Đối tượng điều chỉnh của ngành luật là các quan hệ xã hội phát sinh trong
một lĩnh vực nhất định của đời sống xã hội mà pháp luật tác động tới.
Phương pháp điều chỉnh là cách thức, phương thức mà Nhà nước sử dụng,
thông qua các quy phạm pháp luật để tác động lên cách xử sự của những người
tham gia các quan hệ xã hội, tác động tới các quan hệ xã hội là đối tượng điều
chỉnh của quy phạm pháp luật.
Các loại phương pháp điều chỉnh:
- Phương pháp mệnh lệnh: là phương pháp được sử dụng để điều chỉnh các
quan hệ xã hội trong đó các chủ thể bất bình đẳng về địa vị pháp lý.
- Phương pháp thỏa thuận: là phương pháp được sử dụng để điều chỉnh các
quan hệ xã hội trong đó các chủ thể bình đẳng về địa vị pháp lý.
Câu 3: Trình bày đặc điểm của văn bản quy phạm pháp luật?
31
Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản do cơ quan Nhà nước ban hành hoặc
phối hợp ban hành theo thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục theo quy định
của pháp luật, trong đó có quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung,
được Nhà nước bảo đảm thực hiện để điều chỉnh các quan hệ xã hội.
Đặc điểm:
- Do cơ quan Nhà nước, người có thẩm quyền ban hành.
- Là văn bản chứa đựng các quy tắc xử sự chung, được áp dụng nhiều lần
đối với mọi đối tượng hoặc một nhóm đối tượng khi có sự kiện pháp lý
xảy ra, có hiệu lực trong phạm vi toàn quốc hoặc từng địa phương và
được Nhà nước bảo đảm thực hiện.
- Được ban hành theo hình thức, trình tự, thủ tục chặt chẽ theo quy định của
pháp luật.
Cho ví dụ về văn bản quy phạm pháp luật và giải thích?
(Cho ví dụ về một văn bản cụ thể. Xác định xem đó có phải văn bản quy phạm
pháp luật không? Giải thích?)
Chọn văn bản: Hiến pháp, Nghị quyết, Nghị định …
Giải thích dựa trên các đặc điểm
33
+ Xuất phát từ hiệu lực pháp lý: là văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực
pháp lý cao nhất, mọi văn bản quy phạm pháp luật khác được ban hành để cụ thể
hóa Hiến pháp, thực hiện các quy định của Hiến pháp, không được trái với nội
dung của Hiến pháp, kể cả với điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia và kí kết.
Tại sao Luật Hiến pháp là ngành luật chủ đạo trong hệ thống pháp luật Việt
Nam?
Luật Hiến pháp Việt Nam là hệ thống các nguyên tắc và quy phạm pháp luật
quy định và điều chỉnh các quan hệ xã hội cơ bản phát sinh trong quá trình tổ
chức, thực hiền quyền lực Nhà nước của Nhà nước Việt Nam độc lập chủ quyền
Luật hiến pháp là ngành luật chủ đạo trong hệ thống pháp luật Việt Nam vì:
- Những nguyên tắc được quy định trong Luật Hiến pháp chi phối mục đích
điều chỉnh của ngành luật khác.
- Những nguyên tắc được quy định trong Luật Hiến pháp là tiền đề cơ sở
được cụ thể hóa trong ngành luật khác.
- Luật Hiến pháp quy định những vấn đề mang tính nguyên tắc tạo điều
kiện cho các ngành luật khác cụ thể hóa và có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau.
35
Quan hệ nhân thân là quan hệ giữa các chủ thể liên quan đến giá trị nhân
thân của cá nhân, tổ chức.
Đặc điểm:
+ Quan hệ nhân thân chỉ gắn với một chủ thể nhất định không thể tách ra để
chuyển cho chủ thể khác.
+ Không mang tính hàng hóa, tiền tệ, không đền bù tương đương trong trao đổi
hoặc bồi thường toàn bộ thiệt hại khi xâm phạm.
+ Các chủ thể tham gia quan hệ nhân thân do Luật dân sự điều chỉnh có địa vị
pháp lý bình đẳng với nhau.
Đặc điểm
Các quan hệ xã hội do Luật dân sự điều chỉnh phát sinh từ các chủ thể có địa vị
pháp lý luôn bình đẳng với nhau.
Phương pháp điều chỉnh
Phương pháp thỏa thuận
Tại sao:
Xuất phát và phù hợp với bản chất của các quan hệ dân sự được xác lập giữa các
bên chủ thể có địa vị pháp lý hoàn toàn bình đẳng, độc lập với nhau về tổ chức
và tài sản, quyền và nghĩa vụ dân sự trực tiếp gắn liền với lợi ích của các bên
chủ thể.
Nội dung:
Pháp luật thừa nhận và bảo vệ quyền tự định đoạt của các chủ thể về quyền và
nghĩa vụ dân sự của mình.
Luật dân sự là hệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã
hội phát sinh trong đời sống dân sự đó.
36
+ Quan hệ giữa Nhà nước và tội phạm được điều chỉnh và bảo đảm thực hiện
dựa trên sức mạnh của quyền lực Nhà nước.
Luật hình sự là hệ thống các quy phạm pháp luật quy định về tội phạm và
hình phạt.
LƯU Ý: Giấy đăng kí kết hôn, Biên bản xử phạt của CSGT KHÔNG phải
là văn bản quy phạm pháp luật mà là văn bản ÁP DỤNG pháp luật.
CHƯƠNG V:
Câu 3: Trình bày các yếu tố cấu thành vi phạm pháp luật?
Yếu tố cấu thành vi phạm pháp luật là những dấu hiệu pháp lý của vi phạm
pháp luật làm cơ sở để xác định các loại vi phạm pháp luật cụ thể cũng như xác
định các hình thức trách nhiệm pháp lý áp dụng đối với các loại vi phạm đó.
Mặt khách quan của vi phạm pháp luật
Mặt khách quan của vi phạm pháp luật bao gồm toàn bộ dấu hiệu bên ngoài
của vi phạm pháp luật.
- Hành vi trái pháp luật của chủ thể
+ Chủ thể là điều pháp luật cấm
+ Chủ thể không làm theo pháp luật yêu cầu
+ Chủ thể thực hiện theo yêu cầu của pháp luật nhưng không đầy đủ hoặc không
đúng
+ Chủ thể thực hiện vượt quá phạm vi mà pháp luật cho phép
- Thiệt hại gây ra cho xã hội
+ Thiệt hại gây ra cho xã hội là những tổn thất về vật chất hoặc tinh thần mà xã
hội phải gánh chịu do hành vi trái pháp luật của chủ thể gây ra.
+ Phân loại:
Căn cứ vào tính chất của thiệt hại gây ra cho xã hội:
Thiệt hại về vật chất: là những thiệt hại xác định được bằng một giá trị
tiền cụ thể.
Thiệt hại về tinh thần: là những thiệt hại không thể xác định bằng một giá
trị tiền cụ thể.
Thiệt hại về thể chất: là thiệt hại về sức khỏe, tính mạng con người.
Thiệt hại khác: là những thiệt hại trong các trường hợp đặc biệt.
Căn cứ vào mức độ thiệt hại gây ra cho xã hội:
Thiệt hại đã xảy ra: là loại thiệt hại đã gây ra những tác động xấu cho xã
hội, có tính nguy hiểm cho xã hội cao hơn.
Đe dọa gây ra thiệt hại cho xã hội; là loại thiệt hại tuy chưa trực tiếp tác
động xấu cho xã hội nhưng sẽ gây thiệt hại trong phạm vi thời gian nhất
định.
- Mối qua hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật của chủ thể và thiệt hại
gây ra cho xã hội
Hành vi trái pháp luật do chủ thể thực hiện là nguyên nhân gây ra thiệt hại cho
xã hội. Nói cách khác, thiệt hại gây ra hoặc đe dọa trực tiếp gây ra cho xã hội là
hệ quả tất yếu của hành vi trái pháp luật của chủ thể.
- Các yếu tố khác như: thời gian, địa điểm, phương tiện công cụ, cách thức
mà chủ thể sử dụng, ...
Cho ví dụ về vi phạm pháp luật (thường lấy vi phạm pháp luật hình sự) và
phân tích mặt khách quan? ( Phân tích dựa vào 4 yếu tố trên)
KHÁC với: Cho ví dụ về vi phạm pháp luật và giải thích? (Giải thích dựa vào 4
đặc điểm)
39
Khách thể của vi phạm pháp luật
Khách thể của vi phạm pháp luật là những quan hệ xã hội được pháp luật bảo
vệ nhưng bị vi phạm pháp luật xâm hại.
Ví dụ: Anh NVA đầy đủ năng lực hành vi tham gia giao thông đâm chết chị
NTB
→ Đây là vi phạm hình sự. Quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ ở đây là: quan
hệ giữa Nhà nước và công dân trong quyền được sống.
→ Quyền được sống được coi là khách thể của vi phạm pháp luật.
Mặt chủ quan của vi phạm pháp luật
Mặt chủ quan của vi phạm pháp luật là những biểu hiện tâm lý bên trong của vi
phạm pháp luật.
- Lỗi của chủ thể của vi phạm pháp luật gồm: lỗi cố ý và lỗi vô ý.
- Động cơ: là động lực thúc đẩy chủ thể thực hiện vi phạm pháp luật. Động
cơ được coi là lý do của việc thực hiện vi phạm pháp luật của chủ thể.
- Mục đích: là kết quả mà chủ thể mong muốn đạt được khi thực hiện hành
vi trái pháp luật.
Cho ví dụ về vi phạm pháp luật (thường lấy vi phạm pháp luật hình sự) và
phân tích mặt chủ quan? (Phân tích dựa vào 3 yếu tố trên)
Cho ví dụ về quan hệ pháp luật hình sự và phân tích chủ thể tham gia quan
hệ pháp luật đó?
( Đây là mối quan hệ giữa Nhà nước và tội phạm)
KHÁC với: Cho ví dụ về vi phạm pháp luật hình sự và phân tích chủ thể tham
gia vi phạm pháp luật đó?
( Thường chỉ có 1 chủ thể, thường phân tích về tội phạm)
40
Là hành vi do chủ thể có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện và phải
chịu hình phạt.
+ Chủ thể: cá nhân hoặc tổ chức có tư cách pháp nhân.
+ Năng lực trách nhiệm hình sự:
Độ tuổi: Người đủ từ 14 tuổi - dưới 16 tuổi chỉ chịu trách nhiệm hình sự
về tội phạm rất nghiêm trọng do lỗi cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm
trọng.
Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi
tội phạm
Sức khỏe bình thường.
Không bị tòa án hạn chế.
Các yếu tố cấu thành: mặt khách quan, khách thể, mặt chủ quan, chủ thể của
tội phạm.
Cho ví dụ về vi phạm pháp luật hình sự và giải thích? (Giải thích dựa vào 4
đặc điểm)
(Nên chọn ví dụ về tội phạm gây hậu quả nặng nề như lái xe đâm chết người.)
41
Là hành vi trái với quy tắc về quản lý hành chính Nhà nước không phải là
tội phạm mà theo quy định của pháp luật phải bị xử lý vi phạm hành
chính.
Các yếu tố cấu thành: mặt khách quan, khách thể, mặt chủ quan, chủ thể của vi
phạm hành chính.
Cho ví dụ về vi phạm pháp luật hành chính và giải thích? (Giải thích dựa vào
4 đặc điểm)
Anh NVA đầy đủ năng lực chủ thể, tham gia giao thông đã vượt đèn đỏ và bị
CSGT lập biên bản xử phạt hành chính.
Giải thích:
Vượt đèn đỏ là hành vi trái pháp luật hành chính.
Đây là lỗi cố ý trực tiếp.
Do anh NVA có đầy đủ năng lực chủ thể:
+ Độ tuổi: 30
+ Sức khỏe bình thường
+ Không bị tòa án hạn chế
Anh NVA phải chịu xử phạt theo quy định của Luật hành chính.
Cho ví dụ về quan hệ pháp luật hành chính và phân tích chủ thể tham gia
quan hệ pháp luật đó?
Anh NVA và chị NTB đầy đủ năng lực chủ thể đến UBND phường X đăng kí
kết hôn và được UBND phường X cấp giấy đăng kí kết hôn.
Phân tích:
Chủ thể tham gia quan hệ pháp luật này là:
+ UBND phường X là cơ quan hành chính Nhà nước của địa phương.
+ Anh NVA và chị NTB đầy đủ năng lực chủ thể.
Mối quan hệ giữa UBND phường X với anh NVA và chị NTB là quan hệ
pháp luật hành chính.
Đặc điểm: Hai bên chủ thể tham gia quan hệ pháp luật có địa vị bất bình
đẳng, một bên là UBND phường X - cơ quan hành chính đại diện cho Nhà
nước của địa phương, còn một bên là công dân: Anh NVA và chị NTB.
Cho ví dụ về vi phạm pháp luật hành chính có chủ thể là tổ chức? (Giải thích
dựa vào 4 đặc điểm)
Công ty bột ngọt Vedan sả thải chất gây ô nhiễm chưa qua xử lý ra dòng sông
Thị Vải.
Giải thích: (tương tự trên).
42
Là hành vi trái pháp luật dân sự, xâm hại tới quan hệ tài sản và quan hệ
nhân thân phát sinh trong giao lưu dân sự.
Là hành vi có lỗi.
Do cá nhân, tổ chức có năng lực trách nhiệm dân sự thực hiện và phải
chịu áp dụng các chế tài dân sự.
+ Chủ thể: cá nhân hoặc tổ chức có năng lực trách nhiệm dân sự.
+ Năng lực trách nhiệm dân sự:
Độ tuổi: Người đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi đầy đủ, có đầy đủ
khả năng gánh chịu các hình thức trách nhiệm pháp luật dân sự dành cho
hành vi của họ gây ra.
Người đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi có năng lực hành vi một phần.
Người dưới 15 tuổi và người bị mất năng lực hành vi là người
không có năng lực trách nhiệm dân sự.
Sức khỏe bình thường.
Không bị tòa án hạn chế.
Các yếu tố cấu thành: mặt khách quan, khách thể, mặt chủ quan, chủ thể của vi
phạm pháp luật dân sự.
Cho ví dụ về vi phạm pháp luật dân sự và giải thích? (Giải thích dựa vào 3
đặc điểm)
Anh NVA đầy đủ năng lực chủ thể nghi ngờ chị NTB ăn trộm điện thoại của
mình, đã có những lời lẽ xúc phạm danh dự nhân phẩm của chị NTB. Chị NTB
đã kiện anh NVA ra tòa.
Giải thích:
Xúc phạm danh dự nhân phẩm là hành vi trái pháp luật dân sự của anh
NVA và là hành vi xâm phạm quan hệ nhân thân.
Xúc phạm danh dự nhân phẩm cũng là hành vi có lỗi.
Do anh NVA đầy đủ năng lực chủ thể và phải chịu áp dụng các chế tài
dân sự.
43
Các yếu tố cấu thành: mặt khách quan, khách thể, mặt chủ quan, chủ thể của vi
phạm kỉ luật.
Cho ví dụ về vi phạm kỉ luật và giải thích? (Giải thích dựa vào 3 đặc điểm)
Anh NVA đầy đủ năng lực chủ thể là lái xe cho cơ quan. Trong thời gian làm
việc, anh NVA tự ý lấy xe của cơ quan để đưa người yêu đi chơi.
Giải thích:
Trong thời gian làm việc, tự ý lấy xe của cơ quan để dùng cho mục đích
cá nhân là hành vi trái pháp luật kỉ luật đã có trong nội quy, quy chế hoạt
động của cơ quan anh NVA đang đi làm.
Hành vi trên là hành vi có lỗi.
Anh NVA đầy đủ năng lực chủ thể và phải chịu áp dụng các chế tài kỉ
luật.
44
Tại sao nói trách nhiệm hình sự lại mang tính nghiêm khắc nhất?
Tại sao: Do chủ thể vi phạm trách nhiệm hình sự gây nguy hiểm cho xã
hội.
Sự thể hiện:
+ Có khả năng tước đoạt hoặc hạn chế những quyền và lợi ích cơ bản của người
bị áp dụng như: tước đoạt quyền tự do đi lại, tự do cư trú, ... quyền sở hữu,
quyền chính trị và đặc biệt là quyền sống của người bị áp dụng.
+ Khi bị áp dụng bao giờ cũng để lại tiền án, tiền sự.
So sánh (phân biệt ) các hình thức trách nhiệm pháp lý?
(Nêu khái niệm → So sánh các đặc điểm; đặc biệt với trách nhiệm hình sự phải
có 5 đặc điểm.)
Dạng bài tập tình huống: Xác định các vi phạm pháp luật xảy ra và trách
nhiệm áp dụng?
Cho ví dụ về hành vi tham nhũng? Giải thích? Xác định các hình thức trách
nhiệm pháp lý có thể bị áp dụng đối với hành vi tham nhũng đó?
Ông NVA đầy đủ năng lực chủ thể, là Chi cục trưởng Chi cục Thuế Hà Nội, lợi
dụng chức vụ, quyền hạn của mình để lấy đi số tiền 5 tỷ đồng sử dụng cho mục
đích cá nhân.
Giải thích: Hành vi ở trong ví dụ này là lấy đi số tiền 5 tỷ đồng
Là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn ở đây là: ông NVA đầy đủ
năng lực chủ thể, là Chi cục trưởng Chi cục Thuế Hà Nội.
46
Khi thực hiện hành vi tham nhũng lấy đi số tiền 5 tỷ đồng ông NVA đã lợi
dụng chức vụ, quyền hạn của mình khi đang làm ở vị trí Chi cục trưởng
Chi cục Thuế Hà Nội để làm trái pháp luật.
Động cơ của hành vi tham nhũng của ông NVA là vì phục vụ cho mục
đích cá nhân của mình.
Trách nhiệm pháp lý mà ông NVA bị áp dụng đối với hành vi tham nhũng của
mình là: trách nhiệm hình sự.
Nêu điều kiện của một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh?
+ Tính toàn diện: hệ thống pháp luật phải có đầy đủ các quy phạm pháp luật
điều chỉnh các quan hệ xã hội quan trọng, phổ biến.
+ Tính phù hợp: pháp luật không được cao quá hoặc thấp quá so với cơ sở kinh
tế sản sinh ra nó; pháp luật phải phù hợp với nội dung, tinh thần, đường lối lãnh
đạo của Đảng cầm quyền; phù hợp với quy luật kinh tế khách quan; phù hợp với
thói quen, tập quán, truyền thống của dân tộc.
+ Tính thống nhất, đồng bộ: thể hiện ở sự thống nhất giữa các ngành luật, giữa
các bộ phận trong từng ngành luật, giữa các văn bản quy phạm pháp luật và giữa
các quy phạm pháp luật, bảo đảm không có sự chồng chéo, trùng lặp, mâu thuẫn
giữa các văn bản quy phạm pháp luật.
+ Bảo đảm về ngôn ngữ, kỹ thuật pháp lý trong quá trình xây dựng: khi xây
dựng các quy phạm pháp luật phải bảo đảm một số yêu cầu nhất định trong quá
trình ban hành như: ban hành đúng thẩm quyền, hình thức ngôn ngữ pháp lý
chặt chẽ, có tính chính xác cao, việc ban hành văn bản phải đúng trình tự, thủ
tục do pháp luật quy định.
Sự thực hiện pháp luật nghiêm chỉnh, triệt để của các cơ quan Nhà nước,
các tổ chức và mọi cá nhân, công dân.
+ Tôn trọng tính tối cao của Hiến pháp và pháp luật.
+ Bảo đảm tính thống nhất của pháp chế trên quy mô toàn quốc.
+ Các cơ quan xây dựng pháp luật, tổ chức thực hiện pháp luật và bảo vệ pháp
luật phải hoạt động một cách tích cực, chủ động và có hiệu quả.
+ Không tách rời công tác pháp chế với văn hóa pháp lý. Chú trọng gắn liền
công tác pháp chế với việc nâng cao trình độ văn hóa.
CHƯƠNG VI:
Cho ví dụ về đối tượng điều chỉnh của tư pháp quốc tế?
Anh NVA có đầy đủ năng lực chủ thể và đủ tuổi kết hôn theo quy định của pháp
luật, kết hôn với chị Marry quốc tịch Canada.
Giải thích:
- Quan hệ dân sự theo nghĩa rộng bao gồm: quan hệ hôn nhân gia đình.
- Có yếu tố nước ngoài: chị Marry mang quốc tịch Canada.
Câu 3: Trình bày xung đột pháp luật trong Tư pháp quốc tế?
Xung đột pháp luật trong Tư pháp quốc tế là trạng thái (tình thế) có nhiều hệ
thống pháp luật khác nhau đều có thể được áp dụng để điều chỉnh một quan hệ
dân sự có yếu tố nước ngoài nhất định.
Tại sao:
- Tư pháp quốc tế điều chỉnh các quan hệ dân sự theo nghĩa rộng có yếu tố nước
ngoài, cho nên có thể một quan hệ tư pháp quốc tế đồng thời chịu sự điều chỉnh
của nhiều hệ thống pháp luật khác nhau có liên quan.
- Mỗi quốc gia có hệ thống pháp luật riêng của mình. Do sự khác nhau về trình
độ phát triển kinh tế xã hội, truyền thống văn hóa, lý luận của khoa học pháp và
ý chí của mỗi Nhà nước mà pháp luật của các quốc gia khác nhau có thể có
những quy định không giống nhau về cùng một vấn đề.
Các phương pháp:
50
Phương pháp xây dựng và áp dụng các quy phạm pháp luật thực chất thống
nhất (phương pháp thực chất)
Quy phạm pháp luật thực chất thống nhất là các quy phạm pháp luật trực tiếp
quy định các quyền và nghĩa vụ pháp lý của các bên chủ thể, cách thức thực
hiện quyền và nghĩa vụ pháp lý cũng như quy định chế tài dân sự áp dụng đối
với bên chủ thể vi phạm nghĩa vụ.
- Nguồn (hình thức xây dựng)
Do các quốc gia cùng nhau thỏa thuận kí kết: các điều ước quốc tế.
Do các quốc gia cùng thừa nhận: tập quán quốc tế.
- Đặc điểm
Quy phạm pháp luật thực chất thống nhất trực tiếp điều chỉnh các quan hệ
dân sự theo nghĩa rộng có yếu tố nước ngoài.
Việc áp dụng quy phạm pháp luật thực chất thống nhất không dẫn tới áp
dụng pháp luật quốc gia.
NHẬN XÉT: Phương pháp này không hề đơn giản, nhưng áp dụng dễ dàng.
Nguồn của quy phạm pháp luật thực chất thống nhất: điều ước quốc tế, tập quán
quốc tế.
Phương pháp xây dựng và áp dụng các quy phạm pháp luật xung đột (phương
pháp xung đột)
Các quy phạm pháp luật xung đột không trực tiếp quy định quyền và nghĩa vụ
cho các bên chủ thể mà chỉ quy định về nguyên tắc chọn luật, để viện dẫn đến
một nguồn luật nhất định được áp dụng để điều chỉnh quan hệ pháp luật dân sự
có yếu tố nước ngoài.
- Hình thức xây dựng:
Do các quốc gia thỏa thuận xây dựng: Điều ước quốc tế.
Do các quốc gia thừa nhận áp dụng: Tập quán quốc tế.
Do các quốc gia đơn phương xây dựng: Quy phạm pháp luật xung đột
thông thường (Pháp luật quốc gia)
- Cấu tạo: gồm 2 bộ phận
Phạm vi: Bộ phận phạm vi nêu lên quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài
nào đó được quy phạm pháp luật điều chỉnh (đối tượng điều chỉnh).
Hệ thuộc: Bộ phận hệ thuộc nêu lên hệ thống pháp luật (hệ thuộc luật) nào
được áp dụng cho quan hệ dân sự được quy định ở phần phạm vi.
- Đặc điểm:
Quy phạm pháp luật xung đột không trực tiếp điều chỉnh các quan hệ dân
sự theo nghĩa rộng có yếu tố nước ngoài.
Việc áp dụng quy phạm pháp luật xung đột dẫn tới áp dụng pháp luật
quốc gia.
NHẬN XÉT: Dễ hơn phương pháp thực chất, việc áp dụng không đơn giản.
Nguồn của quy phạm pháp luật xung đột: điều ước quốc tế, tập quán quốc tế,
pháp luật quốc gia.
Quy phạm pháp luật xung đột không bao gồm 3 bộ phận như pháp luật thông
thường quy định.
51
Câu 4: Trình bày nguồn của tư pháp quốc tế?
Nguồn của Tư pháp quốc tế là những hình thức biểu hiện hoặc chứa đựng các
quy phạm pháp luật của Tư pháp quốc tế.
Các loại
Pháp luật quốc gia: là nguồn cơ bản và phổ biến điều chỉnh các quan hệ tư
pháp quốc tế.
Các quy phạm pháp luật trong pháp luật quốc gia bao gồm cả quy phạm pháp
luật xung đột thông thường và quy phạm pháp luật thực chất thông thường.
Điều ước quốc tế: được hình thành dựa trên sự thỏa thuận kí kết giữa các
quốc gia, gồm các Điều ước quốc tế song phương và đa phương.
Nội dung của các Điều ước quốc tế bao gồm cả các quy phạm pháp luật thực
chất thống nhất và quy phạm pháp luật xung đột thống nhất được áp dụng để
điều chỉnh các quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài.
→ Vừa là nguồn của công pháp quốc tế vừa là nguồn của tư pháp quốc tế.
Tập quán quốc tế: là những quy tắc xử sự được hình thành trong thực tiễn
các quan hệ quốc tế, qua một thời gian dài, được áp dụng một cách liên
tục và có hệ thống, đồng thời được thừa nhận của đông đảo các quốc gia
nhưng không được ghi nhận thành các văn bản quy phạm pháp luật.
Tập quán quốc tế được áp dụng để điều chỉnh các quan hệ tư pháp quốc tế khi
vấn đề đó không được điều chỉnh bởi pháp luật quốc gia, các điều ước quốc tế
hoặc khi được các bên chủ thể của quan hệ hợp đồng có thỏa thuận lựa chọn áp
dụng.
Thực tiễn Tòa án và Trọng tài (Án lệ) với tính chất là một loại nguồn luật,
là các văn bản, quyết định của Tòa án hay Trọng tài mà trong đó thể hiện
quan điểm của các Thẩm phán, các Trọng tài viên đối với các vấn đề pháp
lý có tính chất quyết định trong việc giải quyết các vụ việc cụ thể và là cơ
sở để giải quyết các vụ việc tương tự trong tương lai. Án lệ là một loại
nguồn luật được thừa nhận và áp dụng ở một số quốc gia phổ biến như: hệ
thống luật Anh- Mỹ.
Hy vọng tài liệu của mình giúp các bạn học tốt. Và mong rằng các bạn cảm ơn
mình bằng cách cho mình biết điểm của các bạn nha
53